Angola

Kwoci Ankra(安哥拉國旗)

Angola（安哥拉）

Gaga kska Meycow ka Angola, 12 30 S, 18 30 E ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 1,246,700 sq km（hangan na o Tg23）

(knlbanga dxgal o 1,246,700 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 20,172,332 hiyi.

Gaga Luanda ka pusu alang paru, jiyax 11 idas 11 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Angola ga wada sugan 47.30% ka dxgal qpahan, 46.80% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 5.90% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka José Eduardo dos Santos, pnaah hngkawas1979 idas 9 jiyax 10pnrajing kmlawa klwaan.

Kowhwey(國徽)

Ida nkiya nniqan lnglingay(自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Ris(歷史)

Pusu Sbatas: Endaan Ankra ni pspingan Ankra

Kla thnganan nSifey Pu ka Ankra, kla hiya ka niqan bi ngalan hbangan ni niqan bi ana manu klwaan. Hngkawas 1475 seejiq Putawya Tiawk Kang iyux musa miying seusa na Intu elug babaw gsilung, madas 7 asu qpringan, mapa hmrinas kbkuy empsaping ni duma empgarang kari Utux Baraw, kleelug babaw gsilung gqian hidaw Feycow. Hngkawas nii qulung dhuq Ankra na Rwoanta da, qtaan ka kssiyaw gsilung Ankra, duri ni phiyug paya saan lmnglung daan yayung Kangkwo ni Sngawkutingcyaw. Dsun na klwaan Putawya ka qalux sjiqan mniq klwaan Ankra.

Hngkawas 1483 siida, miyah klwaan Antika ka Tiawk Kang, nadas na klwaan Putawya seejiq qalux o snegul hyaan miyah Ankra duri.Yasa mntqitaq ka Tiawk Kang ni qbsuran Kangkwo, sdewa hyaan ka qbsuran Kangkwo, kiya ni msdangi ni smkul kingal mririh hyaan, musa klwaan Putawya nbsiyaq mniq Rispen. Hngkawas 1491 miyah dhuq Ankra ka paru asu Putawya uri, musa mtmay yayung Kangkwo na gqian hidaw yabi 120ri, gaga hiya ka pusu bi sapah klwaan Kangkwo ksun. Ini qbsiyaq do phiyug Taskwan pusu sapah klwaan uri da ka Putawya, Prajing msupu sjiqan tndxgal hiya embbarig da, kiya ni mdudul malu ka dhiya da.

Paah bi hngkawas 1575 do dsjiqan Putawya ga dhiya ga asi eniq hunac klwaan Kangwo da, phiyug alang Rwoanta dni qmbahang kari dha ka seejiq klealang tndxgal hiya, kiya ni mdudul miyah thjil Ankra ka bhgay seejiq da. Babaw na 50hngkwasan do mdudul mrana ka dxgal dha. Hngkawas1617 do phiyug alang Pencira klwaan Ankra ka seejiq Putawya, wada mabang embiyax ka biyax dha. Paah hiya siida mdhug bi ka nniqan Ankra seejiq Putawya ksun. Paah hngkawas 1640 dhuq hngkawas 1648 siida, ida mniyah mangal duma pusu sngayan asu ka seejiq Heran, hici duri o wada ngalun seejiq Putawya duri.

Babaw na dha kbkuy hngkwasan do wada thuway meelih ka ngalan dha hbangan da. Siida ana nanaq saw kmbiyax prana pnegalang dha mniq Ankra ka seejiq Putawya, yasa Ankra hini ga mbbarig qalux seejiq ka pusu stmaan dha, ngalan dha hbangan mquri klwaan Pasi, dhuq hngkawas 1830 do, ini bbarig qalux seejiq da. dhuq 19 kbkuy hngkawas do, kiya ka mquri dxgal dha nanaq seangal hbangan, kiya ni prajing kmbiyax phuma pnegalang ni kmarig dxgal mangal ngalan da. Tgkingal ppais ka knlangan siida, ida mnyahan mrmux kadadax hunac gqian hidaw empsaping klwaan Tekwo. Yasa mkrmun bi qmlahang Ankra ka seejiq Putawya, kiya ni qulung ini psrui empsaping klwaan Tekwo da.  

Paah hngkawas 1951 maa kingal sipaw isil Sng ni klwaun Putawya da. Mpklawa Putawya ka smkul Cungtu miyah kmlawa hini. Miyah dhuq dha kbkuy hngkawas na empitu kmxalan do, Yasa pklug mtutuy ka sjiqan Feycow, duri ni mqrinuc ka kndusan sjiqan qalux, Kiya ni paah idas kingal hngkawas 1961 do seejiq Ankra o prajing kmsiyuk da, meysa saw pkburux ku nanaq musa. Gaga daya Ankra na mincu ceyfangcnseyn biyax ppais dha, gaga kska rnaaw bbuyu hiya ka kingal nniqan, kghak musa mrmux ruwan qpringan mpsaping klwaan Putawya gaga lnglingay Ankra. Kiya ni gaga msdhiyaq dha daya Rwoanta yabi 150km na sstgaan asu Anpujwey ka pusu nniqan dha, empdudug Rwopora qbsuran d ha ka pusu mdudug.

Hngkawas 1966 duri o niqan ka Naytwo ksun mdudug sejiqan Ankra Jnmin ceyfang mtutuy ni smriyu. Gaga kmlux pusu paru alang Rwoanta ni kiyig na hiya. Kiya ni mtna na jiyax o niqan ka qpringan “kana ka klwaan msupu qulung mpburux” msa ka pusa ddaun dha gaga smriyu hiya. Dhiya ga ida niqan nanaq mprmux klealang biyax dha. Kiya ka kiya ni tru qpringan tnealang nii ga ida ini ppbgay kari, yaku o yaku nanaq msa, ida mppluk uri.

Idas kingal hngkawas 1975 do qulung bi srwaan murux klwaan Putawya ka Ankara da, kiya ni matas patas “ Pngminna seyting” ksun. Asi ka smkul tru niqan biyax pklawa ka Ankra, pkhdu kari pshuya ka babaw da, psramal saw nasi murux nanaq do pniqan ka mririh dha saw msupu gaya, kndadax baga seejiq Putawya mangal hangan pklawa Ankra msa. Jiyax 10 idas 11 hngkawas 1975 do hici bi qpringan psaping Putawya ga mswayay Ankra. Jiyax 11 do pkkla murux dni phiyug Ankra jnminkunghekwo da, mnhdu knlwaan seejiq Putawya rima kbkuy kngkwasan da.     

Hngkwasan nii abaw murux nanaq ka Ankra do, manu ka dnayaw Sureyn na Ankra jnminceyfang yuntung(MPLA；安人運）ni dnayaw klwaan Amirika, Nanfey qpringan “kana ka klwaan msupu qulung mpburux（UNITA；安盟）” ga mpnaqih, bukuy do maa saw mppais kana klwaan. Hici do sqapah Surey na “ MPLA；安人運 ka mangal hangan ni mduuy pklawa. Paah siida Ankra msupu Sureyn kingal qpruhan ka djiun da kmlawa.  

Hngkawas 1990 kmlawa Ankra nii ga malax elug Sehweycuyi, hngkawas tgdha do egu klgan qpruhan ka klwaan da. Idas 5 hngkawas1991 pklawa MPLA ni UNITA Saunpi empdudug, mniq ka klwaan Putawya uri matas patas hepingseyting. Kiya ni hngkawas 1992 kska psgaaw empprngaw kari siida, MPLA ni UNITA dha nii ga mspais dungan. Mniyah dmayaw rmngaw ka Reynhekwo do embrinah kmalu duri, kiya ka kiya ni mspais nanaq dungan hngkawas 1988.  Jiyax4 idas4 hngkawas 2002, pstuq kari ni matas patas msangay seyting, yasa pklug wada mhuqil ppais idas 2 hngkawas 2002 siida ka empdudug UNITA Saunpi , mnlutuc hngkwasan 27 na ppais kska klwaan qulung bi mhdu da.

Tiri(地理)

Hniygan dxgal Ankra(安哥拉地形圖)

Hniygan dxgal(地形)

Gqian hidaw Ankra ga ssiyaw dha Tasyang hiya niqan bbaraw ni breenux dxgal, daya o sdalih Kangkwo sancyawcow hiya o ida niqan llabang dxgal. Kska na o Piyey Kawyueyn, hiya ka pusu bi ayus qqsiya yayung,. Thnganan dha “tudu dnamux Ankra” msa. Qnbowqax na o niqan haypa 1200m, tgbngebung o Mowkowfung(2619m). Ida niqan egu bi yayung ka klwaan nii, kiya ka kiya ni ida ungac elug asu ka babaw na.

Nniqan(位置)

Gaga hunac gqian hidaw Feycow ka Ankra, daya ni daya hraan o mlutuc dha Kangkwo Mincukunghekwo. Hraan hidaw na o mlutu Sangpiya, Hunac na o mlutuc Namipiya. Gqian na o niqan Tasiyang Sipaw na o Sngherenacyueyntaw. Kana ka knlabang dxgal klwaan o 1246,700 km(平方). Knbragan na dxgal yayung o 1600km.

Hnigan dxgal(地形)

Kana ka dxgal Ankra ksun o tgaaw saw kawyueyn, kska na o mabang bowqax kida. Niqan kingal ka dxgal samo ni wada sdalih siyaw dha Tasiyang, sdalih gqian hidaw na gsilung o breenux bbaraw. Daya gqian hidaw o Marankawyueyn, yabi niqan 500 dhuq hari 1000m haypa. Daya gqian hidaw o Rungtakawyueyn, haypa 1000m. Snbiyaw na ceycingyencn bsiyaq bi endaan smilaq yyayung ni wada saw kngkingal pingkang ni tawsan, egu bi yayung gaga msupu mquri daya qluli, kiya ka sida na qsiyaan yayung Kangkwo ksun. Hunac o Weyrakawyueyn, paah daya mquri hunac qnbowqax na o yani kndadax haypa1500m mtucing dhuq 1100m, ida mbreenux ka dxgal na. Hraan hidaw na o ida snslian dxgal knxalan o, gaga mrux mghak babaw mdngu na cawyueyn hiya. Ssiyaw    

Qsiyaan (水系)

Yayung klwaan Ankra ga paah tudu Piyeykawyueyn mquri spac kghak, mquri daya qluli o tgaaw sida yayung Kangyaw . Hunac  hraan hidaw na o wada qluli yayung Sanpisi. Pusu qsiya na gaga daua hraan hidawAnkra uri. Mquri hunac hraan hidaw qluli yayung Kuney o meayus dha Namipiya. Yayung qluli gqiyan hidaw o wada qluli Tasiyang, dhiya o yayung Kuansa ka paru bi yayung, muda Rwoanta ni mquri gsilung hici.

Spngan lnglingay nniqan(地理區)

Hbangan nniqan lnglingay Ankra ga sugan 4 klgan

Kapiptacyu (卡賓達區)

Egu bi dxgal Ankra ksun o gaga hunac yayung Kangkwo, ida ciway bi ka gaga kiyig Kangkwo micukunghekwo. Kapinta o kika pusu bi alang dha, gaga yabi nanwey 5tu hari, quyux na khngkwasan o yabi 1250~1500m hari, muxul ni mhuriq ka karac, balay bi o tduwa pkrnaun, yasa ungac hbangan ni sjiqun qmpah(Putawya siida ida ini srwai mduuy qalux seejiq qmeepah ka bhgay seejiq). Ida ini sai gmburah ka dxgal dha. Sayang o wana psqraq bbuyu nkiya ka uuda dha. Rahuq na hiya do kafey, yeyce, ida gaga prajing hmuma da.

Sayang o kiyig na pusu alang Kangkwo micukunghekwo cinsyasa ksun ga gisu phiyug ryowwang cngfu hiya ka mnqduriq seejiq Kapinta ksun, pusu sdha eeysa o kika swayay dha Ankra ni pkburux nanaq.

Daya Ankracyu (北安哥拉區)

Hini o ida gaga kiyig gsilung llbu ni llabang ka dxgal na, yabi wada hari 100~120km. Yasa llbu ni breenux ka, ini hari quyux, maku mdngu ka mnhru nkiya. Mquri ruwan na kawyueyn do ida egu hari ka quyux da, hini ga pusu bi hnmaan kafey, gaga hmaan 400~1500m hari knbaraw haypa, qnuyux na qsiya o yabi hari 1250mm. Pusu bi hmaan kafey Ankra ga gaga daya na Ucikawyueyn, kawyueyn nii ga msdalih dha Carmona ksun. Kafey hini ga tgaaw saw Rwopastacipin, hici do mhuma ghak Araphmaan duri kska kawyueyn.

Daya Ankra hiya mkiyig bi gsilung, breenux dgal hiya gisu hmaan mkska wasil seynwey ksun qhuni tapung. Mkelug Rwoanta teyru hiya o Catete ka pusu dha bi. Rahuq na hiya o niqan sibus uri, gaga keayug daya ni kska hiya. Iyux bi pklutuc qsyuqan qsiya phiyug Kanpanpupa ayug na keansa hiya wada dha hduan hngkawas 1962 , tduwa syuqan qsiya, ssalu deynki ni stakar rngsux. Hini ga niqan yeyc, puqan ni blbul.

Kska Ank racyu(中安哥拉區)

Nkiya rupanke(盧班戈風景)

Kiyig gsilung hini ga kika dgring bi pingyueyn, kawyuey o kika bowkax bi, kiya ni babaw kawyueyn ga kika egu bi quyux. Hmaan dxgal o mkiyig Pncira mquri raan hidaw kghak, nuqah ka egu bi pnegalang, sqmu o uqun nanaq ni ida tduwa sbarig isil klwaan uri, kska nakawyueyn o niqan ka kafe(ghak Arapo), trabus, cma, mugi, sukay dnii, ruwan klwaan o niqan nkiya na walu tduwa ngalan.

Hunac Ankracyu(南安哥拉區)

Hini ga mdngu hari ka karac hini, mmaku ni ungac qtaan ka seejiq, tmabug stabug ka pusu na.

Karac(氣候)

Nniqan Ankra ga tgaaw saw jetaycawyueyn karac na, kngkawas o niqan mhuriq(idas10-idas3) ni mdngu(idas4-idas9), saw ka gaga kawyuey na Fuanpo hiya niqan haypa 1500 knbowqax na, muxul ka karac ni hngkwasan o niqan 1450mm ka qnyuxan na, kneuxul na karac kdjiyax o 24-29. Sdalih gsilung o llbu ka kneuxul ni ciway ka qnuyux na. Hunac Rwoanta ida mdka md ngu ka karac, Rwoanta o ida cawyueyncihow ka hiya.

Llbu ka dxgal nnqian hidaw hiya, ida mtalux bi ka rbagan, meayus mdngu ni mhuriq ka kingal hngkawas, daya idas 5 dhuq idas 8 o karac mdngu, idas 9 dhuq idas 4 o karac mhuriq. Idas tru dhuq idas 12 o qmuyux balay ka karac. Daya o y abi 750mm ka qnuyux na. Hunac ni daya gqian hidaw o mslutuc ka dha gsilung, yabi ini dhuq 500mm ka qnuyux na. Hunac sdalih gsilung o yaabi wana 300mm ka qnuyux na.

Cngc (政治)

Ankrakunghekwo ga ida mduuy Cungtungce na kingal nanaq micukunghe kwo. Cungtung Ankra ga hiya ka qbsuran bi ni pusu bi pklawa, hiya ka mrirng Ankrakunghekwo mquri rmnaw isil klwaan. Qbsuran klwaan sayang o Jwoang Rworunswo, djiun kmlawa Ankra o kunghece ni egu klgan. Rifacikow o ihwey(jenmin ihwey) .Kana ka tleengan niqan 220(iyueynce), qmita mnangal qpringan pyaw kika mririh dhyaan, 4 hngkwasan ka sqpah na. Neyke o ida puan sn23 pucang ni18 sngcang, Cungri o snkulan qpruhang cngtang(Ankra jenminceyfangyuntung).

Singcng-cyuhwa (行政區劃)

Pusu：Gneayus klwaan Ankra

Gneayus klwaan(行政區劃)

Snkrayan skklawa AnkrA, patas snpgan ka mririh hangan skklawa igi

Sugan 18 Sng(kari Putawya ：província) saw truma nii

1.   Penksng 2.   Penkrasng 3.   Piyeysng 4.   Pinkatasng 5.   Kuantwokupankesng 6.   Peykwancasng 7.   Nankwancasng 8.   Kuneyneysng 9.   Wanposng

10. Weyrasng 11. Rwoantasng 12. Peyrungtasng 13. Nanrungtasng 14. Maranjesng 15. Mosikesng 16. Namipeysng 17. weyjesng 18. Saisng

Pusu alang paru(重要城鎮)

Pusu alang paru(重要城鎮)

Pusu：alang Ankra

• （Luanda）Ruanta
• （Damba）Patan(Ankra)
• （Uige）Weyje
• （Luachimo）Ruasimo
• （N'Dalatando）entaratantwo
• （Malanje）Maranje
• （Saurimo）Sawrimu
• （Porto Amboim）Anpoinmu
• （Sumbe）Sngpey
• （Lobito）Rwopitwo
• （Benguela）penkra
• （Huambo）Wanpo
• （Kuito）Kweytwo
• （Kuvango）Kuwanke
• （Menongue）Meynungkay
• （Cuito Cuanavale）Kweytwokunawarey
• （Lubango）Rupanke
• （Namibe）Namipey
• （Ondjiva）ungciwa
• （Mucusso）Mukuswo

Cingci(經濟)

pusu：hbangan Ankra

Bbrigan alang empqpah(農村雜貨店)

aw truma nii ka hbangan qnpah klwaan Ankra
mqpah
qnpahan pqpah		65.8%
qnpahan pdayaw		24.6%
qnpahan pdxgal		9.6%

Pusu bi ngalan hbangan klwaan Ankra o qnpahan pdxgal, mangal bunga qhuni, dpthngi, blbul, paru blbul, tapung, qhuni, sqmu, cungryuyu, sama, krig, cafey, ni puqan. Kwang o niqan qliwaq btunux, xiluy, skaw, ricing, cimu, qbulic btunux, rinswanyeyn ni ximung. Niqan qnpahan daru pusu bi o gaga ssiyaw gsilung Kapinta, snalu dha qyqaya snduray o psaan isil klwaan do wada hmrinas 75%. Ida niqan ka snalu dha uuqun uri, snalu patas, klmuan klabuy, sweyni ni qnpahan tminun, ssiyaw gsilung klwaan Ankra o niqan egu 80 pucing daru btunux, ruwan klwaan o niqan nanaq qliwaq btunux uri. Ida mnmalu ngalan hbangan. Mnhdu ka ppais ruwan klwaan do kngkingal hngkawas ga ida wada mangal 30 pucing ka knpryuxan hbangal wah.

Klwaan Ankra nii ga ida paru bi ka dxgal ni egu bi ka ngalan uri, ida egu bi na ka ini dha krigi na, nPutawya ka dxgal hiya, kiya ni thnganan dha “ Pasi na Feycow” ksun. Klwaan Ankra nii ga yasa niqan daru btanux ngalan ni ini biyaw mkala ka ngalan hbangan dha.

hngkawas	kana hbangan ruwan klwaan(10 pucing)
2002	11.386
2003	13.956
2004	19.8
2005	30.632
2006	45.168
2007	59.263
2008*	84.945
2009*	68.755

*為預測值 * nii o pkiya

Klwaan Ankra nii ga gaga Feycow ni ida niqan ana manu, hici o hiya ka pkmusa egu balay ngalan. Klwaan nii ga pusu dha ngalan o kika qnpahan dxgal ni kwancan ksun.

Qnpahan dxgal(農業)

Pusu bi ngalan qnpahan o cafey, trabus, sukay, kefen, sqmu, qhuni cungryu, blbul, nuqih sisarma, yeyyo, bunga qhuni, payay, mugi, sibus, keke, puqan, ssama ni mudu dnii hiyi qhuni. Klwaan ankr nii ga hiya ka egu balay kafe, kafe dha ga tgaaw sa ghak Robusta.

Tnbugan(畜牧業)

Ida mkla bi ka tnabug dha uri ka klwaan Ankra, gaga Hura, Peyi ni Pncira dnii ka stabug dha dxgal, dapa, ini lnglungi saw peungac hiyi miric ni babuy dnii uqun ka klwaan hiya.

Tnqsurux(漁業)

siyaw gsilung klwaan Ankra o ida egu bi qqsurux ngalan, egu bi ka kikay asu dha, nngalan dha qqsurux o tuku nanaq uqun dha, ida tduwa psaun isil klwaan bbarig uri.

Bbuyuan(林業)

Llabang bi ka bbuyu ruwan klwaan Ankra, knlbangan na bbuyu o niqan 588544 km, snpagan na o niqan 47.2%   egu bi klgan ka bbuyu, ida dha ini saai tmlung na.

Kwangcan(礦業)

Egu bi truma dxgal, pusu bi kwancang o niqan xicing, xitung, xiluy, xiney, ximung, xirin, mey, usa, hemey, cimu, btunux ricing, ryupaws, taris, paytaws, skaw, qliwaq btunux, ni daru btunux dnii. Ruwan klwaan nii ga daya hraan hidaw hiya niqan egu bi cwanskwang, wada dha pdsun isil klwaan bbarig. Ruwan klwaan nii ga niqan egu bi daru byunux na, Kapingta ni dayassiyaw gsilung ka pusu bi hruan daru btunux. Daru btunux ga paah hngkawas 1969 kmrig brigan, hngkawas2009 do kingal jiyax yabi niqan 1,948.176 qrian , hiya ka tgdha paru hnruan daru btunux, dadax hngkawas 1973 do hiya ka mririh kafey da psaun dha klwaan isil sbarig dha ngalan hbangan.

Kungyey (工業)                        

Gaga mdudul mtutuy ka kungyey ksun. Pusu balay kungyey o niqan reynyowcang, ccyangcang, sping cyangkungcang, cngyicang, cicesyowhucang, neynmicang, yawcang, cyacyucang, cyumucang, tangcang, kafey cyakungcang, picyowcang, sweynicang, feyryawcang, fangccang, fateyncang, poricang, yinryawcang, yeyncyowcang ni ciseycang dnii, kska hngkawas o fateyncang nii ga snalu dha deynki o niqan 37.22 pucing tu(ceynwa-patas hidaw) ^.

msprriyux kleegan klwaan

Mspriyux pusa nganguc(出口貿易)

Quri saw mspriyux pusa nganguc o hngkawas 2009 psaan nganguc o yabi406.5 pucing meyyueyn. Pusu bi psaan nganguc o niqan daru nkiya, qliwaq btunux, snluan daru nkiya, kafey, sirsama, qnpahan gsilung ni qqsurux, qqhuni, tapung dnii ^,, pusu bi psaan klwaan o Cungkwo, Meykwo, Fakwo, Nanfey ni Cyanata ^.

Mspriyux miyah klwaan ta(進口貿易)

Quri saw mspriyux miyah klwaan o hngkawas 2009 siida, kana ka hbagan o yabi 157.4 pucing meyyueyn, pusu bi miyah klwaan o niqan cisey ni qyqaya deynki, rulu ni kana ka qyqaya ciway, iyug, uqun, tnunan, djiun emppais dnii^. . pusu bi miyah klwaan o Putawya, cungkwa, pasi, nanhan ni Nanfey.

Sjiqan(人口)

Hngkawas 2009 siida, sjiqan klwaan Ankra o yabi niqan 18,498,000人 , sjiqan knkawas o mrana 2.034%（hngkawas 2011）, hngkwasan dha o yabi 46( snaw o 45 hngkawas, qrijil o 48 hngkawas) . klgan seejiq ni klwaan Ankra o thmukung o idaegu balay.

nniqan thmukung klwaan Ankra
Iqan cungcyaw
tndxgal snhian		10%
Teynskyo		68%
sincyaw		20%

ssjiqan Ankra:

• ungcyaw：68% snhii Teynsikyo.
• kari：kari klwaan o kari Putaw.
• klaan：68%(82.1% o snaw, 53.8% o qrijil)
• ini dhuq mqrinuc seejiq：70%(yabi 2003)

Seejiq alang paru(城市人口)

• Ankra ga seejiq alang paru o yabi mniq 59%( yabisaw kiya ka hngkawas 2010), paah hngkwas 2010 dhuq hngkawas 2015 do seejiq alang paru o kingal hngkawas ga tbiyax mrana 4%.  

	paru balay alang Ankra
	排名	城市	sngfen	人口	排名	城市	省份	人口	羅安達 萬博 洛比托
	1	Rwoanta	Rwoantasng	2 776 125	11	卡賓達	卡賓達省	66 020
	2	Wanpo	Wanposng	226 177	12	威熱	威熱省	60 008
	3	Rwopitwo	Pnkerasng	207 957	13	Tomboa	奈米貝省	54 657
	4	Pncira	Pncirasng	151 235	14	Sawrimu	南隆達省	40 198
	5	Rukapa	Peyrungtasng	125 751	15	Rug	南寬扎省	33 278
	6	Kweytwo	Piyeysng	113 624	16	Karukenpey	威拉省	30 305
	7	Rupanke	Weyrasng	102 541	17	Cyafur	南寬扎省	29 151
	8	Maranje	Maranje	87 047	18	Kasitwo	本戈省	28 229
	9	Naymipey	Naymipeysng	80 150	19	Rungkungjwo	萬博省	24 350
	10	Swoyu	Saisng	67 553	20	Mupancakangkwo	薩伊省	24 220
hngkawas 2016snpgan seejiq

Klgan ni kari(民族及語言)

Ruwan klwaan Ankra ga pusu balay o niqan Awunpncu(37%), Mupntucu(25%), Pakangkwocu(13%), Rungtacu, Owcow(1%), dnii sjiqan , kari klwaan o Putawya, rahuq na kari sjiqan o niqan kari Mupantu, kari cinpangtu, kari kangwo dnii.

Cyawtung (交通)

Pusu：ppanan rulu Ankra

鐵道路線

Elug Ankra teyru

Gbrahan Rwoanta Sinscng

Sduman qqruqan babaw gsilung

海上鑽油平台

Elug alang empdxgal

Quri saw ppaan rulu o ida lxan balay ka elug Ankra. Pusu bi kangkow o niqan Motis, Pncira, Rwoanta ni Rwopitwo dnii. Ida tduwa mlutuc kana ka paru kangkwo kklwaan. Bbragan teyru ruwan klwaan Ankra ga niqan 2764km. Ida kndadax kiyig gsilung mquri ruwan dxgal mlutuc bbaraw na. Kana o niqan 5 elug, ka dha o pusu bi o kika kndadax Rwopitwo muda Pncira, mlutuc dha Ankra ni Katancya teyru, tlutuc Pnkera teyru. Elug teyru nii ga mlutuc dha Sangpiya ni sinpawey, tduwa musa dhuq Mosanpike na Peyyira ni Rworunswomakweys dnii dha kangkow, kiya ni ppaan rulu Ankra ga niqan bi ririh na. Kungru ksun ga ida niqan 51,429 km knbragan na uri, 1/3 o suyang bi elug, rahuq na o tgdha knmalu ni uxay malu hari kiya, nasi qmuyux do ida naqih daun ka elug kungru ksun. Kana ka rulu klwaan Ankra o niqan 68  , klwaan nii ga elug skaya baraw na o ida malu bi uri, kana ka paru alang o ida msluban ka mihangci dha, manu ka kiyig na klwaan o ida niqan skaya sapah ppanu uri, dh aka Ingkwo ni Putawya ga ida egu ka sapah skaya miyah ni musa. Ruwan klwaan nii ga niqan 192 ppanan sapah skaya.

Patas sinbungs(新聞出版)

“ Ankra jpaw” o nklwaan Putawya, matas kari Putawya, pnhyugan hngkawas 1923, kngkingal jiyax o ida niqan hmrinas 4  . “ Kunghekwo kungpaw” o ida nklwaan uri, mnsuwil niqan, bnatas kari Putawya uri. “daya Ankra”, “cpu” o ida anjnyun ka pusu dha, “rawtungcsng” o ida kungjn reynhe waka pusu dha. “Tweywayi mawyi”, “nengyuey” o ida patas mkhwaypatas ni cikan ksun.

• Ankra tungsyun： tungsyunse niqan hari kbkuy hiiy, gaga mniq isil klwaan o niqan 7fnse uri.
• Ankra kwocya teyntay：Ida kari klwaan Putawya na klgan kari ka sduuy dha pgarang, nasi saw rmngaw isil klwaan o mduuy kari Putawya, kari Sipanya, kari Ingkwo, kari Fakwo dnii pgarang kari.
• Ankra teyntay ：nklwaan, pgarang 15patas hidaw kdjiyax.

Ttgsa unhwa(文化教育)

Quri saw uda ttgsa o niqan pusu ttgsa, kska ttgsa ni baraw ttgsa.

Pusu ttgsa o iyuttgas, 8 hngkawas ka spuyas . Lqlaqi ga paah 7 hngkwasan meuyas patas sapah pyasan.

Ida wana Akesnyo.neyty paru pyasan ka pnhiyugan paru pyasan klwaan, niqan dha ka pnhyugan dha nanaq paru pyasan. 

Hngkawas 2005 unmang dha ga niqan33%. Hngkawas2008 do Ankranaqan pmusa muyas patas laqi ga niqan 573.6  hiyi, emptgsa o 17.9  hiyi. Kana ka djiyun hbngan o mduuy 2.8% .

Djiyun(資源)

Egu balay daru btunux, teynjancu ni kwangcan ka Ankra. Tnqrian dha daru btunux ga niqan 125 da, kingal jiyax o yabi wada hari 200 tqrian, teynjanci odhuq hari 7 rifangm uri. Kungyey daru btunux ga  kiya ka eruc ngalan hbangan Ankra, pusu balay kwangcang Ankra o kika qrari btunux, xiluy, rinswanyeyn, limuk, hwangcin, seing, taris dnii. knllabang bbuyu Ankra ga niqan 5300 wan kungcing, niqan umu, feycow tanmu, ctanmu dnii malu qqhuni. Rahuq na hiya o malu bi ka dxgal, egu bi yyayung, musa malu bi prnaan qmpah ka dxgal na.

Jiyax smiyan(節日)

jiyax smiyan
jiyax	hangan Tlu	hangan tnealang	psramal
1月1日	bgurah hngkawas
2月4日	jiyax prajing pspais		jiyax prajing mpburux ppais
3月4日	smiyan qqrasan
3月8日	jiyax dqrijil kklwaan
3月27日	jiyax mnangal
4月14日	jiyax mbbiyax
5月1日	smiyan mqqpah
6月1日	jiyax lqlaqi
8月1日	jiyax mpsaping
9月17日	jiyax kwomin ingsyung		jiyax pncingan tgkingal cungtung
11月11日	jiyax pskrayan mburux
12月1日	jiyax mnbgurah
12月10日	jiyax pskrayan phiyug MPLA
12月25日	smiyan utux baraw

Cyuns(軍事)

Mike 21 canci Ankara

• Rucyun ： 12 wanhiyi.
• Haycyun o 3,000 hiyi
• Kungcyun ： 6,000-8,000 hiyi

Pnyahan pnataas ni tdwaun mduuy knkla(參考資料)

• CIA
• 外交部
• List of current heads of state and government
• https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%AE%89%E5%93%A5%E6%8B%89(參考中文維基百科)
• 1.中央情報局世界概況--國家面積. [2010-08-04]. （原始內容存檔於2010-06-03）.
  2.      ^ 移至：^{2.0 2.1 2.2 2.3} Angola. World Economic Outlook Database. International Monetary Fund (IMF). April 2016 [2016-05-29].
  3.     ^ Human Development Report 2019 (PDF). UNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAMME.
  4.      ^ 移至：^{4.0 4.1} 中國大百科全書--安哥拉
  5.     ^ 中央情報局世界概況--國家面積.
  6.     ^ 中央情報局世界概況--海岸線長度. [2010-08-03]. （原始內容存檔於2010-04-25）.
  7.     ^ 改寫自《非洲地理》--安哥拉，頁212,1981年出版
  8.     ^ 中央情報局世界概況--經濟組成. [2010-08-05]. （原始內容存檔於2010-04-25）.
  9.     ^ 聯合國統計資料庫--森林.
  10.  ^ 國際能源總署--石油產量.^{[永久失效連結]}
  11.  ^ 國際能源總署--電力生產.^{[永久失效連結]}
  12.  ^ 中央情報局世界概況--出口總值.
  13.  ^ 中央情報局世界概況--出口商品. [2010-08-04]. （原始內容存檔於2010-04-25）.
  14.  ^ 中央情報局世界概況--出口貿易國. [2010-08-04]. （原始內容存檔於2010-04-25）.
  15.  ^ 中央情報局世界概況--進口總值.
  16.  ^ 中央情報局世界概況--進口商品. [2010-08-04]. （原始內容存檔於2010-04-25）.
  17.  ^ 中央情報局世界概況--進口貿易國. [2010-08-04]. （原始內容存檔於2010-04-25）.
  18.  ^ Department of Economic and Social Affairs Population Division. World Population Prospects, Table A.1 (PDF). 2008 revision. United Nations. 2009 [2009-03-12]. 參數|author=值左起第42位存在換行符 (幫助)
  19.  ^ 頁48，2010年世界衛生統計 (PDF). 世界衛生組織.
  20.  ^ 中央情報局世界概況--宗教分佈. [2010-08-05]. （原始內容存檔於2010-06-03）.
  21.  ^ FIELD LISTING :: URBANIZATION. 中央情報局.
  22.  ^ See ethnic map and CIA – The World Factbook – Angola
  23.  ^ 背景資料：安哥拉共和國. 國際日報.
  24.  ^ 中央情報局世界概況--鐵路.
  25.  ^ 改寫自《非洲列國誌》--安哥拉，頁353,1981年出版
  26.  ^ 中央情報局世界概況--公路.
  27.  ^ 改寫自《非洲列國誌》--安哥拉，頁354,1981年出版
  28.  ^ 世界銀行資料庫--車輛數每千人. （原始內容存檔於2014-02-09）.
  29.  ^ 中央情報局世界概況--機場數.
  30.  ^ 新華資料：安哥拉概況. [2013-04-21].