Սուխում

Սուխում
Քաղաք
	Սուխում
	Аҟәа/სოხუმი
	Զինանշան
Երկիր	Աբխազիայի Հանրապետություն/ Վրաստան
Երկրամաս	Աբխազիայի Ինքնավար Հանրապետություն
Շրջան	Սուխում/Սուխումի մունիցիպալիտետ
Քաղաքապետ	Ադգուր Խարազիա
Այլ անվանումներ	Դիոսկուրիադա; Սեբաստոպոլիս; Ցխում/Ցխումի 7-10-րդ դարերում՝ ცხუმი; Սուխում-Կալե; Սուխում (1810-1936, և 1992 թվականից); Սուխումի (1936-1992)
Տվյալ կարգավիճակում	1848 թվականից
Մակերես	27 կմ²
Բարձր. ծովի մակ-ից	20 մետր
Կլիմայի տեսակ	խոնավ մերձարեւադարձային
Բնակչություն	▲ 62 914 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	աբխազներ, ռուսներ, հայեր, վրացիներ, հույներ
Ժամային գոտի	UTC+3
Հեռախոսային կոդ	+7 840 22x-xx-xx
Փոստային ինդեքս	384900
Փոստային ինդեքսներ	384900 և 6600
Ավտոմոբիլային կոդ	ABH
Պաշտոնական կայք	sukhumcity.ru
	Սուխում (Աբխազիա)
	Սուխում (Աբխազիա)
	Սուխում (Վրաստան)
	Սուխում (Վրաստան)
	Սուխում Վիքիպահեստում

Սուխում^[11]^[12] (աբխ.՝ Аҟәа /а́куа/, վրաց.՝ სოხუმი /սոխումի/), քաղաք Սև ծովի արևելյան ափին։ Հանդիսանում է ինքնահռչակ Աբխազիայի Հանրապետության մայրաքաղաքը, սակայն միջազգայնորեն ճանաչված է որպես Վրաստանի տարածք։ Բնակչությունը՝ ▲64 441 մարդ (2015)^[13]։

Ստուգաբանություն

Վրացերեն մատյաններում այս անունը հիշատակվում է դեռևս 8-րդ դարից։

Պատմություն

Ներկայիս Սուխումի տարածքում մարդիկ ապրել են դեռևս քարի դարից, մոտավորապես 300.000 տարի առաջվանից։ Սա աշխարհի ամենահին քաղաքներից մեկն է։

Բնակչություն

Բնակչությունը՝ ▲64 441 մարդ (2015)^[13]։ Հայերը կազմում են քաղաքի բնակչության մոտ 30 %-ը։

Տարի	Բնակչություն
2011	62 914 մարդ
2015	64 441 մարդ	^[13]

Տեսարժան վայրեր

Քույր քաղաքներ

Հայտնի մարդիկ

Քաղաքում ծնվել են

Լեոնիդ Ջահայա (ծն.1932), վրացի փիլիսոփա
Զուրաբ Սոտկիլավա (ծն.1937), վրացի օպերային երգիչ

Ծանոթագրություններ

↑ «Адгур Харазия назначен мэром Сухума». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 6-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Ю. Н. Воронов. Диоскуриада — Себастополис — Цхум. — М.: Наука, 1980. — 128 с. — 35 800 экз.
↑ Институт русского языка (Академия наук СССР) Этимология. — М.: Наука, 1979. — С. 116.
О. Н. Трубачев. Indoarica в Северном Причерноморье / Ответственные редакторы Л. А. Гиндин к И. Б. Еськова. — М.: Наука, 1999. — С. 320. — 1000 экз. — ISBN 5-02-011675-0
…Нас, естественно, больше интересуют случаи с более близких территорий. И такие примеры, действительно, есть, причём исключительно яркие и не во всех отношениях раскрытые. Сюда относятся греч. Διοσκουριας, Диоскуриада, древнее название Сухуми, производное от имени Διοσκουριοι, диоскуры, сыновья Зевса, близнецы. Считается, что та же семантика представлена в названии Сухум(и), первоначально Цхум, ср. груз., мингр., чан. tkubi, tkupi «близнецы», «двойни», «двойной орешек, плод»²⁸, сюда же Лечхум, название одной из областей Имеретии²⁹. «Таким образом, интересующие нас слова θqum, θqum означают близнецы, двойни. Следовательно, слово Сухум, точнее Цхум почти вполне соответствует по смыслу греческому названию Диоскуриады и значит Близнецы, слово Лечхум означает страну близнецов, или область, где находится Чхум, Близнецы.»³⁰

²⁸ Орбели И А. Город близнецов Aiocncoupidç и племя возниц 'Hfíoxoi // ЖМНП 1911, май. С. 207.
²⁹ Там же. С. 203.
³⁰ Там же. С. 209.
↑ Поспелов Е. М. Географические названия мира: Топонимический словарь, М., «Русские словари», 1998, с. 402 — ISBN 5-89216-029-7
↑ Х. С. Бгажба. Труды. Книга первая. — Сухуми: Алашара, 1987. — С. 146.
Таким образом, топоним Сухуми восходит к Цхум-и (Цхом-и), зафиксированному в грузинских летописях с X века. С появлением турок на побережье Цхуми стал называться Сухум-кале, что соответствует фонетическим нормам турецкого языка.
↑

А великий Андрей совместно со Свимоном вошли в земли Овсетские, достигли города, который называется Фостафор 120, где содеяли множество чудес, обратили и просветили множество народа; оттуда ушли в земли Абхазские и пришли в город Севаст, ныне именуемый Цхуми.
Леонти Мровели (Перевод Г. В. Цулая) Жизнь картлийских царей. — М.: Наука, 1979.

Բնօրինակ տեքստ (վրաց.)

ხოლო დიდი ანდრია სიმონითურთ შევიდა ქუეყანასა ოვსეთისასა, და მიიწია ქალაქად, რომელსა ეწოდებოდა ფოხტაფორი, სადა იგი დიდი სასწაული ქმნეს და მრავალნი ერნი მოაქცივნეს და განანათლნეს, მიერ წარვიდეს და შევიდეს ქუეყანასა აფხაზეთისასა და სევასტე ქალაქად მივიდეს, რომელსა აწ ეწოდება ცხუმი.

— ლეონტი მროველის. მესამე ტექსტი // [ქართლის ცხოვრება (მეორე ტექსტი) ქართლის ცხოვრება].
↑ ^7,0 ^7,1 Изменение административно-территориального деления союзных республик
↑ ^8,0 ^8,1 Сборник законодательных актов Республики Абхазия, выпуск 3. — Сухум, 1995. — С. 94-95.
↑ ^9,0 ^9,1 Шария В. Абхазская трагедия (сборник). — Сочи. 1993. стр.126
↑ საქართველოს საფოსტო ინდექსები — „საქართველოს ფოსტა“
↑ Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Վրացական տեղանունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 46. ISBN 99941-56-03-9.
↑ Հայաստանի կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե, «Գեոդեզիա և քարտեզագրություն» ՊՈԱԿ (2012). Աշխարհի պետությունների և տարածքների համառոտ տեղեկատու-բառարան. Երևան: «Գեոդեզիա և քարտեզագրություն» ՊՈԱԿ. էջ 5. ISBN 978-99941-2-663-7.
↑ ^13,0 ^13,1 ^13,2 http://ugsra.org/abkhaziya-v-tsifrakh/2015-god.php

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուխում» հոդվածին։

[1] «Адгур Харазия назначен мэром Сухума». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 6-ին.

[names-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Ю. Н. Воронов. Диоскуриада — Себастополис — Цхум. — М.: Наука, 1980. — 128 с. — 35 800 экз.

[Трубачев-3] Институт русского языка (Академия наук СССР) Этимология. — М.: Наука, 1979. — С. 116.
О. Н. Трубачев. Indoarica в Северном Причерноморье / Ответственные редакторы Л. А. Гиндин к И. Б. Еськова. — М.: Наука, 1999. — С. 320. — 1000 экз. — ISBN 5-02-011675-0
…Нас, естественно, больше интересуют случаи с более близких территорий. И такие примеры, действительно, есть, причём исключительно яркие и не во всех отношениях раскрытые. Сюда относятся греч. Διοσκουριας, Диоскуриада, древнее название Сухуми, производное от имени Διοσκουριοι, диоскуры, сыновья Зевса, близнецы. Считается, что та же семантика представлена в названии Сухум(и), первоначально Цхум, ср. груз., мингр., чан. tkubi, tkupi «близнецы», «двойни», «двойной орешек, плод»²⁸, сюда же Лечхум, название одной из областей Имеретии²⁹. «Таким образом, интересующие нас слова θqum, θqum означают близнецы, двойни. Следовательно, слово Сухум, точнее Цхум почти вполне соответствует по смыслу греческому названию Диоскуриады и значит Близнецы, слово Лечхум означает страну близнецов, или область, где находится Чхум, Близнецы.»³⁰

²⁸ Орбели И А. Город близнецов Aiocncoupidç и племя возниц 'Hfíoxoi // ЖМНП 1911, май. С. 207.
²⁹ Там же. С. 203.
³⁰ Там же. С. 209.

[Поспелов-4] Поспелов Е. М. Географические названия мира: Топонимический словарь, М., «Русские словари», 1998, с. 402 — ISBN 5-89216-029-7

[bgajba-5] Х. С. Бгажба. Труды. Книга первая. — Сухуми: Алашара, 1987. — С. 146.
Таким образом, топоним Сухуми восходит к Цхум-и (Цхом-и), зафиксированному в грузинских летописях с X века. С появлением турок на побережье Цхуми стал называться Сухум-кале, что соответствует фонетическим нормам турецкого языка.

[6] 

А великий Андрей совместно со Свимоном вошли в земли Овсетские, достигли города, который называется Фостафор 120, где содеяли множество чудес, обратили и просветили множество народа; оттуда ушли в земли Абхазские и пришли в город Севаст, ныне именуемый Цхуми.
Леонти Мровели (Перевод Г. В. Цулая) Жизнь картлийских царей. — М.: Наука, 1979.

Բնօրինակ տեքստ (վրաց.)

ხოლო დიდი ანდრია სიმონითურთ შევიდა ქუეყანასა ოვსეთისასა, და მიიწია ქალაქად, რომელსა ეწოდებოდა ფოხტაფორი, სადა იგი დიდი სასწაული ქმნეს და მრავალნი ერნი მოაქცივნეს და განანათლნეს, მიერ წარვიდეს და შევიდეს ქუეყანასა აფხაზეთისასა და სევასტე ქალაქად მივიდეს, რომელსა აწ ეწოდება ცხუმი.

— ლეონტი მროველის. მესამე ტექსტი // [ქართლის ცხოვრება (მეორე ტექსტი) ქართლის ცხოვრება].

[geo3-7] 7,0 ^7,1 Изменение административно-территориального деления союзных республик

[post1992-8] 8,0 ^8,1 Сборник законодательных актов Республики Абхазия, выпуск 3. — Сухум, 1995. — С. 94-95.

[sharia-9] 9,0 ^9,1 Шария В. Абхазская трагедия (сборник). — Сочи. 1993. стр.126

[_8714a8df392132c0-10] საქართველოს საფოსტო ინდექსები — „საქართველოს ფოსტა“

[11] Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Վրացական տեղանունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 46. ISBN 99941-56-03-9.

[ԱՊՏՀՏԲ-12] Հայաստանի կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե, «Գեոդեզիա և քարտեզագրություն» ՊՈԱԿ (2012). Աշխարհի պետությունների և տարածքների համառոտ տեղեկատու-բառարան. Երևան: «Գեոդեզիա և քարտեզագրություն» ՊՈԱԿ. էջ 5. ISBN 978-99941-2-663-7.

[_9b384add6e2d7749-13] 13,0 ^13,1 ^13,2 http://ugsra.org/abkhaziya-v-tsifrakh/2015-god.php

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]