Homero

Modelo:Escritor Homero (en grego antigo Ὅμηρος Hómēros; c. século VIII a. C.), é o suposto autor das obras literarias máis antigas coñecidas en Europa, os poemas orais épicos a Ilíada e a Odisea. Considerado o pai da cultura grega, foi o primeiro gran poeta grego que consagrou o xénero, ademais consérvanse del a épica menor cómica Batrachomyomachia (literalmente:"A batalla das ras e dos ratos») e os corpus dos himnos homéricos.

É difícil establecer con certeza se Homero foi un individuo histórico ou unha identidade construída, e se é o autor das dúas célebres epopeas que son os alicerces da literatura occidental. Todo isto é o tratado na cuestión homérica. Malia isto, numerosas vilas xónicas (Quíos, Esmirna, Cime ou mesmo Colofón) dispútanse a orixe do aedo. Por outra banda, a tradición individualízao ó atribuírlle que era cego.

Etimoloxía

Homero e o seu lazarillo, por William-Adolphe Bouguereau (1874).

O nome Hómēros é unha variante xónica do eólico Homaros. O seu significado é refén, prenda ou garante. Hai unha teoría que sostén que o seu nome provén dunha sociedade de poetas chamados os Homēridai, que literalmente significa ‘fillos de reféns’, é dicir, descendentes de prisioneiros de guerra. Xa que estes homes non eran enviados á guerra ó dubidarse da súa lealdade no campo de batalla, non morrían nel. Polo tanto, confiábaselles a tarefa de recordar a poesía épica local, para lembralos sucesos pasados, nos tempos anteriores á aparición da literatura escrita.

Tamén se suxeriu que o que podería conter o nome Hómeros é un xogo de palabras derivado da expresión ho me horón, que significa o que non ve.

Traxectoria

Na figura de Homero conflúen realidade e lenda. A tradición sostiña que Homero era cego, e varios lugares reclamaban ser o seu lugar de nacemento: Quíos, Esmirna, Colofón, Atenas, Argos, Rodas, Salamina, Pilos, Cumas e Ítaca.

Datos biográficos recollidos pola tradición

O Himno homérico a Apolo delio menciona «que é un cego que reside en Quíos, a rochosa». O poeta lírico Semónides de Amorgos atribúe ó «home de Quíos» o seguinte verso da Ilíada.

«Por que me preguntas a miña liñaxe? Como a liñaxe das follas son»

Ese verso foi convertido en proverbio na época clásica. Luciano de Samosata di que foi un babilonio enviado a Grecia como refén, (grego antigo ὅμηρος, homêros), e de aí o seu nome.

Pausanias transmite unha tradición dos chipriotas, quen tamén reclamaban para si a Homero:

Din que Temisto, unha muller do lugar, era a súa nai, e que Euclo profetizou o nacemento de Homero nestes versos:

E entón na costeira Chipre existirá un gran cantor,

ó que dará a luz Temisto no campo, divina entre as mulleres,

un cantor moi ilustre lonxe da moi rica Salamina.

Deixando Chipre mollado e levado polas ondas,

Cantando el só o primeiro as glorias da espazosa Hélade

Será inmortal por sempre e non coñecerá a vellez

Pausanias, Descrición de Grecia x.24.3.

Porén, tamén se conserva o seguinte epigrama, atribuído ó poeta helenístico Alceo de Mesene, no que Homero protesta sobre a súa orixe salaminia, e nega que se erixise unha estatua súa nesta cidade e que o seu pai fose un tal Demágoras:

Nin aínda que o martelo xurdir coma Homero de ouro me fixese entre raios flamexantes de Zeus, son nin serei salaminio nin o fillo de Meles o será de Demágoras; así a Hélade o vexa! Con outro poeta probade; e os meus versos vós os Helenos, Musas e Quíos, cantádeos.

Sobre o lugar onde morreu, existe unha tradición testemuñada dende o século V a.C. de que se produciu na illa de Ios.

Pausanias recolle esta tradición e fala sobre unha estatua de Homero que viu e un oráculo que leu no Templo de Apolo en Delfos:

Podes ver tamén [no pronao do Templo de Apolo de Delfos] unha estatua de bronce de Homero sobre unha estela e nela lerás o oráculo que din que tivo Homero:

Ditoso e infortunado, pois naciches para cambiar cousas,

Buscas unha patria. Tes unha terra natal, pero non unha patria.

A illa de Ios é a patria da túa nai, que cando morras te recibirá. Pero vixía o enigma: dos novos rapaces.

Pausanias, op. cit.. x. 24.

Ademais sinala que:

Os de Ios ensinan tamén un sepulcro de Homero na illa e noutro lugar un de Clímene, e din que Clímene era a nai de Homero.

E por último, o xeógrafo lidio revela que no lle agrada escribir sobre a época na que viviron Homero e Hesíodo:

Sobre a época de Hesíodo e de Homero indaguei coidadosamente e non me é agradable escribir sobre ela, porque coñezo o afán de censura doutros, sobre todo dos que no meu tempo se ocupan sobre a composición de poemas épicos.

Pausanias, op. cit. ix.30.3.

Malia que xa na época da Grecia clásica non se coñecía nada concreto e certo sobre Homero, a partir do período helenístico comezaron a xurdir unha serie de biografías que recollían tradicións moi diversas e a miúdo datos de contido fabuloso. Nestes relatos mencionábase que antes de chamarse Homero chamárase Meles, Melesíxenes, Altes ou Meón, así como datos moi diversos e con numerosas variantes sobre os seus antergos.

Existe unha tradición na que se di que a Pitia deu unha resposta ó emperador Hadriano sobre a procedencia de Homero e os seus antergos:

Pregúntasme pola ascendencia e a terra patria dunha inmortal serea. Pola súa residencia é itacense; Telémaco é o seu pai e a nestórea Epicasta a súa nai, a que alumbrou con moito ó varón máis sabio dos mortais.

Investigación moderna

Considérase que a maior parte das biografías de Homero que circularon na antigüidade no conteñen ningún dato seguro sobre o poeta. Porén, adoita admitirse que o seu lugar de procedencia debeu ser a zona colonial xónica de Asia Menor, baseándose nos trazos lingüísticos das súas obras e na forte tradición que o fai proceder da zona. O investigador Joachim Latacz sostén que Homero pertencía ou estaba en permanente contacto coa contorna da nobreza. Tamén persiste o debate sobre se Homero foi unha persoa real ou ben o nome dado a un ou máis poetas orais que cantaban obras épicas tradicionais.

Obras que lle foron atribuídas

Ademais da Ilíada e a Odisea, a Homero atribuíronselle outros poemas, como a épica menor cómica Batracomiomaquia (A guerra das ras e os ratos), o corpus dos himnos homéricos e varias outras obras perdidas ou fragmentarias tales como Marxites. Algúns autores antigos atribuíanlle o ciclo épico completo, que comprende máis poemas sobre a guerra de Troia así como epopeas que narraban a vida de Edipo e guerras entre argivos e tebanos.

Os historiadores modernos, con todo, adoitan estar de acordo en que a Batracomiomaquia, o Marxites, os himnos homéricos e os poemas cíclicos son posteriores á Ilíada e á Odisea.

Imaxe de Homero en Céncreas

Unha pintura do poeta grego Homero sobre un panel do templo de Isis en Céncreas, antigo porto de Corinto, onde o seu rostro reflicte certa severidade, suxeriu que as imaxes bizantinas de Cristo puideron ser ideadas a partir de dita figura, en especial pola similitude da fisonomía facial e tamén en canto á postura do corpo que se representa nas mesmas.

Datación

Testemuños antigos

A maior parte da tradición sostiña que Homero fora o primeiro poeta da Antiga Grecia. Heródoto, que cita varias pasaxes da Ilíada e da Odisea, di que Homero viviu catrocentos anos antes que el, o que situaría ao poeta en torno ao século IX a.C. Por outra banda, Helánico de Lesbos dixo que Homero fora contemporáneo da guerra de Troia, e Eratóstenes sostiña que debeu de vivir un século despois. Outros autores antigos consideraban que Homero era contemporáneo de Licurgo ou de Arquíloco.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Outros artigos

• Troia.
• Epítetos homéricos.
• Cuestión homérica.

Bibliografía

• Alsina, José (1991). Teoría literaria griega. Madrid:Gredos. ISBN 84-249-1457-0. 
• Carlier, Pierre (2005). Homero. Madrid: Ediciones Akal S.A. ISBN 978-84-460-2151-3. 
• Crespo, Emilio (1982). Ilíada. Madrid:Gredos. ISBN 84-249-1446-5. 
• Dalby, Andrew (2008). La reinvención de Homero. Madrid: Gredos. ISBN 978-84-249-3574-0. 
• García Gual, Carlos (2004). La Odisea. Madrid: Alianza Editorial. ISBN 84-206-7750-7. 
• Latacz, Joachim (2003). Troya y Homero. Barcelona: Ediciones Destino. 
• Pomeroy, Sarah B. & Stanley M. Burstein, Walter Donlan y Jennifer Tolbert Roberts (2001). La Antigua Grecia. Barcelona: Crítica. ISBN 84-8432-302-1. 
• Rodríguez Adrados, Francisco & Fernández-Galiano, Manuel & Gil, Luis & Lasso de la Vega, J. S. (1984). Introducción a Homero. Madrid: Labor Editorial. 
• Ruipérez Sánchez (1965). Nueva Antología de la "Ilíada" y la "Odisea". Madrid: CSIC (reeditado en Ediciones Clásicas). 
• Signes Codoñer, Juan (2004). Escritura y literatura en la Grecia arcaica. Madrid: Ediciones Akal. ISBN 84-460-1748-2. 
• Wernher, Gretel & Páramo, Jorge (1995). Micenas y Homero (A propósito de Ilíada XV 187-193). Santafé de Bogotá: Instituto Caro y Cuervo.