Szczucin

Budynek dworca kolejowego

Most drogowy na Wiśle

Szczucin – miasto w Polsce położone w województwie małopolskim, w powiecie dąbrowskim, w gminie Szczucin.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Miasto jest siedzibą gminy Szczucin.

Położenie

Szczucin położony jest w Kotlinie Sandomierskiej w północno-wschodniej części województwa małopolskiego. Miejscowość graniczy z województwem świętokrzyskim, a konkretnie z wsią Rataje, granice między województwami wyznacza w tym miejscu najdłuższa polska rzeka Wisła. Poza tym Szczucin graniczy z: Łęką Szczucińską, Łęką Żabiecką, Świdrówką, Dąbrowicą, oraz Lubaszem.

Przez Szczucin przebiega droga krajowa nr 73 (Warszawa-Kielce-Tarnów-Jasło, droga regionalna nr 982 Szczucin–Mielec, a także liczne utrzymane w dobrym stanie drogi wojewódzkie. Most na Wiśle sprawia, że Szczucin jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla transportu samochodowego.

W Szczucinie zakończenie ma linia kolejowa biegnąca do Tarnowa licząca niespełna 50 km. Wybudowana została w 1905 r. Po II wojnie światowej korzystali z niej głównie mieszkańcy Powiśla, pracownicy dużych zakładów przemysłowych w Tarnowie. W 2000 r., z powodu długo utrzymującej się nierentowności, kursy na szlaku zostały zawieszone. Próby ratowania "szczucinki", ponawiane przez samorządy powiatu dąbrowskiego i tarnowskiego, nie powiodły się. PLK nadały jej status "zawieszona z przeznaczeniem do likwidacji"

Klimat

Klimat Szczucina zaliczany jest do klimatów podgórskich nizin i kotlin, jest łagodny i dość suchy, korzystnie działający na organizm człowieka. Sprzyja on rolnictwu i sadownictwu.

Historia

Pierwsze wzmianki

Osada ma stary rodowód, istniała już na początku XIV w., a pierwsza o niej wzmianka pochodzi z 1326 r. Wspomina o szczucińskiej parafii, a zatem wcześniej zbudowano tu kościół, o którym jednak źródła historyczne milczą. Szczucin był własnością rycerską, jego mieszkańcy trudnili się flisactwem, połowem ryb, rolnictwem, drobnym rzemiosłem.

Nad Wisłą powstał port rzeczny, za pośrednictwem którego wysyłano na północ drewno z Puszczy Sandomierskiej, zboże dostarczane niemal z całej Małopolski oraz inne towary. W tym okresie Szczucin rozwijał się głównie dzięki żegludze na Wiśle. W rejonie osady znajdowała się przeprawa przez Wisłę, wiódł tędy trakt handlowy północ – południe o ponadregionalnym znaczeniu. Wieś często przechodziła "z rąk do rąk", a władały nią znane, nie tylko w Małopolsce rody.

I wojna światowa

I wojna światowa powstrzymała wszelkie symptomy rozwoju miasteczka. We wrześniu 1914 r., na zachód od Szczucina, wzdłuż Wisły rozlokowały się oddziały Legionów Józefa Piłsudskiego, atakując Rosjan po drugiej stronie rzeki i odnosząc spore sukcesy. Po wycofaniu się legionistów, ziemię szczucińską i cały powiat dąbrowski zajęły wojska rosyjskie. Szczucin był okupowany do maja 1915 r., kiedy to, po słynnej bitwie gorlickiej Rosjanie zmuszeni zostali do odwrotu na froncie galicyjskim.

Okres międzywojenny

W 1934 r., w wyniku reformy samorządowej utworzono gminę Szczucin. Nie pomogły protesty mieszkańców domagających się zatwierdzenia praw miejskich. Szczucin nie spełniał podstawowego kryterium, pozwalającego zachować status miasta: liczył mniej niż 3 tys. mieszkańców. W 1936 r. ostatecznie zdegradowany został urzędowo do rangi wsi.

II wojna światowa

We wrześniu 1939 r. w rejonie Szczucina miały miejsce ciężkie walki toczone przez cofającą się armię Kraków z przeważającymi siłami niemieckimi. Po rozbiciu polskich oddziałów wielu żołnierzy dostało się do niewoli. Blisko stu z nich zamknięto w strzeżonej przez Niemców szczucińskiej szkole.

12 września w budynku doszło do dramatu. Znieważony i spoliczkowany polski oficer, uderzył Niemca. Wtedy żołnierze Wehrmachtu zaczęli strzelać do jeńców, a do wnętrza szkoły spadły pociski zapalające. Jeńcy usiłowali wydostać się z płomieni, hitlerowcy strzelali do wyskakujących przez okna. Zginęło 70 żołnierzy. Ich śmierć upamiętniono obeliskiem.

Podczas okupacji w Szczucinie działały ugrupowania ruchu oporu, prowadzono tajne nauczanie. W 1943 r. żołnierze legendarnego oddziału Jędrusie wykonali w Szczucinie wyrok na znienawidzonym, wysługującym się hitlerowcom komendancie powiatowym policji granatowej. Na przełomie 1944 i 1945 r. hitlerowcy, przygotowujący się do obrony pozycji nad Wisłą i fortyfikujący teren, wysiedlili mieszkańców Szczucina. Część domów zniszczono a materiał wykorzystano do budowy umocnień.

Po zakończeniu wojny Szczucin pozostał wsią z zachowanym małomiasteczkowym układem przestrzennym.

Prawa miejskie

Szczucin posiadał prawa miejskie w latach 1780-1934. Następnie do końca 2008 r. był wsią. 1 stycznia 2009 r. na nowo stał się miastem.

Etymologia nazwy

Pierwotnie Szczuczyn, a więc nazwa dzierżawcza, w XIV w. wieś należąca do Szczuki (od słowa szczuka, czyli szczupak). W 1326 r. zanotowano Sucin, w 1345 r. Sczucin (porównaj Szczuczyce, dzisiaj Szczucice koło Opatowa, czy Szczuczyn)..

Atrakcje turystyczne

W Szczucinie ulokowano jedyne w Polsce i Europie Muzeum Drogownictwa, obecnie będące Wydziałem Historii Drogownictwa Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Na obszarze ok. 2 ha znajduje się kilkadziesiąt starych maszyn i urządzeń drogowych: walców, ciągników, lokomobil, a także bogaty zbiór znaków drogowych, słupów kilometrowych, urządzeń pomiarowych. W budynku muzeum natomiast zgromadzono m.in.: dokumenty, projekty, mundury, oraz makiety. Zbiór jest stopniowo powiększany.

Kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, usytuowany w północno-wschodnim narożu obszernego placu rynkowego. Potężna zwarta bryła kościoła łączy w sobie starą, barokową część i nowsze, wzniesione w stylu neobarokowym człony, tworząc całość harmonijna i zgodną. Murowana i tynkowana budowla o ramowo-pilastrowych, skromnych podziałach zewnętrznych elewacji, najokazalej prezentuje się z rynku, skąd można ogarnąć wzrokiem szlachetną prostotę neorenesansowej fasady poprzedzonej niższą i węższą kruchtą. Odbudowa wieży, składająca się z trzech zwężających się kondygnacji nakryta została baniastym hełmem, nawiązującym do barokowego kształtu sygnaturki górującej ponad dachem korpusu. Wyjątkowym "skarbem" szczucińskiej świątyni jest polichromia autorstwa Karola Frycza pokrywająca rozczłonkowane pilastrami i zamknięte profilowanym gzymsem ściany wnętrza. Na szczególną uwagę zasługują także obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w typie Matki Boskiej Tuchowskiej (XVI-XVII w.) umieszczony w głównym ołtarzu; Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej (II poł. XVIII w.), umieszczony w bocznym ołtarzu; barokowy wizerunek Matki Boskiej Różańcowej ukazanej w asyście świętych (1714 r.) oraz Chrystus Ukrzyżowany i św. Maria Magdalena (ok. 1960 r.), których autorem jest Stanisław Westwalewicz.

Trzeba wspomnieć również o kamiennej figurze zwanej "Markiem" – usytuowanej przy ulicy św. Marka. Wzniesiona w 1684 r. ma kształt wysokiej kolumny zwieńczonej kompozytowym kapitelem, na którym umocowana jest czworoboczna, ażurowa kapliczka z płaskorzeźbami świętych, nakryta daszkiem, ponad którym jest niewielka wieżyczka i krzyż. Legenda głosi że została wzniesiona z okazji przeprawy wojsk Jana III Sobieskiego przez Wisłę w wyprawie na Wiedeń.

Przy ul. Wolności znajduje się Kwatera Pamięci Narodowej. Obelisk stoi na miejscu dawnej szkoły, upamiętnia tragedię polskich żołnierzy spalonych żywcem przez hitlerowców w szkole 12 września 1939 r.

W Szczucinie znajdują się również zabytki rodziny Boguszów, która niegdyś zamieszkiwała Szczucin. Przy wyjeździe z miasta w kierunku Delastowic rozciągają się resztki zespołu dworskiego należącego w przeszłości do rodziny Boguszów. Na nowo zagospodarowanym obszarze wznosi się rozległy budynek dworu, wybudowany ok. 1917 r. na miejscu starszego, w którym przyszedł na świat Andrzej Rawicz Gawroński, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej i lekarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Na miejscowym cmentarzu, w otoczeniu pomników nagrobnych stoi neogotycka kaplica grobowa Boguszów. Wybudowano ją w 1877 r. Murowana i otynkowana, ozdobiona jest na narożach lizenami, arkadowym fryzem poniżej pasa gzymsu wieńczącego i trójkątnym szczytem z arkadami.

Ponadto w Szczucinie znajduje się: cmentarz żydowski, stary cmentarz, wiele przydrożnych figurek, kapliczka z XIX w., dwie wiekowe kamienice w rynku, kilka staropolskich dworków, a na "nowym" cmentarzu pomnik Powstańców 1863 r. i grób ofiar 12 września 1939 r., a dwa razy w tygodniu odbywa się tu również targ, którego tradycja sięga kilku wieków.

Osoby pochodzące ze Szczucina

• Andrzej Gawroński (biskup krakowski)
• Antonina Krzysztoń
• Włodzimierz Lechowicz
• Franciszek Mamuszka
• Tadeusz Popiel
• Bronisław Rakowski

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza
• Gimnazjum im. Bohaterów Września
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Rutyny

Sport w Szczucinie

W Szczucinie od 1948 r. działa klub sportowy LKS Wisła Szczucin. Aktualnie działają sekcje piłkarska, kulturystyczna oraz tenisa stołowego. W skład bazy sportowej klubu wchodzi stadion na 2300 miejsc, boiska treningowe oraz budynek siłowni/sekcji tenisa stołowego. W 2009 r. drużyna juniorów młodszych zajęła II miejsce w Halowych Mistrzostwach Małopolski przegrywając jedynie z Wisłą Kraków. Oprócz LKS Wisły w Szczucinie działają 3 uczniowskie kluby sportowe: MKS Junis, UKS Pantera i UKS Orliki. W 2003 r. oddano do użytku Halę Widowiskowo-Sportową przy ul. Rudnickiego. Mieści się na niej pełnowymiarowe boisko do piłki koszykowej, siatkowej, nożnej i ręcznej, 4 boiska do badmintona oraz siłownia. Trybuny mieszczą ok. 300 osób.

Struktury wyznaniowe

• Szczucin - strona oficjalna