Škrob – razlika između verzija

Škrob
Identifikacija
CAS registarski broj	9005-25-8
EC-broj	232-679-6
MeSH	Starch
RTECS registarski broj toksičnosti	GM5090000
Svojstva
Molekulska formula	(C6H10O5)n
Agregatno stanje	beo prah
Gustina	1.5 g/cm3
Tačka topljenja	razlaže se
Rastvorljivost u vodi	none
Opasnost
Podaci o bezbednosti prilikom rukovanja (MSDS)	ICSC 1553
EU-indeks	not listed
tačka spontanog paljenja	410 °C
	(šta je ovo?) (verifikuj) ; Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala
	Infobox references

Interaktivna pretraga historije

← Starija izmjena

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

VizualnoWikitekst

U redovima

Aktualna verzija od 31. decembra 2022. u 22:28

Škrob ili skrob (C₆H₁₀O₅) je visokomolekularni ugljikohidrat, polisaharid izgrađen od međusobno povezanih molekula (jedinica) D-glukoze povezanih α-1,4-glikozidnom vezom (C6H10O5)_n.

Osobine

Fini je bijeli ili žućkastobijeli (rijeđe skroz žut) prah koji se sastoji od sitnih zrnaca. U hladnoj vodi, alkoholu i eteru škrob je netopljiv, u vrućoj vodi daje gustu koloidnu otopinu (škrobno ljepilo), koja ohlađena, daje hladetinastu masu. Škrobna zrnca u pojedinih biljaka imaju karakterističan oblik; promjer im iznosi od 2 do 150 nanometra a sastavljena su od velikog broja molekula koje se opet sastoje uglavnom od velikog broja grupa C₆H₁₂O₆.
Pod djelovanjem kiselina i enzima škrob se može potpuno razgraditi u glukozu; međuprodukti su dekstrini i maltoza.

Ali škrob nije jedinstven spoj, već sadržava dva građom različita ugljikohidrata iste formule:

amilozu (25%) i
amilopektin (75%).

Amiloza (ravnolančana amiloza - 25... 1000 glukoznih jedinica) je nerazgranat polimer, u kojem su jedinice glukoze povezane α-1,4-glikozidnim vezama.

Amilopektin (razgranati amilopektin - ~3000 jedinica, na mjestu grananja α-1,6-glikozidnih veza) je razgranat, pa na tridesetak α-1,4-glikozidnih veza dolazi po jedna dodatna α-1,6-glikozidna veza. Amilopektin sadržava i nešto fosfatne kiseline.

Važnost i rasprostranjenost

Škrob je uz celulozu najvažniji produkt asimilacije u biljkama. Biljke sinteziraju škrob iz glukoze (fotosintezom) i pohranjuju ga u u velikim količinama u obliku škrobnih zrnaca, napose u sjemenkama, korijenu, gomoljima i plodovima (izuzetno i deblu (sago palme), kao pričuvni izvor energije, gdje on čini glavnu energetsku zalihu za rast nove biljke.
Ako biljci ustreba, škrob se pretvara u topljivu glukozu.

Škrob je (po količini) najvažnija hrana čovjeka i životinja te kao izvor ugljika za mikroorganizme, pa škrob čini više od polovice svih ugljikohidrata koji se unose hranom (kruh, tjestenina, riža, krumpir, sijerak, kukuruz i sl.). Njegova razgradnja počinje već u ustima; enzim iz sline (α-amilaza), razgrađuje amilozu i amilopektin.

Sirovina je za proizvodnju tzv. škrobnih i tekućih šećera (glukoze, maltoze, glukoznoga, maltoznoga i visokofruktoznoga sirupa), te drugih biotehnoloških proizvoda (etanol, organske kiseline (pomoću enzima), antibiotici, itd.).

Djelomično pročišćeni škrob upotrebljava se u prehrambenoj industriji, kao ljepilo, u tekstilnoj industriji za škrobljenje rublja (apretura, u analitičkoj kemiji kao reagens za jod itd..

Poznati su škrobovi od riže, pšenice, krumpira i kukuruza.

Na policama samoposluga dolazi najčešće kukuruzni škrob koji se koristi u kao zgušćivač u kulinarstvu.

U kozmetici je najrasprostranjeniji rižin škrob kao služi za proizvodnju pudera.

Dobivanje

Čisti izolirani škrob dobiva se iz krumpira ili iz žitarica ispiranjem vodom.

Škrobni sirup

Škrobni sirup je gusta tekuća bezbojna masa, koja se dobiva pri hidrolizi škroba. Sadržava 20-40% maltoze, 12-20% glukoze i do 35% dekstrina. Upotrebljava se u proizvodnji likera i slastica.

Izvor

Hrvatska enciklopedija, Broj 10 (Sl-To), str. 429.. Za izdavača: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2000.g. ISBN 978-953-6036-40-0

Izvori

↑ Lide David R., ur. (2006). CRC Handbook of Chemistry and Physics (87th izd.). Boca Raton, FL: CRC Press. 0-8493-0487-3.
↑ Susan Budavari, ur. (2001). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (13th izd.). Merck Publishing. ISBN 0-911910-13-1.

Vanjske veze

[CRC-1] Lide David R., ur. (2006). CRC Handbook of Chemistry and Physics (87th izd.). Boca Raton, FL: CRC Press. 0-8493-0487-3.

[Merck13th-2] Susan Budavari, ur. (2001). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (13th izd.). Merck Publishing. ISBN 0-911910-13-1.

[1]

[2]

@@ Red 1: / Red 1: @@
+{{Chembox-lat
-'''Škrob''' je [[polisaharid]] raširen kao rezervna hrana u biljkama; fini bijeli ili žućkastobijeli (rijeđe žuti ili crveni) prah koji se sastoji od sitnih zrnaca. U hladnoj vodi, [[alkohol]]u i [[eter]]u škrob je netopljiv, u vrućoj vodi daje gustu koloidnu otopinu (''škrobni lijepak''), koja ohlađena, daje [[hladetina]]stu [[masa|masu]]. Škrobna zrnca u pojedinih biljaka imaju karakterističan oblik; promjer im iznosi od 2 do 150 [[nanometar|nanometra]] a sastavljena su od velikog broja [[molekula]] koje se opet sastoje uglkavnom od velikog broja grupa C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>O<sub>6</sub>. Ali škrob nije jedinstven spoj, nego se može razdvojiti na najmanje dva sastojka; [[amiloza|amilozu]] i [[amilopektin]], a sadržava i nešto [[fosfat]]ne [[kiselina|kiseline]] Pod djelovanjem kiselina i [[enzim]]a škrob se može potpuno razgaditi u [[glukoza|glukozu]]; međuprodukti su [[dekstrin]]i i [[maltoza]].
+| verifiedrevid = 311612499
+| ImageFile = Cornstarch_mixed_with_water.jpg
+|   ImageSize =
+|   ImageName = Cornstarch being mixed with water
+| IUPACName =
+|   OtherNames =
+| Section1 = {{Chembox Identifiers
+|   CASNo = 9005-25-8
+|   CASNo_Ref = {{cascite}}
+|   EC-number = 232-679-6
+|   RTECS = GM5090000
+|   MeSHName=Starch
+  }}
+| Section2 = {{Chembox Properties
+|   Formula = (C<sub>6</sub>H<sub>10</sub>O<sub>5</sub>)<sub>''n''</sub>
+|   MolarMass =
+|   Appearance = beo prah
+|   Density = 1.5 g/cm<sup>3</sup><ref name="CRC">{{RubberBible87th}}</ref><ref name="Merck13th">{{Merck13th}}</ref>
+|   Solubility = none
+|   MeltingPt = razlaže se
+  }}
+| Section7 = {{Chembox Hazards
+| ExternalMSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics1553.htm ICSC 1553]
+| EUIndex = not listed
+| Autoignition = 410&nbsp;°C
+  }}
+}}
+'''Škrob''' ili '''skrob''' (C<sub>6</sub>H<sub>10</sub>O<sub>5</sub>) je visokomolekularni ugljikohidrat, [[polisaharid]] izgrađen od međusobno povezanih molekula (jedinica) D-glukoze povezanih α-1,4-glikozidnom vezom (C6H10O5)<sub>n</sub>.
-Škrob je uz [[celulozu]] najvažniji produkt [[asimilacija|asimilacije]] u biljkama; gomila se kao reezerva u njihovim plodovima, sjemenkama i (izuzetno) deblu ([[sago-palma]]). Ako biljci ustreba, škrob se pretvara u topljivu glukozu. Škrob je (po količini) najvažnija hrana čovjeka i domaćih životinja (kruh, krumpir, riža, [[sijerak]], kukuruz i dr.) Znatne količine prevru u alkohol. Čisti izolirani škrob dobiva se iz krumpira ili iz žitarica ispiranjem vodom; upotrebljava se kao ljepilo, u prehrambenoj industriji, u kozmetici (rižin škrob kao puder), u tekstilnoj industriji ([[apretura]], škrobljenje rublja i dr.), kao [[reagens]] za [[jod]] itd.
+== Osobine ==
+Fini je bijeli ili žućkastobijeli (rijeđe skroz žut) prah koji se sastoji od sitnih zrnaca. U hladnoj vodi, [[alkohol]]u i [[Etar (hemija)|eteru]] škrob je netopljiv, u vrućoj vodi daje gustu [[koloid]]nu otopinu (''škrobno ljepilo''), koja ohlađena, daje [[hladetina]]stu [[masa|masu]]. Škrobna zrnca u pojedinih biljaka imaju karakterističan oblik; promjer im iznosi od 2 do 150 [[nanometar|nanometra]] a sastavljena su od velikog broja [[molekula]] koje se opet sastoje uglavnom od velikog broja grupa C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>O<sub>6</sub>.<br />
+Pod djelovanjem kiselina i [[enzim]]a škrob se može potpuno razgraditi u [[glukoza|glukozu]]; međuprodukti su [[dekstrin]]i i [[maltoza]].
+Ali škrob nije jedinstven spoj, već sadržava dva građom različita ugljikohidrata iste formule:
+* amilozu (25%) i
+* amilopektin (75%).
+'''Amiloza''' (ravnolančana amiloza - 25... 1000 glukoznih jedinica) je nerazgranat polimer, u kojem su jedinice glukoze povezane α-1,4-glikozidnim vezama.
+'''Amilopektin''' (razgranati amilopektin - ~3000 jedinica, na mjestu grananja α-1,6-glikozidnih veza) je razgranat, pa na tridesetak α-1,4-glikozidnih veza dolazi po jedna dodatna α-1,6-glikozidna veza. Amilopektin sadržava i nešto [[fosfat]]ne [[kiselina|kiseline]].
+== Važnost i rasprostranjenost ==
+Škrob je uz [[Celuloza|celulozu]] najvažniji produkt [[asimilacija|asimilacije]] u biljkama. Biljke sinteziraju škrob iz glukoze ([[Fotosinteza|fotosintezom]]) i pohranjuju ga u u velikim količinama u obliku škrobnih zrnaca, napose u sjemenkama, [[korijen]]u, [[gomolj]]ima i [[plod]]ovima (izuzetno i deblu ([[Salgo palma|sago palme]]), kao pričuvni izvor [[Energija|energije]], gdje on čini glavnu energetsku zalihu za rast nove biljke.<br />
+Ako biljci ustreba, škrob se pretvara u topljivu glukozu.
+Škrob je (po količini) najvažnija hrana čovjeka i životinja te kao izvor ugljika za mikroorganizme, pa škrob čini više od polovice svih ugljikohidrata koji se unose hranom ([[kruh]], [[tjestenina]], [[riža]], [[krumpir]], [[sijerak]], [[kukuruz]] i sl.). Njegova razgradnja počinje već u ustima; enzim iz sline (''α-''amilaza), razgrađuje amilozu i amilopektin.
+Sirovina je za proizvodnju tzv. škrobnih i tekućih šećera (glukoze, maltoze, glukoznoga, maltoznoga i visokofruktoznoga sirupa), te drugih biotehnoloških proizvoda (etanol, organske kiseline (pomoću enzima), antibiotici, itd.).
+Djelomično pročišćeni škrob upotrebljava se u prehrambenoj industriji, kao ljepilo, u tekstilnoj industriji za škrobljenje rublja ([[apretura]], u analitičkoj kemiji kao [[reagens]] za [[jod]] itd..
+Poznati su škrobovi od riže, pšenice, krumpira i kukuruza.
+Na policama samoposluga dolazi najčešće kukuruzni škrob koji se koristi u kao zgušćivač u kulinarstvu.
+U kozmetici je najrasprostranjeniji rižin škrob kao služi za proizvodnju [[puder]]a.
+== Dobivanje ==
+Čisti izolirani škrob dobiva se iz krumpira ili iz žitarica ispiranjem vodom.
 == Škrobni sirup ==
-'''Škrobni sirup''' je gusta tekuća bezbojna masa, koja se dobiva pri hidrolizi škroba. Sadržava 20-40% maltoze, 12-20% glukoze i do 35% [[dekstrina]]. Upotrebljava se u proizvodnji likera i slastica.
+'''Škrobni sirup''' je gusta tekuća bezbojna masa, koja se dobiva pri hidrolizi škroba. Sadržava 20-40% maltoze, 12-20% glukoze i do 35% dekstrina. Upotrebljava se u proizvodnji [[liker]]a i slastica.
-<!-- interwiki -->
+== Izvor ==
-[[Kategorija:Biokemija]]
+* Hrvatska enciklopedija, Broj 10 (Sl-To), str. 429.. Za izdavača: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2000.g. {{ISBN|978-953-6036-40-0}}
-[[Kategorija:Kemijski spojevi]]
+== Izvori ==
-[[als:Stärke]]
+{{reflist|2}}
-[[an:Amelón]]
-[[ar:نشا]]
+== Vanjske veze ==
-[[az:Nişasta]]
+{{Commonscat|Starch}}
-[[be:Крухмал]]
-[[be-x-old:Крухмал]]
+{{-}}
-[[bg:Нишесте]]
+{{Ugljeni hidrati}}
-[[bs:Škrob]]
-[[ca:Midó]]
-[[cs:Škrob]]
+[[Kategorija:Skrob]]
+[[Kategorija:Jestivi zgušnjivači]]
-[[da:Kulhydrat#Stivelse]]
-[[de:Stärke]]
+[[Kategorija:Biokemija]]
+[[Kategorija:Kemijska jedinjenja]]
-[[el:Άμυλο]]
-[[en:Starch]]
-[[eo:Amelo]]
-[[es:Almidón]]
-[[et:Tärklis]]
-[[eu:Almidoi]]
-[[fa:نشاسته]]
-[[fi:Tärkkelys]]
-[[fr:Amidon]]
-[[fy:Stiselmoal]]
-[[gl:Amidón]]
-[[he:עמילן]]
-[[hi:मंड]]
-[[hr:Škrob]]
-[[hu:Keményítő]]
-[[id:Amilum]]
-[[io:Amilo]]
-[[is:Sterkja]]
-[[it:Amido]]
-[[ja:デンプン]]
-[[ka:სახამებელი]]
-[[kk:Крахмал]]
-[[ko:녹말]]
-[[la:Amylum]]
-[[lij:Sugo (chimica)]]
-[[lt:Krakmolas]]
-[[lv:Ciete]]
-[[mk:Скроб]]
-[[ml:അന്നജം]]
-[[ms:Kanji]]
-[[nap:Posema]]
-[[nl:Zetmeel]]
-[[nn:Stive]]
-[[no:Stivelse]]
-[[oc:Amidon]]
-[[pl:Skrobia]]
-[[pt:Amido]]
-[[qu:Miqu]]
-[[ro:Amidon]]
-[[ru:Крахмал]]
-[[simple:Starch]]
-[[sk:Škrob]]
-[[sl:Škrob]]
-[[sq:Amidoni]]
-[[sr:Скроб]]
-[[su:Aci]]
-[[sv:Stärkelse]]
-[[sw:Wanga]]
-[[ta:மாப்பொருள்]]
-[[th:แป้ง (อาหาร)]]
-[[tl:Gawgaw]]
-[[tr:Nişasta]]
-[[uk:Крохмаль]]
-[[ur:نشاستہ]]
-[[vi:Tinh bột]]
-[[yi:קראכמל]]
-[[zh:淀粉]]
-[[zh-yue:澱粉]]