Saltar ao contido

Esmirna

Editar as ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaEsmirna
İzmir (tr) Editar o valor en Wikidata
Vista nocturna
Vista aérea
Fotomontaxe
Imaxe
(2014)
AlcumeEge'nin İncisi Editar o valor en Wikidata
Localización
Editar o valor en Wikidata Mapa
 38°24′N 27°06′L / 38.4, 27.1
EstadoTurquía
ProvinciaProvincia de Esmirna Editar o valor en Wikidata
Capital de
Contén a división administrativa
Poboación
Poboación2.948.609 (2023) Editar o valor en Wikidata (3.123,53 hab./km²)
Xentilicioesmirnota Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Superficie944 km² Editar o valor en Wikidata
Bañado porGulf of İzmir (en) Traducir, Mar Exeo e Gediz River (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Altitude9 m-2 m Editar o valor en Wikidata
Punto máis altoMount Yamanlar (en) Traducir (1.076 m) Editar o valor en Wikidata
Comparte fronteira con
Menemen (pt) Traducir
Menderes (en) Traducir
Seferihisar (en) Traducir
Torbalı (en) Traducir
Manisa (pt) Traducir
Kemalpaşa (pt) Traducir
Urla (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Datos históricos
Precedido por
CreaciónIII milenio a. C. Editar o valor en Wikidata
Evento clave
decembro de 1402Siege of Smyrna (en) Traducir
15 de maio de 1919ocupación de Esmirna
setembro de 1922Grande incêndio de Esmirna (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Organización política
• Alcalde Editar o valor en WikidataCemil Tugay (en) Traducir (2024–) Editar o valor en Wikidata
Identificador descritivo
Código postal35000–35999 Editar o valor en Wikidata
Fuso horario
Prefixo telefónico232 Editar o valor en Wikidata
Outro
Irmandado con
São Paulo
Famagusta (1984–)
Bakú (1985–) Editar o valor en Wikidata../... 37+
Sitio webizmir.bel.tr Editar o valor en Wikidata
Facebook: izmirbuyuksehirbel Twitter: izmirbld Instagram: izmirbuyuksehirbelediyesi Editar o valor en Wikidata

Esmirna[1] (en turco: İzmir) é unha cidade de Turquía, a terceira maior do país tras Istambul e a capital Ancara. Importante porto do Exeo, sitúase no fondo do golfo de Esmirna, na costa xónica de Anatolia. Ten 2,8 millóns de habitantes (censo de 2010) e arredor de catro millóns na área metropolitana.

Historia

[editar | editar a fonte]

A historia urbana de Esmirna ten un dos desenvolvementos máis longos coñecidos, pois recentes achados remontan un primeiro asentamento na área no sétimo milenio antes da nosa era. Concretamente no nordeste da metrópole actual, o sitio arqueolóxico neolítico de Yesilova Hoyuk mostra un proceso sen interrupción dende arredor do 6500 a.C. ata o 3000 a.C. no que seica un terremoto destruíu o lugar[2].

A primitiva Esmirna

[editar | editar a fonte]

Aproximadamente nese tempo (comezos do terceiro milenio antes da nosa era) aparece un novo asentamento relativamente próximo, na mesma chaira aluvial do fondo oriental do golfo. Nun promontorio (daquela unha península na liña costeira[3]) e coñecido coma Tepekule ou Bayrakli Hoyuk (polo barrio onde se atopa), floreceu na Idade de Bronce do Exeo en Anatolia (contemporáneo de Troia) e declinou na época escura de transición á Idade de Ferro (século XIII a.C., quizais destruído polos Pobos do Mar)[4][5].

A reocupación ou refundación do lugar tivo lugar no século XI a.C. e xa por colonos helénicos, en concreto eolios[6]. O nome Esmirna semella ter esa ascendencia e a vila, que se arrodeou dunha muralla no 850 a.C., foi a máis destacada da Dodecápolis da Eólida, no límite coas colonias xonias. Precisamente no 688 a.C. Esmirna pasou a formar parte da Liga Xonia e durante o século VII a.C. acadou o seu cénit coma colonia comercial no Mediterráneo oriental, avanzada en Asia Menor. Pausanias cítaa coma porto no profundo golfo e nesta época, tras un incendio, arrodeouse de novas murallas de destacada execución[7]. Cun novidoso trazado pre-hipodámico (o primeiro exemplo en occidente[8]), rúas pavimentadas e o arcaico templo de Atenea (640-580 a.C.), Esmirna era tamén un foco cultural da rexión[9][10]. Seica puido ser a cidade de Homero.

Os lidios, veciños do interior, conquistárona no final do século e no -545 os persas, que conquistaran Lidia á súa vez, destruíron finalmente a antiga Esmirna.

A nova Esmirna helenística e romana

[editar | editar a fonte]

Cando a conquista de Alexandre Magno, quíxose recuperar a cidade grega pero nun lugar máis amplo e defendible. Elixiron a aba do Monte Pagos (hoxe Kadifekale, primitiva acrópole) na franxa de terreo ata o mar, ao sur do primitivo asentamento[11]. Foi un dos seus sucesores, Lisímaco (301-281 a.C.), quen construíu a cidade a grande escala coa intención de facela equiparable a Alexandría ou Efeso. Cun plan de rúas ortogonais, porticadas e pavimentadas, templos (Zeus Akraios), estadio, teatro e ágora no centro[12], contaba tamén con barrios de ribeira (1.750 m de litoral) a carón dun dobre porto (o interior, con 1.250 m de peiraos). Todo estaba protexido por unha muralla duns 5 km con polo menos tres portas principais (a de Efeso no suroeste sinaladamente)[13][14][15].

Dende o 241 a.C. Esmirna pertencía ó reino atálida de Pérgamo pero en 197 a.C. entregouse á protección de Roma (inaugurou o culto da grande urbe coma deusa cun primeiro templo de Roma). No 133 a.C. pasou a ser territorio romano como principal porto na provincia de Asia comezando un novo período de prosperidade. Foron erixidos numerosos templos e tres acuedutos e a cidade estendíase fóra das murallas. No 178 da nosa era foi devastada por un terremoto e reconstruída totalmente nun ano (polo emperador Marco Aurelio)[16].

O cristianismo tivo en Esmirna unha das primeiras comunidades fortes e activas. Pero a elección de Constantinopla como capital do Imperio de Oriente supuxo o declinar da importancia da cidade na época bizantina, quedando reducida a área dentro de murallas.

Época medieval

[editar | editar a fonte]

O crecente dominio turco sobre Anatolia illou o comercio por terra e o porto de Esmirna (que se entupiu progresivamente) converteuse en obxectivo de diversos poderes ao longo do medievo (seliúcidas, cruzados, xenoveses, beilicatos turcos). A vila, arruinada polas guerras e reconstruída parcialmente no século XIII, chegou mesmo a estar dividida en dous no século XIV (os turcos na cidadela do xa chamado Kadifekale e os cristiáns arredor da fortaleza do porto en poder dos templarios, S. Pietro, ambalasduas do s.XIII[17][18]). As murallas foran remetidas no suroeste (s.IX-XII).

Esmirna otomá

[editar | editar a fonte]

Dende 1426 a cidade cambiou o nome grego de Σμύρνα (Smyrna) polo turco de İzmir ao pasar definitivamente ao poder otomán e co ascenso do seu imperio, a recuperación comercial da vila provocou o crecemento progresivo da importancia do seu porto (consulados de Francia, Inglaterra e outros países no século XVII; importante comunidade grega, armenia e xudía sefardita fuxida de España en 1492). De apenas 5.000h en 1576 pasou a contar con arredor de 90.000h a finais do XVII.

Ao fondo vista da vila no XVII (audiencia ó cónsul francés
Vista de Esmirna en 1714.

A subseguinte expansión urbana tivo lugar cara ó norte (cos "Barrios Francos" dos comerciantes estranxeiros, cada nacionalidade co seu peirao[19]), na chaira costeira, con ganancias progresivas de terreo ao mar[20][21]. O antigo porto interior rematou por encherse (1650-70 ata o s.XIX) e foi ocupado por edificacións (a área dos bazares, Kemeralti, onde xa se construíra a gran mesquita de Hisar en 1592 á que se engadira o caranvanserai de Kizlaragasi Han en 1744[22][23]). A rúa curva que seguía o bordo é a principal do distrito. As murallas foron desaparecendo asemade co vello castelo de S.Pietro (futuro edificio do Concello no terreo)[24][25].

O ferrocarril chegou a mediados do século XIX cando tamén se construíu o gran peirao do porto. Esmirna acadaba o seu cénit comercial cosmopolita e unha ampliación xeral da liña costeira foi levada a cabo cara ó final do século (recheo de 200 metros no golfo e dique de abrigo, coa nova avenida na beira, o Kordon[26]). Precisamente no seu extremo sur comezou a se conformar (entre un cuartel e o edificio do Goberno) unha praza na ribeira que vai devir o centro administrativo da urbe, a Praza Konak[27]. As clases acomodadas ("levantinos") foron asentándose nas barrios xurdidos no norte mentres que as populares ocupaban o histórico e intricado barrio turco do sur baixo o Kadifekale[28].

Século XX

[editar | editar a fonte]

O grande incendio de 1922 nos barrios do norte, cando a caída do Imperio Otomán e a proclamación da república turca, permitiu un novo planeamento desa área segundo as características dos ensanches europeos, con amplos bulevares e un parque central (Parque Kultur)[29][30][31]. Outro parque xurdiu no suroeste, Bahribaba, apuntando o futuro crecemento da urbe tamén nesa dirección. Ademais suxería a construción dun porto moderno no norte da cidade histórica que foi completado nas décadas seguintes.

Dende os anos cincuenta a emigración das zonas rurais foi producindo a metropolización de Esmirna ao longo das beiras do golfo[32], asemade a aparición de barrios de infravivenda arredor de Kadifekale e a ágora.

Bandeira histórica de Esmirna, usada para o comercio durante a época otomá, representada nunha marca de cigarros 1887

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Benigno Fernández Salgado, ed. (2004). Dicionario Galaxia de usos e dificultades da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1304. ISBN 9788482887524. 
  2. ↑ Información sobor do sitio de Yesilova Hoyuk [1] Arquivado 03 de xaneiro de 2012 en Wayback Machine..
  3. ↑ Unha recreación da cidade no Bayrakli Hoyuk [2].
  4. ↑ O outeiro (hoyuk) de Tepekule no barrio de Bayrakli da actual Esmirna [3].
  5. ↑ Vista do Bayrakli Hoyuk, área da primitiva Esmirna [4].
  6. ↑ Recreación da Esmirna anterior ao Templo de Atenea; R. V. Nicholls [5].
  7. ↑ Sección das fortificacións de Esmirna (arriba) [6].
  8. ↑ Fotografía cenital dos restos arqueolóxicos de Tepekule [7].
  9. ↑ Vista satelital do terreo da primitiva Esmirna. (deeperstudy.com)
  10. ↑ Documentación fotográfica de Tepekule [8] Arquivado 30 de decembro de 2013 en Wayback Machine..
  11. ↑ Vista de satélite da Esmirna moderna coa posición da antiga e nova Esmirna [9] Arquivado 01 de maio de 2011 en Wayback Machine..
  12. ↑ Documentación fotográfica da ágora [10].
  13. ↑ Planta esquemática da Esmirna helenística; (2, Kadifekale) e (17, S.Pedro) as fortalezas medievais [11].
  14. ↑ Outra planta esquemática da Esmirna clásica [12].
  15. ↑ Planta de Esmirna na época clásica segundo a arqueoloxía ata hoxe; "Urban archaeological issues and resources in Izmir city historic city centre" Burak Belge, páx.109 (91), pdf 35Mb [13].
  16. ↑ Vista da área do porto de Esmirna na época imperial [14] Arquivado 30/12/2013, en Wayback Machine..
  17. ↑ "Mapa que ben representa as dúas cidades do medievo". Arquivado dende o orixinal o 15 de xuño de 2011. Consultado o 06 de decembro de 2011. 
  18. ↑ Planta esquemática de Esmirna no medievo coas dúas cidades: a superior na cidadela do Kadifekale e a inferior arredor do porto e a fortaleza de S.Pietro (nótese as igrexas bizantinas coñecidas; ibídem nota 14, páx.112 (94)
  19. ↑ "Planta dos "Barrios Francos"; páx. 56 (48)". Arquivado dende o orixinal o 31 de decembro de 2013. Consultado o 06 de decembro de 2011. 
  20. ↑ "Evolución urbana de Esmirna nos séculos XVII a XIX; páx. 44 (36)". Arquivado dende o orixinal o 31 de decembro de 2013. Consultado o 06 de decembro de 2011. 
  21. ↑ Planta de Esmirna nos séculos XVII-XVIII; ibídem nota 14, páx.120 (102)
  22. ↑ Planta de Kemeralti no antigo porto interior de Esmirna (1918)
  23. ↑ "Planta da área dos bazares, Kemeralti; páx. 49 (41)". Arquivado dende o orixinal o 31 de decembro de 2013. Consultado o 06 de decembro de 2011. 
  24. ↑ Mapa de Esmirna, 1834
  25. ↑ Mapa da cidade a mediados do XIX cos diferentes barrios segundo grupos étnicos; no extremo sur da ribeira, a Praza Konak [15] Arquivado 30 de decembro de 2013 en Wayback Machine.
  26. ↑ Planta da nova liña portuaria nos "Barrios Francos"
  27. ↑ "Mapa de Esmirna coa nova fronte marítima, 1905". Arquivado dende o orixinal o 03 de xullo de 2011. Consultado o 06 de decembro de 2011. 
  28. ↑ Planta de Esmirna no século XIX; ibídem nota 14, páx. 120 (102)
  29. ↑ Plan de Rene Danger para a reconstrución de Esmirna , 1924; ibídem nota 14, páx. 209 (191)
  30. ↑ Mapa do centro de Esmirna co replaneamento do norte despois do grande incendio [16][Ligazón morta]
  31. ↑ Parte do novo ensanche de Esmirna tralo incendio de 1922 (nótese a liña antiga de costa e á dereita a Mesquita Hisar e o caravanserai en Kemeralti) [17]
  32. ↑ "Mapa da área metropolitana de Esmirna". Arquivado dende o orixinal o 30 de decembro de 2013. Consultado o 06 de decembro de 2011. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Esmirna&oldid=6807393»