weer

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  weer    (hulp, bestand)
• IPA: / wer / (1 lettergreep)
• IPA:
  • (Noord-Nederland): /ʋɪːr/
  • (Vlaanderen, Brabant): /β̞eːr/
  • (Limburg): /weːr/

Woordafbreking

• weer

Woordherkomst en -opbouw

• [A] ‘atmosferische gesteldheid’: eerste datering 1240; gesyncopeerd uit verouderd weder, uit Middelnederlands wēder, ontwikkeld uit Oergermaans *wedran, bij Indo-Europees *h₂eh₁-tro-. Evenals Duits Wetter, Engels weather, Fries waar en Zweeds väder.
• [B] ‘gecastreerde ram of bok’: eerste datering 901; gesyncopeerd uit verouderd weder, uit Middelnederlands wēder, uit Oudnederlands wither, ontwikkeld uit Oergermaans *weþruz, afleiding van de Indo-Europese wortel *uetos ‘jaar’. Evenals Duits Widder ‘ram’, Engels wether ‘hamel’.
• [C] ‘afweer; wal, muur’: eerste datering 777; Middelnederlands wēre ‘tegenstand, verdediging, schans, wapen, strijd’, uit Oudnederlands weri ‘verdediging’, ontwikkeld uit Oergermaans *wari- ‘afweer, verdediging’, verbaalnomen bij het werkwoord *warjana- ‘verdedigen’, waarvoor zie verder Ndl weren. Evenals Duits Wehr v ‘leger’.
• [D] ‘eelt; vochtstip’: Middelnederlands weer m ‘knoest, eelt’, ontwikkeld uit Oergermaans *warzaz, werwant met Latijn verruca ‘wratje’. Evenals Oudengels wearr.
• [E] ‘visweer; weersloot’: eerste datering 1214; Middelnederlands weer, ontwikkeld uit Oergermaans *weran, bij Indo-Europees *h₂uer- ‘tegenhouden, afweren, redden’, dezelfde wortel als weren (zie daar). Evenals Nederduits Wehr o ‘bolwerk, dam’, Engels weir ‘visweer, dam in een rivier voor de visvangst’.
• [F] ‘heerschapsrecht over goederen’; Middelnederlands weer, were, ontwikkeld uit Oergermaans *warīn, afgeleid uit het werkwoord *warjana- ‘verdedigen’, waarvoor zie verder Ndl weren. Evenals Duits Gewere.
• [G] ‘man’; Middelnederlands wer-, ontwikkeld uit Oergermaans *wiraz, bij Indo-Europees *uiH-ró-, waaruit ook Latijn vir.

1	enkelvoud	meervoud
naamwoord	weer	-
verkleinwoord	weertje	weertjes

Zelfstandig naamwoord

[A] weer o

1. (meteorologie) de atmosferische omstandigheden
2. de gevolgen van 1

Synoniemen

• [1] weder

Hyponiemen

   

beestenweer herfstweer hondenweer kwakkelweer = lenteweer onweer najaarsweer pokkenweer = regenweer snertweer stormweer strandweer = voorjaarsweer vriesweer wandelweer winterweer = zeikweer zeilweer zomerweer

Afgeleide begrippen

   

onweren weeraal weeralarm weeramateur weerballon weerbeïnvloeding weerbericht weerbestendig = weercomputer weerdag (7) weergal weergeld weerglas weergod weerhaan weerhuisje weerhut weerkaart = weerkunde weerman weeroverzicht weerpraatje weerprofeet weerradar weerroutering weersatelliet = weerschip weersgesteldheid weersomstandigheid weersonde weerspreuk weerstation weersverwachting weersvoorspelling weertafel = weertijger weertype weervoorspelling weervrouw weerweide (5) weerwijs weerwolf

Vertalingen

    1. atmosferische gesteldheid   

Chinees: 天气 (zh) (tiān qì) Deens: vejr (da) o Duits: Wetter (de) o Engels: weather (en) Esperanto: vetero (eo) Fins: sää (fi), ilma (fi) Frans: temps (fr) m Fries: waar (fy) o Hongaars: időjárás (hu) Ido: vetero (io) Indonesisch: cuaca (id) Interlingua: tempore (ia), climate (ia) Italiaans: tempo (it) m, clima (it) m Japans: 天気 (ja) (てんき, tenki)

Litouws: oras (lt) m Noors: vær (no) o Nynorsk: vêr (nn) o Occitaans: temps (oc) m Papiaments: wer Pools: pogoda (pl) v Portugees: tempo (pt) m, clima (pt) m Russisch: погода (ru) Spaans: tiempo (es) m Tsjechisch: počasí (cs) Turks: hava (tr) Vietnamees: thời tiết (vi) Zweeds: väder (sv) o

2	enkelvoud	meervoud
naamwoord	weer	weren
verkleinwoord	weertje	weertjes

Zelfstandig naamwoord

[B] weer m

1. (dierkunde) een gesneden ram of geitenbok

Synoniemen

• weder, hamel

Afgeleide begrippen

• (samenstellingen): weerlam, weernat, werevlees

Vertalingen

    1. hamel, gesneden ram   

Catalaans: moltó (ca) m Deens: bede (da) g Duits: Hammel (de) m, Schöps (de) m Engels: wether (en) Fins: oinas (fi)

Italiaans: montone (it) m Tsjechisch: skopec (cs)

    2. gecastreerde bok   

Fins: salvupukki (fi)

Portugees: castrão (pt) m Spaans: castrón (es) m

3	enkelvoud	meervoud
naamwoord	weer	weren
verkleinwoord	weertje	weertjes

Zelfstandig naamwoord

[C] weer v

1. het afweren, tegendstand, verwering, weerstand
2. werkzame beweging, kracht, macht
3. verschansing, verdedigingswerk (wal, muur, dijk)

Afgeleide begrippen

• (afleidingen): afweer, tegenweer, verweer, weerbaar, weerloos
• (samenstellingen): landweer, noodweer, strijkweer, waterweer, weerbloem, weerstand

Uitdrukkingen en gezegden

• Mooi weer spelen

zich mooier voordoen dan men is

• Vroeg in de weer zijn

vroeg aan het werk zijn

4	enkelvoud	meervoud
naamwoord	weer	weren
verkleinwoord	weertje	weertjes

Zelfstandig naamwoord

[D] weer o

1. eelt
2. aantasting, mede door invloed van licht en vochtigheid, vochtstip

   • Doordat de tent nat werd opgerold bleek er enige dagen later het weer in te zitten 

Synoniemen

• [1] eelt
• [2] spocht

Vertalingen

    2. spocht, vochtstip   

Deens: skader (da) Duits: Stockfleck (de) m Engels: foxing (en)

Frans: piqûre (fr) v, rousseur (fr) v Italiaans: fioritura (it) v

5	enkelvoud	meervoud
naamwoord	weer	weren
verkleinwoord	weertje	weertjes

Zelfstandig naamwoord

[E] weer v

1. afgesloten plaats aan zee voor visvangst, gevlochten ijzerwerk ter afsluiting van water om vis te bewaren; visweer
2. landerijen tussen twee sloten; weersloot
3. (gewestelijk) kleischoor, d.i. al dan niet met riet begroeide krib van klei

Afgeleide begrippen

• (samenstellingen): haringweer, visweer, weersloot, weervisserij

Vertalingen

    1. visweer   

Duits: Fischwehr (de) o Engels: weir (en), kiddle (en), fishgarth (en) Fins: kalapato (fi) Frans: écluse à poissons (fr) v

Pools: jaz (pl) m Portugees: caniçado (pt) m Spaans: corral de pesca (es) m

6	enkelvoud	meervoud
naamwoord	weer	weren
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[F] weer v

1. (feodalisme, leenrecht) heerschapsrecht van leenheren over goederen, ambten en mensen (onvrije dienaren)

Afgeleide begrippen

• (samenstellingen): bruikweer, tijnsweer, weergoed, weerman, weervast

Vertalingen

    1. feodaal heerschapsrecht over goederen   

Duits: Gewere (de) v Engels: seisin (en), seizin (en) Frans: saisine (fr) v

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘weer* bijwoord van tijd: opnieuw’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901

Bijwoord

weer

1. nog een keer, weder, opnieuw
2. van de andere kant
3. tegen (in samenstellingen: -> weerspraak, weerstrijd)

Afgeleide begrippen

• alweder

Afgeleide begrippen

   

weerachtig (3) weeral weerdruk (2) weerga (1) weergaas weergade (1) weergalm (1,2) weergalmen (1,2) = weergave (1,2) weergeven (1,2) weerglans (2) weerkaatsen (2) weerkant (2) weerkeren (1) weerklank (2) weerklinken (2) weerkomen (1) = weerkrijgen (1) weerleggen (2,3) weerleveren (1) weerlicht (2) weerom weerpijn (1) weerroepen (1,3) weerschallen (2) weerschijnen (2) = weerskanten weerslag (2) weersmaak (1) weerspiegelen (2) weerstroom (2) weerstuit (2) weerszijde (2) weerszijden weervaren (1) = weervinden (1) weerwil (2) weerwille (2) weerwoord (2,3) weerwraak (2) weerzeggen (3) weerziek (2) weerzien (1) weerzin (2,3)

Verwante begrippen

• alweer, nogmaals, wederom, opnieuw, van voren af aan, weder

Uitdrukkingen en gezegden

• het is weer raak

• weer terecht zijn

• Het ene oor in, het andere weer uit.

iets (een raad e.d.) wel horen maar het vervolgens meteen weer vergeten; gezegd van hardleerse personen aan wie hetzelfde steeds weer opnieuw moet worden verteld

Vertalingen

    1. nog een keer   

Duits: wieder (de) Engels: again (en), afresh (en), once more (en) Frans: à nouveau (fr), encore (fr), de nouveau (fr)

Tolai: mulai Schots-Gaelisch: a-rithist (gd) Spaans: de nuevo (es) , nuevamente (es) Vietnamees: lại (vi), lần nữa (vi)

    weer terecht zijn   

Duits: wieder da sein, wieder aufgetaucht sein

    het is weer raak   

Duits: es ist wieder so weit

Werkwoord

vervoeging van
weren

weer

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van weren
   

   • Ik weer. 

2. gebiedende wijs van weren
   

   • Weer! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van weren
   

   • Weer je? 

Gangbaarheid

• Het woord weer staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "weer" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Limburgs

Uitspraak

• IPA:
  • (Etsbergs): /weːʁ/
  • (Maastrichts): /weːʁ/
  • (Montforts): /weːʁ/
  • (Roermonds): /weːʁ/
  • (Venloos): /we^ɪ/

Persoonlijk voornaamwoord

weer

1. wij
2. men

Verbuiging

weer	enkelvoud				meervoud
	geheel	onbeklemtoond	gemuteerd	gemuteerd onbeklemtoond	geheel	onbeklemtoond	gemuteerd	gemuteerd onbeklemtoond
nominatief	ich	'ch	-	-	weer	v'r	-	-
genitief	miens	mes	-	-	ózzes, ózzer	-	-	-
locatief	mienes, mienentj	-	-	-	ózzes, ózzentj	-	-	-
datief	mir	mör	-	-	ós, ózzem, ózze	-	-	-
accusatief	mich	me	-	-	ós	-	-	-
reflexief	michzèlf	mich	-	-	ószèlf	ós	-	-

• Verder bestaat ook nog de tweevoud met de vorm weet.

Nedersaksisch

Woordafbreking

• weer

Zelfstandig naamwoord

weer

1. (meteorologie) weer; de atmosferische omstandigheden

Veluws

Woordafbreking

• weer

Zelfstandig naamwoord

weer

1. (meteorologie) weer; de atmosferische omstandigheden