Şarl Furye

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Şarl Furye
fr. Charles Fourier
Doğum adı François Marie Charles Fourier
Doğum tarixi 7 aprel 1772(1772-04-07)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 10 oktyabr 1837(1837-10-10)[2][3][…] (65 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Kommunizm
Konsepsiyalar
Marksizm-Leninizm fəlsəfəsi

Sosializm
Beynəlmiləlçilik
Kollektivçilik
Sinfi mübarizə

İdeologiya
Utopik sosializm

Marksizm
Leninizm
Marksizm-Leninizm
Trotskizm
Titoizm
Çuçxe ideyaları
Maoizm
Ənvər Xoca ideyaları
Çe Qevaraçılıq
Ho Şi Min ideologiyası
Roza Lüksemburq ideyaları
Praçanda Yolu
Anarxo-kommunizm
Avrokommunizm

Şəxsiyyətlər
Tomas Mor

Henri Sen-Simon
Şarl Furye
Robert Ouen
Karl Marks
Fridrix Engels
Roza Lüksemburq
Vladimir Lenin
Lev Trotski
İosif Stalin
Mao Tsedun

Simvollar
Kommunizm hərəkatının rəmzləri
Baş mövzu
Anarxizm

Antikapitalizm
Antikommunizm
Müharibə kommunizmi
Demokratik mərkəziyyət
Proletariat diktaturası
İbtidai kommunizm
Sosializm
Stalinizm

Fransua Mari Şarl Furye (fr. François Marie Charles Fourier; 7 aprel 1772[1][2][…], Bezanson10 oktyabr 1837[2][3][…], Paris) — Fransız filosofu, sosioloq, ütopik sosializmin nümayəndələrindən biri, Furyeizm sisteminin qurucusu; "feminizm" termininin müəllifidir.

İdeyalarına Furyeizm, ardıcıllarına Furyerist deyildi.

Uşaqlıq və gənclik illəri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şarl bezansonlu varlı bir tacirin yeganə oğludur. Zəif və xəstə, erkən uşaqlıqdan xəyal qurmağa meyli ilə seçilir və hər şeyi musiqi və kitab oxumaqdan üstün tuturdu. Yalnızlıq onda güclü bir xəyal inkişaf etdirdi və bütün sistemində sərt bir iz buraxdı. Fourierin uşaqlığı haqqında bilinən hər şey onu çox doğru və mehriban kimi boyayır. 12–13 yaşına qədər məktəbdə oxudu, ancaq bununla yanaşı məntiq, coğrafiya, fizika, riyaziyyat və digər mövzularda sistemsiz də olsa müstəqil dərslər var idi. Atasının ölümündən sonra məyus olan ticarət, məktəbi tərk etdikdən sonra dolanışıq üçün vəsait toplamağa başladı və tribunanın arxasında dayandı, baxmayaraq ki, məktəb təhsillərini davam etdirmək üçün uğursuz cəhdlər edildi. Sistemli bir təhsil almadı, özü öyrədildi, elmi işlərə qərəzli yanaşdı. Mükəmməl bir yaddaşa, bədii və satirik istedada sahib idi. Uşaq vaxtı anası onu uğursuz, kənar insanlar isə dəli sayırdı.

Əvvəlcə başqalarının mağazalarında katib kimi xidmət etdi və müxtəliflik ehtirası üzündən bir neçə sahibini dəyişdirdi, Fransanın bir çox şəhərində — Lion, Ruan, Marsel, Bordo, Parisdə oldu. Müxtəlif ticarət şirkətləri adından xaricə — Almaniya, Belçika, Hollandiyaya səyahətlər etdi.

Yaradıcılıq fəaliyyətinin başlanğıcı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu zamana qədər Furye projektor[5] oldu: elmi öyrənmək, ətrafdakı hadisələri müşahidə etmək, yalnız qarşılaşdıqları qüsurları ifadə etməklə və ya sadəcə onları tənqid etməklə məhdudlaşa bilmədi, hər cür kəşf, layihə və inkişaf etdirməyə başladı. Ancaq Furye uzun müddət özünə yaxın bir mövzu tapa bilmədi. İndi yeni, sadələşdirilmiş bir notasiya sistemi yaradır, sonra əvvəlcə taxta, sonra da metal raylar olan bir cihaz fikri irəli sürür; Ordu yeməyinin layihəsini yeni bir şəkildə Müharibə Nazirliyinə təqdim edir, daha sonra qoşunların Ren sahillərindən İtaliyaya köçürülməsini sürətləndirməyə dair tədbirlər haqqında bir qeyd yazır, sonra nəhayət prefekt, baqaj daşınması üçün xüsusi bir broker sinfinin yaradılması üçün bir layihə, bəstələyir və təqdim edir.

  1. 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. 1 2 3 4 Charles Fourier // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. 1 2 Charles Fourier // Vegetti Catalog of Fantastic Literature (it.).
  4. Find a Grave (ing.). 1996.
  5. həyata keçirilməyən layihələrin tərtibçisi