9 Batalion Strzelców (1939)

9 Batalion Strzelców

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	29 Pułk Strzelców Kaniowskich
Dowódcy
Pierwszy	mjr Mieczysław Ostrowski
Organizacja
Dyslokacja	Kalisz
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	25 Dywizja Piechoty

9 Batalion Strzelców (9 bs) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP, nieistniejący w czasie pokoju.

Mobilizacja

9 batalion strzelców został sformowany w dniach 24-25 sierpnia 1939 r. w ramach mobilizacji alarmowej w grupie żółtej w czasie A+24 przez 29 pułk Strzelców Kaniowskich w Kaliszu, z 25 Dywizji Piechoty. Po zmobilizowaniu batalion został podporządkowany dowódcy 29 pułku Strzelców Kaniowskich. Batalion po wchłonięciu rezerwistów i pobraniu należnego tabelami mobilizacyjnymi broni, sprzętu i wyposażenia, osiągnął gotowość marszową w dniu 25 sierpnia. 9 batalion strzelców nie otrzymał hełmów. W rejonie Kalisza przystąpił tam do prac fortyfikacyjnych, jednocześnie był odwodem dowódcy 29 pSK. 31 sierpnia 9 batalion strzelców przeszedł w rejon Chełmce wzg. 173, gdzie zajął obronę.

9 bs w kampanii wrześniowej

Działania bojowe

Walki odwrotowe w Wielkopolsce

Od 1 do 3 września 9 bs przebywał na przedmościu „Kalisz” bez kontaktu z nieprzyjacielem. W nocy 3/4 września nastąpiło przegrupowanie 25 DP na przedmoście „Koło”, gdzie miała wejść w skład Grupy Operacyjnej „Koło” gen. bryg. Edmunda Knoll-Kownackiego, podległej Armii „Poznań“ gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby. Po godzinie 21.00 w związku z przegrupowaniem 25 DP, 9 bs osłaniał wycofanie oddziałów południowego skrzydła dywizji na pozycji w rejonie Wolica, Chełmice, a następnie maszerował przez Kamień szosą na Turek do rejonu Feliksowa. Jednak ze względu na zatłoczone drogi i groźbę marszu w ciągu dnia, marsz 9 bs zakończył się w Kamieniu. Tam 4 września został podporządkowany dowódcy 70 pułku piechoty płk. Alfredowi Konkiewiczowi i zajął obronę na skraju lasu na północ od Kamienia, tym sposobem zamknął szosę kaliską. Około godz.14.00 batalion został zaatakowany przez niemieckie bombowce, poległo 4 żołnierzy, 5 zostało rannych, 2 zaginęło, utracono 9 koni, 5 wozów i biedkę amunicyjną. Około godz.17.00 na stanowiska 9 bs wykonał natarcie niemiecki oddział rozpoznawczy w sile zmotoryzowanej kompanii piechoty, z 5 pojazdami pancernymi i 2 armatami ppanc. Po godz. 18.30 niemieckie natarcie odparto, zniszczono 2 pojazdy. Oddziały niemieckie wycofały się w kierunku wsi Pólko. 9 bs wszedł w skład Oddziału Wydzielonego mjr. Bolesław Wodeckiego, oprócz niego w skład OW wszedł batalion marszowy 29 pSK i bateria III/25 pułku artylerii lekkiej. O świcie 5 września OW mjr. Wodeckiego zajął obronę na rubieży kolonia Franulew, wzg.189,2, Grądków. Oddział miał zadanie osłonę 25 DP od strony Kalisza. Z uwagi na pojawienie się niemieckich oddziałów od strony Dobrego, 9 bs został skierowany wraz z 8/25 pal do rejonu Uniejowa. Bateria dołączyła do I/29 p SK, natomiast 9 bs podjął marsz na przeprawę w Uniejowie. Po przejściu mostu nocą 6/7 września na Warcie podążył nad rzekę Ner i bronił przeprawy w rejonie kolonii Krzewo od 7 września.

Udział w bitwie nad Bzurą

8 września od rana obrona batalionu obejmowała odcinek Neru od Karszewa do kolonii Krzewo. Z uwagi na planowany zwrot zaczepny armii nastąpiły przegrupowania oddziałów, nocą 8/9 września. Rano 9 września 9 bs wraz z 29 pSK oraz z III dywizjonem 25 pal zajął okolice Grabowa Łęczyckiego. Natarcie miał prowadzić wraz z 29 pułkiem. Pierwszorzutowe pułki 25 DP natarcie rozpoczęły o godz. 17.00. Następnie 29 pSK wraz z 9 bs i III/25 pal do godz. 21.00 dotarł do rejonu Błonie, Topola Królewska, stanął tam jako dowód dowódcy 25 DP. Po przełamaniu niemieckiej obrony w Łęczycy i nad Bzurą, oddziały dywizji przeszły do pościgu. W nocy 9/10 września 9 bs z plutonem artylerii piechoty 29 pSK zabezpieczył skrzydło dywizji przechodząc do Łęczycy i obsadził przeprawę przez Bzurę. Tam oczyścił przedmieścia miasta z oddziałów niemieckich i bronił odcinka kolonia Leszcze-wzg. 112. Po zluzowaniu w Łęczycy 10 września 9 bs przeszedł do odwodu 29 pSK w rejonie stacji kolejowej w Sierpowie, a pluton artylerii piechoty 29 pułku odszedł do sił głównych pułku. Wieczorem batalion został skierowany na wschodnie skrzydło pułku, gdzie nieprzyjaciel wykonał wcześniej kontratak. 9 bs zajął stanowiska na południowy zachód od Dzierzbiętowa Dużego, na skrzydle III/29 pSK. Od rana 11 września 29 pSK został zluzowany przez 60 pułk piechoty bez batalionu, a 9 bs został jemu podporządkowany. Zgodnie z rozkazem ppłk. Mariana Frydrycha 9 bs miał wykonać natarcie ze skraju Sierpowa przez Parzyce na dwór Ostrów. Batalion opanował Parzyce i kilkakrotnie szturmował folwark Ostrów-Jagodowo, nie mogąc ze względu na mury zdobyć folwarku, nie otrzymał też wsparcia artylerii. Przez noc 11/12 września 9 bs miał za zadanie utrzymać stanowiska przed folwarkiem Ostrów-Jagodowo. 12 września o godz. 6.00 9 bs wsparty przez 9 baterię haubic 25 pal wykonał natarcie na folwark i dwór Ostrów. O godz. 6.30 jedna z kompanii zdobyła dwór Ostrów, lecz z uwagi na odcięcie tej kompanii od reszty batalionu, na rozkaz mjr Mieczysława Ostrowskiego, kompania ta wycofała się do batalionu. O godz. 13.00 9 batalion ponowił natarcie i zajął dwór Ostrów. Dalsze natarcie zostało zatrzymane silnymi niemieckimi kontratakami. 9 bs zajął pozycje na skraju lasu na południe od dworu, do zmroku batalion odparł trzy niemieckie kontrnatarcia wspierane czołgami i artylerią. 9 bs utrzymał swoje pozycje pomimo dużych strat osobowych i w sprzęcie. Ze względu na zmianę koncepcji natarcia Armii „Poznań” i Armii „Pomorze” Po północy 9 bs zgodnie z rozkazem dowódcy 25 DP rozpoczął odwrót w ślad za 29 pSK poprzez Łęczycę do Witoni.

Po odpoczynku w dniu 13 września w nocy 13/14 września poprzez Kutno, Mnich, Oporów 9 bs wraz z 29 pSK podjął marsz w kierunku Żychlina. 14 września batalion zatrzymał się na postój w folwarku Golędzkie na północny wschód od Kutna, na dzienny odpoczynek. Po zmianie rozkazów 25 DP podjęła marsz w kierunku dolnej Bzury, gdzie miała wziąć udział w natarciu na Sochaczew. Nocą 14/15 września 9 bs wraz z 29 pSK i III/25 pal podjął marsz poprzez Skrzeszewy, Model, Kamionka, Podczachy, Lubików w kierunku na Osmolin. O godz.9.00 15 września batalion dotarł do rejonu Osmolin, Sanniki. W nocy 15/16 września 9 bs wraz z 29 pSK i III/25 pal oraz 25 dac podjął dalszy marsz przez Brzezia, Aleksandrów, dwór Giżyce, Henryków, Helenów, Kujawki. Osiągając o godz. 6.00 rejon Juliopol-Młodzieszyn. O godz.7.00 I batalion wraz z plutonem artylerii piechoty odszedł nad Bzurę do rejonu Bibiampola na południe od Mistrzewic, gdzie został całkowicie rozbity przez niemiecką 4 Dywizję Pancerną. Pozostałe siły pułku wraz z nimi 9 bs zajęły obronę. O godz. 15.00 na 29 pSK i 9 bs wyszło niemieckie natarcie. W ciężkich walkach do wieczora 9 bs utrzymał swoje pozycje, pomimo poniesionych strat. Obroniono Juliopol i Młodzieszyn. Nocnym marszem 16/17 września 9 bs wraz z 29 pSK odszedł na przeprawę przez Bzurę w rejonie Brochowa.

Walki odwrotowe w Puszczy Kampinoskiej

Przed świtem 9 bs i wraz z 29 pułkiem dotarł na przeprawę przez Bzurę w Brochowie, ze względu na trwającą jeszcze przeprawę 15 Dywizji Piechoty, oddział musiał poczekać na zachodnim brzegu Bzury na swoją kolej. O świcie 17 września 9 bs wraz z 29 pułkiem przeprawił się przez rzekę i podjął marsz poprzez Brochów, Miszory, Famułki Królewskie, o godz.7.00 osiągnął rejon leśniczówki Krzywa Góra, gdzie stanął na odpoczynek. Ok. godz. 8.00 pułk został zaatakowany przez lotnictwo niemieckie, z uwagi na co ppłk Florian Gryl nakazał zmienić miejsce postoju na okolice wzg. 89,9 gdzie wypoczywano do godz.18.00. Z uwagi na ruch taborów w rejonie stacjonowania pułku, lotnictwo niemieckie po godz. 18.00 zbombardowało cały rejon lasów. Nocnym marszem 17/18 września 9 bs wraz z 29 pSK odszedł w kierunku Starej Dąbrowy. Po dotarciu w ten rejon przed świtem 18 września, pułk rozwinął się w obronie. 9 batalion strzelców i resztki I batalionu 29 pSK stanęły w gajówce Stara Dąbrowa i jej pobliżu. Podjęto organizację kombinowanego batalionu piechoty z rozbitków przechodzących w pobliżu. O godz. 10.00 podczas ostrzału pozycji 29 pSK przez niemiecką artylerię ciężką od strony Leszna, batalion ten rozpierzchł się. Na rozkaz gen. bryg. Franciszka Altera po południu cały pułk wraz z 9 bs odszedł w kierunku Modlina do Cybulic, które batalion osiągnął wieczorem.  

Rano 19 września 9 bs w składzie 29 pSK podjął marsz bez kontaktu z wrogiem do Palmir, gdzie po godz. 10.00 zajął pozycje obronną w lesie Dąbrowa na południowy wschód od Głównej Składnicy Uzbrojenia i Amunicji w Palmirach. Uzupełniono amunicję, pobrano zapasy żywności. Po odprawie dowódców armii, grupy operacyjnej i dywizji, 25 DP miała opanować rejon Buraków, Łomianki, Młociny. 25 DP rozpoczęła marsz szosą Kazuń-Warszawa, osłonę i straż tylną stanowił 29 pSK wraz z 9 bs. Rano 20 września po dojściu 25 DP w rejon Burakowa Małego, 29 pułk wraz z 9 bs stanął w odwodzie dywizji w Młocinach. Do walk w rejonie Wólki Węglowej i wzg. 109 wydzielono III/29 p SK, na którego wyszło silne natarcie oddziałów niemieckiej 24 DP. Po południu 21 września natarcie niemieckie dotarło w pobliże folwarku Młociny, w pasie pomiędzy szosą młocińską, a wzg.109. O zmierzchu do kontrataku na oddziały niemieckiego 31 pp z 24 DP poprowadził ppłk Florian Gryl, II batalion i 9 bs. Kontratak doprowadził do wyparcia oddziałów niemieckich ze wschodniej części lasu Młociny i odrzuceniu od szosy do Warszawy. W trakcie wieczornych walk doszło do przemieszania się walczących oddziałów i niemieckiej piechoty. Niemiecki 31 pp wycofał się w rejon wzg.109. Wieczorem 21 września 25 DP otrzymała rozkaz wejścia w obręb Warszawy. W nocy 21/22 września 29 pSK i 9 bs przerwały kontakt ogniowy z niemieckimi oddziałami i odeszły do Warszawy w rejon Bielan.

Walki w obronie Warszawy

Rano 22 września pozostałość 29 pSK i 9 bs zajęły pozycje obronne przy szosie Bielany-Wawrzyszew oraz w klasztorze Kamedułów. W nocy 22/23 września batalion przegrupował się w rejon Parku Saskiego, gdzie od rana 23 września przystąpiono do jego odtwarzania. 9 bs podlegał od 23 września bezpośrednio pod dowództwo 25 DP, jako odwód i wraz dywizją prowadził walki do kapitulacji Warszawy 28 września 1939.

Obsada dowódcza 9 bs 1 IX 1939

dowództwo batalionu

• dowódca batalionu - mjr Mieczysław Ostrowski
• adiutant batalionu - por. Eligiusz Wójcik
• oficer informacyjny - ppor. Kopciński
• oficer łączności - por. Lucjan Stanisław Makowski
• oficer żywnościowy - ppor. Jakub Nagórski

pododdziały

• dowódca plutonu łączności -
• dowódca plutonu zwiadowców - ppor. Włodzimierz Grzelak
• dowódca plutonu przeciwpancernego - por. Zbigniew Solarek
• dowódca plutonu pionierów - NN
• dowódca plutonu gospodarczego - ppor. Raszczot
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej - kpt. Józef Mojecki
  • dowódca I plutonu - ppor. Antoni Mamrot
  • dowódca II plutonu - ppor. Henryk Kiwastowski
  • dowódca III plutonu - ppor. Samuel Kowalski
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej - ppor. Henryk Grochowski
  • dowódca I plutonu - ppor. Marian Cent
  • dowódca II plutonu - ppor. Edward Kaczmarek
  • dowódca III plutonu - ppor. Śródka
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej - por. Leon Senatorski (do 13 IX 1939), ppor. rez. Tadeusz Malanowski
  • dowódca I plutonu - ppor. Kazimierz Pawlak
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Tadeusz Malanowski
  • dowódca III plutonu - ppor. Bernard Kuczyński
• dowódca kompanii ckm - ppor. Jerzy Gerlecki
  • dowódca I plutonu - ppor. Kazimierz Herbich
  • dowódca II plutonu - ppor. Winkler
  • dowódca III plutonu - ppor. Józef Kowalski
  • dowódca IV plutonu (taczanek) - ppor. Knopiński
  • dowódca plutonu moździerzy - NN

Bibliografia

• Przemysław Dymek: 29 Pułk Strzelców Kaniowskich. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 164. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2013. ISBN 978-83-62046-44-7.
• Przemysław Dymek: Księga wrześniowych walk pułków wielkopolskich. Tom 1 Piechota. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2013. ISBN 978-83-7889-002-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucje. Warszawa: Oficyna wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Krzysztof Drozdowski: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 25 Dywizja Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2018. ISBN 978-83-7945-617-8.
• Przemysław Dymek: Niepokonana Dywizja. 25 Kaliska Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Warszawa-Poznań: Oficyna Wydawnicza Ajaks, Taktyka i Strategia, 2012. ISBN 978-83-62046-39-3.
• Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Wydanie II. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2014. ISBN 978-83-11-13441-6.