Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie
 | |
.png) | |
| Ardıl | TCDD |
|---|---|
| Kuruluş | 1871) |
| Kurucu | Georg von Siemens  |
| Feshedilme | 1927) |
| Genel merkezi | |
| Sahibi | Deutsche Bank |
Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie (Türkçe: Osmanlı Anadolu Demiryolları; rapor işareti: CFOA) 4 Ekim 1888'de kurulan Osmanlı İmparatorluğu'nda faaliyet gösteren demiryolu şirketidir.[1] Şirket merkezi İstanbul'daydı.
Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie, Rumeli Demiryolu (CO) Şirketi'yle beraber İstanbul'daki en yoğun iki demiryolu şirketinden biriydi. CFOA'nın inşa ettiği ve işlettiği Anadolu Demiryolları, Konya'da Bağdat Demiryolu ile birleşmekteydi ve böylece İstanbul'dan Bağdat'a raylı taşımacılık yapılması mümkündü. Şirket, İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Eskişehir, Ankara, Kütahya, Afyonkarahisar ve Konya gibi şehirlere demiryolu hizmeti sunmanın yanı sıra Haydarpaşa Limanı ve Derince Limanı'nı da işletiyordu.[1]
Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie, Société du Chemin de fer Ottoman d'Anatolie şirketine bağlı olarak Deutsche Bank tarafından işletiliyordu.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu Nâfia Nezâreti (1871-1888)
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultan Abdülaziz yönetimindeki Osmanlı hükûmetinin Nâfia Nezâreti tarafından İstanbul'un Anadolu Yakası'na Haydarpaşa'dan Pendik'e hat inşa etmeye başlamıştı. Hat 22 Eylül 1872'de hizmete girdi.[1] Hat, Haziran 1873'te Gebze'ye Ağustos'ta da İzmit'e kadar uzatıldı. Demiryolu hattı, Marmara Denizi etrafındaki nüfusa hizmet etmesi için inşa edilmişti. Daha sonraları ise Ankara ve Mezopotamya'ya kadar uzatıldı. 1880 yılında şirketin %60'ı bir İngiliz şirketine satıldı ve aynı yıl Adapazarı'na 52 km'lik hat inşa edildi. Şirket, Ankara hattını finanse edemedi ve Sir Vincent Caillard'ın liderliğinde bir İngiliz-Amerikan şirketine dönüştü ancak yine de hattı finanse edemedi ve şirket bu işten vazgeçti.[1]
Chemins de Fer Ottoman d'Anatolie (CFOA) (1888-1927)
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankara hattının inşası askıya alınınca Osmanlı Devleti, hattı inşa ettirmek için yeni bir şirket aramaya başladı. Deutsche Bank'ın idari yöneticisi Georg von Siemens ve Alfred Von Kaulla projeden haberdar edildi. Alfred Von Kaulla, Osmanlı Ordusu'na gönderilmek üzere İstanbul'a tüfek ihracatı yapıyordu. Deutsche Bank, proje için ruhsat aldı. Ruhsat 99 yıllığınaydı ancak Bağdat Demiryolu ile birleştirilmesiyle birlikte 114 yıla çıkarıldı. Deutsche Bank, Société du Chemin de fer Ottoman d'Anatolie adında bir şirket kurdu ve 1888'de Chemins de Fer Ottoman d'Anatolie (CFOA) ile birleştirildi.[1] Şirket, Mayıs 1889'da Ankara hattının inşasına başladı. Arifiye hattını 1890'da tamamladı ve 1891'de hizmete açtı. Ankara'ya giden hat ise 31 Aralık 1892'de açıldı. 1893'te Osmanlı Devleti, Eskişehir'den Konya'ya hat inşa edilmesi için CFOA ile anlaştı. Alanyunt'tan Kütahya'ya da bir iltisak hattı da ayrıca inşa edildi. Alanyunt-Kütahya hattı Aralık 1894'te, Afyon hattı Ağustos 1895'te, Konya hattı Haziran 1896'da hizmete girdi. Kasım 1899'da Arifiye'den Adapazarı'na 3.2 km'lik bir iltisak hattının inşasına başlandı. Ancak demiryolu Bolu'ya ulaşamadı. 1904'te Bağdat Demiryolu, Adana ve Halep üzerinden Bağdat'a giden bir hat için Konya'daki inşaata dahil oldu.[2] Bu demiryolu, İstanbul'dan Bağdat'a giden bir direkt hat özelliği taşıyacaktı. I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla inşaat çalışmaları durdu. Osmanlı İmparatorluğu savaşı kaybedince İtilaf Devletleri, CFOA'nın kontrolünü ele geçirdi. Şirketin kontrolü de İngiliz Ordusuna verilmişti. Kurtuluş Savaşı sırasında demiryollarının bir kısmının kontrolü Ankara Hükûmeti'ne geçti. Ancak Ankara Hükûmeti şirketin resmi sahibi değildi. 3 Mart 1924'te CFOA hatlarını işletmesi için Chemins de fer d'Anatolie Baghdad (CFAB) şirketi kuruldu ve 1 Haziran 1927'de CFAB ile CFOA birleştirildi.[1]
Hizmetler
[değiştir | kaynağı değiştir]Yolcu Hizmeti
[değiştir | kaynağı değiştir]CFOA'nın ana hattı İstanbul ve İzmit arasındaydı. CFOA, İstanbul ve Ankara arasındaki ilk demiryolu yolcu taşımacılığı hizmetini verdi. En çok 33001 sınıfı buharlı lokomotif kullanılmıştı.[3]
Nakliye Hizmeti
[değiştir | kaynağı değiştir]CFOA'nın ana işi nakliyeydi. İç Anadolu'dan İstanbul'daki limanlara tahıl taşınmasına önem verilmişti. CFOA, İstanbul'dan Konya'ya demiryolu inşaatına yardım ederek Bağdat Demiryolu'da önemli katkıda bulunmuştur. CFOA, Haydarpaşa ve Derince limanlarının da sahibiydi.
Limanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]CFOA demiryollarıyla beraber bazı limanların da sahibiydi. Ana liman, Haydarpaşa Limanı'ydı. Demiryolundan gelen kaynaklar bu liman üzerinden ihraç ediliyordu. Haydarpaşa Limanı, yoğun trafiği kaldıramayınca Derince'ye bir liman inşa edildi. Bu limanda tahıl ambarı vardı. 1899'da büyütülen Haydarpaşa Limanı, 1927'de TCDD tarafından satın alındı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f CFOA - Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie 14 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Trains of Turkey
- ^ Baghdad Railway 11 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - İngilizce Vikipedi Sayfası
- ^ 33001 to 33010 & 33031 to 33036 15 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Trains of Turkey