Tolko
54°14′32″N 20°42′37″E/54,242222 20,710278| osada | |
 Kościół | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2004) |
627 |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-200[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NBA |
| SIMC |
0471159 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bartoszyce  | |
| 54°14′32″N 20°42′37″E/54,242222 20,710278[1]
| |
Tolko (niem. Tolks) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce, przy drodze wojewódzkiej nr 512, w odległości ok. 9 km od najbliższego miasta Bartoszyc. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś założona w XIV w. W XIV w. wieś była służebnym majątkiem rycerskim. Od XVI do XIX była siedzibą rodową rodziny von Tettau. W 1889 majątek ziemski Tolko, wraz z podległymi folwarkami: Cegielnia, Kiersity, Kurek, Młynisko, Spurławki i Wyręba, zajmował obszar 1264 ha.
W 1935 r. w szkole zatrudniony był jeden nauczyciel i uczyło się 45 dzieci. W 1939 we wsi było 495 mieszkańców. W 1983 r. we wsi funkcjonował PGR, znajdowało się 21 budynków mieszkalnych z 352 osobami. W tym czasie we wsi była jednoizbowa szkoła podstawowa, realizująca program czterech klas szkoły podstawowej. Była też świetlica, klub, punkt biblioteczny, sala kinowa na 50 miejsc, tartak.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[3]:
- zespół pałacowy, XVIII–XIX:
- pałac rodu von Tettau, wybudowany w stylu barokowym z końca XVII w., na planie prostokąta z dwoma ryzalitami. Nad wejściem kartusz herbowy. Boczne przybudówki pochodzą z XIX w. Po 1945 r. pałac był użytkowany przez PGR. Gruntownie był odrestaurowany w latach 1983–1987.
- park krajobrazowy
Poza pałacem do zabytków zaliczyć można spichlerz murowany z XIX w., wybudowany na planie prostokąta, w części konstrukcji ryglowej, z dachem z półszczytami.
Ludzie związani z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]- Piotr z Tolka, jeden z działaczy antykrzyżackich Związku Pruskiego.
- Georg von Tettau, ur. w 1837 – zm. w 1930, feldmarszałek Królestwa Prus i komtura Zakonu Joannitów. Jego herb z krzyżami maltańskimi znajduje się do dzisiaj nad głównym wejściem do pałacu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 139763
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1304 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31.12.2017 woj. warmińsko-mazurskie
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 121.
- Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wyd. Remix, Olsztyn.
- Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1
- dobra, powiat iławkowski z siedzibą w mieście Iława Pruska, Iławka (Bagrationowsk), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 362.