< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | 1990-e | 2000-e | 2010-e | >
<< | < | 1979. | 1980. | 1981. | 1982. | 1983. | 1984. | 1985. | 1986. | 1987. | > | >>

Ovo je članak o godini 1983.

Godina 1983 bila je redovna godina koja počinje u subotu (link pokazuje kalendar).

1983. po kalendarima
Gregorijanski 1983. (MCMLXXXIII)
Ab urbe condita 2736.
Islamski 1403–1404.
Iranski 1361–1362.
Hebrejski 5743–5744.
Bizantski 7491–7492.
Koptski 1699–1700.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 2038–2039.
Shaka Samvat 1905–1906.
Kali Yuga 5084–5085.
Kineski
Kontinualno 4619–4620.
60 godina Yin Voda Svinja
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11983.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era
1983:
123456789101112
RođenjaSmrti

Događaji

uredi

Januar/Siječanj

uredi
  • 1. 1. - ARPANET promenio protokole sa NCP na TCP/IP.
  • 1. 1. - Početak emitovanja programa klasične muzike Stereorama na Radio Beogradu.
  • 3. 1. - Počinje erupcija Kilauee na Havajima, koja još uvek traje (2016).
  • 3. 1. - Gukurahundi: počinje operacija zimbabveanske elitne Pete brigade protiv disidenata iz partije ZAPU i naroda Matabele - masakri traju do kraja 1984. pa i kasnije, ubijene su hiljade ljudi.
  • 7. 1. - Meksiko, Panama, Kolumbija i Venecuela osnovali Kontadorsku grupu radi rešavanja Centralnoameričke krize (građanski ratovi u Gvatemali, Salvadoru i Nikaragvi) - bez uspeha usled nekooperacije SAD.
 
Vladimir Bakarić (1966)
  • 16. 1. - Umro Vladimir Bakarić, potpredsednik predsedništva SFRJ i član predsedništva CK SKJ - u državnom predsedništvu ga zamenjuje Mika Špiljak (po odluci Sabora 24. 2., Savezna skupština potvrdila 1. 3.).
  • januar - Zabrana predstave "Golubnjača" Jovana Radulovića u Novom Sadu prošlog meseca izaziva raspravu u zemlji.[1] Predstava se daje u beogradskom SKC.
  • januar - Direktiva 75 Nacionalne sigurnosti SAD: obuzdati i vremenom suzbiti sovjetski ekspanzionizam, promovisati procese promene u SSSR, angažovati se u pregovorima radi interesa SAD; modernizovati oružane snage, ne dozvoliti prenos tehnologije ili pomoć SSSR.
  • 17. 1. - U Cirihu počinju pregovori Jugoslavije i 50-tak zapadnih banaka o paketu pomoći kako bi zemlja mogla otplaćivati dugove (18 mlrd. dolara).
  • 17. 1. - Zemljotres na grčkom ostrvu Kefalonija, osetio se i u Italiji i Jugoslaviji.
  • 17. 1. - Dekret o proterivanju nelegalnih imigranata u Nigeriji, proterano milion i po ljudi, od čega 700.000 Ganaca.
  • 19. 1. - Nacistički ratni zločinac Klaus Barbie uhapšen u Boliviji.
  • 19. 1. - Ustavni sud prigovorio Saveznoj skupštini zbog zakona kojim se putovanje u inostranstvo uslovljava depozitom od 5000 dinara (uvedeno prošlog oktobra).
  • 19. 1. - Predstavnici 15 stranih vlada preporučili srednjoročni kredit od 1,3 milijarde dolara Jugoslaviji; 90-dnevna suspenzija vraćanja glavnice bankama.
  • 20. 1. - Vlada SFRJ optužuje Albaniju za "flagrantno" mešanje u unutrašnje stvari (povodom Kosova) i "pretnju silom".
  • 20. 1. - François Mitterrand izjavljuje u Bonu: "Pacifisti su na zapadu, a rakete na istoku" - odobrava razmeštanje raketa Peršing.
  • 20. 1. - U Beču dogovoreno da se iranska nafta za svetsko tržište prerađuje u Jugoslaviji. (šta je bilo s tim?)
  • 22. 1. - Björn Borg (26) iznenada objavio da se povlači iz tenisa.
  • 25. 1. - Lansiran IRAS, prva svemirska opservatorija koja je snimila čitavo nebo u infracrvenom spektru.
  • 26. 1. - Izdana verzija programa Lotus 1-2-3 za PC, killer aplikacija za tabelarne proračune.
  • 26. 1. - Janko Smole, zadužen za inostrane jugoslovenske finansije, tvrdi da će i bez reprograma biti isplaćeno 4,5 milijardi dolara dugova koji prispevaju ove godine.

Februar/Veljača

uredi
  • januar/februar - Pripreme za Zimske Olimpijske igre u Sarajevu, takmičenja na Jahorini, Bjelašnici i Trebeviću[2][3].
  • 2. 2. - Zagrebački nadbiskup Franjo Kuharić proizveden u kardinala.
  • 3. 2. - SIV najavio povećanje cena transporta i poljoprivrednih proizvoda do 33% (kraj polugodišnjeg zamrzavanja cena).
  • 6 - 13. 2. - Američki ABC prikazao sedam epizoda serije "Vetrovi rata", snimljene 1980-81; nastavak "Rat i sećanje" je prikazan 1988-89.
  • 6 - 26. 2. - Iračko-iranski rat — Operacija "Pre svitanja" je neuspešna iranska ofanziva sa ljudskim talasima u okolini Amare na jugoistoku Iraka.
  • 8. 2. - Izveštaj Kahanove komisije: Izrael je indirektno odgovoran za masakr u Sabri i Šatili u Libanu prošle godine, traži se ostavka ministra odbrane Arijela Šarona.
  • 9. 2. - Krenula TE Gacko u Hercegovini (nominalna snaga 300 MW).
  • 10. 2. - Bačena bomba na mirovni marš u Jerusalimu - Arijel Šaron daje ostavku na resor odbrane ali ostaje u vladi kao ministar bez portfelja (biće na čelu različitih ministarstava 1984-92, 1996-99, na kraju i premijer 2001-2006).
  • 12. 2. - Srednjoškolac Srđan Tomić brutalno ubijen nakon tuče dve grupe maloletnika na beogradskom Konjarniku[4].
  • 13. 2. - Požar u torinskom bioskopu Cinema Statuto, 64 mrtvih.
  • 14. 2. - U Beogradu uvedeni bonovi za ulje, prašak za veš i kafu, mada je Ustavni sud to ocenio nelegalnim - daje se litar ulja i 150g ječmenice po osobi mesečno[5] (neke gradske opštine ih uvele 31. 1., bonovi za benzin uvedeni u celoj zemlji prošlog oktobra).
  • 15. 2. - Grupa od 23 Albanca, "markista-lenjinista", osuđena u Prištini na jednu do 14 godina zatvora zbog zavere za "republiku Kosovo".
  • 16. 2. - Požari u bušu na dan Pepelnice u Viktoriji i Južnoj Australiji, 75 mrtvih.
  • 17. 2. - Intervju šefa SKJ Mitje Ribičiča - potrebna strana pomoć, strožija kontrola nad štampom.
  • 18. 2. - Opljačkane prodavnice u Titogradu, gde se prvi put posle mesec dana pojavio prašak za veš, izveštavaju beogradske novine.
  • 18. 2. - "Crni petak" u Venezueli, devalviran bolivar; od početka godine iz zemlje je iznošeno pola milijarde dolara kapitala nedeljno[6].
  • 18. 2. - Masakr u Nellieju: u 14 sela u centralnom Assamu, Indija, ubijeno, zvanično, 2.191 osoba istočnobengalskog muslimanskog porekla.
  • 18. 2. - Masakr u Wah Mee: tokom pljačke kockarnice u Seattleu ubijeno 13 ljudi.
  • 23. 2. - U Briselu ratifikovan trgovački i ekonomski sporazum Evropske ekonomske zajednice i SFRJ (parafiran 1980, stupa na snagu 1. 4.).
  • 25. 2. - Zemljotres kod Skoplja (VI), nema štete ali 12 ljudi umrlo od srca. Istog dana sudar autobusa i kamiona kod Valjeva, 7 mrtvih.
  • 26. 2. - Neke američke grupe za praćenje ljudskih prava (među kojima i Helsinki Watch) kritikuju, u smislu prikrivanja, izveštaj administracije o stanju ljudskih prava u svetu u vezi 12 zemalja, među kojima je i Jugoslavija.
  • 28. 2. - Posljednja epizoda TV-serije M*A*S*H postaje najgledanija emisija u historiji američke televizije.
  • 28. 2. - Kiro Hadži-Vasilev, lider SK iz Makedonije, kritikuje "intelektualce" koji kroz štampu "provociraju" partijsku vladavinu i traže višepartijski sistem.

Mart/Ožujak

uredi
  • 1. 3. - Predstavljena prva kolekcija satova firme Swatch.
  • 3. 3. - SR Srbija: Branko Radivojević, član izvršnog veća, smenjen jer se uselio u "superluksuzan stan", član predsedništva Viobran Stanojević dao ostavku zbog "nepravilnosti" u dodeli državnih stanova[7].
  • mart, početkom - U Sarajevu se održava svetsko juniorsko prvenstvo u brzom klizanju.
  • 6. 3. - Savezni izbori u Zapadnoj Nemačkoj su uspeh za vladajuću CDU/CSU, prvi put u Bundestag ulaze Zeleni.
  • 7. 3. - Banka za međunarodna poravnanja (BIS) pristala dati pozajmicu od 500 miliona dolara SFRJ (300 miliona odmah, ostatak dobila 14. 9. - kratkoročni kredit za predah).
  • 7 - 12. 3. - VII Konferencija Pokreta nesvrstanih u New Delhi-ju.
  • 8. 3. - Predstavljen IBM PC XT, verzija IBM PC iz 1981 sa ugrađenim hard diskom - proceser Intel 8088 na 4,77 MHz, RAM 128 KB, Hard 10 MB, operativni sistem PC DOS 2.0.
  • 8. 3. - Ronald Reagan naziva SSSR "zlom imperijom".
  • 9. 3. - Ubistvo Galipa Balkara: atentat jermenskih terorista na turskog ambasadora Galipa Balkara u Beogradu (podlegao dva dana kasnije). Građani pojurili za njima, poginuo student Željko Milivojević (dvojica uhapšenih terorista osuđeni na po 20 godina u martu 1984[8]).
  • 9. 3. - Irak predlaže novi mirovni plan, Iran prethodno zahteva 200 milijardi dolara odštete.
  • 11. 3. - Laburista Bob Hawke novi premijer Australije (do 1991).
  • 14. 3. - Salvadorski građanski rat: predsednica salvadorske Komisije za ljudska prava Marianella García Villas mučena do smrti od strane vojske.
  • mart - Dvojica funkcionera izdavačkog preduzeća "Otokar Keršovani" ostala bez posla, jer su objavili knjigu "Stvarno i moguće" Dobrice Ćosića, uprkos protivnom mišljenju hrvatskog CK, koji je knjigu opisao kao "nacionalističko i šovinističko delo"[9]
  • mart - Izveštaj radne grupe o odnosima u federaciji: republike se "autarkično ponašaju".
  • mart - U Austriji od herpesa stradao 31 lipicaner.
  • mart - U prvom kvartalu SFRJ smanjila trgovinski deficit za 43,7% u odnosu na isti period lane (iznosi 522 miliona dolara).
  • 21. 3. - Sovjetski premijer Nikolaj Tihonov stigao u petodnevnu posetu Jugoslaviji - dogovorena privredna saradnja, uvećanje uvoza nafte za 20%, 5,35 miliona tona ove godine.
  • 21. 3. - Politička i administrativna prestonica Obale Slonovače preneta u Yamoussoukro (/jamsokro/), rodno mesto predsednika Houphouët-Boignyja.
Reaganov govor o obrani i nacionalnoj sigurnosti - Strateška obrambena inicijativa
  • 23. 3. - Američki predsjednik Ronald Reagan objavljuje Stratešku obrambenu inicijativu, odnosno proturaketni program koji će mediji nazvati "Ratovi zvijezda".
  • 25. 3. - Jugoslavija postigla sporazum sa komitetom banaka kreditora - paket od dve milijarde dolara (1,4 mlrd. reprograma i 600 miliona novog zajma), deo MMF-ovog paketa od pet milijardi[10] (potpisano u septembru).
  • 25. 3. - TV emisija povodom 25 godina Motowna-a, Michael Jackson nastupio sa plesom moonwalk.
  • 25. 3. - Prva izvedba opere "Karmen" u beogradskom Narodnom pozorištu.
  • 26. 3. - Nikaragvanski građanski rat: kontraši napali selo Rancho Grande, među 70 mrtvih je i francuski lekar Pierre Grosjean.
  • 27. 3. - U Jugoslaviji uvedeno ljetno računanje vremena (od poslednje nedelje u martu do poslednje u septembru, odn. u oktobru od 1996).
  • 29. 3. - Dokument Savezne komisije za Program ekonomske stabilizacije ohrabruje mali biznis.
  • mart, krajem - Pesnik Gojko Đogo odlazi na odsluženje zatvorske kazne zbog zbirke "Vunena vremena", što izaziva niz protestnih večeri u Udruženju književnika Srbije.
  • 31. 3. - U Brazilu počinju protesti Diretas Já ("Direktni [izbori za predsednika] sada"); u zemlji je vojni režim João Figueiredo-a, godišnja inflacija je preko 200%.

April/Travanj

uredi
 
Američka ambasada u Bejrutu

Maj/Svibanj

uredi
 
Mika Špiljak (1967)
  • 15. 5. - Rotacija u Predsjedništvu SFRJ: Mika Špiljak predsjednik nakon Petra Stambolića.
  • 16. 5. - Smjenjen Joža Vlahović, glavni urednik "Danasa" (prigovarano zbog načina izveštavanja sa plenuma CK SKH) - pritisci na novinare i niže službenike traju već mjesecima[12].
  • 16. 5. - Sudanska vojska ugušila pobunu u borskom garnizonu na jugu zemlje.
  • 17. 5. - Libansko-izraelski sporazum: kraj ratnog stanja i postepeno povlačenje izraelske vojske; Libanci sledeće godine odbacuju sporazum.
  • 17. 5. - Grom udario u prizemljeni avion na aerodromu Golubovci kod Titograda, poginula dvojica radnika koji su se ispod njega sklonili od kiše.
  • 20. 5. - U časopisu Science objavljeni članci o zasebnim istraživanjima Roberta Galloa i Luca Montagniera: sidu izaziva neki novi retrovirus (1986. biće označen sa HIV).
  • 20. 5. - Vojno krilo Afričkog nacionalnog kongresa detoniralo auto-bombu u Pretoriji, 19 mrtvih, uključujući dvojicu počinitelja - cilj je bio štab Južnoafričkih vazduhoplovnih snaga.
  • 24. 5. - Fred Sinowatz je novi austrijski kancelar (do 1986), na čelu koalicije socijaldemokrata i liberala.
  • 25. 5. - Ovogodišnja proslava Dana mladosti izaziva kritike intelektualaca ("kulturni primitivizam") ali i Socijalističkog saveza ("religija i misticizam" pod vidom pohvale Titu).
  • 25. 5. - Prikazan film Star Wars Episode VI: Return of the Jedi.
  • 26. 5. - Zemljotres u Japanu, od cunamija poginulo 100 ljudi.
  • 26. 5. - 4. 6. - EuroBasket u Francuskoj: Italija 1, Jugoslavija 7 (na utakmici Italija-Jugoslavija 30. maja došlo do tuče među igračima).
  • 27. 5. - Malcolm McLaren izdao album Duck Rock, mešavinu više stilova različitih izvođača, naročito hip-hop i afričkih.
  • 28 - 29. 5. - Samit G7 u Williamsburgu: potvrđena NATO-ova odluka dvostrukog koloseka (ili ograničenje balističkih raketa ili njihovo postavljanje u Evropi), kao i značaj slobodnih tržišta i trgovine.

Jun/Juni/Lipanj

uredi

Jul/Juli/Srpanj

uredi
  • 2/3. 7. - Predsednica SIV-a Milka Planinc na noćnoj sednici predstavila stroge ekonomske mere kako bi se izbegao bankrot zemlje[17][18] - "moraju se prihvatiti oštri uvjeti za paket podrške stabilizacionom programu"; "alternativa je bila proglasiti moratorijum s ozbiljnim posledicama".
  • 8. 7.? - Oluja čupala drveće i nosila krovove u Nišu i Pirotu, jedna osoba poginula. Oluje i na Kosovu oko 17. 7., četvoro poginulih.
  • 11. 7. - Komisija za međunarodne odnose CK SKJ poziva na rešenje pitanja autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve (zbog "unutrašnjih i spoljnih... negativnih posledica" nepriznavanja iste od strane SPC).
  • 15. 7. - Najavljeno još sedam vrsta poreza u SFRJ od 1. novembra, uz postojećih 14, očekuje se dodatni prihod od 400 miliona dolara.
  • 15. 7. - Jermenska teroristička organizacija ASALA bacila bombu na pult Turkish Airlinesa na pariskom aerodromu Orly - osam poginulih.
  • jul - Talas vrućine u Italiji i jugoistočnoj Francuskoj (41,6°C u Firenci 23. 7.).
  • 20 - 29. 7. - 30. Pulski filmski festival: Velika zlatna arena za film "Zadah tela"[19].
  • 21. 7. - Na antarktičkoj stanici Vostok zabeleženo -89,2 °C.
  • 22. 7. - Tanjug: u prvoj polovini godine više nego prepolovljen jugoslovenski deficit u trgovini sa zapadom (sa 2,12 na 0,99 mlrd. dolara), zahvaljujući smanjenom uvozu i povećanom izvozu.
  • 22. 7. - Okončano Ratno stanje u Poljskoj.
  • 22. 7. - Iračko-iranski rat: operacijom Zora 2 Iranci otvaraju severni front u Iračkom Kurdistanu, postižu uspeh zahvaljujući podršci Kurda; Iračani u neuspelom kontranapadu prvi put koriste bojne otrove (iperit).
  • 23. 7. - Oslobodilački tigrovi Tamilskog Elama ubili u zasedi 13 šrilankanskih vojnika iz patrole Four Four Bravo; dolazi do nereda nazvanih Crni jul u kojima gine na stotine Tamila - početak građanskog rata u Šri Lanki (okončan 2009).
  • 23. 7. - Gimli Glider - kanadski putnički avion uspeo da se prinudno spusti u Gimli, Manitoba bez poginulih nakon što je jedrio zbog nestanka goriva.
  • 26. 7. - U SFRJ cene formalno "odleđene".
  • 28. 7. - U Zapadnoj Nemačkoj ubijen hrvatski emigrant Stjepan Đureković (Josip Perković i Zdravko Mustač osuđeni u Münchenu 2016.).
  • 30. 7. - 9. 8. - Operacija Zora 3 kod Mehrana na jugu je naporaznija od svih "Zori" za Irance.
  • 31. 7. - Šumski požar u blizini Dubrovnika.
  • leto - Mitar Mrkela prešao u Crvenu zvezdu iz OFK Beograda.

Avgust/August/Kolovoz

uredi
  • 4. 8. - Thomas Sankara (33), prozvan "Afrički Če Gevara", dolazi popularnim pučem (u organizaciji Blaisa Compaoréa) na vlast u Gornjoj Volti, pokreće ambiciozne socijalne i ekonomske programe (ubijen 1987).
  • 8. 8. - Gvatemalski vojni vladar Efraín Ríos Montt zbačen vojnim udarom, nastavlja ministar odbrane Óscar Humberto Mejía Victores (do 1986).
  • 10. 8. - Počinje francuska operacija Manta u Čadu, za predsednika Habrea i protiv pobunjenika podržanih od Libije.
  • 10. 8. - Sergio Onofre Jarpa imenovan za ministra unutrašnjih poslova Čilea s mandatom za dijalog sa opozicionom Demokratskom alijansom, ali Pinochet ubrzo napušta otopljavanje.
  • 20. 8. - Osuđena grupa "muslimanskih nacionalista" uhapšenih u aprilu; Alija Izetbegović osuđen na 14 godina (kasnije skraćeno na 12, izašao 1988.).
  • 21. 8. - Lider filipinske opozicije Benigno Aquino, Jr. ubijen na aerodromu odmah po povratku u zemlju - borbu preuzima udovica Corazon (predsednica 1986-92).
  • 22. 8. - Nekoliko hiljada ljudi u Beogradu prisustvuje sahrani Aleksandra Rankovića, koji je umro tri dana ranije u Dubrovniku[20].
  • 25. 8. - Troje Rumuna, uključujući trudnicu, preletelo u avionu za zaprašivanje useva preko Jugoslavije i Mađarske i sletelo u Austriju, gde su zatražili azil[21].
  • 25. 8. - 11. 10. - U Makedoniji održani vojni manevri "Jedinstvo 83".
  • 26. 8. - Poplave u Bilbau i okolini odnose 45 života.

Septembar/Rujan

uredi
 
Let Korean Aira 007

Oktobar/Listopad

uredi
 
Napadi na kasarne u Bejrutu: ruševine
 
Operacija Urgent Fury: američki marinci na Grenadi
  • 22. 10. - "Vruća jesen" nemačkog mirovnog pokreta: stotine hiljada ljudi napravilo ljudski lanac od Stuttgarta do Neu-Ulma, velike manifestacije i u Hamburgu i Zapadnom Berlinu.
  • 23. 10. - U Zagrebu rođen Robert Veriga, prva "beba iz epruvete" u SFRJ.
  • 23. 10. - Napad kamiona-bombi na kasarne američkih i francuskih snaga u Bejrutu - gine 241 američki vojnik, 58 francuskih padobranaca i 6 libanskih civila.
  • 25. 10. - Operacija Urgent Fury: američka invazija na Grenadu.
  • 30. 10. - Prvi demokratski izbori u Argentini posle sedam godina vojne vlasti.
  • 30. 10. - Erzurumski zemljotres u Turskoj, 1300 žrtava.

Novembar/Studeni

uredi
  • novembar - Hustler donosi parodiju reklame koja sugeriše da je teleevangelista Jerry Falwell imao prvo seksualno iskustvo sa majkom - spor ide do Vrhovnog suda 1988.
  • 1. 11. - Stupa na snagu Konvencija o očuvanju migratornih vrsta divljih životinja (Bonska konvencija).
  • 2. 11. - Dinamo Berlin igrao sa Partizanom u Beogradu, dvojica igrača, Falko Götz i Dirk Schwegel (?), prebegli na zapad.
  • 2. 11. - Na referendumu u Južnoj Africi podržan novi ustav kojim je ustanovljen trikameralni parlament, s ograničenim učešćem Obojenih i Indijaca - sistem traje 1984-94.
  • 2. 11. - Chrysler predstavlja Dodge Caravan, smatra se da je to prvi minivan.
  • 2 - 11. 11. - Operacija Able Archer 83 - vojna vježba NATO koju su Sovjeti protumačili kao pripreme za skori početak trećeg svjetskog rata.
  • 6. 11. - U Turskoj održani prvi izbori od puča 1980, pobeđuje nova partija ANAP, na čelu sa Turgutom Özalom.
  • 8. 11. - Eksplozija metana u rudniku Mramor kod Tuzle, pet poginulih.
  • 8. 11. - TAAG Angola Airlines Flight 462: avion pao prilikom poletanja u Lubangu, Angola, 130 mrtvih - UNITA tvrdi da je oborila avion, ali nisu pronađeni dokazi.
  • 9. 11. - U Beogradu uvedene restrikcije struje nakon kvara u termocentrali koji je zapretio raspadom sistema; isključenja traju do osam sati, na snazi su i u ostatku zemlje zbog letošnje suše i hladnog vremena[32].
  • 9. 11. - Zamena beba u porodilištu u Srebrenici.
  • 9. 11. - U Holandiji kidnapovan Freddy Heineken, direktor pivarske kompanije, i njegov vozač - oslobođeni 30. 11. nakon isplaćenog otkupa.
  • 10. 11. - Američki student Fred Cohen prikazao jedan od prvih kompjuterskih virusa.
  • 10. 11. - Javnosti predstavljen projekat Microsoft Windows-a - Windows 1.0 izdat dve godine kasnije.
  • 13. 11. - Prve američke krstareće rakete stižu u britansku bazu RAF Greenham Common, okruženu protestima.
  • 14. 11. - Amerika FDA odobrila za upotrebu Imunosupresantni lek ciklosporin (prvi put upotrebljen 1980) - revolucija u transplantaciji organa.
 
Pershing II

Decembar/Prosinac

uredi
 
Turgut Özal
  • 13. 12. - Turgut Özal je novi premijer Turske (do 1989, zatim predsednik do smrti 1993), čime počinje civilni režim.
  • 15. 12. - Francuski predsednik Miteran stigao u trodnevnu posetu Jugoslaviji.
  • 15. 12. - Sudar putničkog i teretnog vlaka u Zagrebu, troje mrtvih.
  • 15. 12. - U Argentini osnovana Nacionalna komisija za nestale osobe - u izveštaju iz sledeće godine dokumentovan nestanak najmanje 8.961 osobe (procene idu do 30.000) u periodu 1976-83.
  • decembar - U jednoj novosadskoj srednjoj školi bojkotovali časove marksizma zbog učenja napamet (đačka uzrečica "Mrzim ga kao marksizam").
  • 17. 12. - Požar u madridskom noćnom klubu Alcalá 20, stradalo 82-oje.
  • 17. 12. - Tempirana bomba Privremene IRA-e eksplodirala ispred londonskog Harrodsa, 6 mrtvih.
  • 18. 12. - "Drugi Lockheedovi izbori" u Japanu, liberal-demokrati premijera Nakasonea gube apsolutnu većinu, ali Kakuei Tanaka je ubedljivo reizabran.
  • 19. 12. - U Rio de Janeiru ukraden originalni Trofej Julesa Rimeta, nikada nije pronađen.
  • 20. 12. - 11. plenum CK SKJ, o Kosovu - govori se o oštrim merama za probleme.
  • 21. 12. - Pobedom nad Bugarskom 3:2 u zadnjim trenucima meča u Splitu, Jugoslavija se kvalifikovala na UEFA Euro 1984 u Francuskoj (Mladen Delić: "Ljudi, je li to moguće!?").
  • 23. 12. - Kießlingova afera: nemački NATO-general Günter Kießling prevremeno penzionisan zbog optužbe da je homoseksualac (što bi ga činilo metom ucene) - kasnije je oslobođen optužbe.
  • 25 - 27. 12. - Savezna skupština usvojila novi budžet, kao i niz novih ekonomskih zakona i mera, zamrznute cene do 1. 7.[34]. Predsednica SIV Milka Planinc najavljuje da 1984. neće biti lakša od protekle godine[35].
  • 29. 12. - Premijera predstave "Kolubarska bitka" u JDP, Mihizova dramatizacija Ćosićevog "Vremena smrti".
  • 29. 12. - U Tunisu izbijaju neredi zbog poskupljenja hleba/kruha, do 5. januara gine preko 100 ljudi.
  • 30. 12. - Savezni zavod za statistiku: SFRJ ima 22.895.900 stanovnika, 163.700 više nego prošle godine.
  • decembar - U prodaji su "Računari u vašoj kući", s datumom januar 1984, specijalno izdanje časopisa "Galaksija", sa uputstvom za samogradnju istoimenog računara.
  • 31. 12. - Vojni udar u Nigeriji: zbačen Shehu Shagari, dolazi gen. Muhammadu Buhari (do 1985, i opet od 2015, demokratski izabran).

Tokom godine

uredi
  • 1982-83 - Klimatski fenomen El Ninjo je jedan od najjačih zabeleženih, izaziva vremenske nepogode širom sveta i povećano interesovanje naučnika.
  • Početak rada elektrana TE Nikola Tesla B i TE Kosovo B.
  • Sarajevo se sprema za Zimske olimpijske igre 1984.
  • Vojislav Koštunica i Kosta Čavoški: "Stranački pluralizam ili monizam" o dolasku komunista na vlast.
  • Dobrica Ćosić: "Stvarno i moguće", zbirka eseja (po prvi put objavljena Ćosićeva pristupna beseda pred SANU 1977 i govor pred CK SKS iz 1968).
  • Inflacija u Jugoslaviji 58,4%; strogim merama štednje smanjen trgovinski deficit, ostvaren suficit platnog bilansa[36] od 300 miliona dolara, prema deficitu od 1,6 milijardi prošle godine[37]. Inflacija je prošle godine bila 28,4% a pretprošle 39,3[38].
  • U januaru 1984. New York Times objavljuje članak "Droge zatupljuju Zlatnu omladinu u Jugoslaviji" (tj. decu funkcionera), takođe govori i o problemu nezaposlenosti, nestašicama i pitanju otići ili ostati[39].
  • Izveštaj Freedom House-a: Poljska, Južna Afrika i Jugoslavija su u kategoriji delimično slobodnih zemalja, zahvaljujući naporima pojedinaca[40].

1983. u temama

uredi
  • Televizija. TV serije: "Kiklop" (TV serija nakon filma a po romanu), "Lažeš, Melita", "Rade Končar", "Zamke" (TV Zagreb); "Ilinden" (TV Skopje); "Priče iz Nepričave", "Stripomanija", "Osvajanje sreće" (TV Beograd); "Dani AVNOJ-a" (TV Sarajevo); "Mrtvi se ne vraćaju" (TV Novi Sad).
  • Neka vozila uvedena 1983:

Rođenja

uredi

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

uredi

Mart/Ožujak – April/Travanj

uredi

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

uredi

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

uredi

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

uredi

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

uredi

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1983.

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

uredi

Mart/Ožujak – April/Travanj

uredi

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

uredi

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

uredi

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

uredi

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

uredi

Kroz godinu

uredi

Nobelova nagrada za 1983. godinu

uredi

Reference

uredi
  1. Yugoslav Public and Officials Alarmed by a Play Arhivirano 2011-07-28 na Wayback Machine-u, Zdenko Antić, OSA-RFE
  2. Sarajevo Rehearses For 1984 Olympics. upi.com Archives Feb. 2, 1983
  3. If faith can move mountains, then willingness and a.... upi.com Archives Feb. 3, 1983
  4. Srbija tone u nasilje | Srpske stranice Arhivirano 2016-11-15 na Wayback Machine-u. serbianna.com May 5, 2010 (pr. 21.12.2016)
  5. Foreign News Briefs. upi.com Archives Feb. 14, 1983
  6. Jorge I. Domínguez (1994). Latin America's International Relations and Their Domestic Consequences: War and Peace, Dependency and Autonomy, Integration and Disintegration. Taylor & Francis. str. 347–. ISBN 978-0-8153-1490-5. 
  7. Purge party leadership. upi.com Archives March 3, 1983
  8. Two Armenians who claimed they were freedom fighters avenging.... upi.com Archives March 9, 1984
  9. Cosic's Book: a Case Study of Yugoslavia's Censorship Arhivirano 2016-03-07 na Wayback Machine-u, Zdenko Antić, OSA - Radio Free Europe
  10. Banks to Aid Yugoslavia, New York Times, March 26, 1983
  11. Tito's Successors Fear "Moslem Nationalism"[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  12. Yugoslav journalist pressured into resigning. upi.com Archives May 17, 1983
  13. Third World nations, hoping to relieve crippling debts and.... upi.com Archives June 6, 1983
  14. Wide gap between industrialized and poor nations. upi.com Archives July 3, 1983
  15. A methane gas explosion ripped through a newly opened.... upi.com Archives June 7, 1983
  16. Tito's Successors Fear "Moslem Revolution" in Yugoslavia[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  17. Yugoslav Reforms: A "Surgical Operation Without Anesthesia"[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  18. First Radical Changes Inaugurated in Yugoslavia's Economy[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  19. 30. Pulski filmski festival Arhivirano 2021-08-03 na Wayback Machine-u. arhiv.pulafilmfestival.hr
  20. Aleksandar Rankovic - political profile of a Yugoslav "Stalinist" Arhivirano 2016-03-12 na Wayback Machine-u, Slobodan Stanković, OSA - Radio Free Europe.
  21. Foreign News Briefs. upi.com Archives Aug. 25, 1983
  22. Yugoslavian officials Friday signed an agreement with roughly 600.... upi.com Archives Sept. 9, 1983
  23. Binder, David (January 12, 1984). Drugs Dulling Golden Youth in Yugoslavia. New York Times
  24. Bush restates U.S. backing for Yugoslavia. upi.com Archives Sept. 17, 1983
  25. President Sandro Pertini flew to Yugoslavia today to inaugurate.... upi.com Archives Sept. 21, 1983
  26. Dismissal of Croatia's Minister of Internal Affairs Breeds Speculation[mrtav link], Stanković, RFE Research (1984)
  27. Tragediju Bilaja oteti zaboravu. gspress.net. travanj 22, 2016
  28. Komisija za ljudska prava Ujedinjenih nacija & 19.2. 1985, str. 31
  29. Richard Bernstein (1.3. 1985). „U.N. RIGHTS STUDT FINDS AFGHAN ABUSES BY SOVIET”. New York Times. 
  30. Foreign News Briefs. upi.com Archives Oct. 15, 1983
  31. Yugoslav Party Veteran Urges Democratization of Political Life Arhivirano 2011-07-28 na Wayback Machine-u, Zdenko Antić, OSA - RFE
  32. Yugoslavia suffers energy shortages. upi.com Archives Nov. 11, 1983
  33. Yugoslav Leader Says Security Service Has No Political Role Arhivirano 2016-03-08 na Wayback Machine-u, Stanković, RFE Research
  34. Yugoslavia Introduces a Series of New Economic Measures[mrtav link], Antić, RFE Research
  35. Prime Minister Milka Planinc Tuesday said the next year.... upi.com Archives Dec. 27, 1983
  36. Improvement in Yugoslavia's 1983 Foreign Trade Balance[mrtav link], Antić, RFE Research
  37. Foreign News Briefs. upi.com Archives May 14, 1984
  38. Foreign News Briefs. upi.com Archives Jan. 11, 1984
  39. Binder, David (January 12, 1984). Drugs Dulling Golden Youth in Yugoslavia. New York Times
  40. Only a third of world truly free, report says. upi.com Archives Jan. 5, 1984
  41. More on the Romanian "Gastarbeiter" in Yugoslavia[mrtav link], Stanković, RFE Research
  42. Explore Yugoslavia LP Album from 1983 on Discogs. discogs.com (pristup. 1. 6. 2016.)
  • Collier's Year Book za 1983 (Microsoft Encarta 2004).

Spoljne veze

uredi