Перайсці да зместу

Судна на паветранай падушцы

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Схема судна на паветранай падушцы: 1 — маршавыя вінты; 2 — струмень паветра; 3 — вентылятар; 4 — гнуткая перапонка

Су́дна на паве́транай паду́шцы[1], СПП[1] — судна (карабель), у якога ўся маса або значная яе частка на хаду ці без ходу падтрымліваецца над вадой (грунтам, лёдам або любы іншы апорнай паверхняй) сіламі залішняга ціску паветра, якое пастаянна напампоўваецца пад дішча.

Судна на паветранай падушцы «Сірыус» на выставе «Армія-2022»
Судна «Kaiman-10» рухаецца па снегу
Пасажырскае СПП «Хивус-48»

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Канструкцыю судна на паветранай падушцы прапанаваў у 1716 годзе шведскі вучоны Эмануэль Сведэнборг[1][2]. Пасля яго над гэтай ідэяй працавалі брытанцы Уільям Фруд і Джон Тарнікрофт, швед Густаў Лаваль, аўстра-венгерскі афіцэр і вынаходнік Дагаберт фон Тамамюль, француз Шарль Тэрык[3]. У 1915 годзе фон Тамамюль пабудаваў эксперыментальны тарпедны катар з паддувам, які дасягнуў хуткасці 40 вузлоў[2]. Прынцып руху на паветранай падушцы абгрунтаваў у 1927 годзе К. Э. Цыялкоўскі (у працы «Сопротивление воздуха и скорый поезд»[4]). У СССР працы па канструяванню СПП для ваенных мэт былі пачаты ў 1927[2] годзе пад кіраўніцтвам прафесара У. І. Ляўкова, а ў 1935 годзе прайшло першае выпрабаванне[1]. У 1937—1940 гадах калектывам спецыялістаў пад кіраўніцтвам У. І. Ляўкова былі створаны амфібійныя катэры на паветранай падушцы некалькіх тыпаў[4]. У канцы 1930-х гадоў катар Ляўкова скегавага тыпу «Л-5» вагой 9 тон дасягнуў хуткасці ў 73 вузлы (больш за 135 км/г)[2]. У 1955 годзе брытанскі вынаходнік Крыстафер Какерэл (англ.: Christopher Cockerell) падаў заяўку на патэнт канструкцыі СПП сапловага тыпу[2]. У 1959 годзе першае пабудаванае ім судна SR-N1 перасекла праліў Ла-Манш за 20 хвілін[2].

У 1960—1970-х гадах інтарэс да будаўніцтва суднаў на паветранай падушцы моцна ўзрос. Распрацоўкай праектаў і пабудовай вопытных узораў СПП ўзмоцнена заняліся ў шэрагу краін Еўропы, ЗША, Канадзе і Японіі. Эксперыментальна-тэарэтычныя даследаванні па аэрагідрадынаміцы СПП сталі праводзіцца ў такіх навуковых цэнтрах, як Нацыянальная фізічная лабараторыя ў Вялікабрытаніі, Даследчы басейн імя Д. Тэйлара і Аэрадынамічная лабараторыя імя Лэнглі ў ЗША, Нацыянальны навукова-даследчы камітэт у Францыі[4]. У пачатку 1960-х гадоў у СССР сталі распрацоўвацца пасажырскія СПП, прызначаныя для серыйнай пабудовы. Яшчэ ў 1950-х гадах пачаліся працы па выкарыстанню суднаў на паветранай падушцы ў ваенных мэтах.

У цяперашні час судны на паветранай падушцы шырока выкарыстоўваецца ва ўсім свеце для перамяшчэння розных грузаў. Найбуйнейшым з іх была 700-тонная цыстэрна-сховішча[4].

Класіфікацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Асноўныя прыкметы класіфікацыі сучасных суднаў на паветранай падушцы, якія адлюстроўваюць асаблівасці іх канструкцыі і прынцыпу работы:

  • ступень узаемасувязі судна з апорнай паверхняй;
  • схема стварэння паветранай падушкі;
  • канструкцыйны тып агароджы паветранай падушкі[4].

Па ступені ўзаемасувязі з апорнай паверхняй СПП падзяляюцца на[4]

  • СПП класа А (амфібійныя СПП) — судны з поўным адрывам ад апорнай паверхні. Яны могуць рухацца з вялікай скорасцю не толькі над вадой, але і над цвёрдай паверхняй (зямля, лёд, снег і г.д.). Амфібійныя СПП абсталяваны гнуткай агароджай паветранай падушкі па ўсім яе перыметры;
  • СПП класа Б (скегавыя СПП, ССПП) — судны з няпоўным адрывам корпуса ад вады. Паветраная падушка на гэтых суднах з бакоў агароджваецца жорсткімі паплаўкамі-скегамі, якія знаходзяцца ў кантакце з вадой пры ўсіх рэжымах руху, а з носа і кармы — гнуткімі агароджамі. Скегі звязваюць СПП з вадой у любым рэжыме руху, што паляпшае іх манеўраныя якасці, эканамічнасць і зніжае шумнасць за кошт выкарыстання ў якасці рухачоў грабных вінтоў і вадамётаў. Але іх магчыма выкарыстоўваць толькі на водных трасах з глыбінямі фарватара не менш 0,5 м;
  • СПП прамежкавага класа (паўамфібійныя СПП) — судны з гнуткай агароджай па ўсім перыметры паветранай падушкі і адрозніваюцца ад амфібійных СПП наяўнасцю пакарочаных скегаў, размешчаных у сярэдняй частцы корпуса судна.

Па прынцыповай схеме стварэння паветранай падушкі адрозніваць[4]:

  • СПП з камернай схемай стварэння паветранай падушкі, пры якой паветра падаецца непасрэдна ў паветраную падушку праз шахты або каналы з вялікім гідраўлічным сячэннем. Паветра падаецца ў падушку з малой хуткасцю і не аказвае рэактыўнага уздзеяння. Выкарыстоўваецца ў і ў амфібійных і ў скегавых СПП;
  • СПП з сапловай схемай стварэння паветранай падушкі. Паветра ў падушку падаецца пад вялікім ціскам праз вузкія кругавыя каналы-соплы, якія абмяжоўваюць плошчу паветранай падушкі са знешняга боку, што стварае дадатковую рэактыўную пад’ёмную сілу. Такая схема выкарыстоўваецца ў СПП амфібійнага тыпу.

Амфібійныя СПП часам маюць змешаную схему стварэння паветранай падушкі[4].

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б в г БелЭн 2002.
  2. ↑ а б в г д е «Хаска», «Сивуч» и другие: скеговые суда на воздушной подушке // «Ростех» (руск.)
  3. ↑ Суда на воздушной подушке: что это, зачем они нужны и как устроены // itBoat (руск.)
  4. ↑ а б в г д е ё ж Качанов, И. В. 2015.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Судна_на_паветранай_падушцы&oldid=4822290"