Pređi na sadržaj

Atina

Uredi veze
Koordinate: 37° 58′ 40″ S; 23° 43′ 40″ I / 37.977778° S; 23.727778° I / 37.977778; 23.727778
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ovaj članak je o današnjem gradu. Za grčki polis pogledajte stranicu Antička Atina. Za drugo značenje pogledajte stranicu Atina (višeznačna odrednica).
Atina
Αθήνα
Akropolj sa Likabeta
Zepion
Monastiraki
Atinska katedrala
Stara kraljevska palata
Kulturni centar Fondacije Stavros Nijarhos
Atinska akademija
Administrativni podaci
Država Grčka
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2021.643.452 [1]
 — gustina37,76 st./km2
Aglomeracija (2021.)3.638.281
Geografske karakteristike
Koordinate37° 58′ 40″ S; 23° 43′ 40″ I / 37.977778° S; 23.727778° I / 37.977778; 23.727778
Vremenska zonaUTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST)
Aps. visina70-338 m
Površina17.042,55 km2
Atina na karti Grčke
Atina
Atina
Atina na karti Grčke
Ostali podaci
GradonačelnikKostas Bakojanis
(od 2010.)
Poštanski broj10xxx, 11xxx, 120xx
Pozivni broj210
Registarska oznakaBK, BM, BN, BP, HY, IA, IB, IE, IK, IM, IO, IP, IT, IX, IY, IZ, OA, TT, XE, XH, XP, XT, XX, XY, XZ, YA, YB, YE, YH, YZ, ZH, ZK, ZM, ZZ
Veb-sajt
cityofathens.gr

Atina (grč. Αθήνα [Athína]) je glavni grad Grčke i prefekture Atika i jedan od najpoznatijih gradova Evrope, kao i najveći grad Grčke.[2] Savremena Atina je veliki i kosmopolitski grad dok je antička Atina bio moćni grad-država i poznati obrazovni i filozofski centar. Atina se vodi kao jedan od najstarijih svetskih gradova, čija se istorija beleži preko 3400 godina.

Grad je dobio ime po boginji zaštitnici Atini. Grčko ime je bilo Atinai (Αθήναι [Athínai]), ali od 1970-ih, službeno grčko ime je Atina (Αθήνα [Athína]). Atina se često naziva kolevkom zapadne civilizacije zbog svojih kulturnih doprinosa tokom 5. i 4. veka pre nove ere. Iz tog razdoblja u Atini je ostalo mnogo antičkih zgrada, umetničkih dela itd. Najpoznatiji je Akropolj, koji je priznat kao jedan od najboljih primera klasične grčke umetnosti i arhitekture. Smatra se začetnicom demokratije.

Atina je centar ekonomskog, finansijskog, industrijskog, političkog i kulturnog života u Grčkoj. Antička Grčka je bila centar umetnosti, učenja i filozofije, domovina Platonove Akademije i Aristotelovog Liceja. Atina je, takođe, rodno mesto Sokrata, Perikla, Sofokla i drugih značajnih filozofa, pisaca i političara koji datiraju iz Antičke Grčke.

Geografija

[uredi | uredi izvor]
Panorama Atine sa Akropolja

Atina se pruža preko centralne ravnice Atike, a koja se često naziva i Atinski ili Atički bazen (modern. grč. Λεκανοπέδιο Αττικής). Bazen okružuje četiri relativno visoke planine: Aegaleo na zapadu, Parnita na sjeveru, Penteli na sjeveroistoku i Himetus na istoku. Iza planine Aegaleo nalaze se Triazijska nizija, koja čini proširenje centralne nizije prema zapadu. Saronski zaliv nalazi se na jugozapadu. Planina Parnita je najviša među četiri planine oko Atine sa visinom od 1.413 m, a proglašena je i nacionalnim parkom.

Atina je sagrađena oko brojnih niskih brežuljaka. Brdo Likabetus je jedno od najviših uzvišenja u okvirima grada, a s njega se pruža odličan pogled na cijeli Atički bazen. Geomorfologija Atine se smatra jednom od najsloženijih na svijetu jer njene planine i brda uzrokuju fenomen temperaturne inverzije, koji je, zajedno sa problemima industrijskog zagađenja i poteškoćama koje ima grčka vlada oko njegove kontrole, odgovoran za veliku zagađenost vazduha s kojom se Atina suočava. Rijeke Kefisus, Ilisos i Eridanos su istorijske rijeke Atine.

Klima

[uredi | uredi izvor]

U Atini vlada semiaridna klima (Kepenova klasifikacija klimata: BSh) sa velikim padavinama između polovine oktobra do polovine aprila. Ukoliko postoje padavine tokom leta, one su retke i u obliku su kratkotrajnog pljuska. Prosečna godišnja količina padavina je oko 376 milimetara.[3]

Proleće i jesen se smatraju idealnim sezonama za razgledanje grada i za sve druge aktivnosti napolju. Leta mogu biti izuzetno topla. Prosečna najviša dnevna temperatura u julu je 33,5 °C.

Najviša dnevna temperatura je bila 48 °C u predgrađu Atine, u Elefsini, a najniža je bila -5,8 °C u Nea Filadelfiji. Tokom mećave koja je bila u februaru 2004. godine, najgore mećave koja je zadesila grad, temperatura je spala i na -7,9 °C.

Klima Atine
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 21
(70) 		23
(73) 		28
(82) 		32
(90) 		36
(97) 		42
(108) 		42
(108) 		43
(109) 		38
(100) 		37
(99) 		28
(82) 		22
(72) 		43
(109)
Srednji maksimum, °C (°F) 12,5
(54,5) 		13,5
(56,3) 		15,7
(60,3) 		20,2
(68,4) 		26,0
(78,8) 		31,1
(88) 		33,5
(92,3) 		33,2
(91,8) 		29,2
(84,6) 		23,3
(73,9) 		18,1
(64,6) 		14,1
(57,4) 		22,5
(72,5)
Prosek, °C (°F) 10
(50) 		10
(50) 		12
(54) 		15
(59) 		19
(66) 		23
(73) 		27
(81) 		27
(81) 		23
(73) 		19
(66) 		15
(59) 		11
(52) 		17
(63)
Srednji minimum, °C (°F) 5,2
(41,4) 		5,4
(41,7) 		6,7
(44,1) 		9,6
(49,3) 		13,9
(57) 		18,2
(64,8) 		20,8
(69,4) 		20,7
(69,3) 		17,3
(63,1) 		13,4
(56,1) 		9,8
(49,6) 		6,8
(44,2) 		12,3
(54,1)
Apsolutni minimum, °C (°F) −4
(25) 		−6
(21) 		−1
(30) 		0
(32) 		6
(43) 		14
(57) 		16
(61) 		16
(61) 		12
(54) 		7
(45) 		−1
(30) 		−4
(25) 		−6
(21)
Količina padavina, mm (in) 57
(22,4) 		47
(18,5) 		41
(16,1) 		31
(12,2) 		23
(9,1) 		11
(4,3) 		6
(2,4) 		6
(2,4) 		14
(5,5) 		53
(20,9) 		58
(22,8) 		69
(27,2) 		416
(163,8)
Izvor: Turističeskiй portal, bbc.co.uk

Istorija

[uredi | uredi izvor]
Partenon
Atina iz vazduha

Najstariji poznati tragovi postojanja ljudi u Atini potiče iz perioda između 11. i 7. milenijuma pre nove ere.[traži se izvor] Prvi organizovani život u Atini potiče iz neolita, negde oko 4000—3000. godine p. n. e., kada su se prvi stanovnici nastanili na Akropolju i u dolini reke Ilis (danas Olimpijon), pa je tako oblast Atine neprestani naseljena najmanje 7000 godina.[4] Taj proces se nastavio u bronzano doba (od 3000—1100. p. n. e.), kada su prehelenska naselja okupirala prva grčka plemena. Zanimanja tih prvih plemena su uglavnom bila zemljoradnja i stočarstvo, da bi vremenom počeli da trguju i uspostavljaju kontakte sa drugim delovima Grčke i Egejskog mora.

Za vreme mikenske civilizacije (1550—1050) ekonomija je znatno napredovala, a uz nju i arhitektura i umetnost. Mikenska plemena su okupirala Akropolj i okolinu oko 16. veka pre nove ere. Do oko 1400. godine p. n. e. naselje je postalo važan centar mikenske civilizacije, a Akropolj važna mikenska tvrđava, čiji se ostaci mogu razaznati po sekcijama kiklopskih zidina.[5] Nešto pre 13. vijeka pre nove ere, na vrhu Akropolja, podigli su palatu svome monarhu, a nešto kasnije, polovinom istog veka, prve zidine za svoj grad. O mikenskoj Atini postoji serija mitova koji su povezani sa delima lokalnih prinčeva. U 12. veku, većina mikenskih centara su napuštani, posle čega su usledile migracije stanovništva na grčkom tlu. Plemena Tesalije i Dorije su krenula prema jugu, ali po svemu sudeći nisu nikada okupirali Atiku i razrušili Atinu kao što su razrušeni Mikena i Polos. Međutim, i Atina je, ušla u period privrednog propadanja oko 150 godina kasnije.

S njima su se takođe izmešala plemena Jonaca, koja su kasnije, u 8. veku p. n. e., kao i ostala grčka plemena, krenuli prema istoku stvarajući kolonije na obalama Male Azije. U 8. veku p. n. e., različita plemena Atike su se sjedinila i pretvorila Atinu u svoj centar, stvarajući tako prvi grad-državu.

Za vreme tog perioda (geometrijski period — od 1050—700. godine p. n. e.), grčka civilizacija je znatno napredovala. U to vreme, religija se po prvi put organizovala oko dvanaest bogova olimpijskog panteona, stvorio se novi alfabet, koji je koren svih evropskih alfabeta. Poezija je stekla svoje prvo jezgro u Homerovim epovima i počele su inovacije u keramici. Geometrijska dekoracija keramike za svakodnevnu upotrebu, daje ime ovom periodu. U 7. veku p. n. e. umetnici su primali uticaje sa istoka, ali su kasnije njihova dela stekla poseban, grčki karakter. U 6. veku p. n. e., sagrađeni su prvi mermerni hramovi u dorskom i jonskom stilu, statue Koros i Kores (mermerne statue koje predstavljaju mladića ili djevojku) i keramičko posuđe i ćupovi sa crnim figurama.

Antička Atina

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Antička Atina

Antička Atina je bila jonski polis koji se nalazio na poluostrvu Atici. U njoj su živeli aristokrate, demos (narod) i robovi. U najstarije vreme Atinom su vladali bazileusi (kraljevi). Ostale aristokrate nisu bili zadovoljni tim državnim uređenjem. Svake godine je birano 9 aristokrata koji su se nazivali arhonti. Oni su delili vlast sa areopagom, većem koje je zasedalo na brdu posvećenom bogu rata Aresu. Međutim, ljudi iz demosa nisu bili zadovoljni. Između njih i aristokrata se javila ogorčena borba. Na kraju su pravo da učestvuju u vlasti dobili i bogate zanatlije i trgovci iz demosa. Najvišu vlast imala je Narodna skupština koja je donosila sve odluke vezane za upravljanje državom. Atina je bila demokratsko-robovlasnička država.

Svaki grčki grad ili polis je bio potpuno nezavisno središte političkog, kulturnog, kao i trgovačkog života, a Atina je bila jedan od najvećih i najjačih polisa.

Svaki polis je imao i jedan trg, mesto okupljanja — agoru — koji je, pre svega služio za trgovinu i razne skupove, a bio je administrativni i društveni centar. U agori se odvijao svakodnevni život polisa. Atina je bila, kao i većina polisa, okružena zidinama, a imala je i mesto poslednje odbrane — akropolju, na kojoj su bili smešteni hramovi vrhovnih božanstava grka.

Do 6. veka p. n. e. rašireni socijalni nemiri doveli su do Solonovih reformi. One će na kraju utrti put za Klistenovo uvođenje demokratije 508. p. n. e. Atina je do tada postala značajna pomorska sila sa velikom flotom i pomagala je ustanak jonskih gradova protiv persijske vladavine. U potonjim Grčko-persijskim ratovima, Atina je uz Spartu, vodila koaliciju grčkih država koja će na kraju odbiti Persijance, odnevši odlučne pobede kod Maratona 490. p. n. e. i Salamine 480. p. n. e. Međutim, ovo nije sprečilo da Persijanci dva puta zauzmu i razore Atinu, nakon junačkog otpora Spartanaca i njihovog kralja Leonida kod Termopila, nakon koje su i Beotija i Atika potpale pod Persijance.

Decenije koje su usledile su postale poznate kao Zlatno doba atinske demokratije, u kojima je Atina postala vodeći grad Antičke Grčke, sa kulturnim dostignućima koji su postale osnova zapadne civilizacije. Pisci Eshil, Sofokle i Euripid su delovali u to vreme, kao i istoričari Herodot i Tukidid i lekar Hipokrat. Predvođeni Periklem, koji je podsticao umetnost i učvršćivao demokratiju, Atina je pokrenula ambiciozni građevinski program u kom su sagrađeni atinski Akropolj sa Partenonom, kao i u projekat izgradnje imperije kroz Delski savez. Prvobitno zamišljen kao savez grčkih polisa u odbrani protiv Persijanaca, Delski savez se uskoro pretvorio u sredstvo za sprovođenje atinskih imperijalističkih ambicija. Tenzije koje su time nastale vodile su do Peloponeskog rata, u kom je Atina poražena od svog rivala Sparte.

Sredinom 4. veka p. n. e. severogrčko kraljevstvo Makedonija postala je dominantna u grčkoj politici. Godine 338. p. n. e. vojska Filipa II Makedonskog porazila je savez nekih grčkih gradova-država uključujući Atinu i Tebu u bici kod Heroneje, što je dovelo do kraja nezavisnosti Atine. Kasnije, pod vlašću Rima, Atina je stekla status slobodnog grada zbog svojih cijenjenih škola. Rimski car Hadrijan u 2. veku sagradio je biblioteku, gimnaziju, akvadukt koji se i danas koristi, most, nekoliko hramova i svetišta, a finansirao je i završetak Hrama olimpijskog Zevsa.

Srednji vek

[uredi | uredi izvor]
Propileji na atinskom Akropolju (sa Franačkom kulom srušenom sredinom 19. veka) su bili palata atinskih vojvoda.

Do kraja pozne antike grad je doživeo pad. Za vreme Vizantije Atina je izgubila mnogo od svoje bivše slave i postala samo mali provincijski gradić, ali se blago oporavila u periodu od 9. do 10. veka. Teodosije II je svojim ediktima iz 426. i 439. naredio uništavanje svih paganskih hramova, ali je u slučaju Atine napravio izuzetak i naredio da se oni pretvore u crkve. Međutim, nastavljeno je svetkovanje Panateneja. Justinijan je 529. pooštrio Teodosijeve odluke naredivši zatvaranje filozofskih škola (uglavnom neoplatonskih) i pretvorivši ih u privatne hrišćanske škole, a hramove je pretvorio u crkve. Partenon je postao saborna crkva za Atinu. Kult device Atine, zaštitnice grada, je zamenjen kultom device Marije. Erehtejon je pretvoren u Bogorodičnu crkvu. Hramovima su oduzeta njihova blaga u korist Aje Sofije. Između 6. i 7. veka Aksplepion je pretvoren u Crkvu Svetih Kozme i Damjana. Hefestov hram je posvećen Svetom Đorđu. U 12. veku Propileji su postali episkopska palata. Nove vizantijske crkve su sagrađene, često na mestu antičkih paganskih svetilišta.

Grad je doživeo relativni napredak za vreme krstaških ratova, pošto je imao koristi od trgovine koju su vršili italijanski gradovi. Atinu je 1146. opljačkala vojska Ruđera II Sicilijanskog. Posle Četvrtog krstaškog rata i osnivanja Latinskog carstva u Konstantinopolju, Francuzi su u Atini osnovali Atinsko vojvodstvo, kojim je prvo vladao Oto de la Roš. Atinu je kasnije osvojila Katalanska družina, pre nego što ju je preuzela firentinska dinastija Ačajuoli. Firentinci su vratili Atini deo njenog nekadašnjeg sjaja. Akropolj je pretvoren u tvrđanu. Episkopska palata na Propilejima je postalo sedište Firentinaca. Oni su sagradili i Franačku kulu, koju je srušio Hajnrih Šliman 1875. Donji deo grada, ograničen na rimsku agoru, je 1402. okružen zidinama, koje se ponekad nazivaju Valerijanovim zidinama.

Osmanska vlast

[uredi | uredi izvor]
Atinski bazar pri kraju osmanske vladavine

Osmanski sultan Mehmed II Osvajač je osvojio Atinu 1456, tri godine po padu Carigrada, ali se Akropolj održao i pao tek 1458. Atina je u tursko doba ušla u dugi period propadanja. Turci su okružili Akropolj novim fortifikacijama. Partenon je pretvoren u džamiju i dobio je minaret posle 1466. Erehtejon je pretvoren u harem. Za vreme opsade Atine u Morejskom ratu od strane mletačke vojske kojom je komandovao Frančesko Morozini, jedna bomba je pala na Partenon koji su Turci pretvoli u skladište baruta. Propadanje Atine je nastavljeno i u 19. veku, delimično i zaslugom britanskog ambasadora u Carigradu Tomasa Brusa, sedmog grofa od Elgina i njegovih agenata.

Stanovništvo Atine je naglo opadalo, što se pogoršalo sa padom samog Osmanskog carstva. Celi gradski kvartovi su uništeni u ratovima između 17. i 19. veka.

Moderna Atina

[uredi | uredi izvor]

Nakon Grčkog rata za nezavisnost i osnivanja Kraljevine Grčke, Atina je 1834. izabrana za prestonicu nove grčke države, uglavnom zbog istorijskih i sentimentalnih razloga. U to vreme, Atina je bila varoš srednje veličine sagrađena u podnožju Akropolja. Prvi kralj Grčke, Oto Bavarski, je angažovao arhitekte Stamatiosa Kleantisa i Eduarda Šauberta da projektuju plan modernog grada koji bi bio dostojan prestonice.

Prvi plan modernog grada je činio trougao koji su određivali Akropolj, antičko groblje Kerameikos i nova palata kralja (u kojoj je danas grčki parlament), kako bi se istakao kontinuitet između moderne i drevne Atine. Neoklasicizam, međunarodni stil ove epohe, je bio arhitektonski stil kroz koji su bavarski, francuski i grčki arhitekti kao što su Hansen, Klenze, Boulanger ili Kaftantzoglou projektovali prve važne javne zgrade nove prestonice. Atina je 1896. bila domaćin prvih modernih Olimpijskih igara. Tokom 1920-ih veliki broj grčkih izbeglica, proteranih iz Male Azije, nakon Grčko-turskog rata (1919—1922), je naglo uvećao stanovništvo Atine. Ipak, porast broja stanovnika se naročito uvećao nakon Drugog svetskog rata, tokom 1950-ih i 1960-ih, a Atina doživljava postepeno širenje.

Znamenitosti

[uredi | uredi izvor]
Atinska akademija

Akropolj

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Akropolj (Atina)

Atinski akropolj je svoj konačan oblik dobio u 5. veku pre nove ere u vreme jednog od najvećih i najznačajnijih državnika, Perikla. U doba njegove vladavine Atina je postala demokratska republika.

Periklo je nametnuo bogatašima visoke poreze, a novac se koristio za uređenje Atine, a posebno akropolja. U tom periodu su izgrađeni velelepni hramovi, kao i veličanstvena umetnička dela, pa se razdoblje vladavine Perikla naziva zlatnim dobom Atine, jer su tada podignuti hramovi:

Partenon

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Partenon

Partenon se nalazio na visoravni visokoj oko 70 m i predstavlja okosnicu arhitektonskog rešenja Akropolja. Partenon je tako urbanistički rešen da se vidi sa velike udaljenosti, ali, kako se približavate Akropolju i počinje penjanje, on postepeno nestaje da bi se video tek kada se dođe do njega. Kada se stupi na plato ispred njega, on se mora obići da bi se ušlo u sam hram, jer je ulaz sa druge strane prilaza. Partenon je uzdužna građevina u čijem se predvorju nalazi reljef koji prikazuje panatenejske svečanosti. Reljef (440. i 437. p. n. e.) je delo Fidije i njegovih učenika.

Erehtejon

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Erehtejon

Hram, koji je sagrađen oko 421. p. n. e., zbog nagiba terena, podeljen je na nekoliko nivoa koji su povezani stepeništem. Visinska razlika između svetilišta Atini i drugih delova hrama je oko 3 m. Hram, kao većina drugih hramova, nije, u osnovi pravilnog oblika, i u njemu se nalazilo svetilište Atine, Posejdona i prvog atinskog kralja Erehteja.

Propileje

[uredi | uredi izvor]

Propileje — svečani ulaz, su činile široke stepenice između dva zida. U samom podnožju stepeništa stajalo je, povezano na gornjoj strani gredama, šest dorskih stubova, a na vrhu, stepenište se završavalo visokim zidom u kojem je bio prolaz širine središnjeg dela stepeništa.

Stanovništvo

[uredi | uredi izvor]
Demografija
1991.2001.2011.
772.072745.514664.046[1]

Opština Atina zvanično ima 643.452 stanovnika.[6] Prema popisu stanovništva i stanova iz 2021. godine, četiri regionalne jedinice koje čine ono što se naziva Velika Atina imaju ukupno 2.611.713 stanovnika. Oni zajedno sa regionalnom jedinicom Pirej (Veliki Pirej) čine gustu gradsku oblast Atine koja dostiže ukupnu populaciju od 3.059.764 stanovnika.[6] Prema Eurostatu, 2013. godine funkcionalno urbano područje Atine imalo je 3.828.434 stanovnika, što je očigledno u opadanju u poređenju sa datumom predekonomske krize 2009. (4.164.175).

Privreda

[uredi | uredi izvor]

Atina je finansijska prestonica Grčke. Prema podacima iz 2014. godine, Atina je kao metropolitansko ekonomsko područje proizvela 130 milijardi američkih dolara, što čini skoro polovinu proizvodnje za celu zemlju. Atina je bila na 102. mestu te godine na listi svetskih ekonomskih metropola, dok je BDP po glavi stanovnika za istu godinu bio 32.000 američkih dolara.[7]

Atina je jedan od glavnih ekonomskih centara u jugoistočnoj Evropi i smatra se regionalnom ekonomskom silom.[8]

Bankarski sektor predstavljaju Narodna banka Grčke, Alfa banka, Eurobanka i Pireus banka, dok je Banka Grčke takođe smeštena u centru grada. Atinska berza je bila teško pogođena krizom grčkog državnog duga i odlukom vlade da nastavi sa kontrolom kapitala tokom leta 2015. U celini, ekonomija Atine i Grčke je bila snažno pogođena, dok podaci pokazuju promenu od duge recesije na rast od 1,4% od 2017. nadalje.[9]

Turizam je takođe vodeći faktor koji doprinosi ekonomiji grada, kao jedna od vodećih evropskih destinacija za gradski turizam, a takođe je i kapija za izlete na ostrva i druge delove kopna. Grčka je privukla 26,5 miliona posetilaca u 2015. godini, 30,1 miliona posetilaca u 2017. i preko 33 miliona u 2018. godini, što Grčku čini jednom od najposećenijih zemalja u Evropi i svetu, i doprinosi 18% BDP-u zemlje. Atina je u 2018. primila više od 5 miliona turista, a 1,4 miliona su bili „gradski razbijači“; ovo je povećanje za više od milion gradskih razbijača od 2013. godine.[10]

Saobraćaj

[uredi | uredi izvor]
Metro stanica Sintagma u Atini.

Atina je glavni transportni centar zemlje. Grad ima najveći aerodrom u Grčkoj i najveću luku; Pirej je, takođe, najveća luka za prevoz kontejnera na Mediteranu i najveća putnička luka u Evropi.

Atina je glavno nacionalno čvorište za međugradske i međunarodne autobuse, kao i za domaći i međunarodni železnički saobraćaj. Javni prevoz se opslužuje raznim prevoznim sredstvima, što čini najveći sistem masovnog prevoza u zemlji. Atinski sistem masovnog tranzita sastoji se od velike autobuske i trolejbuske flote, gradskog metroa, prigradske železnice[11] i tramvajska mreža, koja povezuje južno predgrađe sa centrom grada.[12]

Međunarodni aerodrom u Atini

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Aerodrom Elefterios Venizelos Atina

Atinu opslužuje aerodrom Elefterios Venizelos, koji se nalazi u blizini grada Spata, u istočnoj ravnici Mesogija, nekih 35 km istočno od centra Atine.[13] Aerodrom, nagrađen nagradom „Evropski aerodrom godine 2004.“, namenjen je kao proširivo čvorište za vazdušna putovanja u jugoistočnoj Evropi i izgrađen je za 51 mesec, koštao je 2,2 milijarde evra. Zapošljava 14.000 zaposlenih.

Kultura

[uredi | uredi izvor]

Arheološko udruženje

[uredi | uredi izvor]
Nacionalni Arheološki muzej Atine.
Kula krila Atine.

Grad je jedan od svetskih glavnih centara za arheološka istraživanja. Osim nacionalnih institucija, kao što su Atinski univerzitet, Arheološko društvo Atine, nekoliko arheoloških muzeja, uključujući Nacionalni Arheološki Muzej Atine, Vizantijski muzej, kao i muzeje Akropolja i drugih.

Atina ima više od dvanaest arheoloških biblioteka i tri specijalizovane arheološke laboratorije i u njoj se, na godišnjem nivou, događaju svakodnevni seminari i konferencije, kao i mnogo arheoloških izložbi.

Turizam

[uredi | uredi izvor]

Atina je popularna destinacija za putnike. Grčka vlada, uz pomoć EU je tokom prošle decenije uradila velike infrastrukturalne projekte, pa su se gradska infrastruktura i socijalni običaji popravili.

Zabava

[uredi | uredi izvor]

Atina je domaćin 148 pozorišta, više nego bilo koji grad u svetu, uključujući i poznati antički Herodotski Atikus Teatar, dom Atinskog festivala, koji se dešava od maja od oktobra svake godine. Atina, takođe, ima dosta romantičnih, otvorenih bioskopa. Grad podržava i veliki broj muzičkih prostora, uključujući i Atinsku koncertnu dvoranu, poznatiju kao „Megaron Musikis“, koja okuplja poznate svetske umetnike svake godine.

Sportovi

[uredi | uredi izvor]

Atina ima dugu tradiciju u sportovima i sportskim događajima, tako što je domaćin mnogim važnim klubovima u grčkim sportovima i tako što ima veliki broj sportskih oprema. Grad je bio domaćin i nekoliko sportskih događaja u međunarodnim znamenitostima.

Panatinaiko

Atina je održala Letnje Olimpijske igre dvaput, prvi put 1896. na stadionu Panatinaiko, a drugi put 2004. godine na stadionu Spiridon Luis. Najveći stadijum u Grčkoj ugostio je dva finala UEFA Liga šampiona, 1994. i 2007. godine. Drugi veliki stadion u Atini, koji se nalazi u regiji Pireusa, je Karaiskakis Stadijum, održao je 1971. godine UEFA Kup Pobednika. Atina je održala i finale Evrolige tri puta, prvo 1985. godine, drugo 1993, oba u Mir i Prijateljstvo Stadijumu, poznatijem kao SEF, jednom od najvećim i najatraktivnijih arena u Evropi, i treće 2007. u Olimpijskoj Unutrašnjoj Hali. Veliki broj događaja u drugim sportovima, kao što su atletika, vaterpolo, odbojka, su takođe održani u gradskim prostorima.

Atina je domaćin i tri prestižna Evropska multi-sportska kluba: Olimpijakosa, Panatinaikosa i AEK Atina. U fudbalu, Olimpijakos ima prednost u domaćim takmičenjima, Panatinaiakos je ušao 1971. godine u finale Evropskog Kupa, dok je AEK Atina član velike trojke. Ovi klubovi imaju ugledne košarkaške odeljke; Panatinaikos je među vodećim Evropskim košarkaškim klubovima osvojio Evroligu pet puta, Olimpijakos je triput bio šampion Evrolige 1997, 2012. i 2013, a AEK Atina je bio prvi grčki tim koji je osvojio Evropski pehar u timskim sportovima. Drugi klubovi sa velikom tradicijom u sportovima u Atini su Panionios, Panelinios, Etnikos Pireus i Marusi. Atinski klubovi su načinili značajne domaće i internacionalne uspehe do sad u svim sportovima.

Atinska regija obuhvata raznovrsne terene, značajna brda i planine koje se izdižu oko grada, i Atina je jedini veliki grad u Evropi koji je prepolovljen planinskim vencom. Četiri planinska venca se šire kroz gradske granice i hiljadama kilometara kroz grad i susedne regije i tako omogućavaju veliki i prostrani prostor za šetnje i vožnju bicikla. Izvan Atine se nalaze raznovrsni predeli za aktivnosti u prirodi koji su dostupni i popularni, kao što su skijanje, planinarenje, jedriličarstvo i jedrenje na vetru. Brojni klubovi nude ovakve sportove.

Partnerski gradovi

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 07. 05. 2015. 
  2. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 79. ISBN 86-331-2075-5. 
  3. ^ „Climate-charts.com — Atina”. Arhivirano iz originala 08. 11. 2011. g. Pristupljeno 24. 4. 2013. 
  4. ^ S. Immerwahr, The Athenian Agora XIII: the Neolithic and Bronze Ages, Princeton 1971
  5. ^ Iakovides. str. 1962. 'E mykenaïke akropolis ton Athenon'. Athens.
  6. ^ a b „Census 2021 GR” (PDF) (Saopštenje). Hellenic Statistical Authority. 2022-07-19. Arhivirano (PDF) iz originala 2022-10-09. g. Pristupljeno 2022-09-12. 
  7. ^ Parilla, Alan Berube, Jesus Leal Trujillo, Tao Ran, and Joseph (2015-01-22). „Global Metro Monitor”. Brookings (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-04-20. 
  8. ^ „CARGO CONTAINER CENTERS”. GAIA OSE (na jeziku: engleski). 2017-10-07. Pristupljeno 2023-04-20. 
  9. ^ „Report for Selected Countries and Subjects”. www.imf.org. Pristupljeno 2023-04-20. 
  10. ^ Μπέλλος, Ηλίας. „Εξαπλασιάστηκαν σε μία πενταετία οι τουρίστες στην πρωτεύουσα”. www.kathimerini.gr. Pristupljeno 2023-04-20. 
  11. ^ „Suburban Railway”. TrainOSE. Arhivirano iz originala 18. 4. 2021. g. Pristupljeno 28. 3. 2021. 
  12. ^ „Tram Sa”. Tramsa.gr. Arhivirano iz originala 14. 1. 2009. g. Pristupljeno 5. 1. 2009. 
  13. ^ „Athens International Airport - Traveller”. www.aia.gr. Pristupljeno 2023-04-20. 
  14. ^ „Kostroma is looking for a twin city in Turkmenistan”. orient.tm. Orient. 2020-07-15. Pristupljeno 2020-11-12. 
  15. ^ „Sister Cities International Alliances”. georgia.org. Georgia Department of Economic Development. Pristupljeno 2021-04-27. 
  16. ^ „Europa”. ajuntament.barcelona.cat (na jeziku: katalonski). Barcelona. Pristupljeno 2020-01-10. 
  17. ^ Međunarodna saradnja
  18. ^ „Cu cine este înfrăţit Bucureștiul?”. adevarul.ro (na jeziku: rumunski). Adevărul. 2011-02-21. Pristupljeno 2020-02-03. 
  19. ^ „Convenios Internacionales”. buenosaires.gob.ar (na jeziku: španski). Buenos Aires. Pristupljeno 2020-05-22. 
  20. ^ „DC Sister Cities”. os.dc.gov. Office of the Secretary, Washington DC. Pristupljeno 2020-06-21. 
  21. ^ „Athens”. bethlehem-city.org. Bethlehem. Pristupljeno 2020-01-10. 
  22. ^ „Perelіk mіst, z яkimi Kiєvom pіdpisanі dokumenti pro porіdnennя, družbu, spіvrobіtnictvo, partnerstvo” (PDF). kyivcity.gov.ua (na jeziku: ukrajinski). Kiev. 2018-02-15. Pristupljeno 2020-03-30. 
  23. ^ „Ciudades Hermanas de Cusco”. aatccusco.com (na jeziku: španski). Asociación de Agencias de Turismo del Cusco. Pristupljeno 2020-06-05. 
  24. ^ „Intercity cooperation”. ljubljana.si. Ljubljana. Pristupljeno 2020-01-10. 
  25. ^ „Sister Cities of Los Angeles”. sistercities.lacity.org. Los Angeles. Pristupljeno 2020-01-10. 
  26. ^ „Villes-jumelages de Montréal”. vivre-au-quebec.com (na jeziku: francuski). Vivre au Quebec. Arhivirano iz originala 12. 01. 2014. g. Pristupljeno 2020-06-13. 
  27. ^ „Twinnings”. nicosia.org.cy. Nicosia. Arhivirano iz originala 26. 12. 2018. g. Pristupljeno 2020-01-10. 
  28. ^ „Mayor Adams Signs Sister City Agreement Between New York City And Athens, Greece”. nyc.gov. New York City. 2022-12-01. Pristupljeno 2023-01-09. 
  29. ^ „Sister Cities”. beijing.gov.cn. Beijing. Pristupljeno 2021-01-08. 
  30. ^ „Lei Nº 5919 DE 17/07/2015”. legisweb.com.br (na jeziku: portugalski). Legisweb. 2017-05-19. Pristupljeno 2020-05-28. 
  31. ^ „Sister & Friendship Cities”. seoul.go.kr. Seoul Metropolitan Government. Pristupljeno 2022-10-04. 
  32. ^ „Αδελφοποιησεισ”. famagusta.org.cy (na jeziku: grčki). Famagusta. Pristupljeno 2020-04-04. 
  33. ^ „Sister Cities”. chicagosistercities.com. Chicago Sister Cities International. Pristupljeno 2020-04-04. 

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Атина&oldid=28450184”