Kobryń

Kobryń
Кобрын
	; Centrum miasta
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	brzeski
Rejon	kobryński
Populacja (2010); • liczba ludności	; 51 200
Nr kierunkowy	+375 1642
Kod pocztowy	225301, 225306, 225860
Tablice rejestracyjne	1
	Położenie na mapie Białorusi Kobryń
	Położenie na mapie obwodu brzeskiego Kobryń
	52°13′N 24°21′E/52,216667 24,350000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Kobryń (biał. Ко́брын, Kobryn, ros. Кобрин, jid. ‏קאברין‎, Kobrin) – miasto w zachodniej części Białorusi, położone na Polesiu, przy połączeniu Kanału Dniepr-Bug z rzeką Muchawiec. Do 1939 roku w Polsce. Leży obok głównej drogi Warszawa – Mińsk – Moskwa (M1 E30), około 50 km od granicy z Polską. Liczy 51,2 tys. mieszkańców (2010); Przemysł precyzyjny, metalowy, materiałów budowlanych, spożywczy oraz lekki^[2]; węzeł drogowy, muzeum.

Historia

Średniowiecze, I Rzeczpospolita i okres zaborów

Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1287. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w 1999 w Kobryniu pokazały, że osada została założona o kilkaset lat wcześniej. Do końca XIII wieku własność książąt włodzimiersko-wołyńskich. Od 1312 w Wielkim Księstwie Litewskim. Od końca XIV wieku do 1490 stolica księstwa Kobryńskiego należącego do potomków Olgierda. Książę Roman Kobryński wraz ze swoim oddziałem uczestniczył w bitwie pod Grunwaldem. Od XVI wieku siedziba powiatu, w latach 1589–1766 na prawie magdeburskim. Od XVI wieku miasto było dużym skupiskiem ludności żydowskiej. Miasto ekonomii kobryńskiej w drugiej połowie XVII wieku^[3].

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego^[4]. Miejsce obrad sejmików ziemskich powiatu mozyrskiego w 1659 roku^[5].

Od 1795 w zaborze rosyjskim, jako siedziba powiatu kobryńskiego guberni grodzieńskiej. Miasto zostało mocno zniszczone w trakcie bitwy rosyjsko-saskiej podczas inwazji Napoleona na Rosję 15 (27) lipca 1812 r.

W Polsce międzywojennej

10 lutego 1919 roku miejscowość została przejściowo zdobyta przez polską kawalerię z grupy gen. Listowskiego, a dwa dni później trwale przez oddział kawalerii pod dowództwem mjr. Władysława Dąbrowskiego^[6]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej w okresie od 11 do 23 września 1920 w rejonie Kobrynia toczyły się walki pomiędzy 4 Armią WP a 4 Armią RFSRR.

W okresie międzywojennym należał do Polski, był stolicą powiatu w województwie poleskim oraz siedzibą wiejskiej gminy Kobryń. Stacjonował w nim sztab 30. DP i 83 pułk piechoty.

1 października 1933 obszar miasta powiększono kosztem gminy wiejskiej Kobryń, z której przyłączono części trzech majątków ziemskich^[7].

Widoki Kobrynia w czasach II Rzeczypospolitej:
Ulica Piłsudskiego
Ulica Traugutta
Ulica 3-go Maja
Ulica Ratniańska
Rynek
Dworzec kolejowy
Magistrat i Bank Spółdzielczy
Sąd Powiatowy
Pomnik Tadeusza Kościuszki
Most na Muchawcu
Kobryń na mapie (1910)

Wojna obronna i okres powojenny

Osobny artykuł: Bitwa pod Kobryniem.

Kobryń i jego okolice we wrześniu 1939 były ważnym ośrodkiem obrony polskiej na Polesiu i miejscem krwawych walk. Tu w dniach 17–18 września 1939 toczyły się walki z niemieckim XIX Korpusem Pancernym gen. Heinza Guderiana. Po ustąpieniu Niemców rozgorzały walki z działającymi w rejonie Kobrynia komunistycznymi bandami zwalczającymi Polaków, które uaktywniły się na wieść o agresji sowieckiej na Polskę. Na koniec polskim obrońcom przyszło się zmierzyć z wkraczającymi od wschodu oddziałami sowieckimi.

Ziemi kobryńskiej bronili żołnierze dowodzonej przez płk. Adama Eplera Dywizji „Kobryń”, zorganizowanej po 10 września 1939 r. na bazie jednostek wchodzących w skład Ośrodka Zapasowego 30 Poleskiej Dywizji Piechoty (82. Syberyjski pułk strzelców z Brześcia, 83. pułk Strzelców Poleskich z Kobrynia, 84. pułk Strzelców Polskich z Pińska oraz 5. dywizjon artylerii lekkiej). W walkach pod Kobryniem wzięła także udział kompania ochotnicza sformowana z uczniów kobryńskiego gimnazjum, którzy odbyli przedpoborowe przysposobienie wojskowe (członkowie kobryńskiego „Strzelca”), żołnierze Legii Akademickiej przybyli do Kobrynia oraz liczni funkcjonariusze Policji Państwowej z Kobrynia i Brześcia. Walki trwały do dnia 22 września 1939, kiedy do miasta opuszczanego przez Niemców weszły oddziały sowieckie.

Od 19 września 1939 pod okupacją niemiecką, od 22 września do czerwca 1941 pod okupacją sowiecką, następnie do lata 1944 ponownie pod niemiecką. W latach 1941–1942 miejscowa ludność żydowska została przez Niemców zamknięta w getcie, a następnie wymordowana. W latach 1945–1991 miasto należało do Białoruskiej SRR, od 1991 jest częścią Białorusi.

W 2008 w Kobryniu odnaleziono masowe groby żołnierzy polskich. W mieście, na terenie starego cmentarza katolickiego zlokalizowano zbiorową mogiłę, z której wydobyto szczątki 13 żołnierzy Wojska Polskiego poległych zapewne 18 września 1939 podczas obrony miasta. Wśród licznych elementów uzbrojenia i oporządzenia wojskowego w grobie znaleziono przedmioty pozwalające na identyfikację konkretnych żołnierzy. Na podstawie odnalezionych znaków tożsamości zidentyfikowano nazwiska trzech żołnierzy WP: strzelca Stanisława Matyki, podchorążego Ewarysta Zajkowskiego oraz strzelca Ludwika Lipy. W Podziemieniu k. Kobrynia odnaleziono i ekshumowano szczątki 42 zamordowanych Polaków, żołnierzy, policjantów i cywilów, którzy według wstępnych ustaleń wszyscy zginęli z rąk miejscowych band.^[8]

Uroczysty pogrzeb prochów odnalezionych polskich ofiar, wśród nich generała Stanisława Sołłohub-Dowoyno, odbył się 13 września 2008 na cmentarzu w Kobryniu przy asyście honorowej pocztów sztandarowych polskiego wojska i policji. Ceremonii przewodniczył ks. bp Tadeusz Płoski, ordynariusz polowy Wojska Polskiego^[9].

Demografia

Zabytki

Wybrane zabytki

Kościół katolicki pw. Zaśnięcia NMP, późno klasycystyczny zbudowany w 1843. Zamknięty w 1962, oddany wiernym w 1989^[10].
Monaster Przemienienia Pańskiego – klasztor prawosławny założono w 1497, początkowo budynki drewniane, murowane barokowe wybudowano na początku XVI w. Po unii brzeskiej w 1596 klasztor przejęli bazylianie. W 1626 odbył tu się synod biskupów unickich Rzeczypospolitej. Po skasowaniu unii w 1839 w klasztorze mieściło się prawosławna szkoła duchowna. Budynek został opuszczony po pożarze w II poł. XIX wieku. Po remoncie w okresie międzywojennym była tu siedziba sądu. Do 2010 znajdowała się w nim komenda policji, następnie został przekazany prawosławnej eparchii. Obecnie działa tu żeński monaster Spasski.
Park im. Suworowa, założony w 1768 przez podskarbiego Antoniego Tyzenhauza, obecna nazwa nadana w czasach radzieckich.
Dworek miejski zwany Domem Suworowa, klasycystyczny, zbudowany w 1794, zniszczony w czasie II wojny światowej. Odrestaurowany w latach 1948 i 1980. W dworku muzeum wojskowo-historyczne im. Aleksandra Suworowa, który w nim mieszkał w 1797 i 1800. W dworku tym w 1860 przebywał Romuald Traugutt.
Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy, drewniana przeniesiona do Kobrynia w 1841 i usytuowana w obecnym miejscu. Cerkiew zamknięto w latach 60. XX wieku i zamieniono w magazyn muzealny, oddano wiernym w 1986. Obok cerkwi dzwonnica.
Sobór św. Aleksandra Newskiego, wzniesiony w latach 1864–1868 na mogile żołnierzy rosyjskich poległych w bitwie z wojskami Napoleona w 1812. Świątynia upamiętnia poległych i zniesienie pańszczyzny. Wzniesiona przez carat za pieniądze z konfiskaty majątków po powstaniu styczniowym.
Synagoga z II połowy XIX wieku (obecnie w ruinie)
Gmach przedwojennego Magistratu i Banku Spółdzielczego
Gmach przedwojennego Gimnazjum Państwowego im. Marii Rodziewiczówny
Dawna stacja pocztowa z 1846
wielowyznaniowe cmentarze miejskie

Sport

W czasach II RP w mieście swoją siedzibę miał WKS Kobryń.

Ludzie związani z Kobryniem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kobryniem.

Stanisław Bukraba – burmistrz Kobrynia od 1920
Franciszek Kleeberg – generał, dowódca SGO Polesie
Jegor Kluka – rosyjski siatkarz pochodzenia białoruskiego
Piotr Kreczeuski – białoruski polityk, nauczyciel i publicysta, jeden ze współzałożycieli Białoruskiej Republiki Ludowej
Wiktar Kuczynski – białoruski polityk
Mikołaj Kunicki – uczestnik walk i obrońca ludności polskiej przed UPA na Wołyniu i w Bieszczadach
Aleksander Mickiewicz – polski wykładowca, brat Adama Mickiewicza. Pochowany na tutejszym cmentarzu katolickim
Siemion Sidorczuk – rosyjski architekt
Balbina Świtycz-Widacka – polska rzeźbiarka i poetka
Witold Turkiewicz – urodzony tu w 1926 polski artysta-plastyk tworzący w szkle i ceramice
Zygmunt Ziółkowski – burmistrz Kobrynia w latach 1937–1939

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
↑ Kobryń, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-24] .
↑ Stanisław Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., Warszawa 2021, s. 168.
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 107.
↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 33, przeniesienie sejmików powiatu mozyrskiego z Mozyrza do Kobrynia na czas okupacji rosyjskiej w 1659 roku.
↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 56, 58. ISBN 978-83-11-11934-5.
↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 września 1933 r. o zmianie granic miasta Kobrynia w powiecie kobryńskim, województwie poleskiem (Dz.U. z 1933 r. nr 73, poz. 535)
↑ Komunikat prasowy. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 20 sierpnia 2008.
↑ Odzyskali imiona i nazwiska, Karolina Goździewska, Nasz Dziennik, 15 września 2008.
↑ Adam Bobryk, Rafał Dmowski, Odbudowa dziedzictwa kulturowego Kobrynia przez funkcjonowanie parafii katolickiej, [w:] Blisko, a tak daleko: Polacy w obwodzie brzeskim na Białorusi / red. nauk. Adam Bobryk. – Warszawa: Siedleckie Towarzystwo Naukowe, 2004, s. 195–200. https://web.archive.org/web/20150623110449/https://repozytorium.uph.edu.pl/handle/11331/303.

Linki zewnętrzne

Cezary Rudziński: Kobryń. Śladami wielkich rodaków. Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 2011-01-01. [dostęp 2023-03-12].
Cezary Rudziński: Kobryń. W oczach dawnych i współczesnych. Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 2011-01-01. [dostęp 2023-03-12].
Zdjęcia Kobrynia
Wirtualna wycieczka po Kobryniu
Turystyczny Kobryń
Познай Кобрин - энциклопедия, гид и путеводитель по городу (Poznaj Kobryń – encyklopedia i przewodnik po mieście...). kobrintour.by. [dostęp 2023-03-12]. (ros.).
Kobryń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 205 .
Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..

[PWN-2] Kobryń, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-24] .

[3] Stanisław Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., Warszawa 2021, s. 168.

[4] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 107.

[5] Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 33, przeniesienie sejmików powiatu mozyrskiego z Mozyrza do Kobrynia na czas okupacji rosyjskiej w 1659 roku.

[6] Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 56, 58. ISBN 978-83-11-11934-5.

[7] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 września 1933 r. o zmianie granic miasta Kobrynia w powiecie kobryńskim, województwie poleskiem (Dz.U. z 1933 r. nr 73, poz. 535)

[8] Komunikat prasowy. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 20 sierpnia 2008.

[9] Odzyskali imiona i nazwiska, Karolina Goździewska, Nasz Dziennik, 15 września 2008.

[10] Adam Bobryk, Rafał Dmowski, Odbudowa dziedzictwa kulturowego Kobrynia przez funkcjonowanie parafii katolickiej, [w:] Blisko, a tak daleko: Polacy w obwodzie brzeskim na Białorusi / red. nauk. Adam Bobryk. – Warszawa: Siedleckie Towarzystwo Naukowe, 2004, s. 195–200. https://web.archive.org/web/20150623110449/https://repozytorium.uph.edu.pl/handle/11331/303.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Przynależność wojewódzka	gubernia słonimska (1795–96) gubernia litewska (1797–1801) gubernia grodzieńska (1801–1915) okręg brzeski pod ZCZW (1919–20) i TZTPiE (1920) okręg poleski (1920–21) woj. poleskie (1921–39)
Miasta (1919–39)	Antopol (do 1926) Dywin (do 1926) Janów (do 1920 →) Kobryń Motol (do 1920 →)
Gminy wiejskie (1919–39)	Antopol Bezdzież (do 1920 →) Błoty (do 1928) Braszewicze (do 1920 →) Chomsk (do 1920 →) Drohiczyn (do 1920 →) Drużyłowicze (do 1920 →) Dywin Dziatkowicze (od 1928) Horodec Iłosk (do 1928) Imienin (do 1920 →) Janów (do 1920 →) Kobryń (od 1928) Lelików (← od 1926) Matiasy (← 1926–28) Mokrany (do 1928) Motol (do 1920 →) Nowosiółki Odryżyn (do 1920 →) Osowce (do 1920 →) Oziaty Podolesie Pruska (do 1928) Rohoźna (do 1928) Siechnowicze (do 1928) Stryhowo (do 1928) Tewle (od 1928) Wołowiel (do 1920 →) Worocewicze (do 1920 →) Zbirohi (do 1928) Ziołowo (do 1928) Żabinka (od 1928)