Adolf Bertram

Adolf Bertram

Kardynał prezbiter
Veritati et Caritati Służba prawdzie i miłości
Kraj działania	Niemcy
Data i miejsce urodzenia	14 marca 1859 Hildesheim
Data i miejsce śmierci	6 lipca 1945 Javornik
Miejsce pochówku	archikatedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu
Biskup diecezjalny wrocławski
Okres sprawowania	1914–1945 (od 1930 arcybiskup metropolita)
Przewodniczący Fuldajskiej Konferencji Episkopatu
Okres sprawowania	1920–1945
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	31 lipca 1881
Nominacja biskupia	26 kwietnia 1906
Sakra biskupia	15 sierpnia 1906
Kreacja kardynalska	4 grudnia 1916 (in pectore) 18 grudnia 1919 Benedykt XV
Kościół tytularny	bazylika św. Agnieszki za Murami

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	15 sierpnia 1906
Konsekrator	Georg Kopp
Współkonsekratorzy	Heinrich Hubert Aloysius Voß Wilhelm Schneider
Konsekrowani biskupi Hermann Wilhelm Berning 1914 Franz Löbmann 1915 Joseph Ernst 1915 Valentin Wojciech 1920 Joseph Deitmer 1923 Joseph Godehard Machens 1934 Joseph Ferche 1940
Współkonsekrowani biskupi Edmund Dalbor 1915 Paweł Jedzink 1915 Norbert Klein 1917

Miejsce śmierci kard. Adolfa Bertrama – Zamek Jánský Vrch w Jaworniku

Adolf Bertram (ur. 14 marca 1859 w Hildesheim, zm. 6 lipca 1945 na zamku Jánský Vrch w Javorníku) – niemiecki duchowny rzymskokatolicki, biskup diecezjalny Hildesheim w latach 1906–1914, biskup diecezjalny wrocławski w latach 1914–1945, kardynał prezbiter od 1919 (in pectore od 1916), przewodniczący Fuldajskiej Konferencji Episkopatu w latach 1920–1945.

Życiorys

Studiował w seminarium w Hildesheimie, na niemieckich uniwersytetach w Würzburgu i Monachium oraz na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie; święcenia kapłańskie przyjął 31 lipca 1881 w Hildesheimie. Pracował m.in. jako kapelan kolegium niemieckiego S. Maria dell’Anima w Rzymie. W 1884 powrócił do Hildesheim, gdzie zajmował się duszpasterstwem; w 1905 został wikariuszem generalnym, rok później wikariuszem kapitulnym. Kapituła wybrała go na biskupa Hildesheim 26 kwietnia 1906; uzyskał zatwierdzenie papieża Piusa X 12 czerwca i przyjął sakrę biskupią 15 sierpnia 1906 we Wrocławiu z rąk kardynała Georga Koppa (biskupa Wrocławia).

Po śmierci kardynała Koppa został przeniesiony 8 września 1914 na stolicę biskupią wrocławską; rządy w nowej diecezji objął 28 października 1914. W 1916 został mianowany członkiem pruskiej Izby Panów. Benedykt XV mianował go 4 grudnia 1916 kardynałem, zachowując jednak jego nazwisko in pectore; nominacja została ogłoszona 5 grudnia 1919, z nadaniem tytułu prezbiterskiego Sant’Agnese fuori le mura. 13 sierpnia 1930 rządzona przez Bertrama diecezja została podniesiona do rangi arcybiskupstwa, a on sam do godności pierwszego arcybiskupa metropolity wrocławskiego.

Po śmierci kardynała Felixa von Hartmanna Bertram, będąc najstarszym biskupem w episkopacie, został przewodniczącym niemieckiej konferencji biskupów mającej swoją siedzibę w Fuldzie i funkcję tę sprawował przez 25 lat – do swojej śmierci w 1945.

Miał opinię zwierzchnika diecezji zatroskanego o rozwój życia religijnego, wspierał działalność diecezjalnych Caritasu i Akcji Katolickiej, sprzyjał rozwojowi kultury. Po dojściu do władzy Hitlera wielokrotnie protestował przeciwko naruszaniu praw Kościoła. Interweniował w sprawie rekwizycji dóbr kościelnych i zamykaniu organizacji religijnych. Dwukrotnie brał udział w konklawe (1922, 1939). W 1922 z części diecezji wrocławskiej utworzono Administrację Apostolską na Górnym Śląsku; od 1925 – diecezja katowicka.

Swoją troską duszpasterską otaczał mniejszości narodowe zabiegając, by w kościołach używano w śpiewach i kazaniach języka narodowego. Z drugiej strony, w 1934 zakazał studentom teologii – Polakom będącym obywatelami niemieckimi przynależności do legalnych polskich organizacji w Niemczech. Po wybuchu II wojny światowej wielokrotnie interweniował w sprawie praw polskich robotników przymusowych, protestował przeciwko próbom wprowadzenia przez władze Rzeszy rozdziału narodowościowego w kościołach oraz przeciwko zakazom sprawowania duszpasterstwa w języku narodowym. Między innymi przypominał swoim księżom, że żaden kapłan nie może odmówić spowiedzi penitentowi wyznającemu swe grzechy w języku polskim.

Jak wynika z listu pasterskiego wydanego w 1914 z okazji objęcia diecezji wrocławskiej, kardynał Bertram uważał, że władza świecka, podobnie jak biskupia, pochodzi od Boga. Obie władze, każda w swojej dziedzinie, powinny bezwzględnie ze sobą współpracować. Wyrazem tego może być list pasterski skierowany w czerwcu 1922 roku do diecezjan mieszkających na terenie Górnego Śląska, które zostały przejęte przez władze polskie, w którym kardynał napominał swoich diecezjan, by podporządkowali się nowym władzom.

W okresie nazistowskim kardynał corocznie składał życzenia urodzinowe Adolfowi Hitlerowi. Początkowo wysyłał je w imieniu episkopatu niemieckiego, którego był przewodniczącym. W 1940 napisał w nich o niezrównanych sukcesach ostatnich lat, co wywołało protest biskupa Konrada von Preysinga. Od tej pory wysyłał życzenia wyłącznie we własnym imieniu. W maju 1945 wezwał proboszczów swojej diecezji do odprawienia mszy żałobnych za wodza Adolfa Hitlera.

Jego działania wobec władz Rzeszy, nazwane ze względu na dużą liczbę wysyłanych przez niego petycji „polityką podań” (Eingabenpolitik), były w dużej mierze spowodowane jego wcześniejszymi doświadczeniami z okresu kulturkampfu, kiedy to taka metoda działania połączona z aktywnością pastoralną przyniosła spodziewane efekty.

Grób Adolfa Bertrama w Jaworniku (do 1991)

Zmarł w letniej rezydencji biskupiej w zamku Jánský Vrch w Javorníku; został pochowany na cmentarzu w Javorníku w grobie biskupa Josepha zu Hohenlohe. W dniu 9 października 1991 r. doczesne szczątki zostały przewiezione do stolicy Dolnego Śląska i po uroczystym nabożeństwie żałobnym spoczęły w podziemiach katedry wrocławskiej. Dopiero w 1972 jego pełnoprawnym następcą (metropolitą wrocławskim) został Bolesław Kominek (wcześniej zarządzał on archidiecezją jako delegat prymasa Polski i administrator apostolski).

Publikacje

• Geschichte des Bistums Hildesheim, Hildesheim und Leipzig 1925
• Mein Firmungstag, Den Gefirmten zum Geleit durchs Leben gewidmet, Freiburg in Breisgau 1920
• Dzień Bierzmowania. Bierzmowanym na drogę życia poświęcam, Fryburg w Bryzgowji 1918
• Reverentia Puero! Katholische Erwägungen zu Fragen der Sexualpädagogik, Freiburg in Breisgau 1929
• Charismen priestlicher Gesinnung und Arbeit. Skizzen und Winke für Tage der Recollectio, Freiburg in Breisgau 1931
• Charyzmaty duszy i pracy kapłańskiej, tł. St. Grelewski, Poznań 1936
• Im Geiste und Dienste der Katholischen Aktion, Aus meinem Sinnen und Sorgen vom Wirken im Reiche des Königs Christus, München 1929
• W służbie ideałów Akcji Katolickiej, tłum. tł. St. Grelewski, Poznań 1938.

Bibliografia

• sylwetka w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy. www2.fiu.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-04)].
• PiotrP. Nitecki PiotrP., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, HenrykH. Gulbinowicz, Warszawa: Pax, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455 . Brak numerów stron w książce
• M. Pater, Bertram Adolf, w: Słownik Biograficzny Katolickiego Duchowieństwa Śląskiego XIX i XX wieku, pod red. Mieczysława Patera, Katowice 1996 r., s. 25.
• Piela, Michał SDS. Na straży Nauczycielskiego Urzędu Kościoła – zmaganie się kard. A. Beltrama z organizacjami wrogimi chrześcijaństwu w okresie Republiki weimarskiej (1918-1930). „Wrocławski Przegląd Teologiczny”. Nr 1. 21 (2013). s. 149–166. 
• Akten Deutscher Bischöfe über die Lage der Kirche 1933 1945, opr. B. Stasiewski: t. I (1933-1934), Maiz 1968 r., t. II (1934-1935), Mainz 1976 r., t. III (1935-1936), Mainz 1979 r.; opr. L. Volk: t. IV (1936–1939), Mainz 1981 r., t. V (1940-1942), Mainz 1983 r., t. VI (1943-1945), Mainz 1985 r.

Linki zewnętrzne

• Adolf Bertram [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2020-04-05]  (ang.).
• Adolf Bertram, „Chrystusa przepowiadamy, moc Bożą i mądrość Bożą”. List pasterski z okazyi objęcia urzędu pasterskiego dyecezyi wrocławskiej, Wrocław 1914.
• Adolf Bertram, O źródłach sił Kościoła katolickiego. List pasterski wydany z początkiem Wielkiego Postu w 1939 r., Wrocław 1939.
• Adolf Bertram – publikacje w bibliotece Polona