Gaan na inhoud

Angola

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Republiek Angola
República de Angola (Portugees)
Repubilika ya Ngola
(Kongo, Kimbundu en Umbundu)
Vlag van Angola Wapen van Angola
Vlag Wapen
Volkslied: Angola Avante!
(Portugees vir: "Voorwaarts Angola!")
Ligging van Angola
Hoofstad Luanda

8°50′S 13°20′O / 8.833°S 13.333°O / -8.833; 13.333

Grootste stad Luanda
Amptelike tale Portugees
Nasionale tale: Kikongo, Chokwe, Umbundu, Kimbundu, Ganguela en Kwanyama[1][2]
Regering Unitêre presidensiële
grondwetlike republiek
João Lourenço
Bornito de Sousa
Onafhanklikheid
Vorming
• Portugese kolonisasie
• Onafhanklikheid
• Huidige grondwet

1575
11 November 1975
21 Januarie 2010
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%) 		 
1 246 700 km2  (22ste)
481 400 myl2
feitlik niks
Bevolking
 - 2014-sensus
 - Digtheid 		 
25 789 024[3]
20,69 / km2 (199ste)
53,6 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita 		2019-skatting

$208,279 miljard[4] (64ste)
$6 930[4] (107de)

BBP (nominaal)
 - Totaal
 - Per capita 		2019-skatting

$110,186 miljard[4] (61ste)
$3 666[4] (91ste)

MOI (2017) 0,581[5] (147ste)  –  medium
Gini (2008) 42,7[6] –  laag
Geldeenheid Kwanza (AOA)
Tydsone
 - Somertyd 		WAT (UTC+1)
nie toegepas nie (UTC+1)
Internet-TLD .ao
Skakelkode +244

Angola (Portugees: [ɐ̃ˈɡɔlɐ]; Kongo, Kimbundu en Umbundu: Ngola, [ɐ̃ˈɡɔlɐ]), amptelik die Republiek Angola (Portugees: República de Angola; Kongo, Kimbundu en Umbundu: Repubilika ya Ngola), is 'n land in Suider-Afrika wat grens aan Namibië in die suide, die Demokratiese Republiek van die Kongo in die noordooste, Zambië in die ooste en die Atlantiese Oseaan in die weste. Die provinsie Cabinda, wat hom ten noorde en buite die land self bevind, grens aan die Republiek van die Kongo in die noorde, die Demokratiese Republiek van die Kongo in die suide en die Atlantiese Oseaan in die weste. Angola is 'n lid van die Afrika-unie en 'n voormalige Portugese kolonie wat sy onafhanklikheid in 1975 bereik het. Die hoofstad en grootste stad is Luanda.

Nasa-Satellietbeeld van Angola
Kaart van Angola
Topografiese kaart van Angola
Luanda is die hoofstad en grootste stedelike sentrum van Angola
Die berge van Lubango
Miradouro da Lua langs die suidelike kus van Luanda

Angola was 'n Portugese kolonie vanaf die 16de eeu tot 1975. Ná onafhanklikwording was Angola van 1975 tot 2002 in 'n ernstige burgeroorlog gedompel. Die oorlog het ook deel uitgemaak van die wêreldwye Koue Oorlog, met Sowjetunie en Kuba wat die kommunisties gesinde MPLA (Movimento Popular de Libertação de Angola – Partido do Trabalho) ondersteun het terwyl Suid-Afrika en die Verenigde State die anti-kommunistiese Unita (União Nacional para a Independência Total de Angola) ondersteun het.

Die land is die naasgrootste petroleum- en diamantprodusent in Afrika suid van die Sahara. Daarteenoor het Angola van die laagste lewensverwagtings- en een van die hoogste kindersterftekoerse in die wêreld.[7] In Augustus 2006 is 'n vredesooreenkoms onderteken met 'n faksie van die Frente para a Libertação do Enclave de Cabinda, FLEC, 'n afgeskeidene guerillagroep van die Cabinda-eksklawe in die noorde van die land, wat steeds aktief is.[8] Nagenoeg 65% van Angola se ruolie is afkomstig van daardie area.

Etimologie

[wysig | wysig bron]

Die naam "Angola" is afgelei van die titel Ngola van die konings van Ndongo, 'n oos van Luanda geleë vasalstaat van die historiese Koninkryk Kongo. Die Portugese het hierdie benaming oorgeneem en later vir die hele gebied gebruik, wat hulle wou koloniseer.[9]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Sien ook: Angolese Oorlog vir Onafhanklikheid en Angolese Burgeroorlog

Demografie

[wysig | wysig bron]

Die bevolking bestaan hoofsaaklik uit Ovimbundu (37%), Kimbundu (25%) en Bakongo (13%). Daarbenewens bly sowat 2% Mestizo en 1% Europeërs in die land. Portugees is die mees verspreide taal in Angola en word deur sowat 71% van die bevolking gebesig. Belangrike inheemse tale sluit in Umbundu (23%), Kikongo (8%), Kimbundu (8%) en Chokwe (6,5%).[10]

Geografie

[wysig | wysig bron]

Angola het 'n groot binnelandse plato wat skerp daal na 'n smal kusvlakte aan die Atlantiese Oseaan. Dit is die 22ste grootste land ter wêreld (na Niger) met 'n oppervlakte van 1 246 700 km².[11] Dit is vergelykbaar in grootte met Mali en is amper twee keer so groot soos die Amerikaanse deelstaat Texas of vyf keer so groot soos die Verenigde Koninkryk.

Angola word begrens deur Namibië in die suide, Zambië in die ooste, die Demokratiese Republiek van die Kongo in die noordooste en die Atlantiese Oseaan in die weste. Die eksklawe Cabinda grens ook aan die Republiek van die Kongo in die noorde. Angola se hoofstad Luanda lê aan die Atlantiese kus in die noordweste van die land.

Klimaat

[wysig | wysig bron]

Angola se gemiddelde temperatuur aan die kus is 15,6 °C in die winter en 21,1 °C in die somer. Dit het twee seisoene; droë seisoen (Mei tot Oktober) en warm reënseisoen (November tot April).

Provinsies

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Provinsies van Angola.

Angola bevat 18 provinsies (Portugees: províncias, eenvoud – província):

No. Provinsie Hoofstad Bevolking
(2014)[12] 		No. Provinsie Hoofstad Bevolking
(2014)[12] 		Kaart
1 Bengo Caxito 356 641 10 Huíla Lubango 2 497 422
2 Benguela Benguela 2 231 385 11 Luanda Luanda 6 945 386
3 Bié Kuito 1 455 255 12 Lunda Norte Lucapa 862 566
4 Cabinda Cabinda 716 076 13 Lunda Sul Saurimo 537 587
5 Cuando Cubango Menongue 534 002 14 Malanje Malanje 986 363
6 Cuanza Norte N'dalantando 443 386 15 Moxico Luena 758 568
7 Cuanza Sul Sumbe 1 881 873 16 Namibe Moçâmedes 495 326
8 Cunene Ondjiva 990 087 17 Uíge Uíge 1 483 118
9 Huambo Huambo 2 019 555 18 Zaire M'Banza Kongo 594 428

Hierdie 18 provinsies is verdeel in in 157 Municípios en 618 comunas.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (en) Angola Constitution and Citizenship Laws Handbook: Strategic Information and Basic Laws. USA International Business Publications. 4 April 2013. ISBN 978-1-4387-7839-6. Besoek op 18 Januarie 2019.
  2. ↑ (fr) "Angola". Universiteit van Laval. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 September 2019. Besoek op 18 Januarie 2019.
  3. ↑ (en) 2014 population census (INE Angola) Geargiveer 6 Mei 2016 op Wayback Machine
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 (en) "Angola". Internasionale Monetêre Fonds. Besoek op 18 Januarie 2019.
  5. ↑ (en) "2018 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2018. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 28 April 2020. Besoek op 18 Januarie 2019.
  6. ↑ (en) "Angola". Wêreldbank. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Junie 2019. Besoek op 18 Januarie 2019.
  7. ↑ (en) Life expectancy at birth[dooie skakel], [www.cia.gov] (2009)
  8. ↑ (pt) Angola mantém presença militar reforçada em Cabinda, [UOL.com.br] (4 Junie 2008)
  9. ↑ (en) Heywood, Linda M. & Thornton, John K. (2007). Central Africans, Atlantic Creoles, and the foundation of the Americas, 1585–1660. Cambridge University Press. p. 82. ISBN 0-521-77065-3. Besoek op 18 Januarie 2019.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  10. ↑ (en) "Angola". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 April 2020. Besoek op 18 Januarie 2019.
  11. ↑ (en) "COUNTRY COMPARISON :: AREA". Central Intelligence Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 April 2020. Besoek op 26 September 2017.
  12. ↑ 12,0 12,1 (pt) Censo 2014 Geargiveer 30 Oktober 2018 op Wayback Machine, besoek op 18 Januarie 2019

Bronnelys

[wysig | wysig bron]
Algemeen

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Angola&oldid=2722205"