Karl Malden

Karl Malden
Imię i nazwisko	Mladen George Sekulovich
Data i miejsce urodzenia	22 marca 1912 ; Chicago
Data i miejsce śmierci	1 lipca 2009 ; Los Angeles
Zawód	aktor
Współmałżonek	Mona Greenberg (1938–2009; jego śmierć)
Lata aktywności	1940–2000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Karl Malden, właśc. Mladen George Sekulovich, serb. Младен Ђорђе Секуловић (ur. 22 marca 1912 w Chicago, zm. 1 lipca 2009 w Los Angeles^[1]) – amerykański aktor filmowy pochodzenia serbsko-czeskiego. Laureat Oscara za drugoplanową rolę w filmie Tramwaj zwany pożądaniem (1951; reż. Elia Kazan).

Młodość

Ojciec aktora, Petar Sekulović (1886-1975) był Serbem urodzonym w Bileci; na początku XX wieku wyemigrował do Chicago. Tam ożenił się z Minnie Seberą (1892-1995), robotnicą z fabryki tekstylnej, z pochodzenia Czeszką^[2]. Karl, najstarszy z trójki braci, urodził się w Chicago, choć dzieciństwo i młodość spędził w hutniczym miasteczku Gary w stanie Indiana. Po ukończeniu Emerson High School w Gary pracował z ojcem w tamtejszej fabryce stali. Jednak po kilku latach porzucił pracę, by poświęcić się aktorstwu. Ukończył Goodman School of Drama na Uniwersytecie DePaul^[3].

Kariera aktorska

Do filmu trafił w 1940 mając już za sobą doświadczenia jako aktor teatralny. Jego kariera rozwinęła się w latach 50., kiedy to zagrał swoje najważniejsze role w filmach Elii Kazana. W 1952 otrzymał swojego jedynego w karierze Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego za rolę w filmie Tramwaj zwany pożądaniem (1951). W 1955 otrzymał nominację w tej samej kategorii za rolę w kolejnym filmie Kazana Na nabrzeżach (1954). W filmie Baby Doll z 1956 Kazan powierzył Maldenowi główną rolę, która przyniosła mu tym razem nominację do Złotego Globu. Później Malden i Kazan na filmowym planie już się nie spotkali. W tym okresie zagrał również w uznanym dramacie kryminalnym Alfreda Hitchcocka pt. Wyznaję (1953). Znany jako „mężczyzna z wielkim nosem” grywał zwykle bohaterów drugoplanowych o despotycznych skłonnościach, brutalnych, ale w gruncie rzeczy uczciwych. Kolejnymi znaczącymi filmami w jego karierze były m.in. westerny: Drzewo powieszonych (1959), Dwa oblicza zemsty (1961), Jak zdobywano Dziki Zachód (1962), Jesień Czejenów (1964), Nevada Smith (1966), Zawadiaki (1971); a także obsypany nagrodami dramat Johna Frankenheimera Ptasznik z Alcatraz (1962) oraz głośny film biograficzny Patton (1970), w którym wcielił się w postać gen. Omara Bradleya. Dużą popularność przyniosła mu rola detektywa Mike’a Stone’a w serialu kryminalnym Ulice San Francisco (1972-77). Otrzymał za nią nominację do Złotego Globu (w 1976) oraz 4 nominacje do nagrody Emmy (w latach 1974–1977). Po raz ostatni pojawił się na ekranie w 2000 roku w jednym z odcinków serialu Prezydencki poker.

W latach 1989–1992 był przewodniczącym Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej.

Życie prywatne

Żoną Karla Maldena była od 18 grudnia 1938 Mona Greenberg (1917-2019). Mieli dwie córki: Mila i Carla (ur. 1953). Małżeństwo Maldena przeszło do legendy, było jednym z najdłuższych i najbardziej udanych w historii Hollywood. 18 grudnia 2008 Karl Malden i Mona Greenberg obchodzili 70. rocznicę ślubu. Aktor zmarł pół roku później. Ich związek trwał 70 lat i 195 dni.

Malden zmarł z przyczyn naturalnych w wieku 97 lat w swoim domu w dzielnicy Brentwood w Los Angeles. Mona przeżyła go o 10 lat, zmarła 13 lipca 2019 w wieku 102 lat^[4]. Oboje są pochowani na Westwood Village Memorial Park Cemetery w Los Angeles.

Aktor posiada swoją gwiazdę w Hollywoodzkiej Alej Sławy przy 6231 Hollywood Boulevard.

W 1997 opublikował swoją autobiografię pt. When Do I Start?, którą napisał wspólnie z córką Carlą.

Filmografia

They Knew What They Wanted (1940) jako Red (filmowy debiut)
Bumerang (1947) jako detektyw porucznik White
Pocałunek śmierci (1947) jako sierżant Cullen
Jim Ringo Rewolwerowiec (1950) jako Mac
Na krawędzi prawa (1950) jako detektyw porucznik Thomas
Przeklęte wzgórza (1950) jako Doc
Tramwaj zwany pożądaniem (1951) jako Harold „Mitch” Mitchell
Ruby Gentry (1952) jako Jim Gentry
Kurier dyplomatyczny (1952) jako sierżant Ernie Guelvada
Wyznaję (1953) jako inspektor Larrue
Na nabrzeżach (1954) jako o. Barry
Baby Doll (1956) jako Archie Lee Meighan
Bombowce B-52 (1957) jako sierżant Chuck V. Brennan
Drzewo powieszonych (1959) jako Frenchy Plante
Pollyanna (1960) jako pastor Paul Ford
Dwa oblicza zemsty (1961) jako szeryf Dad Longworth
Wszystkie mu ulegają (1962) jako Ralph Willart
Cyganka (1962) jako Herbie Sommers
Ptasznik z Alcatraz (1962) jako Harvey Shoemaker
Jak zdobywano Dziki Zachód (1962) jako Zebulon Prescott
Jesień Czejenów (1964) jako kpt. Oscar Wessels
Kto leży w moim grobie? (1964) jako sierżant Jim Hobbson
Cincinnati Kid (1965) jako Shooter
Nevada Smith (1966) jako Tom Fitch
Hotel (1967) jako Keycase Milne
Mózg za miliard dolarów (1967) jako Leo Newbigen
Gorące miliony (1968) jako Carlton J. Klemper
Patton (1970) jako gen. Omar Bradley
Zawadiaki (1971) jako Walter Buckman
Kot o dziewięciu ogonach (1971) jako Franco Arno
Ulice San Francisco (1972-77; serial TV) jako Mike Stone
Po tragedii Posejdona (1979) jako Wilbur Hubbard
Meteor (1979) jako Harry Sherwood
Żądło II (1983) jako Gus Macalinski
Alicja w Krainie Czarów (1985) jako Mors
Wariatka (1987) jako Arthur Kirk
Powrót na ulice San Francisco (1992) jako Mike Stone
Prezydencki poker (1999-2006; serial TV) jako wielebny Thomas Cavanaugh (gościnnie w odc. 14. z 2000 roku)

Nagrody

Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor drugoplanowy: 1952 Tramwaj zwany pożądaniem
Nagroda Emmy Najlepszy aktor drugoplanowy w miniserialu lub filmie telewizyjnym: 1985 Fatal Vision
Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych 2004 Nagroda za Osiągnięcia Życia

Przypisy

↑ Zmarł aktor Karl Malden. wiadomosci.onet.pl. [dostęp 2009-07-02]. (pol.).
↑ Karl Malden – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2016-11-12]. (ang.).
↑ Karl Malden Biography. Turner Classic Movie. [dostęp 2018-08-14]. (ang.).
↑ Mona Malden, Actress and Widow of Karl Malden, Dies at 102. hollywoodreporter.com. [dostęp 2019-07-16]. (ang.).

Bibliografia

Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992. ISBN 83-85195-83-1.

Linki zewnętrzne

Karl Malden w bazie IMDb (ang.)
Karl Malden w bazie Filmweb
Karl Malden w bazie Notable Names Database (ang.)

[1] Zmarł aktor Karl Malden. wiadomosci.onet.pl. [dostęp 2009-07-02]. (pol.).

[2] Karl Malden – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2016-11-12]. (ang.).

[3] Karl Malden Biography. Turner Classic Movie. [dostęp 2018-08-14]. (ang.).

[4] Mona Malden, Actress and Widow of Karl Malden, Dies at 102. hollywoodreporter.com. [dostęp 2019-07-16]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

1936–1939	Walter Brennan (1936) Joseph Schildkraut (1937) Walter Brennan (1938) Thomas Mitchell (1939)
1940–1959	Walter Brennan (1940) Donald Crisp (1941) Van Heflin (1942) Charles Coburn (1943) Barry Fitzgerald (1944) James Dunn (1945) Harold Russell (1946) Edmund Gwenn (1947) Walter Huston (1948) Dean Jagger (1949) George Sanders (1950) Karl Malden (1951) Anthony Quinn (1952) Frank Sinatra (1953) Edmond O’Brien (1954) Jack Lemmon (1955) Anthony Quinn (1956) Red Buttons (1957) Burl Ives (1958) Hugh Griffith (1959)
1960–1979	Peter Ustinov (1960) George Chakiris (1961) Ed Begley (1962) Melvyn Douglas (1963) Peter Ustinov (1964) Martin Balsam (1965) Walter Matthau (1966) George Kennedy (1967) Jack Albertson (1968) Gig Young (1969) John Mills (1970) Ben Johnson (1971) Joel Grey (1972) John Houseman (1973) Robert De Niro (1974) George Burns (1975) Jason Robards (1976) Jason Robards (1977) Christopher Walken (1978) Melvyn Douglas (1979)
1980–1999	Timothy Hutton (1980) John Gielgud (1981) Louis Gossett Jr. (1982) Jack Nicholson (1983) Haing S. Ngor (1984) Don Ameche (1985) Michael Caine (1986) Sean Connery (1987) Kevin Kline (1988) Denzel Washington (1989) Joe Pesci (1990) Jack Palance (1991) Gene Hackman (1992) Tommy Lee Jones (1993) Martin Landau (1994) Kevin Spacey (1995) Cuba Gooding Jr. (1996) Robin Williams (1997) James Coburn (1998) Michael Caine (1999)
2000–2019	Benicio del Toro (2000) Jim Broadbent (2001) Chris Cooper (2002) Tim Robbins (2003) Morgan Freeman (2004) George Clooney (2005) Alan Arkin (2006) Javier Bardem (2007) Heath Ledger (2008) Christoph Waltz (2009) Christian Bale (2010) Christopher Plummer (2011) Christoph Waltz (2012) Jared Leto (2013) J.K. Simmons (2014) Mark Rylance (2015) Mahershala Ali (2016) Sam Rockwell (2017) Mahershala Ali (2018) Brad Pitt (2019)
2020–2039	Daniel Kaluuya (2020) Troy Kotsur (2021) Ke Huy Quan (2022) Robert Downey Jr. (2023)