Kayaba Ka-1

Kayaba Ka-1
	Dane podstawowe
Państwo	Japonia
Producent	K. K. Kayaba Seisakusho
Typ	wiatrakowiec
Konstrukcja	mieszana
Załoga	1–2
	Historia
Data oblotu	26 maja 1941
Lata produkcji	1941–1945
Liczba egz.	przynajmniej 90
	Dane techniczne
Napęd	1 x silnik rzędowy Argus As 10C
Moc	176,5 kW (240 KM)
	Wymiary
Średnica wirnika	12,2 m
Długość	9,2 m
Wysokość	3,12 m
	Masa
Własna	775 kg
Startowa	1170 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	165 km/h
Prędkość przelotowa	115 km/h
Wznoszenie maks. w locie pionowym	5 m/s
Pułap praktyczny	3500 m
Zasięg	280 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	2 × 60 kg bomba głębinowa
	Użytkownicy
	Siły Powietrzne Cesarskiej Armii Japońskiej
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kayaba Ka-1 – japoński wiatrakowiec używany przez Siły Powietrzne Cesarskiej Armii Japońskiej w okresie II wojny światowej. Kayaba Ka-1 powstał jako wersja rozwojowa amerykańskiej konstrukcji Kellett KD-1A. Był to pierwszy uzbrojony wiropłat użyty bojowo.

Historia

Cesarska Armia Japońska zainteresowała się użyciem wiatrakowców do celów obserwacyjnych i kierowania ogniem po doświadczeniach z walk granicznych z ZSRR w latach 1938–1939, kiedy używane jeszcze przez Armię Japońską balony obserwacyjne były zestrzeliwane przez Rosjan^[1]. Pod koniec 1939 (lub na początku 1940^[1]) do Japonii sprowadzono jeden egzemplarz amerykańskiego wiatrakowca Kellett KD-1A który miał być wykorzystany w eksperymentach jako obserwacyjny statek powietrzny korygujący ogień artylerii i jako samolot towarzyszący^[1]^[2]^[3]^[4]. Wiatrakowiec napędzany był 7-cylindrowym, chłodzonym powietrzem, 225-konnym silnikiem gwiazdowym typu Jacobs L-4M4^[2]. Tuż po przybyciu do Japonii wiropłat został poważnie uszkodzony i rozbity wrak został przekazany firmie K. K. Kayaba Seisakusho zajmującej się badaniami nad tego typu aparatami latającymi^[2]^[4].

Po zakupie licencji na wiatrakowiec^[5], na rozkaz Koko Hombu (ministerstwa ds. lotnictwa) w zakładach K. K. Kayaba Seisakusho opracowano nową wersję tego wiatrakowca w dużej mierze opierającą się na amerykańskim pierwowzorze ale zmodyfikowaną do japońskich standardów fabrycznych^[2]. Pierwszy egzemplarz został ukończony w maju 1941, prototyp został oblatany 26 maja^[3]^[6] (według innego źródła dwa egzemplarze ukończono dopiero w 1942, a problemy z przegrzewającym się silnikiem opóźniły ich oblatania aż do 1943^[1]). Podczas prób zademonstrował dobre właściwości lotne, m.in. zdolność do startu po zaledwie trzydziestometrowym rozbiegu i możliwość wykonania zwrotu o 360° w zawisie^[a]^[6]. Wysokość 1000 metrów osiągał w trzy minuty i dwadzieścia sekund, a 2000 metrów w siedem minut i trzydzieści sekund^[6].

Według niektórych źródeł już w 1942 maszyna trafiła do produkcji seryjnej^[6], według innego, zamówienie na 300 egzemplarzy złożono dopiero w 1943 i pierwsze 60 wiropłatów miało być dostarczone do marca 1944^[1].

Przynajmniej jeden egzemplarz został przebudowany do eksperymentalnej wersji Ka-1 KAI z rakietami prochowymi na końcach płatów wirnika dla zwiększenia nośności^[3]^[10].

Źródła różnią się co do liczby zbudowanych maszyn. Według niektórych źródeł zbudowano tylko jeden egzemplarz w wersji Ka-2 z silnikiem gwiazdowym Jacobs L-4MA-7 i łącznie powstało 239 maszyn Ka-1 (jedna w wersji Ka-1 KAI^[b]) i jedna Ka-2^[3]^[10], według innego zbudowano łącznie nie więcej niż 95 maszyn, z czego do 60 mogło należeć do typu Ka-2^[1].

Szacuje się, że do 50 maszyn trafiło do jednostek wojskowych przed końcem wojny^[1]. Niektóre z nich służyły w jednostkach artyleryjskich choć najprawdopodobniej żadna z nich nie została użyta bojowo w roli samolotu obserwacyjnego czy towarzyszącego^[1].

Po wodowaniu lotniskowca eskortowego „Akitsu Maru” część wiropłatów została przystosowana do roli zwalczania okrętów podwodnych^[1]^[12]^[6]. W tej roli z racji bardzo małego udźwigu operowały one w wersji jednoosobowej i uzbrojone były w dwie małe 60-kilogramowe bomby głębinowe^[1]^[10]. Były to pierwsze uzbrojone wiropłaty użytego bojowo^[2]. Operowały one z pokładu „Akitsu Maru”^[12] oraz z lotnisk lądowych patrolując obszary nad cieśninami Tsugaru i Koreańską^[1]^[10].

Konstrukcja

Kayaba Ka-1 był jednosilnikowym, dwuosobowym wiatrakowcem o konstrukcji mieszanej^[10]. Załogę stanowili pilot i obserwator w otwartych kokpitach w układzie tandem (jeden za drugim)^[10]. Wiatrakowiec miał podwozie klasyczne, stałe z kołem ogonowym^[6].

Wiropłat napędzany był niemieckim silnikiem (produkowanym na licencji w Kobe), chłodzonym powietrzem 8-cylindrowym silnikiem rzędowym V8 typu Argus As 10C o mocy 240 KM (250 KM według innego źródła^[5])z dwupłatowym śmigłem^[3]^[10], wirnik nośny był trójpłatowy^[6].

Kayaba Ka-1 mierzył 9,2 m długości, średnica wirnika nośnego wynosiła 12,2 m^[10]. Masa własna wiatrakowca wynosiła 775 kg, a maksymalna masa startowa do 1170 kg^[10]. Wiropłat mógł osiągnąć prędkość 165 km/h, jego prędkość przelotowa wnosiła 115 km/h, zasięg wynosił do 280 km^[10].

Uzbrojenie stanowiły dwie 60-kilogramowe bomby głębinowe^[10].

Uwagi

↑ Informacja o tym, że Kayaba Ka-1 mógł zawisnąć w powietrzu jest podana za cytowanym źródłem, według niego „przy pełnej mocy silnika i z nosem pod kątem 15° Ka-1 mógł zawisnąć w powietrzu i wykonać pełny obrót o 360° w zwisie” („By running its engine at full power and holding its the nose 15 degrees up, the Ka-1 could hover and coudl also execute a full 360 degree grun while hovering”)^[6]. Wiatrakowiec nie może wykonywać zawisu jako, że potrzebuje ciągłego nawiewu powietrza na wirnik nośny co jest niemożliwe bez poruszania się do przodu^[7]^[8]^[9] ale w specyficznych okolicznościach, ustawiając się pod silny wiatr, wiatrakowiec może sprawiać wrażenie, że jest zawisie wykorzystując wiatr do wytworzenia siły nośnej wirnika^[7].
↑ Oznaczenie „KAI” pochodzi od japońskiego słowa kaizō oznaczającego „zmianę”, „modyfikację” i używane było do oznaczania pojedynczych maszyn seryjnych^[11].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Philip Jarrett: Aircraft of the Second World War. s. 178.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 143.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Kenneth Munson: Helicopters And Other Rotorcraft Since 1907. s. 106.
↑ ^a ^b Norman Polmar: Aircraft Carriers, v. 2. s. 32.
↑ ^a ^b George Townson: Autogiro: The Story of "the Windmill Plane". s. 119.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 144.
↑ ^a ^b John Watkinson: The Art of the Helicopter. s. 10.
↑ J. Gordon Leishman: Principles of Helicopter Aerodynamics. s. 20-21.
↑ Stanley S. McGowen: Helicopters. s. 13.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 145.
↑ René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 48.
↑ ^a ^b Norman Polmar: Aircraft Carriers, v. 1. s. 263.

Bibliografia

René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. Londyn: Putnam, 1979. ISBN 0-370-30251-6.
Philip Jarrett: Aircraft of the Second World War: the Development of the Warplane 1939-45. London: Putnam Aeronautical Books, 1997. ISBN 0-85177-875-5.
J. Gordon Leishman: Principles of Helicopter Aerodynamics. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2006. ISBN 978-0-521-85860-1.
Stanley S. McGowen: Helicopters : An Illustrated History of Their Impact. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 2005. ISBN 978-1-85109-468-4.
Kenneth Munson: Helicopters And Other Rotorcraft Since 1907. Blandford Press, 1973. ISBN 0-7137-0610-4.
Norman Polmar, Minoru Genda: Aircraft Carriers: A History Of Carrier Aviation And Its Influence On World Events: v. 1:1909-1945. Washington, D.C.: Potomac Books, 2006. ISBN 978-1-57488-663-4.
Norman Polmar, Minoru Genda: Aircraft Carriers: A History of Carrier Aviation and Its Influence on World Events: v. 2: 1946-2006. Washington, D.C.: Potomac Books, 2006. ISBN 978-1-57488-665-8.
George Townson: Autogiro: The Story of "the Windmill Plane". Fallbrook, CA: Aero Publishers, 1985. ISBN 0-8168-2900-4.
John Watkinson: The Art of the Helicopter. Butterworth-Heinemann, 2003. ISBN 978-0080971872.

Linki zewnętrzne

Archiwalny film z prób wiatrakowca. youtube.com. [dostęp 2012-11-09].

[10] Informacja o tym, że Kayaba Ka-1 mógł zawisnąć w powietrzu jest podana za cytowanym źródłem, według niego „przy pełnej mocy silnika i z nosem pod kątem 15° Ka-1 mógł zawisnąć w powietrzu i wykonać pełny obrót o 360° w zwisie” („By running its engine at full power and holding its the nose 15 degrees up, the Ka-1 could hover and coudl also execute a full 360 degree grun while hovering”)^[6]. Wiatrakowiec nie może wykonywać zawisu jako, że potrzebuje ciągłego nawiewu powietrza na wirnik nośny co jest niemożliwe bez poruszania się do przodu^[7]^[8]^[9] ale w specyficznych okolicznościach, ustawiając się pod silny wiatr, wiatrakowiec może sprawiać wrażenie, że jest zawisie wykorzystując wiatr do wytworzenia siły nośnej wirnika^[7].

[13] Oznaczenie „KAI” pochodzi od japońskiego słowa kaizō oznaczającego „zmianę”, „modyfikację” i używane było do oznaczania pojedynczych maszyn seryjnych^[11].

[jarrett178-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Philip Jarrett: Aircraft of the Second World War. s. 178.

[Francillon143-2] René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 143.

[munson106-3] Kenneth Munson: Helicopters And Other Rotorcraft Since 1907. s. 106.

[Polmar32-4] Norman Polmar: Aircraft Carriers, v. 2. s. 32.

[towson119-5] George Townson: Autogiro: The Story of "the Windmill Plane". s. 119.

[Francillon144-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 144.

[art10-7] John Watkinson: The Art of the Helicopter. s. 10.

[principles20-21-8] J. Gordon Leishman: Principles of Helicopter Aerodynamics. s. 20-21.

[impact13-9] Stanley S. McGowen: Helicopters. s. 13.

[Francillon145-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 145.

[Francillon48-12] René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 48.

[Polmar263-14] Norman Polmar: Aircraft Carriers, v. 1. s. 263.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[10]

[b]

[12]

[7]

[8]

[9]

[11]

Samoloty myśliwskie	A2N A3N A4N A5M A6M A6M2-N A7M G6M J1N J2M J5N N1K
Samoloty bombowe i torpedowe	B4Y B5N B6N B7A D1A D3A D4Y G3M G4M G5N G8N M6A P1Y
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe	C3N C6N E7K E8N E9W E11A E13A E14Y E15K E16A F1M H5Y H6K H8K H9A Q1W R2Y
Samoloty szkolno-treningowe	K4Y K5Y K10W
Szybowce	MXY3 MXY5 MXY8
Samoloty kamikaze	MXY7 Ohka Baika
Samoloty transportowe	L2D L3Y L4M1 L1N1
Wiatrakowce	Ka-1
Konstrukcje prototypowe i doświadczalne	A8M G10N J3K J6K J7W J8M J9Y Maru-Ten R2Y1 R2Y2 Z Q2M
Inne	Systemy oznaczeń samolotów Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej