Naar inhoud springen

Brazilië

Koppelingen bewerken
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Braziliaanse)
República Federativa do Brasil
Kaart
Basisgegevens
Officiële taal Portugees
Hoofdstad Brasilia
Regeringsvorm Presidentiële republiek met een presidentieel systeem en een meerpartijenstelsel
Staatsvorm Federatie
Staatshoofd Luiz Inácio Lula da Silva
Regerings­leider Luiz Inácio Lula da Silva
Religie katholiek 74%
protestants 15%
geen religie 7%
spiritisme 1%
Overige 2% (2000)
Oppervlakte 8.514.877 km²[1] (0,65% water)
Inwoners 190.755.799 (2010)[2]
211.715.973 (2020)[3] (24,9/km² (2020))
Overige
Motto Orde en vooruitgang
Volkslied Hino Nacional Brasileiro
Munteenheid Braziliaanse real (BRL)
UTC −2, −3, −4, −5
Nationale feestdag 7 september
Web | Code | Tel. .br | BRA | 55
Voorgaande staten
Keizerrijk Brazilië Keizerrijk Brazilië 1889
Portaal  Portaalicoon   Brazilië
Portaal  Portaalpictogram  Landen & Volken

Brazilië, officieel de Federale Republiek Brazilië of Federatieve Republiek Brazilië (Portugees: República Federativa do Brasil; IPA: [bɾaˈziw]), is een land in Zuid-Amerika grenzend aan Frans-Guyana, Suriname, Guyana, Venezuela, Colombia, Peru, Bolivia, Paraguay, Argentinië, Uruguay en de Atlantische Oceaan. Brasilia is de hoofdstad, São Paulo is de grootste stad in het land.

Brazilië is met 8,5 miljoen km² het grootste land van Zuid-Amerika, het beslaat bijna de helft van dit continent. Het is bovendien het vijfde grootste land ter wereld, alleen Rusland, Canada, de Verenigde Staten en China zijn groter. Met meer dan 208 miljoen inwoners is het daarnaast het zevende land gemeten naar bevolkingsomvang.

De oorspronkelijke bevolking van Brazilië bestond uit indianen die de tropische kuststrook, het Paraná-, São Francisco- en het Amazonebekken bewoonden. De kolonisatie van Brazilië begon in 1500 met de komst van zeevaarder Pedro Álvares Cabral, die Brazilië tot Portugese kolonie uitriep. De Braziliaanse noordkust viel in de 17e eeuw enige tijd onder Nederlands koloniaal bestuur. De Portugese Kroon breidde haar heerschappij echter gestaag uit en in 1808 verhuisde de Portugese hofhouding van Lissabon naar Rio de Janeiro. Brazilië werd vervolgens de spil in het Verenigd Koninkrijk van Portugal, Brazilië en de Algarve en verklaarde zich in 1822 onafhankelijk. De verbinding met het Portugese vorstenhuis bleef nog enkele decennia behouden in het Keizerrijk Brazilië, maar werd met de Proclamatie van de Republiek in 1889 definitief verbroken. Afwisselende democratische en autocratische regeringen volgden elkaar op tot in de jaren 80 van de twintigste eeuw. De Braziliaanse grondwet omschrijft het land als een democratische federale republiek.

Brazilië is medeoprichter van de Verenigde Naties, de G20, Mercosur, de Organisatie van Amerikaanse Staten en de BRICS. De Braziliaanse economie, de op zeven na grootste ter wereld, is een gemengde economie met een belangrijke rol voor de nationale ontwikkelingsbank en (in het verleden) importsubstitutie. Grondstoffen, landbouwproducten (zoals koffie en soja) en een omvangrijke maakindustrie (die onder meer kleding, auto's en vliegtuigen produceert) behoren tot de belangrijkste sectoren. Tegelijkertijd wordt Brazilië gekenmerkt door extreme inkomensongelijkheid.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Geschiedenis van Brazilië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Al duizenden jaren voor Christus waren het Amazonebekken, het Paranábekken, het São Franciscobekken en de kustgebieden van Brazilië bewoond door indianen. Er waren honderden indianenstammen die in een paar grotere etnische groepen zijn onder te verdelen, met als voornaamste de Guaraní, de Tupi en de Ge. In het Amazonegebied had je ook Arowakken en Cariben.

De eerste christelijke mis in Brazilië (Victor Meirelles, 1861)

In 1500 eiste de Portugese zeevaarder Pedro Álvares Cabral in het huidige Porto Seguro de Braziliaanse kusten op voor de Portugese Kroon. Aanvankelijk wilde geen enkele Portugees zich daar vestigen, omdat er geen edele metalen of kostbare kruiden te vinden waren. Portugal stuurde er daarom gevangenen naar toe.

Vanaf 1530 kwam de kolonisatie op gang en werden in Bahia en Pernambuco de eerste suikerplantages gesticht. Met de komst van de Markies van Pombal in de 18e eeuw werd het Portugese gezag verstevigd. Zo werd het Portugees in Brazilië de officiële taal (voorheen waren inheemse talen zoals het Tupi en het Guaraní nog wijdverbreid en werden zelfs gesproken door vele Europese kolonisten) en werden de jezuïeten die de indianen beschermden verbannen.

Van 1630 tot 1654 werden de Braziliaanse bezittingen van de Portugese Kroon gedeeltelijk ingelijfd door de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De verschillende gouverneurs van de kolonie trachtten zo veel mogelijk immigranten naar het gebied, officieel Nieuw Holland genaamd, te lokken, met gematigd succes. Uiteindelijk werden de Nederlanders in 1654 uit het gebied verdreven door de Portugezen.[4]

In 1807 vluchtte het Portugees koninklijk huis, onder leiding van de latere koning Johan VI, voor het leger van Napoleon naar Brazilië, dat toen nog steeds een kolonie van Portugal was. Vanaf dat moment werd Rio de Janeiro de facto de hoofdstad van het Portugese rijk. Omdat Portugal, dat voorheen het handelsmonopolie op Brazilië had gehad, bezet was door de Fransen, moesten de Braziliaanse havens geopend worden voor buitenlandse (Engelse) schepen om een isolement te voorkomen. In deze periode werd Rio de Janeiro een machtscentrum van belang, werd de Nationale Bibliotheek opgericht en werden de eerste Braziliaanse universiteiten gesticht.

Onafhankelijkheid of de Dood (Pedro Américo): Peter I roept de Braziliaanse onafhankelijkheid uit

Toen Johan VI in 1821 terugkeerde naar Portugal, bleef zijn zoon Peter als regent achter in Brazilië. Deze riep in 1822 de onafhankelijkheid uit en liet zichzelf tot keizer Peter I kronen. Drie jaar later werd de onafhankelijkheid door Portugal erkend. In 1831 werd keizer Peter I opgevolgd door Peter II.

In 1888 werd de slavernij afgeschaft en in 1889 bracht de nieuwe elite van koffiebaronnen de monarchie ten val en stelde een federale republiek in. Tot 1930 werd de Braziliaanse regering gedomineerd door rurale grootgrondbezitters. In de jaren 30 werd echter onder een door Getúlio Vargas geleide militaire regering een begin gemaakt met de industrialisering. Na het aftreden van Vargas in 1945 begon een proces van democratisering, dat echter in 1964 abrupt ten einde kwam toen militairen opnieuw de macht grepen.

In 1984 vond er een geleidelijke overgang naar een burgerregering plaats, waardoor er weer ruimte kwam voor een verdere uitbouw van een democratische traditie in Brazilië. In 2002 kwam er voor het eerst een linkse regering onder leiding van de voormalige vakbondsleider Lula aan de macht.

De onafhankelijkheid van het land wordt jaarlijks gevierd op 7 september, wat geldt als de Nationale Feestdag. In 2021 betrof dit de 199e verjaardag van de Onafhankelijkheid van Brazilië.

Het proces van onafhankelijk worden omvatte in Brazilië een reeks politieke en militaire gebeurtenissen, die plaatsvonden in 1821-1824. Op 7 september herdenkt men de dag waarop prins-regent Dom Pedro in 1822 de onafhankelijkheid van Brazilië uitriep van het voormalige Verenigd Koninkrijk van Portugal, Brazilië en de Algarve. De formele erkenning kwam met een verdrag drie jaar later, ondertekend door het nieuwe rijk van Brazilië en het koninkrijk Portugal, eind 1825.

Geografie

[bewerken | brontekst bewerken]
Topografische kaart van Brazilië
Serra dos Órgãos in het bergachtige zuidoosten van het land

Brazilië wordt gekenmerkt door vier grote geografische eenheden:

  • De tropische kuststrook die oorspronkelijk was bedekt met regenwoud (Mata Atlântica). Hier is de kolonisatie begonnen en liggen de meeste grote steden. Verder naar het zuiden toe wordt dit gebied vochtig subtropisch.
  • Het Hoogland van Brazilië. Dit gebied bestaat uit tropisch regenwoud in het noorden, naar het zuiden toe overgaand in beboste savanne (Cerrado).
  • In het noordoosten van Brazilië vindt men Sertão, een droog en woestijnachtig gebied.
  • Het Amazonebekken in het noorden en westen. Hier bevindt zich hoofdzakelijk het bedreigde Amazoneregenwoud en de meest waterrijke rivier van de wereld, de Amazone. Het klimaat in dit gebied behoort tot het tropisch regenwoudklimaat.
    Ten noorden van het Amazonebekken ligt het Hoogland van Guyana. Hier bevindt zich ook de hoogste berg van Brazilië, de 2994 meter hoge Pico da Neblina. Brazilië ligt op de evenaar en op de Steenbokskeerkring. Het land grenst aan alle landen van Zuid-Amerika behalve Chili, Ecuador en Panama.

Natuur

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Lijst van nationale parken in Brazilië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Het Amazonewoud is het grootste regenwoud ter wereld

Brazilië kent sinds 1937 een systeem van nationale parken, met als eerste park het nationaal park Itatiaia. De twee volgende nationale parken werden gecreëerd in 1939. Pas 20 jaar later werden opnieuw parken gecreëerd. Sinds die tijd is het aantal toegenomen van 33 in 1990 tot 67 in 2010.[5][6]

De grootte van de parken varieert enorm van het nationaal park Tijuca van 3.300 ha tot het 3.800.000 ha grote nationaal park Montanhas do Tumucumaque. Van de 67 nationale parken zijn er 19 beschermd met een totaaloppervlak van ongeveer 5% van het oorspronkelijke Amazoneregenwoud en ongeveer 22 met een oppervlak van 1% van het oorspronkelijke Atlantisch Woud. Zeven parken beschermen de ecoregio Caatinga en twaalf de ecoregio Cerrado. Er zijn slecht zes kust- en zeeparken, inclusief het Pantanal-drasland. Er is geen park dat de pampa beschermt.[5][6]

In 2010 waren er 30 parken toegankelijk voor het publiek. De meest bezochte hiervan zijn het nationaal park Tijuca met 1,7 miljoen bezoekers en het nationaal park Iguaçu met 1 miljoen bezoekers in 2009.[5] Andere bekende nationale parken zijn Serra dos Órgãos, Chapada dos Veadeiros en Emas.

Steden

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Lijst van grote Braziliaanse steden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Brasilia is de hoofdstad sinds 1960; voordien was dit Rio de Janeiro en tot 1763 Salvador. In 2015 woonde 85,7% van de bevolking in de steden, die zich kenmerken door wildgroei. Er ontstonden uitbreidingen van de steden, sloppenwijken, Favela's genaamd, waar zich een proletariaat vestigde.

De vijftien grootste steden zijn:

(1,4 miljoen)
(2,5 miljoen)
(3,0 miljoen)
(1,1 miljoen)
(1,9 miljoen)
(2,6 miljoen)
(1,4 miljoen)
(1,3 miljoen)
(2,1 miljoen)
(1,4 miljoen)
(1,6 miljoen)
(6,5 miljoen)
(4,2 miljoen)
(1,1 miljoen)
(12,1 miljoen)

Demografie

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Bevolking van Brazilië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Tupi-indiaan

Brazilië heeft de grootste bevolking in Zuid-Amerika en is het vijfde land in de wereld qua inwoneraantal. Het inwoneraantal bedroeg 190.010.647 in 2007. Aan het begin van de 20e eeuw telde Brazilië 18 miljoen inwoners; dat aantal is sindsdien dus ruim vertienvoudigd.[7] Sinds 2004 is het vruchtbaarheidscijfer van Braziliaanse vrouwen onder de waarde van 2,1 gedaald, die nodig is om het bevolkingsaantal op een natuurlijke wijze op peil te houden. In 2023 was het gemiddelde vruchtbaarheidscijfer gedaald naar 1,67.[bron?]

Bevolkingssamenstelling

[bewerken | brontekst bewerken]

De Brazilianen zijn divers in hun etnische oorsprong: het is een mengelmoes van Afrikanen, Europeanen en inheemsen. Hoewel er nog elementen van de Afrikaanse en indiaanse culturen voortleven in de huidige Braziliaanse cultuur, is die cultuur overwegend westers. Er zijn circa 1,4 miljoen Brazilianen van Japanse afkomst; deze leven hoofdzakelijk in het zuiden. Van alle landen buiten Japan heeft Brazilië de grootste Japanse bevolking ter wereld.[8] De Chinese gemeenschap in Brazilië die al meer dan tweehonderd jaar bestaat, telt ongeveer honderdvijftigduizend zielen. De Italo-Brazilianen vormen ook een van de grootste bevolkingsgroepen en zijn met ongeveer 31 miljoen. Er zijn daarnaast vele Portugese Brazilianen, en doordat Portugal de kolonisator was is er ook al eeuwenlang een Portugese instroom. Vanaf de 19de eeuw volgde ook een grote instroom van Duitse Brazilianen, die zich vooral in het zuiden van het land vestigden.

Ongeveer 750.000 Brazilianen behoren tot de inheemse bevolking. Het grootste deel daarvan woont in het Amazoneregenwoud, voornamelijk langs de Amazone. Circa 12% van de landoppervlakte van Brazilië is terzijde gesteld als inheems gebied. Dit betekent echter niet dat de inheemse stammen nu ongestoord kunnen leven in hun leefgebieden. Daarvoor zijn andere groeperingen te zeer op geld belust. Wetten die inheems gebied afpalen zijn een ding, iets anders is deze wetten ook te handhaven. Alleen met effectieve bescherming van de regering kunnen de "Indianen" hun leefgebieden veilig bewonen. Anderen zien deze gebieden als braakliggend terrein dat zo snel mogelijk geëxploreerd of in cultuur gebracht moet worden.

De uit de VS afkomstige rooms-katholieke non Dorothy Stang (1931-2005) is voor mensenrechten-activisten een icoon geworden als geweldloos verdediger van deze inheemse volken.

Taal

[bewerken | brontekst bewerken]

De officiële taal van Brazilië is het Portugees[9] (Artikel 13 van de Grondwet van de Federale Republiek Brazilië), de taal die bijna de gehele bevolking spreekt en vrijwel de enige taal is die gebruikt wordt in kranten, op radio en televisie en voor zakelijke en bestuurlijke doeleinden. De meest bekende uitzondering hierop is een wet op de gebarentaal die werd goedgekeurd door het Nationale congres van Brazilië. De wettelijke erkenning vond plaats in 2002,[10] de regelgeving volgde in 2005.[11] De wet stelt het gebruik van de Braziliaanse gebarentaal, beter bekend onder het Portugese acroniem LIBRAS, verplicht in het onderwijs en bij overheidsdiensten. LIBRAS moet worden geleerd als onderdeel van de curricula van de pedagogie- en logopedieopleidingen. Leraren, instructeurs en vertalers in deze gebarentaal zijn erkende professionals. Scholen en de gezondheidszorg moeten toegang bieden aan doven.[12]

Vele Brazilianen zijn eentalig; diegenen die een tweede taal machtig zijn spreken voornamelijk Italiaans of Duits (met name in het zuiden) vanwege hun afkomst en Spaans of Engels als tweede taal. Enkele honderdduizenden spreken ook Nederduits. Voorheen werden er onder grote delen van de bevolking inheemse (Amerindische, Indiaanse) talen gesproken. De talen hebben zich geleidelijk ver in het binnenland teruggetrokken. Enkele voorbeelden van de ruim 180 inheemse talen zijn Apalaí, Arara, Borôro, Canela, Carajá, Caribe, Guarani, Kaingang, Nadëb, Nheengatu, Terêna, Tucano en Xavante.

Brazilië is het enige land in Zuid-Amerika waar Portugees de officiële taal is.

Religie

[bewerken | brontekst bewerken]

Ongeveer 86,8% van de bevolking is christelijk (64,6% katholiek en 22,2% protestants), 5,0 % overige geloven en 8,0% heeft geen religie.[13] Sedert 2000 daalt de aanhang van de Katholieke Kerk zo'n 1% per jaar, protestantse kerkgenootschappen groeien met zo'n 1% per jaar.

Een gedeelte van de bevolking in het noordoosten is aanhanger van candomblé, een religie die door de slaven vanuit Afrika is meegenomen.

Bestuur en instellingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Staatsinrichting

[bewerken | brontekst bewerken]
Het parlementsgebouw van het Nationaal Congres van Brazilië in Brasilia

Brazilië kent een federale staatsvorm, die gebaseerd is op de federale grondwet van 1988. Het land bestaat uit een federaal hoofdstedelijk district en 26 deelstaten, met elk op hun beurt een eigen grondwet. De federale grondwet stelt dat het nationale gezag wordt bekleed door een president, die voor vier jaar door universele stemming wordt gekozen. In het kader van een amendement van 1997 kan de president slechts eenmaal worden herkozen.

Er is een wetgevende macht die uit een hogere Federale Senaat en een Huis van Afgevaardigden bestaat. De 81 senatoren worden verkozen voor acht jaar en de 513 afgevaardigden worden verkozen voor vier jaar. De president kan unilateraal in staatszaken tussenbeide komen. Elke staat heeft zijn eigen gouverneur en wetgevende macht. Tot de voornaamste politieke partijen behoren: de Braziliaanse Partij van de Democratische Beweging, de Democraten, de Braziliaanse Sociaal-Democratische Partij en de Arbeiderspartij. Alle burgers in bezit van de Braziliaanse nationaliteit vanaf de leeftijd van 16 jaar hebben stemrecht. Brazilianen van 18 tot 70 jaar zijn verplicht te stemmen. Brazilië is onder meer lid van de VN, de G20, de Mercosur, de BRICS en de Unie van Zuid-Amerikaanse Naties.

Bestuurlijke indeling

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Bestuurlijke indeling van Brazilië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Brazilië bestaat uit 26 staten en 1 federaal district, gegroepeerd in 5 geografische regio's zonder bestuurlijke rol. De staten zijn verdeeld in gemeenten. De staat Pernambuco kent daarnaast een staatsdistrict, het eiland Fernando de Noronha.

■ Regio Noord

Vlag van Acre Acre (1)
Vlag van Amapá Amapá (3)
Vlag van Amazonas Amazonas (4)
Vlag van Pará Pará (13)
Vlag van Rondônia Rondônia (21)
Vlag van Roraima Roraima (22)
Vlag van Tocatins Tocantins (26)

Staten van Brazilië

Onderwijs

[bewerken | brontekst bewerken]
Universiteitsgebouw van de Universidade Federal do Paraná (UFPR) in Curitiba

Na aanhoudende investeringen, vaak gecombineerd met andere sociale programma's zoals Bolsa Família, is de Braziliaanse overheid erin geslaagd elk kind in de schoolbanken te krijgen. Het probleem ligt vaak in de lage kwaliteit van het gegeven onderwijs. Daardoor is er een bloeiende sector ontstaan van privéscholen voor de middenklasse, waar men de financiële middelen heeft om op een hoger niveau les te geven.

Het land kent een zeer groot aantal universiteiten, waarvan het merendeel sinds het eind van de 20e eeuw is gesticht. De meerderheid van de universiteiten zijn privé-instellingen met soms hoge inschrijvingsgelden. Om het inschrijvingsgeld te bekostigen, is het heel normaal om werken en studeren te combineren. Enkel een aantal staats- en stadsuniversiteiten zijn gratis. Een aantal universiteiten zoals USP, Universidade de São Paulo, hebben een goede reputatie over de hele wereld.

Beroepsopleidingen vormen voornamelijk een alternatief voor degenen die geen universiteit kunnen betalen.

Zorg

[bewerken | brontekst bewerken]

Ongeveer 730.000 Brazilianen waren volgens UNAIDS in 2013 geïnfecteerd met hiv, wat overeenkomt met ruim 0,3% van de bevolking.[14] Dat is minder dan sommige Europese landen zoals Portugal (0,6%) en Spanje (0,4%), maar meer dan Nederland (0,2%).[15] De centrale regering en de regeringen van individuele staten hebben effectieve aidsbestrijdingscampagnes opgezet. Het condoomgebruik is aanzienlijk gestegen en het aantal geïnfecteerden is stabiel gebleven.[16] Het aidsprogramma van Brazilië is een model voor ontwikkelingslanden geworden. Het aantal hiv-besmettingen is gestabiliseerd en het aantal aidsgerelateerde sterfgevallen is gedaald.[17] Brazilië heeft de belangrijkste geneesmiddelenfabrikanten omzeild. Het produceert zelf goedkope, merkloze aidsmedicijnen en deelt deze gratis uit aan degenen die dit niet kunnen betalen.[18]

Economie

[bewerken | brontekst bewerken]
Een Embraer ERJ-135 vliegtuig. Brazilië is de op twee na grootste commerciële-vliegtuigproducent ter wereld.[19]

Brazilië heeft de grootste economie van Latijns-Amerika. Brazilië heeft ontwikkelde landbouw-, mijnbouw-, industrie-, en dienstsectoren. Het heeft een overvloed aan natuurlijke hulpbronnen, zoals aardolie, ijzererts en agrarische producten. Brazilië is steeds meer aanwezig in buitenlandse financiële markten en is een van de BRICS-landen. De organisatie die zich inzet voor Braziliaanse export en investeringen in Brazilië is ApexBrasil.

In 2017 bedroeg het bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking US$ 9896.[20]

Jaar[20] BBP
(in miljarden US$) 		BBP per hoofd
(in US$) 		Reële groei
(% mut JoJ) 		Werkloosheid
(%) 		Inflatie
(% mut JoJ) 		Saldo overheids-
begroting
(in % BBP) 		Bruto staatsschuld
(in % BBP) 		Saldo lopende rekening
(in % BBP)
1980 146 1229 9,2% 90,2% -8,8%
1990 455 3105 -4,2% 2947,7%[21] -0,8%
2000 655 3779 4,4% 13,9% 7,0% -3,3% 65,6% -3,8%
2005 891 4811 3,2% 11,4% 6,9% -3,5% 68,7% 1,5%
2010 2208 11293 7,5% 8,5% 5,0% -2,7% 63,1% -3,4%
2015 1800 8803 -3,6% 8,3% 9,0% -10,3% 72,6% -3,0%
2016 1797 8757 -3,3% 11,3% 8,7% -9,0% 78,3% -1,3%
2017 2063 9975 1,3% 12,8% 3,5% -7,9% 83,7% -0,7%
2018 1885 9043 1,3% 12,2% 3,7% -7,2% 87,1% -2,2%
2019 1839 8751 1,1% 11,9% 3,7% -6,0% 89,5% -2,7%
Braskem fabriek. Brazilië heeft de achtste grootste chemische industrie ter wereld
São Paulo is het grootste financiële centrum in Brazilië, Latijns-Amerika en het zuidelijk halfrond. De aandelenbeurs in Brazilië behoort tot de tien grootste ter wereld
CSN, in Rio de Janeiro. Brazilië is een van de 10 grootste staalproducenten ter wereld
EMS in São Paulo, de grootste farmaceutische industrie van het land.
Schoenenfabriek in São Paulo, Brazilië, is de 4e grootste fabrikant ter wereld
Chocolade-industrie in Rio Grande do Sul. Brazilië is de op een na grootste exporteur van bewerkte voedingsmiddelen ter wereld
De textielindustrie in Santa Catarina, Brazilië, heeft een van de 5 grootste textielindustrieën ter wereld
Vrachtwagen van een vleesbedrijf in Brazilië. Het land is een van 's werelds top 5 producenten van rundvlees, kip, varkensvlees en koemelk
Wijnmakerij in Rio Grande do Sul. Het land is een van de 20 grootste druiven- en wijnproducenten ter wereld
Klabin-complex in Paraná. Brazilië is de 2e producent van pulp en de 8e producent van papier

De economische groei in Brazilië steeg vooral heel sterk tijdens in de jaren 2004 tot 2013.[20] Het profiteerde van de sterke wereldwijde vraag naar grondstoffen en energie. De prijzen van ertsen en olie stegen fors waardoor het land fors verdiende aan de export. De hoge inflatie van het begin van de jaren negentig was in 1998 weer volledig onder controle. In 2013 piekte het bbp per hoofd op US$ 13.200.[20] De werkloosheid daalde en bereikte in 2014 een laagte record. Mede door een halvering van de olieprijs en corruptieperikelen rondom de staatsoliemaatschappij Petrobras raakte het land in de economische problemen. De overheidsuitgaven en inkomsten liepen uit elkaar met een fors begrotingstekort en toenemende staatsschuld tot gevolg. In 2017 was het bbp per hoofd met een kwart gedaald ten opzichte van 2013.[20] Er is veel handel met de Europese Unie, de Verenigde Staten, Argentinië en Japan.

Het grootste deel van de elektriciteit van Brazilië komt uit waterkracht. De Itaipu-waterkrachtcentrale is de grootste van het land en na de Drieklovendam in China de op een na grootste ter wereld. Brazilië bezit een uitgebreid grotendeels onaangesproken hydro-elektrisch potentieel, in het bijzonder in het bassin van de Amazone.

Brazilië heeft een eigen ruimtevaartprogramma (INPE).

In 2019 was Brazilië 's werelds grootste producent van suikerriet,[22] sojabonen,[23] koffie[24] en sinaasappel,[25] de 2e producent van papaja,[26] de 3e producent van mais,[23] tabak[27][28] en ananas,[29][30] de 4e producent van katoen[31][32] en cassave,[33] de 5e producent van kokos[34] en citroen,[35] de zesde producent van cacao[36] en avocado, 9e producent van rijst,[24] 10e producent van tomaat[37] en 11e producent van druif[38] en appel.[39][40] Het land is ook een grote producent van banaan,[41][42] maar bijna alle productie is voor binnenlandse consumptie. Ten slotte produceert Brazilië ook grote hoeveelheden gewone boon,[43][44] pinda,[45] aardappel,[46][47] wortel,[48] cashew,[49] mandarijn,[50] kaki,[51] aardbei,[52] guarana,[53] guave, açaí,[54] paranoot[55][56] en yerba mate.[57] Onder andere suikerriet wordt gebruikt voor de productie van suiker maar ook voor ethanol dat bedoeld is als biobrandstof.

In 2019 was het land 's werelds grootste exporteur van kippenvlees.[58][59] Het was ook de op een na grootste producent van rundvlees,[60] 's werelds derde grootste producent van melk,[61] 's werelds vierde grootste producent van varkensvlees,[62] en de zevende grootste producent van eieren in de wereld.[63]

In de mijnbouw valt Brazilië op door de winning van ijzererts (waar het de tweede exporteur ter wereld is), koper, goud, bauxiet (een van de 5 grootste producenten ter wereld), mangaan (een van de 5 grootste producenten ter wereld), tin (een van de grootste producenten ter wereld), niobium (concentreert 98% van de reserves bekend bij de wereld) en nikkel. Met betrekking tot edelstenen is Brazilië 's werelds grootste producent van amethist, topaas, agaat en een van de belangrijkste producenten van toermalijn, smaragd, aquamarijn en granaat.[64][65][66][67][68][69]

Brazilië is de industriële leider in Latijns-Amerika. In 2019 was het de op een na grootste exporteur van bewerkte voedingsmiddelen ter wereld.[70][71][72] In 2016 was het land de op een na grootste producent van cellulose ter wereld en de 8e producent van papier.[73][74][75] In de schoenen -industrie stond Brazilië in 2019 op de vierde plaats van de wereldproducenten.[76][77][78][79][80] In 2019 was het land de achtste producent van voertuigen en de negende producent van staal van de wereld.[81][82][83] In 2018 was chemische industrie van Brazilië de 8e in de wereld.[84][85][86] In Textielindustrie is Brazilië, hoewel het in 2013 een van de 5 grootste producenten ter wereld was, nauwelijks geïntegreerd in de wereldhandel.[87]

Volgens het IBGE bedroeg de representativiteit van de tertiaire sector (handel en diensten) 75,8% van het bbp van het land in 2018. De dienstensector was verantwoordelijk voor 60% van het BBP en de handel voor 13%. Het omvat een breed scala aan activiteiten: handel, accommodatie en catering, vervoer, communicatie, financiële diensten, onroerendgoedactiviteiten en diensten verleend aan bedrijven, openbaar bestuur (stadsreiniging, sanitaire voorzieningen, enz.) En andere diensten zoals onderwijs, sociale en gezondheidsdiensten, onderzoek en ontwikkeling, sportactiviteiten enz., aangezien het activiteiten omvat die complementair zijn aan andere sectoren.[88]

Micro- en kleine bedrijven vertegenwoordigen 30% van het BBP van het land. In de commerciële sector vertegenwoordigen ze bijvoorbeeld 53% van het BBP binnen de activiteiten van de sector.[89]

Energie

[bewerken | brontekst bewerken]
Luchtfoto van Itaipu-elektriciteitscentrale. Het land is een van de 5 grootste producenten van waterkracht ter wereld, met een extreem schone energiematrix
Windmolenparken in Piauí. Brazilië is een van de 10 grootste producenten van windenergie ter wereld

Het belangrijkste kenmerk van de Braziliaanse energiematrix is dat deze veel meer hernieuwbaar is dan de wereldwijde. Terwijl in 2019 de wereldmatrix slechts voor 14% uit hernieuwbare energiebronnen bestond, was die van Brazilië 45%. Olie en aardolieproducten vormen 34,3% van de matrix; suikerrietderivaten, 18%; hydraulische energie, 12,4%; aardgas, 12,2%; brandhout en kolen, 8,8%; verschillende hernieuwbare energiebronnen, 7%; minerale steenkool, 5,3%; nucleair, 1,4% en andere niet-hernieuwbare energiebronnen, 0,6%.[90]

In de elektriciteitsmatrix is het verschil tussen Brazilië en de wereld nog groter: terwijl de wereld in 2019 slechts 25% hernieuwbare elektriciteit had, had Brazilië 83%. De Braziliaanse elektriciteitsmatrix bestaat uit: hydraulische energie, 64,9%; biomassa, 8,4%; windenergie 8,6%; zonne-energie, 1%; aardgas, 9,3%; aardolieproducten, 2%; nucleair, 2,5%; steenkool en derivaten, 3,3%.[90]

Brazilië produceerde 283 miljoen ton olie-equivalent (Mtoe) in 2016. (1 Mtoe = 11,63 TWh, miljard kilowattuur.) De grootste energiebronnen waren aardolie 47% en biomassa 30%. Dat was genoeg voor de energievoorziening, het TPES (total primary energy supply): 284 Mtoe.

Van de energie ging ongeveer 60 Mtoe verloren bij conversie. 15 Mtoe werd gebruikt voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asphalt en petrochemicaliën. Voor eindgebruikers resteerde 200 Mtoe waarvan 42 Mtoe = 490 TWh elektriciteit. In de periode 2012-2016 steeg de energieproductie 13%, vooral door meer olie. Het eindgebruik bleef ongeveer gelijk. Windenergie werd 6 maal meer en leverde 7% van de elektriciteit voor eindgebruikers in 2016.[91] De uitstoot van kooldioxide was 417 megaton, dat is 2 ton per persoon, veel minder dan het wereldgemiddelde 4,4 ton per persoon.

In de totale elektriciteitsopwekking bereikte Brazilië in 2019 170.000 megawatt geïnstalleerd vermogen, waarvan meer dan 75% uit hernieuwbare bronnen (waarvan de meeste waterkrachtcentrales).[92] In 2019 vertegenwoordigde windenergie 9% van de in het land opgewekte energie.[93] Brazilië is een van de 5 grootste producenten van hydro-elektrische energie ter wereld (tweede plaats in 2017), en het is een van de 10 grootste producenten van windenergie ter wereld (achtste plaats in 2019, met 2,4% van de wereldproductie).[94][95] In 2020 was Brazilië ook het 14e land ter wereld in geïnstalleerde zonne-energie (7,8 GW) en het 2e land ter wereld in energieproductie uit biomassa (energieproductie uit vast en hernieuwbaar afval), met 15,2 GW geïnstalleerd.[96]

Begin 2020 overschreed het land bij de olie- en aardgasproductie voor het eerst meer dan 4 miljoen vaten olie-equivalent per dag. In januari van dit jaar werden 3.168 miljoen vaten olie per dag en 138.753 miljoen kubieke meter aardgas gewonnen.[97]

Export

[bewerken | brontekst bewerken]

Grote exportindustrieën zijn vliegtuigen, elektrische apparaten, auto's, ethanol, textiel, schoeisel, ijzererts, staal, koffie, sinaasappelsap, sojabonen en suiker. Vliegtuigproducent Embraer is de op drie na grootste commerciële vliegtuigbouwer van de wereld. Zij is ook van belang voor de exportopbrengsten van Brazilië. In de export van olie is Brazilië de 22e van de wereld.[98]

Brazilië hoort bij de top van de wereld als het gaat om exportproducten:[99]

Plaats op
wereldranglijst		 Exportproduct
1e suiker
1e rundvlees
1e koffie
1e sinaasappelsap
1e (regionale) vliegtuigen
2e sojabonen
2e kippenvlees
2e schoenen
4e staal
5e chemische producten

Toerisme

[bewerken | brontekst bewerken]

Brazilië telt 21 inschrijvingen op de UNESCO-werelderfgoedlijst. Brazilië is een toeristische trekpleister, vooral de stad Rio de Janeiro.

Verkeer en vervoer

[bewerken | brontekst bewerken]
De Rodovia dos Imigrantes verbindt São Paulo met de kuststad Praia Grande

Het Braziliaanse transportsysteem bestaat uit een uitgebreid wegennet en relatief veel vliegvelden, aangevuld door een beperkt systeem van riviertransport en spoorvervoer. Het plan om een transportnetwerk te creëren dat het hele land met elkaar zou verbinden, ontstond tijdens de democratische periode, vooral tijdens de regeringen van Getúlio Vargas en Juscelino Kubitschek de Oliveira. Brazilië heeft grote autobouwers op zijn territorium, zoals Volkswagen, FIAT, Renault, Peugeot, Citroën, Chrysler, Mercedes-Benz, Hyundai en Toyota. Voorts heeft Brazilië 2.980 km pijplijnen voor ruwe olie; petroleum-producten 4.762 km; gas 4.246 km (1998).

Er zijn ongeveer 2.500 vliegvelden in Brazilië, landingsplaatsen inbegrepen. Het land beschikt over het op een na grootste aantal luchthavens van de wereld, net achter de Verenigde Staten. De luchthavens van São Paulo, Congonhas en Guarulhos zijn de grootste en drukste van het land. Dit ligt voor een groot deel aan het feit dat de luchthaven van São Paulo verbindingen onderhoudt met bijna alle grote steden van de wereld. Brazilië beschikt over 35 internationale luchthavens en 2464 regionale luchthavens. In Rio de Janeiro ligt het derde belangrijke internationale vliegveld, Galeão.

Brazilië heeft meer dan 1,7 miljoen km aan wegen, waarvan 215.000 km verhard, en ongeveer 14.000 km wegen met gescheiden rijbanen. De twee belangrijkste snelwegen in het land zijn BR-101 en BR-116.[100] Snelwegen zijn de belangrijkste optie voor passagiersverkeer en goederenverkeer op de langere afstand. Sinds het begin van de republiek hebben de overheden altijd voorrang gegeven aan het transport over wegen, ten koste van het transport per spoor en via waterwegen. De president Juscelino Kubitschek de Oliveira (1956-1960) was een belangrijke stimulator van de bouw van snelwegen. Kubitscheck was verantwoordelijk voor de komst van grote autobouwers naar het land, Volkswagen, Ford en General Motors vestigden fabrieken in Brazilië tijdens zijn presidentschap, en de bouw van snelwegen was hierin een grote stimulans.

De haven van Santos is de grootste containerhaven van Latijns-Amerika

Brazilië beschikt over circa 27.882 km (1.122 km elektrisch) aan spoorwegen. Geleidelijk probeert de overheid, in tegenstelling tot het verleden, andere middelen van transport te stimuleren, voornamelijk het spoornet. Een voorbeeld van deze stimulans is het project van de hogesnelheidstrein Rio-São Paulo, een bullet train die de twee voornaamste metropolen van het land zal verbinden. Het Braziliaanse spoornet heeft internationale verbindingen met Argentinië via Uruguaiana, Bolivia via Corumbá en Uruguay via Santana do Livramento en Jaguarão.

Brazilië had honderd tramsystemen. Anno 2015 zijn er een aantal oude (veelal toeristische) tramlijnen in bedrijf in Belém, Campinas, Campos de Jordão, Itatinga, Rio de Janeiro en Santos. De volgende steden beschikken over een metro: Belo Horizonte, Brasilia, Porto Alegre, Recife, Rio de Janeiro, São Paulo en Fortaleza.

Brazilië telt ongeveer 50.000 km bevaarbare waterwegen en 37 grote havens, waarvan die van Santos de grootste algemene haven is. Hier werd in 2012 zo’n 90 miljoen ton aan lading verwerkt, waarvan ongeveer een derde containers.[101] Twee havens die specifiek zijn ingericht voor de overslag van ijzererts zijn net groter, allebei met een jaarlijkse overslag van ruim 100 miljoen ton.[101] Dit zijn Porto de Tubarão in Espírito Santo en Ponta da Madeira in de Noord-Braziliaanse deelstaat Maranhão. In totaal werd 900 miljoen ton in de Braziliaanse havens verwerkt in 2012.[101] Havens zijn onder andere te vinden in Belém, Fortaleza, Ilhéus, Imbituba, Manaus, Paranaguá, Porto Alegre, Recife, Rio de Janeiro, Rio Grande, Salvador, São Sebastião, Vitória en Itajaí.

Cultuur

[bewerken | brontekst bewerken]
De kerk van Igreja de São Francisco in Salvador, een van de rijkste expressies van de Braziliaanse barok

De cultuur van Brazilië is als voormalig onderdeel van de Portugese koloniën sterk beïnvloed door de Portugese cultuur.[102] De Portugezen introduceerden onder andere het Portugees, de Rooms-Katholieke Kerk en de Manuelstijl in de architectuur. De cultuur werd echter daarbij ook sterk beïnvloed door etnische groepen uit Afrika, de inheemse Braziliaanse bevolkingsgroepen en diverse andere niet Portugese Europese culturen en tradities.[103]

Enkele aspecten van de Braziliaanse cultuur werden beïnvloed door de bijdragen van Italiaanse, Duitse en andere Europese immigranten, evenals Japanse, Joodse en Arabische immigranten die in groten getale aankwamen in het zuiden en zuidoosten van Brazilië.[104] Zowel de inheemse indianen als de Afrikanen beïnvloedden de taal, keuken, muziek, dans en religie.[105]

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Brazilië van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Wikivoyage heeft een reisgids over dit onderwerp: Brazilië.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brazilië&oldid=68303043"