Antoni Sebastian Dembowski

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	6 maja 1737
Konsekrator	Stanisław Józef Hozjusz
Współkonsekratorzy	Franciszek Antoni Kobielski; Adam Franciszek Ksawery Rostkowski
Konsekrowani biskupi
Mikołaj Dembowski	1742
Jan Chryzostom Krasiński	1748
Ludwik Ignacy Riaucour	1749
Jan Dembowski	1760
Współkonsekrowani biskupi
Mikołaj Ignacy Wyżycki	1737
Jerzy Mikołaj Hylzen	1746
Władysław Aleksander Łubieński	1758
Józef Andrzej Załuski	1759

Antoni Sebastian Dembowski
Data i miejsce urodzenia	2 lutego 1682 ; Zambrów
Data i miejsce śmierci	17 września 1763 ; Bętków pod Wolborzem
Miejsce pochówku	bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku
	Biskup płocki
Okres sprawowania	1737–1752
	Biskup kujawski
Okres sprawowania	1752–1763
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Sakra biskupia	6 maja 1737
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Sebastian Dembowski herbu Jelita (ur. 2 lutego 1682 w Zambrowie, zm. 17 września 1763 w Bętkowie pod Wolborzem) – polski duchowny katolicki, biskup płocki i kujawski, prezydent Trybunału Skarbowego Koronnego w 1742 roku^[1], referendarz wielki koronny w latach 1730–1735, regent kancelarii koronnej do 1730 roku^[2], chorąży płocki w 1725 roku, proboszcz sochaczewski w 1735 roku^[3], starosta płocki, tymbarski, będziński w 1733 roku^[4], publicysta i komediopisarz.

Życiorys

Syn Floriana Dembowskiego, sędziego ziemskiego płockiego (szlachcica herbu Jelita) i Ewy z Ciechanowieckich. Brat Mikołaja Dembowskiego, biskupa kamienieckiego i Jana Dembowskiego, biskupa sufragana włocławskiego. Wykształcenie uzyskał u jezuitów w Pułtusku, Płocku i Warszawie. Po ukończeniu nauk dostał się do kancelarii ziemskiej w Czersku. Przez pewien czas (lata 1700–1705) przebywał na dworze kanclerza wielkiego koronnego, a zarazem biskupa warmińskiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego. We wrześniu roku 1705, za udział w tajnych układach z Rosją i Prusami, został aresztowany przez Sasów i uwięziony razem z kanclerzem w czasie pobytu w Dreźnie. Po uwolnieniu był sekretarzem podkanclerza Jana Szembeka. W czasie walk pomiędzy Augustem II a Stanisławem Leszczyńskim zdecydowany i wierny stronnik obozu saskiego. W roku 1713 wyjechał do Wiednia jako sekretarz poselstwa przy Krzysztofie Szembeku, biskupie inflanckim. Zwiedził m.in. Niemcy, Włochy, Francję i Holandię. W roku 1716 został sekretarzem królewskim i przeniósł się wraz z dworem królewskim do Saksonii. W roku 1725 ożenił się z Salomeą Zuzanną Rupniewską. Otrzymał szereg godności dworskich; w 1730 roku został referendarzem koronnym. Poseł na sejm 1729 roku z województwa płockiego^[5]. Był posłem z ziemi warszawskiej na sejm 1730 roku^[6]. Poseł województwa płockiego na sejm konwokacyjny 1733 roku^[7]. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na tym sejmie^[4]. Po śmierci Augusta II popierał kandydaturę Augusta III. Po przeforsowaniu tej kandydatury pełnił przy królu obowiązki referendarskie. Był starostą tymbarskim, będzińskim i płockim.

Księdzem został dopiero w wieku 53 lat (1735), po śmierci żony Salomei. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej^[8]. 6 maja 1737 został biskupem płockim, a potem biskupem kujawskim (18 grudnia 1752), lecz nie zrezygnował z pracy politycznej.

10 lipca 1737 roku podpisał we Wschowie konkordat ze Stolicą Apostolską^[9].

W roku 1748 odznaczony Orderem Orła Białego^[10]. W działalności duszpasterskiej rozpowszechniał kult Męki Pańskiej. Występował przeciwko masonerii. W życiu publicznym wspierał politykę dynastii saskiej.

Jego synem był Stefan Florian Dembowski (1728-1802).

Twórczość

Ważniejsze utwory

List poufny, wyd. 1731-1734 (broszura przeciw S. Leszczyńskiemu)
Refleksje przyjaciela nad Przestrogą braterską, wyd. 1731-1734 (broszura przeciw S. Leszczyńskiemu)
Mowa... przy zaczęciu sądów relacyjnych, 1735, wyd. J. Daneykowicz Ostrowski „Swada polska i łacińska”, t. 1, Lublin 1745
Recta dioecesoes Plocensis visitandae ratio, Warszawa 1739
ok. 1740 Dembowski naszkicował 10-arkuszową książkę, którą następnie J.B. Steinhäuser rozszerzył w traktat pt. De l’état et du gouvernement politique de la République, 1744 (wyciąg z tego traktatu został wydany pt. Mémoires sur le gouvernement de la Pologne, Mannheim 1759; wznow.: Amsterdam 1770), przekł. niemiecki: Grundriss der heutigen Staatsverfassung von Polen. Unter der Aufsicht des Verfassers aus dem Französischen übersetzt und mit Zusätzen vermehret, Frankfurt am Main 1763
Mowa... na sejmie 1740, wyd. J. Daneykowicz Ostrowski „Swada polska i łacińska”, t. 1, Lublin 1745
Le Mal endémique des francs-maçons, wyd. 8 czerwca 1745 (broszura)
Refleksja z sumariuszem trzech części dowodów o przyjściu Mesjasza w książce F.A. Kobielski „Światło na oświecenie narodu niewiernego, to jest kazania w synagogach żydowskich miane”, Lwów 1746
Punkt honoru, 1749 (satyra)
Statuta episcopatus Cujaviensis, Warszawa, 1756
Komedie polskie, rękopis w Bibliotece Załuskich
Wspomnienia, fragm. ogłoszony, Dziennik Warszawski 1854, nr 253-255

Przekłady

Godzinki męki Pana naszego Jezusa Chrystusa z proroctw i z pisma Starego Testamentu złożone, a na wzór godzin kościelnych rozłożone, przetłumaczone po polsku, Gdańsk 1743 (w jęz. polskim i łacińskim)

Materiały

Autobiografia, Biblioteka Krasińskich, rękopis 3967
Materiały rękopiśmienne, Biblioteka Czartoryskich, Teki Szembeka, 446-520; Arch. Drezdeńskie; Biblioteka Jagiellońska, rękopis nr 6287

Przypisy

↑ Trybunał Skarbu Koronnego z Duchem S. wszystkim na dobre wychodzący, kazaniem w Poniedziałek świąteczny podczas wotywy na zaczęciu tegoż J. O. Trybunału w kościele farnym Radomskim pokazany. JJ. WW. PP. utriusque subsellii senatus et equestris ordinis kommissarzom z powinną wielkich imion rekognicyą dedykowany przez X. Samuela od S. Floryana Sch. Piar. ordynaryusza Katedr. Krak. y Kommissarskiego kaznodzieję Roku 1742. W Warszawie w druk. JKM. y Rzpltey XX. Schol. Piarum fol., 10 ark.” WYSOCKI Samuel, Warszawa 1742, [b.n.s.]
↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 165.
↑ Szymon Konarski, Kanoniczki warszawskie, Paryż 1952, s. 113.
↑ ^a ^b Konfederacya generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lithuaniae na konwokacyi generalney Warszawskiej uchwalona [...] 27 (słow. [...] kwietnia [...] 1733, s. 46.
↑ Teka Gabryela Junoszy Podoskiego, t. III, Poznań 1856, s. 300.
↑ Teka Gabryela Junoszy Podoskiego, t. IV, Poznań 1856, s. 16.
↑ Kuryer Polski. 1733, nr 169,supplement, [b.n.s.].
↑ Uchwała Rady Generalnej Konfederacji, 1735, s. 21.
↑ Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita ex tabulariis Vaticanis, deprompta collecta ac serie chronologica disposita. T. 4, Ab Innocentio PP. XII usque ad Pium PP. VI 1697-1775.P.1-2, wydał Augustyn Theiner, Rzym 1864, s. 126.
↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 177.

Bibliografia

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 125–126

Linki zewnętrzne

Dzieła (w tym rękopisy) Antoniego Sebastiana Dembowskiego w bibliotece Polona

[1] Trybunał Skarbu Koronnego z Duchem S. wszystkim na dobre wychodzący, kazaniem w Poniedziałek świąteczny podczas wotywy na zaczęciu tegoż J. O. Trybunału w kościele farnym Radomskim pokazany. JJ. WW. PP. utriusque subsellii senatus et equestris ordinis kommissarzom z powinną wielkich imion rekognicyą dedykowany przez X. Samuela od S. Floryana Sch. Piar. ordynaryusza Katedr. Krak. y Kommissarskiego kaznodzieję Roku 1742. W Warszawie w druk. JKM. y Rzpltey XX. Schol. Piarum fol., 10 ark.” WYSOCKI Samuel, Warszawa 1742, [b.n.s.]

[2] Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 165.

[3] Szymon Konarski, Kanoniczki warszawskie, Paryż 1952, s. 113.

[Konfederacya-4] Konfederacya generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lithuaniae na konwokacyi generalney Warszawskiej uchwalona [...] 27 (słow. [...] kwietnia [...] 1733, s. 46.

[5] Teka Gabryela Junoszy Podoskiego, t. III, Poznań 1856, s. 300.

[6] Teka Gabryela Junoszy Podoskiego, t. IV, Poznań 1856, s. 16.

[7] Kuryer Polski. 1733, nr 169,supplement, [b.n.s.].

[8] Uchwała Rady Generalnej Konfederacji, 1735, s. 21.

[9] Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita ex tabulariis Vaticanis, deprompta collecta ac serie chronologica disposita. T. 4, Ab Innocentio PP. XII usque ad Pium PP. VI 1697-1775.P.1-2, wydał Augustyn Theiner, Rzym 1864, s. 126.

[10] Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 177.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Biskupi diecezjalni kujawsko-pomorscy	Swidger (1133) Warner (1148) Onold (1161–1180) Stefan (1187–1198) Ogerius (1206–1212) Barta (1213–1220) Michał (1222–1252) Wolimir (1252–1275) Albierz (Wojciech) (1275–1283) Wisław (1283–1300) Gerward (1300–1323) Maciej z Gołańczy (1324–1364) Zbylut z Wąsosza (1364–1383) Teodoryk (1383) Jan Kropidło (1384–1389) Henryk VIII legnicki (1389–1398) Mikołaj Kurowski (1399–1402) Jan Kropidło (1402–1421) Jan Pella (1421–1428) Jan Szafraniec (1428–1433) Władysław Oporowski (1433–1449) Jan Gruszczyński (1450–1463) Jan Lutkowic z Brzezia (1463–1464) Jakub z Sienna (1464–1472) Zbigniew Oleśnicki (1473–1481) Andrzej Oporowski (1481–1483) Piotr z Bnina Moszyński (1484–1493) Krzesław Kurozwęcki (1494–1503) Wincenty Przerębski (1503–1513) Maciej Drzewicki (1513–1531) Jan Karnkowski (1531–1538) Łukasz Górka (1538–1542) Mikołaj Dzierzgowski (1542–1546) Andrzej Zebrzydowski (1546–1551) Jan Drohojowski (1551–1557) Jakub Uchański (1557–1565) Mikołaj Wolski (1565–1567) Stanisław Karnkowski (1567–1580) Hieronim Rozdrażewski (1581–1600) Jan Tarnowski (1600–1603) Piotr Tylicki (1603–1607) Wojciech Baranowski (1608) Maciej Pstrokoński (1608–1609) Wawrzyniec Gembicki (1610–1616) Paweł Wołucki (1616–1622) Andrzej Lipski (1622–1631) Maciej Łubieński (1631–1642) Mikołaj Wojciech Gniewosz (1642–1654) Kazimierz Florian Czartoryski (1654–1673) Jan Gembicki (1674–1675) Stanisław Sarnowski (1675–1680) Bonawentura Madaliński (1680–1691) Stanisław Kazimierz Dąmbski (1691–1700) Stanisław Szembek (1700–1705) Konstanty Felicjan Szaniawski (1705–1720) Krzysztof Antoni Szembek (1720–1739) Adam Stanisław Grabowski (1739–1741) Walenty Aleksander Czapski (1741–1751) Antoni Sebastian Dembowski (1751–1763) Antoni Kazimierz Ostrowski (1763–1776) Józef Ignacy Rybiński (1777–1806) Franciszek Skarbek-Malczewski (1815–1818)
Biskupi diecezjalni kujawsko-kaliscy	Andrzej Wołłowicz (1818–1822) Józef Szczepan Koźmian (1822–1831) Walenty Maciej Tomaszewski (1836–1850) Jan Michał Marszewski (1856–1867) Wincenty Teofil Popiel (1875–1883) Aleksander Kazimierz Bereśniewicz (1883–1902) Stanisław Zdzitowiecki (1902–1925)
Biskupi diecezjalni włocławscy	Stanisław Zdzitowiecki (1925–1927) Władysław Krynicki (1927–1928) Karol Radoński (1928–1951) Antoni Pawłowski (1951–1968) Jan Zaręba (1968–1970 adm. apost.) Jan Zaręba (1970–1986) Henryk Muszyński (1987–1992) Bronisław Dembowski (1992–2003) Wiesław Mering (2003–2021) Krzysztof Wętkowski (od 2021)
Biskupi pomocniczy	Stefan? (1347–1348) Jan (1349) Benedykt Vallati? (po 1364–przed 1380) Dominik de Firmo? (po 1373–przed 1380) Stefan ze Lwowa (1384–1416/1417) Jan Kaldeborn (1402–1411/1412) Ulryk Prunhofer (1414/1415–1417) Wacław Sporer (1417?–1421?) Godswin Comhaer? (1437) Jan Scheffchen (1438–1442) Jan (1440–1447) Jan (1444) Mikołaj Rusin (1447–1474) Aleksander Myszczyński (1514–1540) Jan Dziaduski (1540–1543) Maciej Walerian z Warszawy (1543–1547) Adam Mierchowski (1565–1574) Andrzej Blinowski (1574) Maciej Wielicki (1581–1585) Jan Rozdrażewski Nowomiejski (1587–1597) Franciszek Łącki (1597–1617) Baltazar Miaskowski (1617–1632) Krzysztof Charbicki (1634–1638) Wacław Paprocki (1639–1642) Piotr Mieszkowski (1643–1648) Mikołaj Krasicki (1649–1652) Walerian Wilczogórski (1652–1653) Stanisław Domaniewski (1654–1677) Piotr Paweł Mieszkowski (1678–1692) Andrzej Albinowski (1695–1706) Wojciech Ignacy Bardziński (1709–1723) Franciszek Antoni Kobielski (1725–1736) Aleksander Tomasz Działyński (1737–1739) Franciszek Kanigowski (1740–1759) Antoni Kazimierz Ostrowski (1758–1763 koadiutor) Jan Dembowski (1759–1788) Józef Ignacy Rybiński (1774–1777 koadiutor) Maciej Grzegorz Garnysz (1776–1781) Ludwik Stanisław Górski (1781–1799) Marcin Chyczewski (1789–1796) Feliks Łukasz Lewiński (1795–1819) Józef Marceli Dzięcielski (1819–1825) Józef Goldtmann (1838–1844) Tadeusz Łubieński (1844–1861) Karol Ludwik Pollner (1884–1887) Henryk Piotr Kossowski (1889–1903) Władysław Krynicki (1918–1927) Wojciech Owczarek (1918–1938) Michał Kozal (1939–1943) Franciszek Korszyński (1946–1962) Kazimierz Majdański (1962–1979) Jan Zaręba (1963–1968) Czesław Lewandowski (1973–1997) Roman Andrzejewski (1981–2003) Stanisław Gębicki (2000–2020)