Devid Yum: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
 
(17 istifadəçi tərəfindən edilmiş 25 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Filosof}}
{{Şəxs
|Şəkil = David_Hume.jpg
|Şəkil məlumat =
|Şəkil miqyası = 200
|Adı = Devid Yum
|Tam adı =
|Digər adları =
|Fəaliyyəti =
|Milliyəti = [[Şotland]]
|Doğum tarixi = {{Doğum_tarixi|1711|4|26}}
|Doğum yeri = [[Edinburq]]
|Vəfatı = {{Vəfat_tarixi|1776||}}
|Vəfat yeri = [[Edinburq]]
|Vəfat səbəbi =
|Dəfn yeri =
|Atası =
|Anası =
|Həyat yoldaşı =
|Uşaqları =
|Sayt =
|İmzası =
}}


'''Devid Yum''' ({{Dil-en|David Hume}}; {{DVTY}}) — məşhur [[şotlandlar|şotland]] filosofu, empirizm və [[aqnostisizm]]in nümayəndəsi, ingilis maarifçiliyinin ən məşhur xadimlərindən biri.<ref name=SEP>William Edward Morris, [https://plato.stanford.edu/entries/hume/ "David Hume"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/19980503005157/https://plato.stanford.edu/entries/hume/ |date=1998-05-03 }}, [[The Stanford Encyclopedia of Philosophy]] (21 may 2014), Edward N. Zalta (ed.)</ref>
'''Devid Yum''' (1711-1776) - məşhur Şotland filosofu


== Həyatı ==
== Həyatı ==
Yum 1711-ci ildə [[Şotlandiya]]nın [[Edinburq]] şəhərində bir hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://andromeda.rutgers.edu/~jlynch/Texts/humelife.html|title=David Hume, "My Own Life"|author=|date=|website=andromeda.rutgers.edu|accessdate=25 February 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116061536/http://andromeda.rutgers.edu/~jlynch/Texts/humelife.html|archivedate=16 January 2018}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.humesociety.org/about/HumeBiography.asp|title=David Hume Biography|work=humesociety.org|access-date=13 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180401123150/http://www.humesociety.org/about/HumeBiography.asp|archive-date=1 April 2018|url-status=dead}}</ref> O, [[Edinburq Universiteti]]ndə mükəmməl təhsil almış, İngiltərənin Avropadakı diplomatik missiyalarında işləmişdir. Fəlsəfi fəaliyyətə Yum "İnsan təbiəti haqqında traktat"-ın ilk iki hissəsini nəşr etməklə 1739-cu ildə başlamışdır.<ref>{{cite web|url=http://davidhume.org/texts/mol.html|title=Texts - My Own Life (1777)|work=davidhume.org|access-date=12 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813092134/http://davidhume.org/texts/mol.html|archive-date=13 August 2015|url-status=dead}}</ref> Bir ildən sonra traktatın ikinci hissəsi işıq üzü görmüşdür. Sonralar Yum bu ideyaların üzərində işləmiş və "İnsan idrakı haqqında" adı altında ayrıca bir kitab da nəşr etmişdir.<ref name="davidhume.org">{{cite web|url=http://www.davidhume.org/texts/mol.html|title=Texts - My Own Life (1777)|work=davidhume.org|access-date=10 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813092134/http://davidhume.org/texts/mol.html|archive-date=13 August 2015|url-status=dead}}</ref> Bir çox əsərin, o cümlədən, 8 cildlik "İngiltərə tarixi"nin müəllifidir. D. Yumun həyatında ən parlaq və məhsuldar dövr onun [[Şotlandiya Milli Kitabxanası|Şotlandiyanın Milli Kitabxanası]]nda çalışdığı dövrdür. Belə ki, az maaş almasına baxmayaraq kitabların içərisində olmaq ona bir sıra gələcək əsərləri üçün material toplamaq imkanı vermişdi.


== Fəlsəfəsi ==
== Fəlsəfəsi ==
Devid Yum [[empirizm]]in nümayəndəsidir və skeptik mövqeyi ilə seçilir.<ref name=":0">{{Cite journal|last=Mullen|first=Shirley|date=2003|title=David Hume and a Christian Perspective on History|url=|journal=Fides et Historia|volume=XXXV|pages=49–60|via=}}</ref> Onun məşhur fikirlərindən biri budur ki, insan heç bir halda səbəblə nəticə arasında zəruri əlaqənin olduğunu sübut edə bilməz, bizdə hansısa səbəbin hansı nəticə doğuracağı və ya hansısa nəticənin səbəbinin nə olacağı barədə düşüncə vərdiş və assosiasiyanın nəticəsində yaranır.

"Yum aqnostisizmi" dedikdə, duyğuların əsasında nəyin dayanması məsələsinin atılması və ya idrak üçün əlçatmaz olması başa düşülür.

== Azərbaycan fəlsəfi düşüncəsindəki yeri ==
D. Yum Azərbaycan oxucusuna [[Mirzə Fətəli Axundov|M. F. Axundov]]un təqdimatında səbəbiyyət təliminin və [[marksizm]] fəlsəfəsinin təqdimatında aqnostisizmin görkəmli nümayəndəsi kimi bəllidir.


Devid Yum [[empirizm]]in nümayəndəsidir və skeptik mövqeyi ilə seçilir. Onun məşhur fikirlərindən biri budur ki, insan heç bir halda səbəblə nəticə arasında zəruri əlaqənin olduğunu sübut edə bilməz, bizdə hansısa səbəbin hansı nəticə doğuracağı və ya hansısa nəticənin səbəbinin nə olacağı barədə düşüncə vərdiş və assosiasiyanın nəticəsində yaranır.David Yum (ing. David Hume) – ingilis-şotland filosofu, empirizm və aqnostisizmin nümayəndəsi, ingilis maarifçiliyinin ən məşhur xadimlərindən biridir. O, 1711-ci ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində bir hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur. Yum Edinburq universitetində mükəmməl təhsil almış, İngiltərənin Avropadakı diplomatik missiyalarında işləmişdir. Fəlsəfi fəaliyyətə Yum “İnsan təbiəti haqqında traktat”ın ilk iki hissəsini nəşr etməklə 1739-cu ildə başlamışdır. Bir ildən sonra traktatın ikinci hissəsi işıq üzü görmüşdür. Sonralar Yum bu ideyaların üzərində işləmiş və “İnsan idrakı haqqında” adı altında ayrıca bir kitab da nəşr etmişdir. Bir çox əsərin, o cümlədən, 8 cildlik “İngiltərə tarixi”nin müəllifidir. D.Yumun həyatında ən parlaq və məhsuldar dövr onun Şotlandiyanın Milli Kitabxanasında çalışdığı dövrdür. Belə ki, az maaş almasına baxmayaraq kitabların içərisində olmaq ona bir sıra gələcək əsərləri üçün material toplamaq imkanı vermişdi. D.Yum Azərbaycan oxucusuna M.F.Axundovun təqdimatında səbəbiyyət təliminin və marksizm fəlsəfəsinin təqdimatında aqnostisizmin görkəmli nümayəndəsi kimi bəllidir. “Yum aqnostisizmi” dedikdə, duyğuların əsasında nəyin dayanması məsələsinin atılması və ya idrak üçün əlçatmaz olması başa düşülür.
== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Həmçinin bax ==


== Xarici keçidlər ==
== Xarici keçidlər ==

* [http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/YUM_DEVID.html Статья о Давиде Юме из Энциклопедии Кругосвет]
* [http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/YUM_DEVID.html Статья о Давиде Юме из Энциклопедии Кругосвет]
* [http://sokolwlad.narod.ru/english/texts/philosophy/hume00.html '''Давид Юм.''' Исследования, касающиеся человеческого познания] — текст на русском и английском языках
* [http://sokolwlad.narod.ru/english/texts/philosophy/hume00.html '''Давид Юм.''' Исследования, касающиеся человеческого познания] — текст на русском и английском языках
* [http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000185 '''Дэвид Юм''' «Трактат о человеческой природе»]
* [http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000185 '''Дэвид Юм''' "Трактат о человеческой природе"]
{{Sosial və siyasi fəlsəfə |vəziyyət=collapsed}}

{{Din fəlsəfəsi |vəziyyət=collapsed}}
[[Kateqoriya:Böyük Britaniya filosofları]]
{{Xarici keçidlər}}
[[Kateqoriya:Britaniya filosofları]]
[[Kateqoriya:XVIII əsr filosofları]]
[[Kateqoriya:XVIII əsr filosofları]]
[[Kateqoriya:Edinburq Universitetinin məzunları]]

[[Kateqoriya:Skeptisizm]]
{{Link FM|is}}
[[Kateqoriya:Empiristlər]]
{{Link GA|zh}}
[[Kateqoriya:Epistemoloqlar]]

[[af:David Hume]]
[[am:ዴቪድ ሁም]]
[[ar:ديفيد هيوم]]
[[arz:ديفيد هيوم]]
[[be:Дэвід Юм]]
[[be-x-old:Дэйвід Г’юм]]
[[bg:Дейвид Хюм]]
[[bn:ডেভিড হিউম]]
[[br:David Hume]]
[[bs:David Hume]]
[[ca:David Hume]]
[[cs:David Hume]]
[[da:David Hume]]
[[de:David Hume]]
[[el:Ντέιβιντ Χιουμ]]
[[en:David Hume]]
[[eo:David Hume]]
[[es:David Hume]]
[[et:David Hume]]
[[eu:David Hume]]
[[ext:David Hume]]
[[fa:دیوید هیوم]]
[[fi:David Hume]]
[[fr:David Hume]]
[[fy:David Hume]]
[[gl:David Hume]]
[[he:דייוויד יום]]
[[hi:डेविड ह्यूम]]
[[hr:David Hume]]
[[hu:David Hume]]
[[hy:Դեյվիդ Հյում]]
[[id:David Hume]]
[[io:David Hume]]
[[is:David Hume]]
[[it:David Hume]]
[[ja:デイヴィッド・ヒューム]]
[[kk:Юм Дейвид]]
[[ko:데이비드 흄]]
[[ku:David Hume]]
[[ky:Дэвид Юм]]
[[la:David Hume]]
[[lb:David Hume]]
[[lmo:David Hume]]
[[lt:David Hume]]
[[lv:Deivids Hjūms]]
[[mk:Дејвид Хјум]]
[[ml:ഡേവിഡ് ഹ്യൂം]]
[[mn:Дэвид Хьюм]]
[[nds:David Hume]]
[[nl:David Hume]]
[[nn:David Hume]]
[[no:David Hume]]
[[pl:David Hume]]
[[pms:David Hume]]
[[pnb:ڈیوڈ ہیوم]]
[[pt:David Hume]]
[[ro:David Hume]]
[[ru:Юм, Дэвид]]
[[scn:David Hume]]
[[sco:David Hume]]
[[sh:David Hume]]
[[simple:David Hume]]
[[sk:David Hume]]
[[sl:David Hume]]
[[sq:David Hume]]
[[sr:Дејвид Хјум]]
[[sv:David Hume]]
[[sw:David Hume]]
[[ta:டேவிடு யூம்]]
[[th:เดวิด ฮูม]]
[[tl:David Hume]]
[[tr:David Hume]]
[[uk:Девід Юм]]
[[vi:David Hume]]
[[war:David Hume]]
[[yi:דייוויד היום]]
[[yo:David Hume]]
[[zh:大卫·休谟]]
[[zh-min-nan:David Hume]]

Səhifəsinin 07:54, 11 fevral 2024 tarixinə olan son versiyası

Devid Yum
ing. David Hume
Doğum tarixi 26 aprel (7 may) 1711[1][2][…], 7 may 1711(1711-05-07)[3] və ya 26 aprel 1711(1711-04-26)[4]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 25 avqust 1776(1776-08-25)[1][2][…] (65 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
İstiqaməti empirizm, Naturalizm (fəlsəfə), Maarifçilik dövrü
Əsas maraqları fəlsəfə[6], metafizika, epistemologiya, Təfəkkür fəlsəfəsi, etika, siyasət, estetika, Din fəlsəfəsi, tarix[7], esse[7], iqtisadiyyat[7]
Təsirlənib Corc Berkli, Con Lokk, Frensis Hutçeson[d], İsaak Nyuton
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Devid Yum (ing. David Hume; 26 aprel (7 may) 1711[1][2][…], 7 may 1711[3] və ya 26 aprel 1711[4], Edinburq[1][2][…]25 avqust 1776[1][2][…], Edinburq[1][5]) — məşhur şotland filosofu, empirizm və aqnostisizmin nümayəndəsi, ingilis maarifçiliyinin ən məşhur xadimlərindən biri.[8]

Yum 1711-ci ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində bir hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur.[9][10] O, Edinburq Universitetində mükəmməl təhsil almış, İngiltərənin Avropadakı diplomatik missiyalarında işləmişdir. Fəlsəfi fəaliyyətə Yum "İnsan təbiəti haqqında traktat"-ın ilk iki hissəsini nəşr etməklə 1739-cu ildə başlamışdır.[11] Bir ildən sonra traktatın ikinci hissəsi işıq üzü görmüşdür. Sonralar Yum bu ideyaların üzərində işləmiş və "İnsan idrakı haqqında" adı altında ayrıca bir kitab da nəşr etmişdir.[12] Bir çox əsərin, o cümlədən, 8 cildlik "İngiltərə tarixi"nin müəllifidir. D. Yumun həyatında ən parlaq və məhsuldar dövr onun Şotlandiyanın Milli Kitabxanasında çalışdığı dövrdür. Belə ki, az maaş almasına baxmayaraq kitabların içərisində olmaq ona bir sıra gələcək əsərləri üçün material toplamaq imkanı vermişdi.

Devid Yum empirizmin nümayəndəsidir və skeptik mövqeyi ilə seçilir.[13] Onun məşhur fikirlərindən biri budur ki, insan heç bir halda səbəblə nəticə arasında zəruri əlaqənin olduğunu sübut edə bilməz, bizdə hansısa səbəbin hansı nəticə doğuracağı və ya hansısa nəticənin səbəbinin nə olacağı barədə düşüncə vərdiş və assosiasiyanın nəticəsində yaranır.

"Yum aqnostisizmi" dedikdə, duyğuların əsasında nəyin dayanması məsələsinin atılması və ya idrak üçün əlçatmaz olması başa düşülür.

Azərbaycan fəlsəfi düşüncəsindəki yeri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

D. Yum Azərbaycan oxucusuna M. F. Axundovun təqdimatında səbəbiyyət təliminin və marksizm fəlsəfəsinin təqdimatında aqnostisizmin görkəmli nümayəndəsi kimi bəllidir.

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 Hume, David (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
  2. 1 2 3 4 5 6 Stephen L. Hume, David (1711-1776) (DNB00) (ing.). // Dictionary of National Biography / L. Stephen, S. Lee London: Smith, Elder & Co., 1885.
  3. 1 2 BeWeB.
  4. 1 2 The Fine Art Archive. 2003.
  5. 1 2 Юм, Давид (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1904. Т. XLI. С. 374–380.
  6. 1 2 3 Юм, Давид (rus.). // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков 2 Советская энциклопедия, 1936.
  7. 1 2 3 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  8. William Edward Morris, "David Hume" Arxivləşdirilib 1998-05-03 at the Wayback Machine, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (21 may 2014), Edward N. Zalta (ed.)
  9. "David Hume, "My Own Life"". andromeda.rutgers.edu. 16 January 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2015.
  10. "David Hume Biography". humesociety.org. 1 April 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 August 2015.
  11. "Texts - My Own Life (1777)". davidhume.org. 13 August 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 August 2015.
  12. "Texts - My Own Life (1777)". davidhume.org. 13 August 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2015.
  13. Mullen, Shirley. "David Hume and a Christian Perspective on History". Fides et Historia. XXXV. 2003: 49–60.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]