Zdołbunów
50°30′34″N 26°15′35″E/50,509444 26,259722
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Prawa miejskie |
1903 | ||||
| Powierzchnia |
12,49 km² | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380-36522 | ||||
| Kod pocztowy |
35700–35706 | ||||
Położenie na mapie obwodu rówieńskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 50°30′34″N 26°15′35″E/50,509444 26,259722
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Zdołbunów (ukr. Здолбунів, Zdołbuniw, ros. Здолбунов, Zdołbunow) – miasto na zachodniej Ukrainie, w obwodzie rówieńskim, siedziba rejonu zdołbunowskiego.
Od 1 stycznia 1925 do II wojny światowej siedziba powiatu zdołbunowskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka historyczna pojawia się w 1497 roku. W 1569 roku włączone do Korony. Leżało w województwie wołyńskim prowincji małopolskiej. Po rozbiorze w 1793 – w zaborze rosyjskim. W pierwszej połowie XIX wieku wioska należała do rodziny Dubieńskich, później książąt Lubomirskich. W latach 1919–1939 ponownie należał do Polski.
Od 12 października 1931 do 1939 burmistrzem miasta był Stanisław Żurakowski[2]. W 1937 roku w mieście stacjonowało dowództwo Pułku KOP „Zdołbunów”.
Między wrześniem 1939 a czerwcem 1941 pod okupacją sowiecką, następnie pod okupacją niemiecką. W tym czasie pod względem liczby ludności miasto było zdominowane przez Ukraińców i Polaków; Żydzi byli w mniejszości (około 1,5 tys. osób)[3]. Okupacja niemiecka przyniosła zagładę ludności żydowskiej. Pierwsza akcja eksterminacyjna odbyła się 7 sierpnia 1941, zginęło w niej według różnych źródeł 380[4]–450[5] Żydów. Według Władysława i Ewy Siemaszków zbrodnia odbyła się dzień później i pochłonęła ponad 200 ofiar, w tym 22–30 Polaków i kilkunastu Rosjan. Według nich ofiary zostały wybrane przez Ukraińców, a egzekucji dokonało SS[3]. W czerwcu 1942 roku Niemcy utworzyli w Zdołbunowie getto, do którego dosiedlono także Żydów z okolicznych wsi. Getto zostało zlikwidowane 13 października 1942; Żydów w liczbie około 1,7 tys. doprowadzono pod wieś Staromylsk i tam rozstrzelano. Zbrodni dokonywało Sicherheitsdienst z Równego przy udziale niemieckiej żandarmerii i ukraińskiej policji[5]. Polacy Halina Kostańska, Franciszek i Sabina Celedowie oraz Jan i Helena Plećkowie nieśli pomoc Żydom w Zdołbunowie, za co po wojnie Instytut Jad Waszem uhonorował ich tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[6][7][8].
Podczas rzezi wołyńskiej do Zdołbunowa ściągali polscy uchodźcy z eksterminowanych wiosek liczący na ochronę załogi niemieckiej. UPA nie dokonała ataku na miasto[3].
Miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną 3 lutego 1944. W latach 1945–1991 w Ukraińskiej SRR, po roku 1991 należy do Ukrainy.
Sport
[edytuj | edytuj kod]Przed wybuchem II wojny światowej w mieście istniał klub sportowy KPW Zdołbunów.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Bracka mogiła polskich żołnierzy na cmentarzu komunalnym -
Kościół śś. Piotra i Pawła -
.JPG)
Ludzie urodzeni w Zdołbunowie
[edytuj | edytuj kod]- Marian Cieślak – poseł na Sejm PRL VII kadencji
- Gustaw Ejsmont – polski inżynier i urzędnik
- Stanisław Fijałkowski – wybitny współczesny polski malarz i grafik związany od lat 40. z Łodzią
- Zofia Kalisz – posłanka na Sejm PRL VIII kadencji
- Tomasz Terlecki – polski marynarz, kapitan żeglugi wielkiej
- Teresa Tutinas – polska piosenkarka
- Romuald Wernik – polski pisarz, publicysta, działacz polonijny, działacz kresowy
- Mieczysław Wilczewski – polski kolarz szosowy, zwycięzca Tour de Pologne
- Wiktor Zatwarski – polski piosenkarz i aktor
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.61.
- ↑ Ks. Witold Józef Kowalów. Ostrogska Lista Katyńska. Mieszkańcy Ostroga i okolicy, którzy zginęli z rąk NKWD w Katyniu, Charkowie, Miednoje i innych miejscach kaźni. „Wołanie z Wołynia”, s. 40, nr 2 (93), marzec – kwiecień 2010. Kościół rzymskokatolicki na Ukrainie / Diecezja łucka.
- ↑ a b c Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 996, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
- ↑ Gmina żydowska w Zdołbunowie na stronie ŻIH. [dostęp 2012-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-04)]. (pol.).
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 330.
- ↑ Kostańska Halina (Henszel). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-04]. (ang.).
- ↑ Celeda Franciszek & Sabina. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-04]. (ang.).
- ↑ Plećko Jan & Helena (Andrzejczak). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-04]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Radziecka mapa topograficzna 1:100 000. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-14)].
- Zdołbunów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 541.
- Zdołbunów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 718.
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona
