Škrob – razlika između verzija
dodatak sa sr.wiki |
m →Izvor: pretvaranje zastarelih linkova za ISBN u šablone + kozmetika |
||
| (Nije prikazano 6 međuverzija 5 korisnika) | |||
| Red 1: | Red 1: | ||
{{Chembox |
{{Chembox-lat |
||
| verifiedrevid = 311612499 |
| verifiedrevid = 311612499 |
||
| ImageFile = Cornstarch_mixed_with_water.jpg |
| ImageFile = Cornstarch_mixed_with_water.jpg |
||
| Red 24: | Red 24: | ||
| ExternalMSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics1553.htm ICSC 1553] |
| ExternalMSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics1553.htm ICSC 1553] |
||
| EUIndex = not listed |
| EUIndex = not listed |
||
| Autoignition = 410 |
| Autoignition = 410 °C |
||
}} |
}} |
||
}} |
}} |
||
'''Škrob''' ili '''skrob''' (C<sub>6</sub>H<sub>10</sub>O<sub>5</sub>) je visokomolekularni ugljikohidrat, [[polisaharid]] izgrađen od međusobno povezanih molekula (jedinica) D-glukoze povezanih α-1,4-glikozidnom vezom (C6H10O5)<sub>n</sub>. |
'''Škrob''' ili '''skrob''' (C<sub>6</sub>H<sub>10</sub>O<sub>5</sub>) je visokomolekularni ugljikohidrat, [[polisaharid]] izgrađen od međusobno povezanih molekula (jedinica) D-glukoze povezanih α-1,4-glikozidnom vezom (C6H10O5)<sub>n</sub>. |
||
==Osobine== |
== Osobine == |
||
Fini je bijeli ili žućkastobijeli (rijeđe skroz žut) prah koji se sastoji od sitnih zrnaca. U hladnoj vodi, [[alkohol]]u i [[ |
Fini je bijeli ili žućkastobijeli (rijeđe skroz žut) prah koji se sastoji od sitnih zrnaca. U hladnoj vodi, [[alkohol]]u i [[Etar (hemija)|eteru]] škrob je netopljiv, u vrućoj vodi daje gustu [[koloid]]nu otopinu (''škrobno ljepilo''), koja ohlađena, daje [[hladetina]]stu [[masa|masu]]. Škrobna zrnca u pojedinih biljaka imaju karakterističan oblik; promjer im iznosi od 2 do 150 [[nanometar|nanometra]] a sastavljena su od velikog broja [[molekula]] koje se opet sastoje uglavnom od velikog broja grupa C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>O<sub>6</sub>.<br /> |
||
Pod djelovanjem kiselina i [[enzim]]a škrob se može potpuno razgraditi u [[glukoza|glukozu]]; međuprodukti su [[dekstrin]]i i [[maltoza]]. |
Pod djelovanjem kiselina i [[enzim]]a škrob se može potpuno razgraditi u [[glukoza|glukozu]]; međuprodukti su [[dekstrin]]i i [[maltoza]]. |
||
| Red 43: | Red 43: | ||
'''Amilopektin''' (razgranati amilopektin - ~3000 jedinica, na mjestu grananja α-1,6-glikozidnih veza) je razgranat, pa na tridesetak α-1,4-glikozidnih veza dolazi po jedna dodatna α-1,6-glikozidna veza. Amilopektin sadržava i nešto [[fosfat]]ne [[kiselina|kiseline]]. |
'''Amilopektin''' (razgranati amilopektin - ~3000 jedinica, na mjestu grananja α-1,6-glikozidnih veza) je razgranat, pa na tridesetak α-1,4-glikozidnih veza dolazi po jedna dodatna α-1,6-glikozidna veza. Amilopektin sadržava i nešto [[fosfat]]ne [[kiselina|kiseline]]. |
||
==Važnost i rasprostranjenost== |
== Važnost i rasprostranjenost == |
||
Škrob je uz [[Celuloza|celulozu]] najvažniji produkt [[asimilacija|asimilacije]] u biljkama. Biljke sinteziraju škrob iz glukoze ([[Fotosinteza|fotosintezom]]) i pohranjuju ga u u velikim količinama u obliku škrobnih zrnaca, napose u sjemenkama, [[korijen]]u, [[gomolj]]ima i [[plod]]ovima (izuzetno i deblu ([[Salgo palma|sago palme]]), kao pričuvni izvor [[Energija|energije]], gdje on čini glavnu energetsku zalihu za rast nove biljke.<br /> |
Škrob je uz [[Celuloza|celulozu]] najvažniji produkt [[asimilacija|asimilacije]] u biljkama. Biljke sinteziraju škrob iz glukoze ([[Fotosinteza|fotosintezom]]) i pohranjuju ga u u velikim količinama u obliku škrobnih zrnaca, napose u sjemenkama, [[korijen]]u, [[gomolj]]ima i [[plod]]ovima (izuzetno i deblu ([[Salgo palma|sago palme]]), kao pričuvni izvor [[Energija|energije]], gdje on čini glavnu energetsku zalihu za rast nove biljke.<br /> |
||
| Red 60: | Red 60: | ||
U kozmetici je najrasprostranjeniji rižin škrob kao služi za proizvodnju [[puder]]a. |
U kozmetici je najrasprostranjeniji rižin škrob kao služi za proizvodnju [[puder]]a. |
||
==Dobivanje== |
== Dobivanje == |
||
Čisti izolirani škrob dobiva se iz krumpira ili iz žitarica ispiranjem vodom. |
Čisti izolirani škrob dobiva se iz krumpira ili iz žitarica ispiranjem vodom. |
||
| Red 68: | Red 68: | ||
== Izvor == |
== Izvor == |
||
* Hrvatska enciklopedija, Broj 10 (Sl-To), str. 429.. Za izdavača: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2000.g. ISBN |
* Hrvatska enciklopedija, Broj 10 (Sl-To), str. 429.. Za izdavača: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2000.g. {{ISBN|978-953-6036-40-0}} |
||
== Izvori == |
== Izvori == |
||
{{reflist|2}} |
{{reflist|2}} |
||
== |
== Vanjske veze == |
||
{{Commonscat|Starch}} |
{{Commonscat|Starch}} |
||
| Red 81: | Red 81: | ||
[[Kategorija:Skrob]] |
[[Kategorija:Skrob]] |
||
[[Kategorija:Jestivi zgušnjivači]] |
[[Kategorija:Jestivi zgušnjivači]] |
||
[[Kategorija:Biokemija]] |
[[Kategorija:Biokemija]] |
||
[[Kategorija: |
[[Kategorija:Kemijska jedinjenja]] |
||
[[da:Kulhydrat#Stivelse]] |
|||
[[lij:Ammido]] |
|||
Aktualna verzija od 31. decembra 2022. u 22:28
| Škrob | |
|---|---|
| |
| Identifikacija | |
| CAS registarski broj | 9005-25-8 
|
| EC-broj | 232-679-6 |
| MeSH | |
| RTECS registarski broj toksičnosti | GM5090000 |
| Svojstva | |
| Molekulska formula | (C6H10O5)n |
| Agregatno stanje | beo prah |
| Gustina | 1.5 g/cm3[1][2] |
| Tačka topljenja |
razlaže se |
| Rastvorljivost u vodi | none |
| Opasnost | |
| Podaci o bezbednosti prilikom rukovanja (MSDS) | ICSC 1553 |
| EU-indeks | not listed |
| tačka spontanog paljenja | 410 °C |
|
Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala | |
| Infobox references | |
Škrob ili skrob (C6H10O5) je visokomolekularni ugljikohidrat, polisaharid izgrađen od međusobno povezanih molekula (jedinica) D-glukoze povezanih α-1,4-glikozidnom vezom (C6H10O5)n.
Fini je bijeli ili žućkastobijeli (rijeđe skroz žut) prah koji se sastoji od sitnih zrnaca. U hladnoj vodi, alkoholu i eteru škrob je netopljiv, u vrućoj vodi daje gustu koloidnu otopinu (škrobno ljepilo), koja ohlađena, daje hladetinastu masu. Škrobna zrnca u pojedinih biljaka imaju karakterističan oblik; promjer im iznosi od 2 do 150 nanometra a sastavljena su od velikog broja molekula koje se opet sastoje uglavnom od velikog broja grupa C6H12O6.
Pod djelovanjem kiselina i enzima škrob se može potpuno razgraditi u glukozu; međuprodukti su dekstrini i maltoza.
Ali škrob nije jedinstven spoj, već sadržava dva građom različita ugljikohidrata iste formule:
- amilozu (25%) i
- amilopektin (75%).
Amiloza (ravnolančana amiloza - 25... 1000 glukoznih jedinica) je nerazgranat polimer, u kojem su jedinice glukoze povezane α-1,4-glikozidnim vezama.
Amilopektin (razgranati amilopektin - ~3000 jedinica, na mjestu grananja α-1,6-glikozidnih veza) je razgranat, pa na tridesetak α-1,4-glikozidnih veza dolazi po jedna dodatna α-1,6-glikozidna veza. Amilopektin sadržava i nešto fosfatne kiseline.
Škrob je uz celulozu najvažniji produkt asimilacije u biljkama. Biljke sinteziraju škrob iz glukoze (fotosintezom) i pohranjuju ga u u velikim količinama u obliku škrobnih zrnaca, napose u sjemenkama, korijenu, gomoljima i plodovima (izuzetno i deblu (sago palme), kao pričuvni izvor energije, gdje on čini glavnu energetsku zalihu za rast nove biljke.
Ako biljci ustreba, škrob se pretvara u topljivu glukozu.
Škrob je (po količini) najvažnija hrana čovjeka i životinja te kao izvor ugljika za mikroorganizme, pa škrob čini više od polovice svih ugljikohidrata koji se unose hranom (kruh, tjestenina, riža, krumpir, sijerak, kukuruz i sl.). Njegova razgradnja počinje već u ustima; enzim iz sline (α-amilaza), razgrađuje amilozu i amilopektin.
Sirovina je za proizvodnju tzv. škrobnih i tekućih šećera (glukoze, maltoze, glukoznoga, maltoznoga i visokofruktoznoga sirupa), te drugih biotehnoloških proizvoda (etanol, organske kiseline (pomoću enzima), antibiotici, itd.).
Djelomično pročišćeni škrob upotrebljava se u prehrambenoj industriji, kao ljepilo, u tekstilnoj industriji za škrobljenje rublja (apretura, u analitičkoj kemiji kao reagens za jod itd..
Poznati su škrobovi od riže, pšenice, krumpira i kukuruza.
Na policama samoposluga dolazi najčešće kukuruzni škrob koji se koristi u kao zgušćivač u kulinarstvu.
U kozmetici je najrasprostranjeniji rižin škrob kao služi za proizvodnju pudera.
Čisti izolirani škrob dobiva se iz krumpira ili iz žitarica ispiranjem vodom.
Škrobni sirup je gusta tekuća bezbojna masa, koja se dobiva pri hidrolizi škroba. Sadržava 20-40% maltoze, 12-20% glukoze i do 35% dekstrina. Upotrebljava se u proizvodnji likera i slastica.
- Hrvatska enciklopedija, Broj 10 (Sl-To), str. 429.. Za izdavača: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2000.g. ISBN 978-953-6036-40-0
- ↑ Lide David R., ur. (2006). CRC Handbook of Chemistry and Physics (87th izd.). Boca Raton, FL: CRC Press. 0-8493-0487-3.
- ↑ Susan Budavari, ur. (2001). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (13th izd.). Merck Publishing. ISBN 0-911910-13-1.
