Fidelio

Fidelio
	; Afisz z premiery opery w Theater am Kärntnertor (1814)
Muzyka	Ludwig van Beethoven
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fidelio – dwuaktowa (w pierwszej wersji z 1805 trzyaktowa) opera z muzyką Ludwiga van Beethovena oraz librettem Josepha Sonnleithnera poprawionym w roku 1806 przez Stephana von Breuninga(inne języki) a następnie w 1814 przez Georga Friedricha Treitschkego(inne języki).

Osoby

Florestan, więzień - tenor
Leonora (Fidelio), żona Florestana - sopran
Rocco, dozorca więzienia - bas
Don Pizarro, naczelnik więzienia - baryton
Marcelina, córka Rocca - sopran
Jaquino, odźwierny - tenor
Don Fernando, minister - baryton
żołnierze, więźniowie, lud

Treść

Miejsce akcji: Hiszpania - okolice Sewilli, więzienie.

Opera opowiada historię dwojga małżonków, Leonory i Florestana. Don Florestan, dwa lata przed rozpoczęciem akcji dzieła, odkrył nadużycia naczelnika więzienia, don Pizarra. Pizarro zdołał jednak utrzymać się na stanowisku i wtrącił Florestana do lochu. Słuch po Florestanie zaginął; jego żona, Leonora, nie może pogodzić się z tym, że nie wie niczego o losie męża; zatrudnia się zatem (w męskim przebraniu, jako młodzieniec Fidelio) u więziennego dozorcy, Rocca. Ma nadzieję zdobyć tą drogą informacje o zaginionym Florestanie i - jeśli ten żyje - uwolnić go. Ku utrapieniu Leonory, w jej męskim "wcieleniu" zakochuje się Marcelina, córka Rocca. Martwi to także młodego odźwiernego, Jaquina, który dotąd zajmował pierwsze miejsce w sercu Marceliny (duet "Jetzt, Schätzchen, jetzt sind wir allein!"). Sytuację komplikuje dodatkowo fakt, że Rocco polubił Fidelia i pragnie oddać mu rękę córki; Leonora musi grać na zwłokę.

Tymczasem don Pizarro otrzymuje od zaufanego człowieka wiadomość, że minister, don Fernando, zamierza przybyć do niego nazajutrz z niezapowiedzianą wizytacją więzienia. Obawiając się wyjawienia niekorzystnych dla niego faktów, Pizarro postanawia zlikwidować Florestana (aria "Ha! Welch' ein Augenblick!"). W swój niegodziwy plan wtajemnicza Rocca (duet "Jetzt, Alter, jetzt hat es Eile!"), który ma pomóc mu w jego realizacji, udając się do podziemi i przygotowując grób w zawalonej gruzem studni; gdy grób będzie gotowy, Pizarro osobiście zejdzie do lochów i zamorduje niewygodnego świadka. Rozkazuje kapitanowi, by z wieży dano sygnał, kiedy tylko na drodze pojawi się nadjeżdżający minister.

Leonorze udaje się skłonić Rocca, by zabrał ją ze sobą do podziemi. Wszystko zdaje się przebiegać zgodnie z planem Pizarra, lecz w decydującym momencie Leonora rozbraja złego naczelnika i ujawnia swoją prawdziwą tożsamość (kwartet "Er sterbe!"). Nagle, niczym głos wyzwolenia, rozlega się czysty dźwięk trąbki - Florestan jest uratowany. Małżonkowie nie posiadają się z radości (ekstatyczny duet "O, namenlose Freude!").

Na miejsce zdarzeń przyjeżdża don Fernando. Rozpoznaje we Florestanie swojego dawnego przyjaciela, o którym sądził, że już dawno nie żyje; przywraca mu wolność, a okrutny Pizzaro zostaje ukarany. Wszyscy zgromadzeni śpiewają hymn opiewający potęgę miłości małżeńskiej ("Wer ein holdes Weib errungen").

Historia utworu

Libretto oparte zostało na tekście Bouilly'ego(inne języki) z wcześniejszej francuskiej opery Léonore, ou l'amour conjugal (Leonora albo miłość małżeńska) z muzyką P. Gaveaux, F. Paëra i S. Mayra.

Beethoven napisał do tej opery aż cztery uwertury. Pierwsze trzy (znane pod nazwą Leonora, podobnie jak pierwsze dwie wersje samej opery) powstawały w latach 1804-1806. Ostatnia (już jako Fidelio) została napisana w 1814 roku. Pierwsze wykonanie opery w 1805 roku w Theater an der Wien w Wiedniu. Nie spotkało się z przychylnością widzów i krytyki. Dopiero wykonanie w 1814 roku, zarówno dzięki zmianom poczynionym przez kompozytora, jak i za sprawą odtwórczyni roli Marceliny, Wilhelminy Schröder-Devrient, odniosło zasłużony sukces. Jest to jedyna opera Ludwiga van Beethovena, choć kompozytor nosił się przez pewien czas z zamiarem napisania także innych.

Linki zewnętrzne

libretto w oryginale (po niemiecku): www.karadar.com

Bibliografia

Stromenger Karol, Iskier przewodnik operowy, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Iskry, 1976.
George R. Marek, Beethoven. Biografia geniusza, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.

Sonaty fortepianowe	I: f-moll (op. 2 nr 1) II: A-dur (op. 2 nr 2) III: C-dur (op. 2 nr 3) IV: Es-dur (op. 7) V: c-moll (op. 10 nr 1) VI: F-dur (op. 10 nr 2) VII: D-dur (op. 10 nr 3) VIII: c-moll „Patetyczna” (op. 13) IX: E-dur (op. 14 nr 1) X: G-dur (op. 14 nr 2) XI: B-dur (op. 22) XII: As-dur (op. 26) XIII: Es-dur (op. 27 nr 1) XIV: cis-moll „Księżycowa” (op. 27 nr 2) XV: D-dur „Pastoralna” (op. 28) XVI: G-dur (op. 31 nr 1) XVII: d-moll (op. 31 nr 2) XVIII: Es-dur (op. 31 nr 3) XIX: g-moll (op. 49 nr 1) XX: G-dur (op. 49 nr 2) XXI: C-dur „Waldsteinowska” (op. 53) XXII: F-dur (op. 54) XXIII: f-moll „Appassionata” (op. 57) XXIV: Fis-dur (op. 78) XXV: G-dur (op. 79) XXVI: Es-dur (op. 81a) XXVII: e-moll (op. 90) XXVIII: A-dur (op. 101) XXIX: B-dur (op. 106) XXX: E-dur (op. 109) XXXI: As-dur (op. 110) XXXII: c-moll (op. 111)
Sonaty na skrzypce i fortepian	I: D-dur (op. 12 nr 1) II: A-dur (op. 12 nr 2) III: Es-dur (op. 12 nr 3) IV: a-moll (op. 23) V: F-dur „Wiosenna” (op. 24) VI: A-dur (op. 30 nr 1) VII: c-moll (op. 30 nr 2) VIII: G-dur (op. 30 nr 3) IX: A-dur „Kreutzerowska” (op. 47) X: G-dur (op. 96)
Sonaty wiolonczelowe	I: F-dur (op. 5 nr 1) II: g-moll (op. 5 nr 2) III: A-dur (op. 69) IV: C-dur (op. 102 nr 1) V: D-dur (op. 102 nr 2)
Inne sonaty	Sonata na róg F-dur (op. 17)

Koncerty fortepianowe	I: C-dur op. 15 II: B-dur op. 19 III: c-moll op. 37 IV: G-dur op. 58 V: E-dur„Cesarski” op. 73
Koncerty skrzypcowe	Koncert skrzypcowy D-dur (op. 61)
Inne koncerty	Koncert potrójny C-dur (op. 56)

Wczesne kwartety	I: F-dur (op. 18 nr 1) II: G-dur (op. 18 nr 2) III: D-dur (op. 18 nr 3) IV: c-moll (op. 18 nr 4) V: A-dur (op. 18 nr 5) VI: B-dur (op. 18 nr 6)
Kwartety Razumowskiego	VII: F-dur (op. 59 nr 1) VIII: e-moll (op. 59 nr 2) IX: C-dur (op. 59 nr 3)
Pośrednie kwartety	Kwartet smyczkowy nr 10 Beethovena XI: f-moll (op. 95)
Późniejsze kwartety (Kwartety Golicynowskie)	XII: Es-dur (op. 127) XIII: B-dur (op. 130) XIV: cis-moll (op. 131) XV: a-moll (op. 132) Wielka Fuga B-dur (op. 133) XVI: F-dur (op. 135)