შინაარსზე გადასვლა

ტიან-შანი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ტიან-შანი
ხან-თენგრი
ხან-თენგრი
კოორდინატები: 42°02′ ჩ. გ. 80°08′ ა. გ. / 42.033° ჩ. გ. 80.133° ა. გ. / 42.033; 80.133
ქვეყანა ყირგიზეთის დროშა ყირგიზეთი
ყაზახეთის დროშა ყაზახეთი
ტაჯიკეთის დროშა ტაჯიკეთი
უზბეკეთის დროშა უზბეკეთი
ჩინეთის დროშა ჩინეთი
უმაღლესი წერტილი გამარჯვების პიკი
სიმაღლე 7439 
სიგრძე 2450 კმ
ტიან-შანი — აზია
ტიან-შანი
იუნესკოს დროშა მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 1414
ინგლ.რუს.ფრ.
იუნესკოს დროშა მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 1490
ინგლ.რუს.ფრ.

ტიან-შანი (ჩინ. 天山山脈, Tiānshān, უიღ. تەڭرىتاغ, Тәңри тағ, ყაზ. Тәңір шыңы) — მთათა სისტემა ცენტრალურ აზიაში, ყაზახეთის, უზბეკეთის, ყირგიზეთისა და ჩინეთის საზღვარზე. დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ გადაჭიმულია 2450 კმ-ზე. ტიან-შანის სისტემაში შედის 30-ზე მეტი მწვერვალი, რომელთა სიმაღლე 6000 მეტრზე მეტია. მის ყველაზე მაღალ მწვერვალად ითვლება ჟენიშ-ჩოქუსუ (7439 მ), რომელიც მდებარეობს ჩინეთისა და ყირგიზეთის საზღვარზე. სიმაღლით მეორე მწვერვალია ხან-თენგრის პიკი (6995 მ). ჩრდილოეთით ბოროჰოროს ქედით უერთდება ჯუნღარის ალათაუს, სამხრეთით, ჰისარ-ალაის სისტემით — ალაის ქედს. გამოიყოფა შემდეგი ოროგრაფიული ერთეულები: ჩრდილოეთი ტიან-შანი, დასავლეთი ტიან-შანი, შიგა ტიან-შანი და აღმოსავლეთი ტიან-შანი, რომელშიც მთათა ორი სარტყელია: ჩრდილოეთი სარტყელი და სამხრეთი სარტყელი. აღმოსავლეთ ტიან-შანის მთისწინეთში არის ტურფანის ქვაბული და ხამის ღრმული. ტიან-შანის სიმაღლე უმთავრესად 4000-5000 მ-ია. მაღალმთიან ზონაში მყინვარული რელიეფი და მძლავრი გამყინვარებაა. აქ არის მყინვარები: სამხრეთი ინილჩექი და ჩრდილოეთი ინილჩექი. 3200-3400 მ-ის ზევით მარადი მზრალობაა. ტიან-შანის ქედებს შორის მოქცეული ვრცელი ქვაბულების ნაწილი ტბებს უკავია, რომელთაგან აღსანიშნანია ტბა ისიქ-ქოლი.

ტიან-შანის მთები ორჯერ შეიტანეს იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში: პირველად 2013 წელს სინძიანის ტიან-შანი (აღმოსავლეთი ნაწილი, ჩინეთი)[1], ხოლო 2016 წელს დასავლეთი ტიანშანი (უზბეკეთი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი)[2].

  • Тянь-Шань в книге: Н. А. Гвоздецкий, Н. И. Михайлов. Физическая география СССР. М., 1978;
  • Чупахин В. М., Физическая география Тянь-Шаня, А.-А., 1964.

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]