بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئەلبانیا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە ئەڵبانیاەوە ڕەوانە کراوە)

پۆتانەکان: 41°N 20°E / 41°N 20°E / 41; 20

Republika e Shqipërisë
ئالبانیا
سروود: 
پایتەختتیرانا
41°20′N 19°48′E / 41.333°N 19.800°E / 41.333; 19.800
گەورەترین پایتەخت
زمانە فەرمییەکان ئەلبانی
ئەلبانی، یۆنانی، مەکەدۆنی
دەوڵەت کۆماری پەرلەمانتاری
 -  سەرۆک وڵات بەجرام بێگاج
 -  جێگری سەرۆک سالی بەریشا
ڕووبەر
 -  ٢٨٧٤٨ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٤٣)
ھەڵەی دەربڕین: پیتێکی نەناسراو ھەیە "٢" مایلی چوارگۆشە 
ژمارەی دانیشتوان
 -  بەراوردی  ٢٬٨١١٬٦٥٥ لەسەر ویکیدراوە دەستکاریی ئەمە بکە 
 -  سەرژمێریی ٢٠١٠ ٢٩٨٦٩٥٢ 
دراو لەکی ئەلبانی (ALL)
ناوچەی کاتی بە پێی کاتی ئەوروپای ناوەڕاست (UTC+١)
لای لێخوڕین ڕاست
پاوانی ئینتەرنێت .al

ئالبانیا یان ئەلبانیا، بە فەرمی: کۆماری ئالبانیا بە زمانی ئالبانی: Republika e Shqipërisë)، وڵاتێکە لە ناوچەی باڵکان لە ئورووپادا. وڵاتی مۆنتینیگرۆ دەکەوێتە باکوری رۆژئاوای وە ھەروەھا کۆسۆڤۆ لە باکوری رۆژھەڵاتی، وە مەقدوونیا لە رۆژھەڵات و یۆنانیش لە باشوور و باشووری رۆژھەڵات، کەناری دەریای ھەیە بۆ دەریای ادریاتحج لە رۆژئاوای.

ناوی وڵات

[دەستکاری]

ناوی ئالبانیا لە زمانی لاتینی و زمانی یۆنانیی سەدەکانی ناوەڕاستەوە وەرگیراوە (بە لاتینی: Albania بە یۆنانی: Ἀλβανία) کە لەوانەیە لە ناوی ھۆزی Illyrian وەرگیردرابێت کە لەو ناوچەیەدا ژیاون. نوی خۆماڵیی وڵاتەکەش Arbër یان Arbën بووە. بەڵام لە سەدەی ١٦ بەولاوە وردەوردە خەڵکی وڵاتەکە ناوی وڵاتەکەیان کردووە بە Shqipëria. لە دەوڵەتی عوسمانیدا Arnavutluk وتراوە.[١]

لە باشووری کوردستان ئالبانیا و ئەلبانیا و لە ڕۆژھەڵاتی کوردستانیش ئالبانی ئەوترێ.

مێژووی وڵات

[دەستکاری]

سەردەمی عوسمانیەکان

[دەستکاری]

زیاتر لە نیوەی خەڵکی ئەلبانیا موسڵمانن بەھۆی کاریگەریی عوسمانییەکان

سەردەمی نەتەوایەتی

[دەستکاری]

سەردەمی سەربەخۆیی

[دەستکاری]

سەردەمی کۆمونیزم

[دەستکاری]

دانیشتوان

[دەستکاری]

بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٤ ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی ئالبانیا ٣٬١٨٥٬٤١٣ کەس بووە کە دەکاتە ٠٫٠٤ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٣٫٢ ساڵە. ھەروەھا ٥٧ لەسەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.[٢]


ئایین

[دەستکاری]
ئایینەکان لە ئالبانیا [٣]
ئایینەکان ڕێژە
سوننە
  
٧٠٫٠٪
ئۆرسۆدۆکس
  
٢٠٫٠٪
کاتۆلیک
  
١٠٫٠٪

دابەشبونی ئیداری

[دەستکاری]

ئەلبانیا بەسەر ١٢ کاونت و ٣٦ ناوچە و ٣٧٣ شارەوانیدا دابەش کراوە، لەوانە ٧٢ شارەوانیان حاڵەتی شاریان ھەیە وە ھەروەھا ٢٩٨٠ گوندی ھەیە.

کاونتەکان پایتەخت قەزاکان (ناوچە) شارەوانییەکان شارەکان گوندەکان
١ بێرات بێرات بێرات
کوچۆڤی
سکراپار
١٠
٢
٨
٢
١
٢
١٢٢
١٨
١٠٥
٢ دیبێر پێشکۆپی Bulqizë
دیبێر
Mat
٧
١٤
١٠
١
١
٢
٦٣
١٤١
٧٦
٣ Durrës Durrës Durrës
Krujë
٦
٤
٤
٢
٦٢
٤٤
٤ Elbasan Elbasan Elbasan
Gramsh
Librazhd
Peqin
٢٠
٩
٩
٥
٣
١
٢
١
١٧٧
٩٥
٧٥
٤٩
٥ Fier Fier Fier
Lushnjë
Mallakastër
١٤
١٤
٨
٣
٢
١
١١٧
١٢١
٤٠
٦ Gjirokastër Gjirokastër Gjirokastër
Përmet
Tepelenë
١١
٧
٨
٢
٢
٢
٩٦
٩٨
٧٧
٧ کۆرچە کۆرچە دیڤۆل
Kolonjë
Korçë
Pogradec
٤
٦
١٤
٧
١
٢
٢
١
٤٤
٧٦
١٥٣
٧٢
٨ Kukës Kukës Has
Kukës
Tropojë
٣
١٤
٧
١
١
١
٣٠
٨٩
٦٨
٩ Lezhë Lezhë Kurbin
Lezhë
Mirditë
٢
٩
٥
٢
١
٢
٢٦
٦٢
٨٠
١٠ Shkodër Shkodër Malësi e Madhe
Pukë
Shkodër
٥
٨
١٥
١
٢
٢
٥٦
٧٥
١٤١
١١ Tirana تیرانا Kavajë
Tirana
٨
١٦
٢
٣
٦٦
١٦٧
١٢ Vlorë Vlorë Delvinë
Sarandë
Vlorë
٣
٧
٩
١
٢
٤
٣٨
٦٢
٩٩

حکومەت، ڕامیاری و ھێزە جەکدارەکان

[دەستکاری]

جوگرافیایی

[دەستکاری]

ئابوری

[دەستکاری]

زانست و تەکنەلۆژی

[دەستکاری]

گواستنەوە

[دەستکاری]

دیمۆگرافیا

[دەستکاری]

ئەلبانیا ئەو وڵاتەیە دەکەوێتە رۆژھەڵاتی ئەورووپا ماکیدۆنیا و کۆسۆفۆ دەکەوێتە رۆژھەڵاتی وڵاتی ئەلبانیاو وە ھەروەھا یۆنان دەکەوێتە باشوریەوە وە دوو ڕووباری لەگەڵ دایە.

کەلتور

[دەستکاری]

لە ولاتی ئەلبانیا وەرزشی: تۆپی پێ و باسکە و سەلە و تایکواندۆ گرنگی پێ دەدرێت.

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ http://en.wikipedia.org/wiki/Albania#Etymology
  2. ^ «Countries in the world (ranked by ٢٠١٤ population)» (بە ئینگلیسی). ماڵپەڕی Worldometers. لە ‏١٥ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  3. ^ بەختیاری، سەعی. جوگرافیا. تاران: ڕێکخراوی جوگرافیاییو کارتۆگرافی گیتاناسی. ISBN 978-964-342-431-2.{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)