Pułk Jazdy Tatarskiej

Pułk Jazdy Tatarskiej
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	31 stycznia 1919
Rozformowanie	10 września 1920
Patron	Mustafa Achmatowicz
	Tradycje
Kontynuacja	Dywizjon Mahometański; 1 Szwadron Tatarski
	Dowódcy
Pierwszy	płk Roman Falkowski
Ostatni	mjr Władysław Tomaszewicz
	Działania zbrojne
	wojna polsko-bolszewicka
	Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	7 Brygada Jazdy

Pułk Jazdy Tatarskiej im. Mustafy Achmatowicza – oddział kawalerii Wojska Polskiego.

Historia

W styczniu 1919 roku rozpoczęto formowanie „Jazdy Tatarskiej”^[1]. Żołnierzami byli przede wszystkim polscy Tatarzy. Służyli w nim też muzułmanie innych narodowości m.in. Azerowie. 31 stycznia w Warszawie został wydany pierwszy rozkaz pułkowy. 14 lutego oddział został przeniesiony do Ostrowi Mazowieckiej, a 23 lutego do Białegostoku^[2].

Ostatecznie w lipcu 1919 roku sformowano trzy szwadrony liniowe, szwadron karabinów maszynowych i dywizjon techniczny. 16 września 1919 roku rozkazem naczelnika Józefa Piłsudskiego nadano jednostce nazwę Tatarski Pułk Ułanów imienia pułkownika Mustafy Achmatowicza^[3]^[4]. 10 czerwca 1919 roku Jazda Tatarska rozwinięta została w pułk^[2].

Pułk walczył początkowo z wojskami niemieckimi w rejonie Grodna, następnie został przerzucony na Polesie. Później brał udział w wyprawie kijowskiej i wkraczał do Kijowa. Osłaniał w walkach odwrotowych wojska polskie w rejonie Horynia nad Styrem. W wyniku tych walk pułk poniósł duże straty, pozostało tylko 86 ułanów. W Płocku doszło do odtworzenia pułku, który wziął jeszcze udział w walkach w rejonie Wyszogrodu i Dobrzynia w 1920 roku. 10 września 1920 roku w rejonie Krośniewic major Tomaszewicz rozwiązał pułk, a jego żołnierzy wcielił do szwadronu zapasowego 13 pułku Ułanów Wileńskich^[5].

Po rozformowaniu pułku wielu ułanów trafiło do 13 pułku Ułanów Wileńskich, którego 1 szwadron od 1936 roku nosił nazwę wyróżniającą „tatarski”.

Żołnierze Pułku Jazdy Tatarskiej

Dowódcy pułku

płk Roman Falkowski (I - † II 1919^[6])
mjr kaw. Wilhelm Światołdycz-Kisiel (II - 8 V 1919^[2])
płk Eugeniusz Ślaski (od 8 V 1919^[2]^[7])
gen. ppor. Aleksander Romanowicz (od 20 I 1920^[3])
ppłk Zenon Kryczyński (p.o. III 1920)^[8]
mjr Władysław Tomaszewicz

Obsada personalna w latach 1919-1920

zastępca dowódcy pułku – ppłk Zenon Kryczyński^[8]
dowódca dywizjonu – rtm. Roźniatowski
adiutant pułku – por. Gustaw Hartingh^[9]
dowódca 1 szwadronu – rtm. Tadeusz Dackiewicz^[10]
dowódca 2 szwadronu – por. Kazimierz Kolaszyński^[10]
dowódca 3 szwadronu – por. Michał Lisiecki^[11]
dowódca 3 szwadronu – por. Iskander Achmatowicz^[10]
dowódca 4 szwadronu – por. Zygmunt Elsner^[12]
dowódca 4 szwadronu – por. Antoniewicz^[10]
oficer szwadronu – ppor. Bohdan Miklewski^[12]
dowódca szwadronu ckm – rtm. Jóssuf Połtorzycki^[10]
dowódca szwadronu technicznego – por. Kałłaur^[10]
dowódca szwadronu marszowego (pieszego) – rtm. Rychter^[10]

dowódcy szwadronu zapasowego^[13]

rtm. Dawid Janowicz-Czaiński (od 16 V 1919)
mjr Grot-Niemojewski
rtm. Zygmunt Elsner
rtm. Roźniatowski
mjr Władysław Tomaszewicz

Szeregowcy

Aleksander Stefanowicz

Barwy pułku

Od 1919 łapka karmazynowa, wypustka jasnoniebieska. Na łapce godło w formie półksiężyca z wpisaną gwiazdką.

Proporczyk niebieski specjalnego rysunku, nierozcięty, owalny, ze złotym godłem pułku^[14]

Proporczyk seledynowy z żółtym półksiężycem i gwiazdą. Ułani nosili zamiast rogatywek – barankowe „papachy”. Pułk posiadał zamiast sztandaru – buńczuk^[15].

Przypisy

↑ Jedigar 1933 ↓, s. 7.
↑ ^a ^b ^c ^d Jedigar 1933 ↓, s. 10.
↑ ^a ^b Jedigar 1933 ↓, s. 9.
↑ Hordejuk 2011 ↓, s. 15-16 Pułkownik Mustafa Achmatowicz był dowódcą 4 Pułku Litewskiej Przedniej Straży. Jego potomkami byli oficerowie Wojska Polskiego:Konstanty i Leon Sulkiewiczowie.
↑ Jedigar 1933 ↓, s. 43.
↑ Jedigar 1933 ↓, s. 8, 10.
↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 61 z 3 czerwca 1919 roku, poz. 1937.
↑ ^a ^b Jedigar 1933 ↓, s. 16.
↑ Jedigar 1933 ↓, s. 11.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jedigar 1933 ↓, s. 37.
↑ Jedigar 1933 ↓, s. 13.
↑ ^a ^b Jedigar 1933 ↓, s. 18.
↑ Jedigar 1933 ↓, s. 26.
↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz. 636.
↑ Henryk Smaczny: Księga Kawalerii Polskiej 1914 – 1947. s. 203.

Bibliografia

Sławomir Hordejuk. Tatarski poeta. „Przegląd Tatarski”. 3 (11), s. 15-16, 2011. Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej. ISSN 2080-0541.
Veli Bek Jedigar: Zarys historji wojennej Tatarskiego Pułku Ułanów imienia pułkownika Mustafy Achmatowicza. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1933, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Księga jazdy polskiej, pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza, Warszawa 1936, reprint, Bellona, Warszawa 1993.
Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
Henryk Smaczny: Księga Kawalerii Polskiej 1914 – 1947. Warszawa: TESCO, 1989, s. 148. ISBN 83-00-02555-3.

[CITEREFJedigar19337-1] Jedigar 1933 ↓, s. 7.

[CITEREFJedigar193310-2] Jedigar 1933 ↓, s. 10.

[CITEREFJedigar19339-3] Jedigar 1933 ↓, s. 9.

[CITEREFHordejuk201115-16_Pułkownik_Mustafa_Achmatowicz_był_dowódcą_[[4_Pułk_Litewski_Przedniej_Straży|4_Pułku_Litewskiej_Przedniej_Straży]]._Jego_potomkami_byli_oficerowie_Wojska_Polskiego:[[Konstanty_Sulkiewicz|Konstanty]]_i_[[Leon_Sulkiewicz|Leon_Sulkiewiczowie]]-4] Hordejuk 2011 ↓, s. 15-16 Pułkownik Mustafa Achmatowicz był dowódcą 4 Pułku Litewskiej Przedniej Straży. Jego potomkami byli oficerowie Wojska Polskiego:Konstanty i Leon Sulkiewiczowie.

[CITEREFJedigar193343-5] Jedigar 1933 ↓, s. 43.

[CITEREFJedigar19338,_10-6] Jedigar 1933 ↓, s. 8, 10.

[7] Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 61 z 3 czerwca 1919 roku, poz. 1937.

[CITEREFJedigar193316-8] Jedigar 1933 ↓, s. 16.

[CITEREFJedigar193311-9] Jedigar 1933 ↓, s. 11.

[CITEREFJedigar193337-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jedigar 1933 ↓, s. 37.

[CITEREFJedigar193313-11] Jedigar 1933 ↓, s. 13.

[CITEREFJedigar193318-12] Jedigar 1933 ↓, s. 18.

[CITEREFJedigar193326-13] Jedigar 1933 ↓, s. 26.

[14] Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz. 636.

[15] Henryk Smaczny: Księga Kawalerii Polskiej 1914 – 1947. s. 203.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Korpus, dywizje, GO Jazdy	KJ DJ 1 DJ 2 DJ DJ WLŚ GOJ
Brygady jazdy (wojenne)	1 BJ 2 BJ 3 BJ 4 BJ 5 BJ 6 BJ 7 BJ 8 BJ 9 BJ
Brygady jazdy	I BJ II BJ III BJ IV BJ V BJ VI BJ VII BJ VIII BJ IX BJ X BJ
Dywizje kawalerii	1 DK 2 DK 3 DK 4 DK
Samodzielne brygady kawalerii	2 SBK 3 SBK 5 SBK 6 SBK 8 SBK 9 SBK
Brygady kawalerii	I BK IV BK VII BK VIII BK X BK XI BK XII BK XIII BK XIV BK XV BK XVI BK XVII BK XVIII BK
Brygady kawalerii (1929–1937)	Brygady 2 DK BK „Brody” BK „Wilno” BK „Kraków” BK „Stanisławów” BK „Rzeszów” BK „Hrubieszów” BK „Baranowicze” BK „Białystok” BK „Poznań” BK „Równe” BK „Suwałki” BK „Toruń” 10 BK
Grupy Operacyjne Kawalerii 1939	GOKaw. nr 1 GOKaw. nr 2
Brygady kawalerii 1939	Mazowiecka BK Kresowa BK Wileńska BK Suwalska BK Krakowska BK Podolska BK Wielkopolska BK Pomorska BK Nowogródzka BK Wołyńska BK Podlaska BK
Jednostki improwizowane w 1939	DK „Zaza” Zbiorcza BK Rezerwowa BK Kombinowana BK BK „Edward” BK „Plis” Zgr. kaw. ppłk. K. Halickiego Grupa Kawalerii Spieszonej ppłk. E. Wani
Pułki ułanów (szwoleżerów)	1 pszw 2 pszw 3 pszw 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Pułki strzelców konnych (dragonów)	1 pd 2 pd 3 pd 4 pd 1 psk 2 psk 3 psk 4 psk 5 psk 6 psk 7 psk 8 psk 9 psk 10 psk
Dywizjony artylerii konnej	1 dak 2 dak 3 dak 4 dak 5 dak 6 dak 7 dak 9 dak 10 dak 11 dak 12 dak 13 dak (8)14 dak 15 bak
szwadrony pionierów	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
szwadrony łączności	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 10 BK WBPM
Inne	pułk jazdy tatarskiej 1 szwadron tatarski 1 p kaw. KOP
Kawaleria zmotoryzowana	24 p.uł 1 psk 10 psk dppanc 10 BK dr 10 BK dr WBPanc.-Mot.
Ośrodki zapasowe kawalerii	OZ Suw. i Podl. BK OZ Wkp. BK OZ Krak. BK OZ Maz. BK OZ Pom. BK OZ Woł. BK OZ Now. BK OZ Pod. BK OZ Wil. BK OZ Kres. BK
Improwizowane (rezerwowe) oddziały kawalerii (1939)	101 puł. 102 puł. 110 puł. 103 pszw. p kaw. osłonowej „Wołkowysk” Warszawski puł. p marszowy Kresowej BK p marszowy Podolskiej BK p zbiorczy Pomorskiej BK 1 psk (spieszony) dyw. kaw. KOP „Niewirków”

Rodowód	Polska Siła Zbrojna Armia Polska we Francji Armia Wielkopolska Legiony Polskie Samoobrona Litwy i Białorusi Wojsko Litwy Środkowej Wojsko Polskie na Wschodzie
Naczelne władze wojskowe	Naczelnik Państwa (1918–1922) Prezydent RP (1922–1939) Naczelne Dowództwo WP Ministerstwo Spraw Wojskowych Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych Sztab Generalny (Główny) Kwatera Główna Naczelnego Wodza
Rodzaje sił zbrojnych	Wojsko Marynarka Wojenna
Formacje	Wojska Wartownicze i Etapowe (1919–1921) Korpus Ochrony Pogranicza (1924–1939) Obrona Narodowa (1937–1939)
Bronie	Piechota Kawaleria Artyleria Bronie pancerne (1937–1939) Lotnictwo Saperzy Wojska Kolejowe (do 1928) Wojska Samochodowe (do 1937) Tabory Żandarmeria
Służby	duszpasterska geograficzna intendentury inżynieryjno-saperska kolejowa remontu sprawiedliwości zdrowia weterynarii uzbrojenia lotnictwa żeglugi śródlądowej łączności etapowa jeniecka poborowa
WP w 1939	OdeB pokojowe Plan mob. „W” Mobilizacja OdeB wojenne Kampania wrześniowa Plan „Zachód” Plan „Wschód”
Inne	Bunt Żeligowskiego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego Centrum Wyszkolenia Saperów Centrum Wyszkolenia Łączności Centrum Wyszkolenia Żandarmerii Centrum Wyższych Studiów Wojskowych Fundusz Obrony Narodowej Główny Urząd Zaopatrywania Armii Instytut Wojskowo-Techniczny Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Oficerska Szkoła Topografów Placówki dyplomatyczne Wojska Polskiego II RP Rada Wojenna Rada Wojskowa Wojna polsko-bolszewicka Wojskowa Komisja Ustawodawcza Wyższa Szkoła Wojenna