Przejdź do zawartości

Goguryeo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koguryŏ / Goguryeo
고구려
高句麗
37 p.n.e.? – 668
Flaga
Flaga
Ustrój polityczny

monarchia

Stolica

Jolbon
(37 p.n.e.–3 n.e.)

Gungnae
(3–427)

Pjongjang
(427–668)

Data powstania

37 p.n.e.?

Data likwidacji

668

Populacja
• liczba ludności


3 500 000
(668)

Język urzędowy

starokoreański i/lub jeden z języków ałtajskich

Religia dominująca

buddyzm, konfucjanizm

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Koguryŏ / Goguryeo”
41°02′24″N 126°40′12″E/41,040000 126,670000

Goguryeo, Koguryŏ (kor. 고구려, chiń. trad. 高句麗; pinyin Gāojùlì) – historyczne koreańskie wczesnofeudalne królestwo[1], największe z Trzech Królestw Korei, obejmujące terytoria dzisiejszej Mandżurii i północnej części Półwyspu Koreańskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Goguryeo (Koguryŏ)
Ilustracja
Jeźdźcy Koguryŏ
Nazwa koreańska
Hangul

고구려

Hancha

高句麗

Transkrypcja poprawiona

Goguryeo

Transkrypcja MCR

Koguryŏ

Wymowa (IPA)

/ko.ɡu.ɾjʌ/

Według kronik koreańskich Samguk Sagi i Samguk Yusa, Jumong (pośmiertnie nazwany Dongmyeong) założył królestwo z siedzibą w Holbon. Jumong wywodził się z położonego w Mandżurii kraju Buyeo, lecz musiał stamtąd uciekać w obawie przed prześladowaniami przez rodzinę królewską. Po dotarciu w rejony rzeki Yalu Jiang założył własne państwo, które nazwano Goguryeo. Założenie Goguryeo jest datowane tradycyjnie na rok 37 p.n.e., aczkolwiek możliwe są też wcześniejsze daty – II wiek p.n.e.[2] lub 277 p.n.e. (ta ostatnia wersja jest przyjmowana w historiografii północnokoreańskiej[3] i uargumentowana interpretacją źródeł – np. Księga Tang stanowi, że Goguryeo istniało przez około 900 lat, zaś powstało w roku kapsin w 60-letnim cyklu kalendarza chińskiego[4]).

Za rządów Sosurima (pan. 371–384) Koguryŏ przyjęło buddyzm i konfucjanizm, utworzono akademię T’aehak kształcącą urzędników oraz spisano kodeks prawny[5].

Do największego rozkwitu Koguryŏ doszło za panowania Kwanggaet’o Wielkiego (391–413) i jego syna Changsu (413–491)[6]. Podczas tego okresu królestwo zajmowało ¾ Półwyspu Koreańskiego i znaczną część Mandżurii[7]. Kwanggaet’o przyjął tytuł T’aewang, co było równoważne z „cesarzem”, czyniąc swój kraj oficjalnie równym względem cesarskich dynastii chińskich[8][9]. W 427 król Changsu przeniósł stolicę do Pjongjangu, który stał się politycznym i gospodarczym centrum kraju[5].

Na początku VII wieku chińska dynastia Sui zaatakowała Goguryeo. Wszystkie te ataki zostały odparte, a w historii zapisała się bitwa nad rzeką Salsu (612), w której Koreańczycy całkowicie unicestwili armię inwazyjną. Poniesione przezeń straty były tak wysokie, że klęska ta przyczyniła się do upadku dynastii Sui[1].

W 668 roku Goguryeo upadło w wyniku zmowy pomiędzy Sillą a chińskim cesarzem Tang Gaozongiem. Południowa część przypadła w udziale królestwu Silla, zaś w północnej powstało w 698 królestwo Balhae.

Balhae (698–926) uważało się za spadkobiercę Goguryeo[10]. Podobnie Taebong, początkowo zwane Hu-Goguryeo, oraz Goryeo (Koryŏ), którego nazwa pochodziła od Goguryeo. Od średniowiecznego Goryeo (Koryŏ), a tym samym pośrednio od Goguryeo (Koguryŏ), pochodzi słowo „Korea” w językach indoeuropejskich[11].

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

Świadectwem rozwiniętej kultury Koguryŏ są pozostałości twierdz i pałaców, buddyjskie świątynie oraz liczne grobowce[1]. W Korei Północnej znaleziono wiele artefaktów z okresu trwania królestwa, włączając w to malowidła w grobowcach. Część ruin znajduje się w Mandżurii w północno-wschodnich Chinach, na przykład Onyeosan w pobliżu Ji’an. Niektóre osiągnięcia kulturowe Goguryeo nadal pozostają obecne w kulturze Korei, jak na przykład system ogrzewania podłogowego ondol.

Język

[edytuj | edytuj kod]

Poza kilkoma słowami język Goguryeo jest obecnie nieznany. Na podstawie tych kilku słów określa się, że był on podobny do języka królestwa Silla i języków tungusko-mandżurskich. Większość koreańskich lingwistów zauważa, że język ten był blisko spokrewniony z hipotetyczną rodziną ałtajską. Chińskie kroniki wskazują, że ludy Goguryeo, Buyeo, Okjeo i Gojoseon mówiły podobnym językiem, zaś różniącym się od języka plemion Mohe z grupy tungusko-mandżurskiej. Niektóre słowa pochodzące z języka Goguryeo znaleziono także w średniowiecznym koreańskim (X–XIV w.), ale wiele z nich zostało zastąpionych przez słownictwo pochodzące z królestwa Silla. Niektórzy lingwiści[kto?] proponują aby utworzyć rodzinę języków Fuyu, włączając do niej Fuyu, Goguryeo, wyższych klas Baekje oraz starojapoński. Zwolennicy języków ałtajskich często klasyfikują ten język w tej grupie.

Władcy Goguryeo

[edytuj | edytuj kod]

Poniższe tabele przedstawiają nazwy władców Goguryeo wraz z ich zapisem koreańskim, znakami chińskimi i odczytaniem pinyin.

Legendarna linia

[edytuj | edytuj kod]
Pośmiertne imię (Shi Hao 諡號) Imię własne Okres rządów
Dongmyeong 동명성왕 東明聖王 Dōngmíng shèngwáng Gojumong 고주몽 高朱蒙 Gāozhūméng, Chumo 추모 鄒牟 Jùmóu, Sanghae 상해 象解 Xiàngjiě (37 p.n.e. – 19 p.n.e.)
Yuri 유리왕 琉璃明王 Liúlí míngwáng Yuri 유리 琉璃 Liúlí, Yuri 유리 類利 Lèilì, Yuryu 유류 孺留 Rúliú 19 p.n.e. – 18 n.e.
Daemusin 대무신왕 大武神王 Dàwǔ shénwáng, 大解朱留王 Dàjiězhūliúwáng Muhyul 무휼 無恤 Wúxù (18-44)
Minjung 민중왕 閔中王 Mǐnzhōng wáng Haesaekju 해색주 解色朱 Jiěsèzhū (44-48)
Mobon 모본왕 慕本王 Mùběnwáng Hae-u 해우 解憂 Jiěyóu (Hae) Aeru (해)애루 (解)愛婁 (Jiě) Àilǚ (48-53)

Uwaga: Powyższe nazwy oraz daty władania określone są na podstawie Samguk Sagi. Wei shu (Historia dynastii Wei) przedstawia nazwy: 朱蒙 Zhūméng, 閭達 Lǘdá, 始閭諧 Shǐlǘxié, 如栗 Rúlí oraz 莫來 Mòlái. Legendarna linia została pierwszy raz zapisana, z kilkoma różnicami, w V wieku, kiedy król Jangsu zbudował pomnik dla swego ojca a Goguryeo nawiązało kontakty z Północnym Wei. Napisy na pomniku dają przedstawiają imiona: 鄒牟 Chumo, 儒留 Yuryu oraz 大朱留 Daejuryu. Powiązania między tymi nazwami nie są jasne.

Linia Wielkiego Króla

[edytuj | edytuj kod]
Pośmiertne imię Imię własne Okres rządów
Taejo 태조대왕 國祖王 Guózǔ wáng, 大祖王 Dàzǔ wáng, 大祖大王 Dàzǔ dàwáng Gung 궁 宮 Gōng, Eosu 어수 於漱 Yúshù 53-146
Chadae 차대왕 次大王 Cìdà wáng Suseong 수성 遂成 Suìchéng 146-165
Sindae 신대왕 新大王 Xīndà wáng Baekgo 백고 伯固 Bógù, Baekgu 백구 伯句 Bógōu 165-179

Linia Hwando-Guknae

[edytuj | edytuj kod]
Pośmiertne imię Imię własne Okres rządów
Gogukcheon 고국천왕 故國川王 Gùguóchuān wáng, 國襄王Guóxiāng wáng Nammu 남무 男武 Nánwǔ, I-imo 이이모 伊夷謨 Yīyímó 179-197
Sansang 산상왕 山上王 Shānshàng wáng Jeon-u 정우 廷優 Tíngyōu, Wigung 위궁 位宮 Wèigōng 197-227
Dongcheon 동천왕 東川王 Dōngchuān wáng, 東襄王 Dōngxiāng wáng Uwigeo 우위거 憂位居 Yōuwèijū, Gyoche 郊彘 Jiāozhì 227-248
Jungcheon 중천왕 中川王 Zhōngchuān wáng, 中襄王 Zhōngxiāng wáng Yeonbul 연불 然弗 Ránfú 227-248
Seocheon 서천왕 西川王 Xīchuān wáng, 西襄王 Xīxiāng wáng Yak-ro 약로 藥盧 Yàolú, Yak-u 약우 若友 Ruòyóu 248-270
Bongsang 봉상왕 烽上王 Fēngshàng wáng, 鴙葛王 Zhìgě wáng Sangbu 상부 相夫 Xiāngfú, Sapsiru 插矢婁 Chāshǐlǚ 292-300
Micheon 미천왕 美川王 Měichuān wáng, 好攘王 Hǎoràng wáng Eubul 을불 乙弗 Yǐfú, Ubul 우불 憂拂 Yōufú 300-331
Gogugwon 고국원왕 故國原王 Gùguóyuán wáng, 國岡上王 Guógāngshàng wáng Sayu 사유 斯由 Sīyóu, Yu 유 劉 Liú (?), Soe 쇠 釗 331-371
Sosurim 소수림왕 小獸林王 Xiǎoshòulín wáng, 小解朱留王 Xiǎojiězhūliú wáng Gubu 구부 丘夫 Qiūfū 371-384
Gogugyang 고국양왕 故國攘王 Gùguóràng wáng Yiryeon 이련 伊連 Yīlián, Eojiji 어지지 於只支 Yúzhǐzhī 384-391
Gwanggaeto Wielki 광개토대왕 廣開土王 Guǎngkāitǔ wáng Damdeok 담덕 談德 Tándé, An 안 安 Ān 391-413

Linia pjongjańska

[edytuj | edytuj kod]
Pośmiertne imię Imię własne Okres rządów
Jangsu 장수왕 長壽王 Chángshòu wáng Georyeon 거련 巨連 Jùlián, Goryeon 고련 高璉 Gāolián 412-490
Munjamyeong 문자명왕 文咨明王Wénzīmíng wáng, 文咨王 Wénzī wáng, 明治好王 Míngzhìhǎo wáng Na-un 나운 羅雲 Luóyún, Go-un 고운 高雲 Gāoyún 491-519
Anjang 안장왕 安藏王 Ānzàng wáng Heung-an 흥안 興安 Xīng’ān, Go-an 고안 高安 Gāo’ān 519-531
Anwon 안원왕 安原王 Ānyuán wáng Bojeon 보정 寶廷 Bǎotíng, Gojeon 고정 高廷 Gāotíng 531-545
Yangwon 양원왕 陽原王 Yángyuán wáng, 陽崗上好王 Yánggāngshànghǎo wáng Pyongseong 평성 平成 Píngchéng 545-559
Pyeongwon 평원왕 平原王 Píngyuán wáng, 平崗上好王 Pínggāngshànghǎo wáng, 平崗上王 Pínggāngshàng wáng, 狛鵠香岡上王 Pògéxiānggāngshàng wáng Yangseong 양성 陽成 Yángchéng, Tang 탕 湯 Tāng, Goyang 고양 高陽 Gāoyáng 559-590
Yeongyang 영양왕 嬰陽王 Yīngyáng wáng, 平陽王 Píngyáng wáng Gowon 고원 高元 Gāoyuán, Daewon 대원 大元 Dàyuán 590-618
Yeongnyu 영류왕 營留王 Yíngliú wáng, 建武王 Jiànwǔ wáng Gogeonmu 고건무 高建武 Gāojiànwǔ, Seong 성 成 Chéng, Gomu 고무 高武 Gāowǔ 618-642
Bojang 보장왕 寶藏王 Bǎozàng wáng Gojang 고장 高藏 Gāozàng, Bojang 보장 寶藏 Bǎozàng 642-668

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c К.В. Асмолов, КОГУРЁ, [w:] Большая российская энциклопедия [online] (ros.).
  2. Koguryŏ, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  3. Ким Ю ЧхорЮ.Ч., Основание государства Когурё и король Тонмен [online] (ros.).
  4. 1000-летняя история государства Когурё [online] (ros.).
  5. a b Lee Ki-baikK., A New History of Korea, Harvard University Press, 1984, s. 38 (ang.).
  6. Ainslie Thomas Embree, Encyclopedia of Asian history, 1988, s. 324, ISBN 978-0-684-18899-7 (ang.).
  7. Lee i in. 2014 ↓, s. 49.
  8. Goguryeo's Worldview and Three Kingdoms, „Korea Now” (32), Korea Herald, 2004 (ang.).
  9. Jo Yŏng-gwangY., 광개토왕비에 보이는 대외 관계와 고구려 천하관에 대한 연구 현황과 과제, „동북아역사논총” (49), wrzesień 2015, s. 47–86 [dostęp 2021-11-23] (kor.).
  10. Lee i in. 2014 ↓, s. 64.
  11. Lee i in. 2014 ↓, s. 69.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • К.В. Асмолов, КОГУРЁ, [w:] Большая российская энциклопедия [online] (ros.).
  • Lee InjaeI. i inni, Korean History in Maps, Cambridge University Press, 2014 (ang.).
  • Monika Warneńska, U podnóża Gór Diamentowych, Książka i Wiedza, 1966, s. 16, 22, 37.