Janów (Białoruś)

Janów
Іванава
	; Centrum miasta
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	brzeski
Rejon	janowski
Populacja (2010); • liczba ludności	; 16 100
Nr kierunkowy	1652
Kod pocztowy	225800
	Położenie na mapie obwodu brzeskiego Janów
	Położenie na mapie Białorusi Janów
	52°08′N 25°33′E/52,133333 25,550000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Janów (dawniej także: Janów Poleski, biał. Іванава, Iwanawa, ros. Иваново, Iwanowo) – miasto na Białorusi, stolica rejonu janowskiego w obwodzie brzeskim, na Polesiu, 16,1 tys. mieszkańców (2010).

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku powiecie pińskim województwa brzeskolitewskiego^[2].

Historia

W 1465 uzyskał prawa miejskie. 16 maja 1657 poniósł tu męczeńską śmierć z rąk Kozaków Andrzej Bobola. U schyłku I Rzeczypospolitej stacjonowały tu 7 Pułk Tatarski Wielkiego Księstwa Litewskiego i 6 Pułk Litewski Przedniej Straży wojska I RP. Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 zagarnięty przez Rosję.

Na pocz. XIX w. w tutejszym kościele katolickim ochrzczony został polski malarz, rysownik i pianista Napoleon Orda, urodzony w pobliskich Worocewiczach. Współcześnie w Janowie stoi pomnik artysty.

2 marca 1919 roku Grupa Podlaska Wojska Polskiego pod dowództwem gen. mjr. Antoniego Listowskiego odbiła Janów z rąk bolszewików^[3]. Od 1921 w granicach II Rzeczypospolitej. Miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Janów w województwie poleskim. W 1924 r. pochowano w Janowie profesora Stanisława Smolkę^[4].

W latach 1939–1991 miejscowość zajęta przez ZSRR. W czasie II wojny światowej, na początku sierpnia 1941 roku, żołnierze Brygady Kawalerii SS dokonali mordu na około 380–800 żydowskich mężczyznach i chłopcach z Janowa. Niedługo później w miasteczku utworzono getto. Niemcy zlikwidowali je pod koniec września 1942 roku, a mieszkańców, w liczbie co najmniej 2 tys., zamordowali w okolicach wsi Rudzk^[5].

W Janowie Poleskim 22 stycznia 1943 roku hitlerowcy rozstrzelali księdza Witolda Iwickiego, administratora diecezji pińskiej, jako zakładnika po akcji Wachlarza na więzienie w Pińsku. Nie skorzystał z propozycji uwolnienia w ostatniej chwili, oddając swe życie za innego zakładnika, naczelnika stacji kolejowej w Pińsku.

Od 1991 w niepodległej Białorusi.

Obiekty

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z 1848 r.
Cerkiew Opieki Matki Bożej z lat 1901-1904^[6]
Pomnik Napoleona Ordy
Dworzec kolejowy

Niezachowane

Kaplica św. Andrzeja Boboli
Majątek Mohylna i dwór Połubińskich (niezachowany):

Obecnie na terenie Janowa, 1,5 km na południe od jego centrum, znajduje się miejsce, gdzie przed II wojną światową stał dwór Połubińskich – ośrodek wielkiego majątku Mohylna, znanego od 1518 roku^[7]. W 1939 roku, już bardzo okrojone dobra miały powierzchnię około 700 ha. Wybudowany w latach 40. XIX wieku parterowy budynek został całkowicie zniszczony w 1915 roku. Na jego miejscu jego współwłaścicielka Zofia Kadenacowa wybudowała w latach 1932–1933 nowy dwór o 12 pokojach. Był to częściowo piętrowy budynek o wydatnym ganku od frontu i półokrągłym ryzalicie od strony ogrodu.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej drugi współwłaściciel majątku, brat Zofii Wiktor Kontkowski zbudował w innej części parku piętrową, klasycystyczną willę. Park i sad otaczający oba domy miał około 30 ha powierzchni^[8]^[9].

Majątek w Mohylnej jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[8].

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Cerkiew Opieki Matki Bożej
Pomnik Napoleona Ordy
Dworzec kolejowy
Kaplica św. Andrzeja Boboli w 1936

Urodzeni w Janowie

Stanisław Kopystyński – polski inżynier metalurg, poseł na Sejm PRL
Zofia Maciejewska – polska inżynier budownictwa

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 108.
↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 65. ISBN 978-83-11-11934-5.
↑ Stanisław Smolka [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-01-21] .
↑ Janów Poleski – historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2023-03-19].
↑ Валера, Ивановское благочиние [online], www.pinskeparh.by [dostęp 2016-09-19] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] .
↑ Mohylno na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-08-09].
↑ ^a ^b Mohylna, [w:] RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 79–80, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .
↑ Магільна, Mohylna, Могильно. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 140–141. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2015-08-09]. (biał.).

Linki zewnętrzne

Historia Żydów w Janowie. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-05)]. na portalu Wirtualny Sztetl
Janów (2) ross. Iwankowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 422 .

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).

[2] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 108.

[LW-3] Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 65. ISBN 978-83-11-11934-5.

[4] Stanisław Smolka [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-01-21] .

[sztetlJP-5] Janów Poleski – historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2023-03-19].

[6] Валера, Ивановское благочиние [online], www.pinskeparh.by [dostęp 2016-09-19] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] .

[R-7] Mohylno na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-08-09].

[RA-8] Mohylna, [w:] RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 79–80, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

[N-9] Магільна, Mohylna, Могильно. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 140–141. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2015-08-09]. (biał.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Miasto	Janów
Sielsowiety	Brodnica Horbacha Laskowicze Mochre Mołodów Motol Odryżyn Opol Rudzk Soczewki

Przynależność wojewódzka	gubernia słonimska (1795–96) gubernia litewska (1797–1801) gubernia grodzieńska (1801–1915) okręg brzeski pod ZCZW (1919–20) i TZTPiE (1920) okręg poleski (1920–21) woj. poleskie (1921–39)
Miasta (1919–39)	Antopol (do 1926) Dywin (do 1926) Janów (do 1920 →) Kobryń Motol (do 1920 →)
Gminy wiejskie (1919–39)	Antopol Bezdzież (do 1920 →) Błoty (do 1928) Braszewicze (do 1920 →) Chomsk (do 1920 →) Drohiczyn (do 1920 →) Drużyłowicze (do 1920 →) Dywin Dziatkowicze (od 1928) Horodec Iłosk (do 1928) Imienin (do 1920 →) Janów (do 1920 →) Kobryń (od 1928) Lelików (← od 1926) Matiasy (← 1926–28) Mokrany (do 1928) Motol (do 1920 →) Nowosiółki Odryżyn (do 1920 →) Osowce (do 1920 →) Oziaty Podolesie Pruska (do 1928) Rohoźna (do 1928) Siechnowicze (do 1928) Stryhowo (do 1928) Tewle (od 1928) Wołowiel (do 1920 →) Worocewicze (do 1920 →) Zbirohi (do 1928) Ziołowo (do 1928) Żabinka (od 1928)

Przynależność wojewódzka	okręg brzeski pod TZTPiE (1920) okręg poleski (1920-21) woj. poleskie (1921-39)
Miasta (←)	Janów (do 1926) Motol (do 1926)
Gminy wiejskie (←)	Bezdzież Braszewicze Chomsk Drohiczyn (Poleski) Drużyłowicze (do 1928) Imienin (do 1928) Janów Motol Odryżyn Osowce Woławel (do 1928 i od 1928) Worocewicze (do 1928)