Smyrne Cassaba & Prolongements
 İzmir – Kasaba demiryolu'nun başlangıç noktası Basmane Garı | |
| Tür | Demiryolu şirketi |
|---|---|
| Akıbeti | 1934'te TCDD tarafından satın alınarak feshedildi. |
| Ardıl | TCDD 3. & 7. Bölge (İzmir-Afyonkarahisar demiryolu & Manisa-Bandırma demiryolu) |
| Kuruluş | 4 Temmuz 1863) |
| Feshedilme | 1 Temmuz 1934) |
| Genel merkezi | Basmane Garı, , |
| Hizmet alanları | Batı Anadolu (İzmir, Manisa, Balıkesir, Uşak, Afyonkarahisar) |
| Önemli kişiler | Georges Nagelmackers |
| Ürün | Demiryolu ulaşımı |
| Sahibi | İlk Sahibi: The Smyrna Cassaba Railway (SCR) İkinci Sahibi: Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements (SCP) |
Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements, (Türkçe: İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları; rapor işareti: SCR ya da SCP), İzmir merkezli olmak üzere Ege Bölgesi'nin kuzey ve kuzeydoğusu ile Marmara Bölgesi'nin güneyinde 1863 – 1934 yılları arasında faaliyet gösteren demiryolu şirketidir.[1][2]
SCP Şirketi 1 Temmuz 1934'te TCDD tarafından satın alınarak feshedilmiş ve şirkete ait tüm demiryolu hatları (günümüzde İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu & Manisa – Bandırma demiryolu) TCDD'nin denetimine girmiştir.[note 1] Günümüzde şirkete ait olan demiryolu hatlarının sahibi ve sorumlusu TCDD, işleticisi ise TCDD Taşımacılık'tır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı hükûmeti tarafından 4 Temmuz 1863'te, İngiliz sermayeli The Smyrna Cassaba Railway / İzmir – Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi'ne demiryolu inşa etme ve işletme imtiyazı verilmiştir. Şirket, demiryolu hattının başlangıç noktası olarak İzmir'in il merkezindeki Basmane semtini seçmiş ve 1864'te inşasına başlanan İzmir-Basmane – Kasaba demiryolu, 10 Ekim 1865'te Manisa'ya, 10 Ocak 1866'da ise Turgutlu'ya ulaşarak hizmete girmiştir. Ayrıca aynı dönemde Halkapınar – Bornova şube demiryolu da inşa edilmiş ve 25 Ekim 1866'da -Basmane Garı ile aynı gün- hizmete girmiştir.[1][2]
1866'da yaşanan borsa krizinde SCR Şirketi iflas etmiş, ancak Osmanlı hükûmeti tarafından iflastan kurtarılmıştır. Ardından şirkete yeni imtiyazlar verilerek hattın uzatılmasına devam edilmiştir. Demiryolu hattı, 1875'te doğuda Turgutlu'dan Alaşehir'e, 1890'da ise kuzeyde Manisa'dan Soma'ya uzatılmıştır. Ancak bu hatlar doğrudan Osmanlı hükûmeti'nin finansmanı ile inşa edilebilmiştir. Bunun üzerine hükûmet, imtiyazı rasyonalize etme kararı alarak 1893'te SCR Şirketi'ni satın almış ve feshetmiştir. Hükûmet, mevcut demiryolu hatlarını 17 Şubat 1893'te -Uluslararası Wagons-Lits (Yataklı Vagon) Şirketi'nin sahibi olan- Georges Nagelmackers'a satmıştır. Nagelmackers, satın aldığı demiryolu hatlarını işletmek ve yeni hatlar inşa etmek amacıyla 16 Temmuz 1893'te Fransız sermayeli Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements / Osmanlı İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları Şirketi (SCP)'ni kurmuştur. SCP Şirketi'ne, demiryolu hattının uzatılması için hükûmet tarafından yeni imtiyazlar verilmiştir. Demiryolu hattı, 1899'da doğuda Alaşehir'den Afyonkarahisar'a, 1912'de ise kuzeyde Soma'dan Bandırma'ya uzatılmıştır.[1][2]
1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra Türkiye hükûmeti tarafından alınan demiryollarının millileştirilmesi kararı kapsamında SCP Şirketi 1 Temmuz 1934'te TCDD tarafından satın alınarak feshedilmiş ve şirkete ait tüm demiryolu hatları TCDD'nin denetimine girmiştir.[note 1][1][2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "A Short History of Turkish Railways" [Türk Demiryollarının Kısa Tarihi]. Trains of Turkey. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ a b c d "SCP History" [SCP Tarihi]. Trains of Turkey. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2022.
- ^ "2718 sayılı Resmî Gazete" (PDF). T.C. Resmî Gazete. 4 Haziran 1934. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti adına Adalet Bakanı Şükrü Saracoğlu ile Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne-Cassaba et Prolongements / Osmanlı İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları Şirketi (SCP) adına Gustave Boissière arasında 26 Mayıs 1934'te imzalanan sözleşme ve bu sözleşmeyi onaylayan 31 Mayıs 1934 tarih ve 2487 sayılı "İzmir – Kasaba ve temdidi demiryollarının satın alınmasına dair olan mukavelenamenin tasdiki hakkında kanun" uyarınca, SCP Şirketi, 1 Temmuz 1934'te 162.468.000 Frank bedelle TCDD tarafından satın alınarak feshedilmiş ve şirkete ait olan demiryolu hatları, istasyonlar ve araçlar dâhil bütün menkul ve gayrimenkul mallar TCDD'nin denetimine girmiştir.[3]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- SCP Tarihi 14 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.