Wikipedia

Vilna

(Idinirekta mula sa Vilnius)

Ang Vilna o Vilnius (bigkas sa Litwano: [ˈvʲɪlʲnʲʊs] ( pakinggan), tingnan din ang ibang mga pangalan) ay ang kabisera ng Lithuania at ang pinakamalaking lungsod nito, na may populasyon na 587,581 noong 2020.[3] Tinataya naman ang populasyon ng gumaganang urbanong lugar ng Vilna, na sumasakop sa labas ng hangganan ng lungsod, sa 700,275 noong 2018,[6] habang sang-ayon sa panteritoryong pondo sa segurong pangkalusugan ng Vilna, mayroong 729,923 permanenteng naninirahan noong May 2020 sa pinagsamang lungsod ng Vilna at mga munisipalidad ng distrito ng Vilna.[7] Nasa timog-silangan ng at ikalawang pinakamalaking lungsod sa mga estadong Baltiko ang Vilna. Ito ang luklukan ng pambansang pamahalaan at ng Distritong Munisipalidad ng Vilna.

Vilnius
Kabisera
Clockwise from top right: Gediminas' Tower, Vilnius business district, Presidential Palace, Pilies Street, Gate of Dawn, Vilnius Cathedral and its bell tower
Watawat ng Vilnius
Watawat		Eskudo de armas ng Vilnius
Eskudo de armas
Palayaw: 
Puso ng Litwaniya
Bansag: 
Unitas, Justitia, Spes
(Latin: Unity, Justice, Hope)
Map
Interactive map of Vilnius
Kamalian ng Lua na sa Module:Location_map na nasa linyang 501: Unable to find the specified location map definition. Neither "Module:Location map/data/Lithuania" nor "Template:Location map Lithuania" exists.
Mga koordinado: 54°41′N 25°17′E / 54.683°N 25.283°E / 54.683; 25.283
CountryLithuania
CountyVilnius County
MunicipalityVilnius City Municipality
Capital ofLithuania
First mentioned1323
Granted city rights1387
Elderships
Pamahalaan
 • UriCity council
 • MayorRemigijus Šimašius
Lawak
 • Kabisera401 km2 (155 milya kuwadrado)
 • Metro
9,731 km2 (3,757 milya kuwadrado)
Taas
112 m (367 tal)
Populasyon
 (2020)[3]
 • Kabisera587,581
 • Ranggo(52nd in EU)
 • Kapal1,392/km2 (3,610/milya kuwadrado)
 • Urban
706,832[2]
 • Metro
820,511[1]
 • Densidad sa metro83/km2 (210/milya kuwadrado)
DemonymVilnian
Sona ng orasUTC+2 (EET)
 • Tag-init (DST)UTC+3 (EEST)
Postal code
01001–14191
Kodigo ng lugar(+370) 5
GMP (nominal)[4]2019
 – Total€20.7 billion
($Wrong currency "2019" for EURB)
 – Per capita€25,400
($Wrong currency "2019" for EUR)
HDI (2018)0.907[5] – very high
Websaytvilnius.lt
Opisyal na pangalanHistoric Centre of Vilnius
UriCultural
Pamantayanii, iv
Itinutukoy1994 (18th session)
Takdang bilang[1]
UNESCO regionEurope

Sang-ayon sa pag-aaral ng GaWC, nauuri ang Vila bilang isang pandaidigang lungsod na Gamma,[8] at nakilala sa arkitektura nito sa Lumang Bayan, na idineklara na isang Pandaigdigang Pamanang Pook ng UNESCO noong 1994.[9] Bago ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, isa ang Vilna sa may pinakamalaking sentrong Hudyo sa Europa. Nagdulot ang impluwensiya Hudyo sa pagkakaroon ng palayaw nito na "ang Jerusalem ng Lithuania". Tinawag ito ni Napoleon bilang "ang Jerusalem ng Norte"[10] nang dumaan siya noong 1812. Noong 2009, ang Vilna ay naging Kabisera ng Kultura sa Europa, kasama ang Linz, Austrya.[11]

Etimolohiya at ibang mga pangalan

baguhin

Nagmula ang pangalan ng lungsod mula sa Ilog Vilnia, na mula sa Litwanong salita para sa mumunting alon.[12] Nagkaroon ng maraming paghahango ang pagbaybay ng pangalan ng lungsod sa iba't ibang wika sa kasaysayan: minsan naging karaniwan ang katawagang Vilna sa Ingles. Kabilang sa kapansin-pansing mga di-Litwanong pangalan ng lungsod ang mga sumusunod: Polako: Wilno, Biyeloruso: Вiльня (Vilnya), Aleman: Wilna, Leton: Viļņa, Ukranyo: Вільно (Vilno), at Yidis: ווילנע‎ (Vilne). Ang pangalang Ruso noong panahon ng Imperyong Ruso ay Вильна (Vilna),[13][14] bagaman ginagamit na ngayon ang Вильнюс (Vilnyus). Ginagamit din ang Wilno, Wilna at Vilna sa mga lumang wikang Ingles, Aleman, Pranses at Italyanong mga paglalathala nang naging isa sa mga kabisera ang lungsod ng Komenwelt ng Polako-Litwano at naging mahalagang lungsod sa Ikalawang Republikang Polako. Ginagamit pa rin ang katawagang Vilna sa Pinlandes, Portuges, Kastila, at Ebreo. Habang ginagamit pa rin ang Wilna sa Aleman kasama ang Vilnius.

Mga sanggunian

baguhin
  1. ↑ Vilnius County
  2. ↑ http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en
  3. ↑ 3.0 3.1 "Statistinės suvestinės: Gyventojų skaičius pagal savivaldybes 2020 m. sausio 1 d." [Statistical summaries: number of inhabitants in municipalities as of 1 Enero 2019]. Vilnius (sa wikang Ingles). Valstybės įmonė Registrų centras [State Enterprise Center of Registers of Lithuania]. 1 Enero 2020. Nakuha noong 8 Enero 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ "Statistinių rodiklių analizė". Statistics Lithuania.
  5. ↑ Sub-national HDI. "Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (sa wikang Ingles).
  6. ↑ "Population on 1 January by age groups and sex – functional urban areas". Eurostat. Hinango noong 16 Hunyo 2019 (sa Ingles).
  7. ↑ Health Insurance Fund under the Ministry of Health Naka-arkibo 2020-10-31 sa Wayback Machine. (sa Ingles)
  8. ↑ "The World According to GaWC 2020". GaWC - Research Network (sa wikang Ingles). Globalization and World Cities. Nakuha noong 31 Agosto 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ "Lithuania" (sa wikang Ingles). UNESCO World Heritage Centre. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 Enero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ Jonathan Steele (19 Hunyo 2008). "In the Jerusalem of the North, the Jewish story is forgotten". Opinion. The Guardian (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 14 Enero 2018. Nakuha noong 4 Marso 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ "Ex-Post Evaluation of 2009 European Capitals of Culture" (PDF) (sa wikang Ingles). ECOTEC Research and Consulting Ltd. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 14 Enero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ "Portrait of the Regions of Lithuania – Vilnius city municipality" (sa wikang Ingles). Department of Statistics. Inarkibo mula sa orihinal noong 2015-07-22. Nakuha noong 1 Agosto 2015.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ Лавринец, Павел (20 Oktubre 2004). Русская Вильна: идея и формула. Балканская Русистика (sa wikang Ruso). Вильнюс. Nakuha noong 18 Agosto 2009.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)[patay na link]
  14. ↑ Васютинский, А.М.; Дживелегов, А.К.; Мельгунов, С.П. (1912). "Фон Зукков, По дороге в Вильно". Задруга Французы в России. 1812 г. По воспоминаниям современников-иностранцев. (sa wikang Ruso). Bol. 1–3. Москва. Nakuha noong 18 Agosto 2009.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: location missing publisher (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vilna&oldid=2087162"