Video oyunu konsolu

Başlığın diğer anlamları için Konsol (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Oyun konsolu, harici televizyon bağlantısı yoluyla oyun oynama imkânı veren bilgisayar kökenli eğlence cihazıdır. Temeli 1947 yılına kadar uzanan bilgisayar oyunları, oyun konsolu gelişim sürecinin de tohumlarını ekmiştir.

Bildiğimiz hali ile ilk bilgisayar oyunu Tennis for Two 1958 yılında bir osiloskop ekranında analog bir bilgisayar aracılığı ile oluşturulmuştur. 1962 yılına gelindiğinde, Massachusetts Institute of Technology laboratuvarında bulunan PDP-1 model bilgisayar kullanılarak bugün bilinen ilk dijital oyun Spacewar dizayn edilmiştir. Söz konusu bu oyunlar, görüleceği üzere nükleer santrallerde veya büyük üniversite laboratuvarlarında bulunan dönemin gelişmiş bilgisayarları için tasarlanmış türünün tek örneği oyunlardır. Oyun konsolu tanımı ise tüm tüketicilerin sahip olabileceği seri üretim ürünleri tanımlar. İşte 1967-1968 yılllarına geldiğimizde Ralph Baer isimli mucit, Brown Box adını verdiği ve bugün bildiğimiz oyun konsolu tanımına uyan ilk prototip sistemi tasarlamıştır.

Gelişim süreci

Piyasada resmi olarak satılmaya başlanan oyun konsolları, teknolojik gelişim sürecine göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır.

Birinci nesil

1972 yılına gelindiğinde Brown Box ürünü resmi olarak Magnavox Odyssey adı ile piyasaya sürülmüş ilk ev tipi Oyun konsolu olarak tarihe geçmiştir. Birinci nesil olarak sınıflandırılan bu ürün daha sonraları Atari firmasının piyasaya süreceği Pong adı verilen tümleşik oyun konsolu ile tahtından indirilmiştir. Birinci nesil oyun konsollarının ortak özelliği, ekranda kare şekilli olarak resmedilen bir objeyi yine ekranın iki yanında el ile kumanda edilen dönen podlar aracılığı ile yukarı aşağı hareket ettirerek karşılıklı tenis türevi oyunlar oynanabilmesidir. Bu dönemde daha çok tümleşik (tek oyunlu) konsollar üretilmiş olsa da Magnavox Odyssey ve Philips Telespiel model konsollar kartuşlar kullanılarak aynı tür oyunları farklı varyasyonlarla kullanılabilmesini sağlamış örnekleridir.

• 
  Magnavox Odyssey (1972)
• 
  Atari Pong (1975). Atari'nin, 1975 yılında Sears mağazalarında satışa sunulan Home Pong konsolu ve Sears kataloğu.
• 
  Atari Pong Oyun konsolu için çıkartılan ilk Atari oyunu Pong'un oyun içi görüntüsü.

İkinci nesil

1976 yılına gelindiğinde piyasaya çıkan ilk İkinci nesil ürün Fairchild Channel F olup 1977 yılında ise Atari 2600 piyasaya sürülerek oyun konsolu çılgınlığının ilk adımı atılmıştır. Renkli oyun oynama keyfi ve Joystick kullanımı ile bu dönem, oyun konsollarının tüm dünya tarafından tanınıp sevilmesinde bir milat olarak kabul edilir. Öncü 8-bit çağı olarak adlandırılan bu dönemde ortalama 4 kB kapasiteli medya formatları olan kartuşlar kullanılmıştır. Dönemin en popüler oyun konsolu olan Atari 2600 serisi, Joystick olarak adlandırdığı tek tuşlu kontrol aracı ile yeni bir çığır açmıştır. Atari 2600, 30 milyondan fazla satmıştır. Fairchild Channel F ise 250.000 kadar satmıştır.

• 
  Fairchild Channel F (1976)
• 
  Atari 2600 (1977)

Üçüncü nesil

1983 senesinde Nintendo, hala birçok kullanıcının gözünde eşsiz olan NES (Nintendo Entertainment System) ürününü çıkartarak Üçüncü nesil'i başlatmıştır. Aynı döneme damgasını vuran bir diğer efsaneleşmiş oyun konsolu ise Sega Master System'dır. 8-bit daha gelişmiş grafikler, çok kanallı sesler ve Joy-pad kullanım avantajları ile bu nesle ait konsollar büyük satış rakamlarının önünü açmıştır.

• 
  Nintendo Family Computer (1983)
• 
  Sega Master System (1985)

Dördüncü nesil

1988 yılında Sega firması Mega Drive olarak adlandırdığı 16-bit teknolojisine sahip Dördüncü nesil oyun konsolunu piyasaya sürmüştür. Aynı dönemde Sega'nın yine en büyük rakibi Nintendo firmasının SNES model oyun konsoludur. 16-bit teknolojisi sayesinde çok daha gelişmiş grafik ve ses motorları ile Atari salonlarında oyuncuların hayranlıkla oynadığı birçok oyun, artık evlerde bu konsollar aracılığı ile oynanabilir hale gelmiştir. Bu dönemde oyun kumanda ve oynanış biçimleri daha karmaşık hale gelmiştir.

• 
  Sega Mega Drive (1988)
• 
  SNES (1990)

Beşinci nesil

1993 yılına gelindiğinde 3D grafiklere sahip oyunların oynanabildiği beşinci nesil oyun konsolları piyasaya sürülmüştür. Bu sürece öncülük eden ürün Atari Jaguar olmasına karşın, yanlış pazarlama teknikleri sonucu beklenen satış başarısını yakalayamamış ve Atari gibi bir efsanenin Oyun Konsolu üretiminin çekilmesi bu döneme denk gelmiştir. Dönemin popüler ürünlerinden biri Sega Saturn diğer ise Nintendo firmasının Nintendo 64 model konsoludur. Ne var ki, bu dönemde daha önce Nintendo'nun ara üreticisi olarak destek aldığı Sony firması ile aralarında oluşan bir anlaşmazlık Sony firmasının Oyun konsolu sektörüne doğrudan girmesi ile sonuçlanacak tarihi bir olay olarak tarihe geçmiştir. 1994 yılında Sony Playstation piyasaya sürüldüğünde yeni bir efsane doğmuş oldu. Bu nesilde medya olarak ilk defa CD kullanılmaya başlanmış ve 32-bit/64-bit teknolojisinin verdiği avantajlarla çok daha yüksek çözünürlüğe sahip oyunlar oynanabilir hale gelmiştir. Yine bu dönemde ilk defa oyun konsolları artık sadece birer oyun konsolu olmaktan çıkmış ve multimedya özellikleri ile birlikte kullanıcı beğenisine sunulmuştur. Özellikle Sony Playstation'un sunduğu ve konsolu bir VCD player olarak kullanarak MP3 formatında müzik dinlemek ve film izleyebilme olanakları, bu konsolu artık salonların başköşesine yerleştirmiştir.

• 
  Atari Jaguar (1993)
• 
  Sony Playstation (1994)
• 
  Sega Saturn (1994)
• 
  Nintendo 64 (1996)

Altıncı nesil

1998 yılında ise bir diğer Oyun Konsol devi olan Sega, kaybettiği pazarı yeniden toplamak için Devrimsel yeniliklere sahip yeni oyun konsolunu piyasaya sürmüş ve altıncı nesil oyun konsolu çağını başlatmıştır. Bu dönemde özellikle ilk defa oluşturulan çevrimiçi oyun konsolu arayüzü diğer üreticilere de öncülük etmiştir. Ne var ki Sony, 2000 yılında piyasaya PlayStation 2 model oyun konsolunu sürmüş ve tarihin en çok satan oyun konsolu olarak tarihe geçmiştir. Bu süreç SEGA gibi bir devin de oyun konsolu üreticisi pazarından çıkmasına sebep olmuştur. Altıncı nesle dahil olan diğer popüler ürünler ise Nintendo Game Cube ve Microsoft'un ilk oyun konsolu olan Xbox'tır. Bu nesilde kullanılan 128-bit teknolojisi 3D kullanımı ve görsel işitsel anlamda yeni çığırlar açmıştır. Bir önceki nesilde başlayan multimedya olanakları bu dönemde daha da gelişmiştir. Sistemlerde kullanılan DVD formatlı medya aracılığı ile gerek yüksek çözünürlüklü film izleme, yüksek kalitede müzik dinleme ve yine bu nesilde sistemlerin çevrimiçi bağlanabilirlik özellikleri ile İnternet üzerinden veri alış-verişi mümkün kılınmıştır.

• 
  Sega Dreamcast (1998)
• 
  Sony PlayStation 2 (2000)
• 
  Microsoft Xbox (2001)
• 
  Nintendo Gamecube (2001)

Yedinci nesil

2005 yılı itibarıyla Yedinci nesil dönemi başlamıştır. Microsoft firmasının yeni oyun konsolu olan Xbox 360 bu sürece öncülük etmiştir. Uzunca bir süre tek alternatif olmanın avantajını kullanan bu konsol, 2006 sonunda art arda piyasaya sürülen Sony PlayStation 3 ve Nintendo Wii oyun konsolları ile birlikte yedinci neslin 3 alternatifi arasında yer almaktadır. Bu nesilde kullanılmaya başlanan (PlayStation 3) blu-ray medya formatı ile 1080i/p full HD (Yüksek Çözünürlük) oyun oynama ve film izleme mümkün kılınmıştır. Ek olarak sistemlerin İnternet kullanım arayüzleri çok daha geliştirilmiş olup, bu dönemin konsolları standart bir PC gibi kullanılabilir hale gelmiştir. Sistemlerde kullanılan bir diğer devrimsel yenilik ise kablosuz bağlantıya sahip kontrol kollarıdır. Nintendo ve Sony tarafından piyasaya sürülen konsollarda harekete duyarlı sensörlere sahip kollar kullanılarak yeni bir çağ başlatılmıştır. Microsoft ise hiçbir hareket algılayıcı olmadan çalışan Kinect'i (Project Natal) çıkarmıştır.

Nintendo Wii 102, PlayStation 3 87, Xbox ise 86 milyondan fazla satmıştır.

• 
  Microsoft Xbox 360 (2005)
• 
  Sony PlayStation 3 (2006)
• 
  Nintendo Wii (2006)

Sekizinci nesil

Sekizinci nesil video oyun konsolları 26 Şubat 2011 tarihi ile başlamıştır. Bu sürece öncülük eden konsol Nintendo'nun Nintendo 3DS konsoludur. Bu konsolun devamında Sony, PlayStation Vita'yı, Nintendo ise 30 Kasım'da Wii U'yu piyasaya sürmüştür. Sonrasında Sony 20 Şubat'ta PlayStation 4'ü, Microsoft ise 21 Mayıs'ta Xbox One'ı duyurmuştur. Xbox One ve PlayStation 4 bu nesilde sadece bir oyun konsolu olmaktan çıkıp televizyon hizmetlerinden bankacılık hizmetlerine kadar geniş bir yelpaze sunmuştur oyunculara. Bu nesil özellikle önceki nesillere göre oyunculara birbirleri ile daha fazla etkileşim imkânı sunmuştur. Her iki konsolda 2013 sonunda piyasaya çıkmıştır. 2017 yılında son olarak Nintendo Switch piyasaya sürülmüştür.

• 
  Nintendo 3DS (2011)
• 
  PlayStation Vita (2011)
• 
  Wii U (2012)
• 
  PlayStation 4 (2013)
• 
  Xbox One (2013)
• 
  Nintendo Switch (2017)

Dokuzuncu nesil

• 
  PlayStation 5 (2020)
• 
  Series S 2020
• 
  Xbox Series X