złamać

złamać (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈzwãmat͡ɕ], AS: [zu̯ãmać], zjawiska fonetyczne: nazal. ​

znaczenia:

czasownik przechodni dokonany (ndk. łamać)

(1.1) działaniem fizycznym (wcześniej zginając, naciskając lub uderzając) rozdzielić coś na kilka (zwykle na dwie) części

(1.2) pokonać, przezwyciężyć, zwalczyć, zniweczyć, zniszczyć

(1.3) zostać przyczyną czyjegoś złego samopoczucia (zazwyczaj w imiesłowie przymiotnikowym biernym – złamany)

(1.4) przekroczyć, naruszyć obowiązujące prawo, zasady, przepisy; postąpić wbrew nim; także nie dotrzymać jakiegoś zobowiązania

(1.5) druk. podzielić tekst gazety, książki lub czasopisma do szerokości szpalt, tabel, klisz, tytułów, itp. elementów drukarskich

czasownik zwrotny dokonany złamać się (ndk. łamać się)

(2.1) zostać złamanym (1.1), pęknąć

(2.2) ulec namowom lub działać pod przymusem; ustąpić

odmiana:

koniugacja IX

 

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		złamać
czas przyszły prosty		złamię	złamiesz	złamie	złamiemy	złamiecie	złamią
czas przeszły	m	złamałem	złamałeś	złamał	złamaliśmy	złamaliście	złamali
	ż	złamałam	złamałaś	złamała	złamałyśmy	złamałyście	złamały
	n	złamałom	złamałoś	złamało
tryb rozkazujący		niech złamię	złam	niech złamie	złammy	złamcie	niech złamią
pozostałe formy czas zaprzeszły m złamałem był złamałeś był złamał był złamaliśmy byli złamaliście byli złamali byli ż złamałam była złamałaś była złamała była złamałyśmy były złamałyście były złamały były n złamałom było złamałoś było złamało było forma bezosobowa czasu przeszłego złamano tryb przypuszczający m złamałbym, byłbym złamał złamałbyś, byłbyś złamał złamałby, byłby złamał złamalibyśmy, bylibyśmy złamali złamalibyście, bylibyście złamali złamaliby, byliby złamali ż złamałabym, byłabym złamała złamałabyś, byłabyś złamała złamałaby, byłaby złamała złamałybyśmy, byłybyśmy złamały złamałybyście, byłybyście złamały złamałyby, byłyby złamały n złamałobym, byłobym złamało złamałobyś, byłobyś złamało złamałoby, byłoby złamało imiesłów przymiotnikowy przeszły m złamany, niezłamany złamani, niezłamani ż złamana, niezłamana złamane, niezłamane n złamane, niezłamane imiesłów przysłówkowy uprzedni złamawszy rzeczownik odczasownikowy złamanie, niezłamanie

przykłady:

(1.1) Rzucałeś ołówkiem o ziemię i dziwisz się, że gryfel jest złamany.

(1.1) Kierowca miał ogromne szczęście. Po tej okropnie wyglądającej kraksie złamał jedynie piszczel i kilka paliczków.

(1.2) Po czterogodzinnej walce udało się nareszcie złamać szyki nieprzyjaciela, co doprowadziło do jego ostatecznej porażki.

(1.2) Wiemy, co to strach. Pokażmy im, że się nie boimy. Pokażmy, że niewola nas nie złamała.

(1.3) Nie dziwię się, że ten człowiek chciał się zabić. Jest kompletnie złamany śmiercią żony i dwójki jego dzieci w pożarze.

(1.4) Jeżdżąc po pijanemu złamałeś prawo, więc musisz ponieść tego konsekwencje.

(1.5) Ta kobieta od adiustacji tekstu nie nadaje się do swojej pracy, złamała słowo "przewód" po literze "w".

(2.1) Zgiąłem linijkę tak mocno, że się złamała.

(2.2) Po długim i ciężkim przesłuchaniu złamał się i przyznał się do postawionych zarzutów.

składnia:

(1.1-5) złamać +B.

kolokacje:

(1.1) złamać kredkę / ołówek / nartę / patyk / laskę / pieczęć / drzewo / miecz /… • złamać rękę / nogę / ząb / nos / kark / kręgosłup /…

(1.2) złamać opór • złamać szyki nieprzyjaciela • złamać dumę / pychę / upór

(1.3) być kompletnie / całkowicie / zupełnie złamanym • złamany chorobą / nieszczęściem

(1.4) złamać słowo / przysięgę / przyrzeczenie / obietnicę / ciszę wyborczą / prawo / przepisy / regulamin / konstytucję / zasady /… • złamać post

(1.5) złamać tekst

synonimy:

(1.1) popsuć, zniszczyć, uszkodzić, naruszyć, pokonać, pęknąć, rozerwać

antonimy:

(1.1) naprawić, zreperować

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

czas. wyłamywać, ndk. łamać, przełamać, wyłamać, rozłamać

rzecz. łamliwość ż, załamka ż, łamanie n, złamanie

przym. złamany

związki frazeologiczne:

(1.1) złamany we dwoje, złamać hasło/kod/szyfr/zabezpieczenia, nie mieć/nie dać komuś złamanego grosza, złam ręce i nogi (= połam ręce i nogi), złam kark, złamać pióro, przysłowia: żeby/gdyby kózka nie skakała, toby nóżki nie złamała

(1.2) złamać serce, złamać życie

etymologia:

pol. z- + łamać

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) break
• arabski: (2.1) انكسر
• duński: (1.1) brække, knække
• esperanto: (1.1) rompi
• hiszpański: (1.1) romper, fracturar, despedazar, cascar; (1.2) romper, quebrar, partir; (1.3) destrozar, hundir; (1.4) quebrantar, violar, infringir
• japoński: (1.4) 破る
• jidysz: (1.1) צעברעכן
• nowogrecki: (1.1) σπάζω; (1.2) σπάζω; (1.3) σπάζω; (1.4) αθετώ, παραβιάζω
• rosyjski: (1.1) сломать; (1.2) сломить, сломать; (1.3) сломить; (1.4) нарушить; (1.5) сверстать; (2.1) сломаться; (2.2) сдаться, сломиться
• slovio: (1.1) slomit (сломит)
• ukraiński: (1.1) зламати
• włoski: (1.1) rompere

źródła: