Przejdź do zawartości

Fortyfikacje Valletty: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne redakcyjne
drobne redakcyjne, poprawa linków
Linia 36: Linia 36:
}}
}}
[[Plik:Valletta fortifications map.png|thumb|300px|Mapa fortyfikacji Valletty]]
[[Plik:Valletta fortifications map.png|thumb|300px|Mapa fortyfikacji Valletty]]
'''Fortyfikacje Valletty''' ([[Język maltański|malt.]] ''Is-Swar tal-Belt Valletta'') – ciąg [[mur obronny|murów obronnych]] i innych [[fortyfikacja|fortyfikacji]], otaczających stołeczne miasto [[Valletta]] na [[Malta|Malcie]]. Pierwszym elementem fortyfikacji był, zbudowany w 1552, [[Fort św. Elma]], lecz budowę fortyfikacji wokół miasta rozpoczęto w 1566, z funduszów [[Wielcy mistrzowie zakonu joannitów|Wielkiego Mistrza]] [[Jean de la Valette|Jeana de Valette]]. Fortyfikacje były modyfikowane w ciągu wieków, z wybudowaną w 1856, jako ostatni element obronny, [[Bateria Lascaris|Baterią Lascaris]]. Większość umocnień pozostała do dziś nienaruszona.
'''Fortyfikacje Valletty''' ({{W języku|mt|Is-Swar tal-Belt Valletta}}) – ciąg [[mur obronny|murów obronnych]] i innych [[fortyfikacja|fortyfikacji]], otaczających stołeczne miasto [[Valletta]] na [[Malta|Malcie]]. Pierwszym elementem fortyfikacji był, zbudowany w 1552, [[Fort Saint Elmo|fort św. Elma]], lecz budowę fortyfikacji wokół miasta rozpoczęto w 1566, z funduszów [[Wielcy mistrzowie zakonu joannitów|wielkiego mistrza]] [[Jean de la Valette|Jeana de Valette]]. Fortyfikacje były modyfikowane w ciągu wieków, z wybudowaną w 1856, jako ostatni element obronny, [[Bateria Lascaris|baterią Lascaris]]. Większość umocnień pozostała do dziś nienaruszona.


Miasto Valletta, na równi z [[Nikozja|Nokozją]] na Cyprze, było uważane za praktyczny przykład [[miasto idealne|idealnego miasta]] Renesansu, i odnosiło się to tak do fortyfikacji, jak i życia codziennego w mieście<ref name="cosmescu"/>. Fortyfikacje były dobrze znane w Europie w XVII wieku, i mogły mieć wpływ na projekt części [[Twierdza Luksemburg|Twierdzy Luksemburg]]<ref name="luxembourg"/>. W książce z 1874 Valletta została określona jako „jedno z najlepiej ufortyfikowanych miast na świecie.”<ref name="pembroke"/> Dzisiaj fortyfikacje Valletty uważane są za najważniejsze z wszystkich [[Fortyfikacje Malty|fortyfikacji Malty]]<ref name="arx2011"/> i są częścią [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|światowego dziedzictwa UNESCO]]<ref name="unesco"/>.
Miasto Valletta, na równi z [[Nikozja|Nokozją]] na [[Cypr]]ze, było uważane za praktyczny przykład [[miasto idealne|idealnego miasta]] Renesansu, i odnosiło się to tak do fortyfikacji, jak i życia codziennego w mieście<ref name="cosmescu"/>. Fortyfikacje były dobrze znane w Europie w XVII wieku, i mogły mieć wpływ na projekt części [[Twierdza Luksemburg|Twierdzy Luksemburg]]<ref name="luxembourg"/>. W książce z 1874 Valletta została określona jako „jedno z najlepiej ufortyfikowanych miast na świecie.”<ref name="pembroke"/> Dzisiaj fortyfikacje Valletty uważane są za najważniejsze z wszystkich [[Fortyfikacje Malty|fortyfikacji Malty]]<ref name="arx2011"/> i są częścią [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|światowego dziedzictwa UNESCO]]<ref name="unesco"/>.


== Historia ==
== Historia ==
Linia 44: Linia 44:
Budowa ufortyfikowanego miasta na półwyspie Sciberras była brana pod uwagę po raz pierwszy w 1524, kiedy [[Zakon Maltański|Zakon św. Jana]] wysłał komisję, w celu sprawdzenia przydatności wysp maltańskich<ref name="about"/>. W tym czasie, jedyną fortyfikacją na półwyspie była wieża strażnicza, zbudowana przez [[Korona Domu Aragonii|Aragończyków]] w 1488<ref name="stelmo"/>. Wieża została wzmocniona w 1533, lecz planowane miasto nie zostało zbudowane, ponieważ Zakon skoncentrował się na budowie fortyfikacji [[Birgu]], które stało się jego bazą<ref name="zammitv"/>.
Budowa ufortyfikowanego miasta na półwyspie Sciberras była brana pod uwagę po raz pierwszy w 1524, kiedy [[Zakon Maltański|Zakon św. Jana]] wysłał komisję, w celu sprawdzenia przydatności wysp maltańskich<ref name="about"/>. W tym czasie, jedyną fortyfikacją na półwyspie była wieża strażnicza, zbudowana przez [[Korona Domu Aragonii|Aragończyków]] w 1488<ref name="stelmo"/>. Wieża została wzmocniona w 1533, lecz planowane miasto nie zostało zbudowane, ponieważ Zakon skoncentrował się na budowie fortyfikacji [[Birgu]], które stało się jego bazą<ref name="zammitv"/>.


W 1551 wojska [[Imperium Osmańskie|osmańskie]], po krótkim, nieudanym ataku na Maltę, [[Inwazja na Gozo|zdobyły Gozo]] a następnie [[Oblężenie Trypolisu (1551)|Trypolis]], czego rezultatem było ustanowienie przez Zakon komisji, w celu poprawienia fortyfikacji na wyspie. W 1552, aragońska strażnica została zburzona, a na jej miejscu zbudowano [[Fort Saint Elmo]]. Fort odegrał doniosłą rolę podczas [[Wielkie Oblężenie Malty|Wielkiego Oblężenia Malty]] w 1565. Wprawdzie ostatecznie upadł po miesiącu zażartej walki, podczas której został zabity osmański generał [[Turgut]], ale Rycerze Zakonu utrzymali się w Birgu i Senglei aż do czasu przybycia wojsk pomocniczych, i oblężenie zostało odparte<ref name="jackson"/>.
W 1551 wojska [[Imperium Osmańskie|osmańskie]], po krótkim, nieudanym ataku na Maltę, [[Inwazja na Gozo (1551)|zdobyły Gozo]] a następnie [[Oblężenie Trypolisu (1551)|Trypolis]], czego rezultatem było ustanowienie przez Zakon komisji, w celu poprawienia fortyfikacji na wyspie. W 1552, aragońska strażnica została zburzona, a na jej miejscu zbudowano [[fort Saint Elmo]]. Fort odegrał doniosłą rolę podczas [[Wielkie Oblężenie Malty|Wielkiego Oblężenia Malty]] w 1565. Wprawdzie ostatecznie upadł po miesiącu zażartej walki, podczas której został zabity osmański generał [[Turgut]], ale rycerze Zakonu utrzymali się w Birgu i Senglei aż do czasu przybycia wojsk pomocniczych, i oblężenie zostało odparte<ref name="jackson"/>.


=== Budowa ===
=== Budowa ===
Po tym, jak Zakon wyszedł zwycięsko z oblężenia, otrzymał finansową pomoc z Europy, która została spożytkowana na zbudowanie nowej stolicy na półwyspie Sciberras. Papież wysłał włoskiego inżyniera [[Francesco Laparelli]]ego, aby ten zaprojektował fortyfikacje miejskie<ref name="eccardt"/>, które zostały zaprojektowane jako [[Twierdza gwiazda|włoski system bastionów]]<ref name="militarch1566"/>. Oryginalny projekt Laparelliego składał się z otoczonego [[bastion]]ami rdzenia (''enceinte''), z dziewięcioma [[Nadszaniec|nadszańcami]] ([[Język angielski|ang.]] ''cavalier'') oraz fosy. Miasto zostało zaprojektowane według [[System hippodamejski|systemu hippodamejskiego]], miało zawierać [[arsenał]] dla floty oraz ''[[Manderaggio]]'' (port dla małych statków)<ref name="about"/>.
Po tym, jak Zakon wyszedł zwycięsko z oblężenia, otrzymał finansową pomoc z Europy, która została spożytkowana na zbudowanie nowej stolicy na półwyspie Sciberras. Papież wysłał włoskiego inżyniera [[Francesco Laparelli]]ego, aby ten zaprojektował fortyfikacje miejskie<ref name="eccardt"/>, które zostały zaprojektowane jako [[Twierdza gwiazda|włoski system bastionów]]<ref name="militarch1566"/>. Oryginalny projekt Laparelliego składał się z otoczonego [[bastion]]ami rdzenia (''enceinte''), z dziewięcioma [[Nadszaniec|nadszańcami]] ({{W języku|en|cavalier}}) oraz fosy. Miasto zostało zaprojektowane według [[System hippodamejski|systemu hippodamejskiego]], miało zawierać [[arsenał]] dla floty oraz ''[[manderaggio]]'' (port dla małych statków)<ref name="about"/>.


[[Kamień węgielny]] nowego miasta został położony przez Wielkiego Mistrza [[Jean de la Valette|Jeana de Valette]] 28 marca 1566, a miasto zostało nazwane ''Valletta'' na jego cześć. Mury miejskie były jednymi z pierwszych konstrukcji budowlanych, postawionych w mieście, i w większości zostały skończone w latach 1570. W trakcie stawiania murów dokonano pewnych zmian w stosunku do projektu, i tylko dwa nadszańce zostały zbudowane, a arsenału i Manderaggio nigdy nie zbudowano. Fort Saint Elmo, który został poważnie uszkodzony podczas Oblężenia 1565, został odbudowany i włączony w system murów miejskich<ref name="about"/>.
[[Kamień węgielny]] nowego miasta został położony przez wielkiego mistrza [[Jean de la Valette|Jeana de Valette]] 28 marca 1566, a miasto zostało nazwane ''Valletta'' na jego cześć. Mury miejskie były jednymi z pierwszych konstrukcji budowlanych, postawionych w mieście, i w większości zostały skończone w latach 1570. W trakcie stawiania murów dokonano pewnych zmian w stosunku do projektu, i tylko dwa nadszańce zostały zbudowane, a arsenału i ''manderaggio'' nigdy nie zbudowano. Fort Saint Elmo, który został poważnie uszkodzony podczas oblężenia w 1565, został odbudowany i włączony w system murów miejskich<ref name="about"/>.


Miasto Valletta oficjalnie zostało stolicą Malty oraz siedzibą Zakonu w dniu 18 marca 1571, jakkolwiek ciągle nie było ukończone<ref name="gaul"/>. Na koniec XVI w. Valletta była największym skupiskiem mieszkańców na Malcie<ref name="militarch1566"/>.
Miasto Valletta oficjalnie zostało stolicą Malty oraz siedzibą Zakonu w dniu 18 marca 1571, jakkolwiek ciągle nie było ukończone<ref name="gaul"/>. Na koniec XVI w. Valletta była największym skupiskiem mieszkańców na Malcie<ref name="militarch1566"/>.


=== Ulepszenia i imodyfikacje ===
=== Ulepszenia i imodyfikacje ===
[[Plik:GrandHarbourValletta1801.jpg|thumb|left|Widok Valletty i [[Wielki Port|Wielkiego Portu]] w 1801 r.]]
[[Plik:GrandHarbourValletta1801.jpg|thumb|left|Widok Valletty i [[Wielki Port|Wielkiego Portu]] w 1801]]


W wiekach XVII i XVIII, fortyfikacje Valletty były wzmacniane poprzez budowę różnych konstrukcji, wysuniętych przed ich główną linię, wliczając w to cztery [[przeciwstraż]]e wzdłuż przedpola, jak również osłoniętą drogę na [[przeciwskarpa|przeciwskarpie]] ([[Język angielski|ang.]] ''covertway'') oraz skarpę ([[Język angielski|ang.]] ''glacis''). W późnych latach 1680., północny koniec półwyspu, wraz z Fort St. Elmo, został również włączony w system bastionów wokół rdzenia (ang. ''enceinte''), znany jako ''[[Gregorio Carafa|Carafa]] Enceinte'', aby zapobiec lądowaniu wroga od strony morza<ref name="stelmo"/>.
W wiekach XVII i XVIII fortyfikacje Valletty były wzmacniane poprzez budowę różnych konstrukcji wysuniętych przed ich główną linię, wliczając w to cztery [[przeciwstraż]]e wzdłuż przedpola, jak również osłoniętą drogę na [[przeciwskarpa|przeciwskarpie]] ({{W języku|en|covertway}}) oraz [[przedstok]] ({{W języku|en|glacis}}). W późnych latach 1680. północny koniec półwyspu, wraz z fortem St. Elmo, został również włączony w system bastionów wokół rdzenia ({{W języku|en|enceinte}}), znany jako ''[[Gregorio Carafa|Carafa]] Enceinte'', aby zapobiec lądowaniu wroga od strony morza<ref name="stelmo"/>.


Pomimo tych zmian, zdawano sobie sprawę, że mury Valletty nie były wystarczająco mocne, aby wytrzymać oblężenie. W roku 1635 rozpoczęto budowę [[Floriana Lines]], włączając w to mury frontowe Valletty. Floriana Lines były również modyfikowane w XVIII w. W latach późniejszych, przedmieście [[Floriana|Floriany]] rozbudowało się na terenach pomiędzy Floriana Lines a murami frontowymi Valletty, i jest teraz miastem samym w sobie<ref name="about"/>.
Pomimo tych zmian, zdawano sobie sprawę, że mury Valletty nie są wystarczająco mocne, aby wytrzymać oblężenie. W roku 1635 rozpoczęto budowę [[Floriana Lines]], włączając w to mury frontowe Valletty. Floriana Lines były również modyfikowane w XVIII w. W latach późniejszych przedmieście [[Floriana]] rozbudowało się na terenach pomiędzy Floriana Lines a murami frontowymi Valletty, i jest teraz miastem samym w sobie<ref name="about"/>.


Flanki (boczne strony) miasta zostały osłonięte później, w wiekach XVII i XVIII. Zbudowano [[Santa Margherita Lines]], [[Cottonera Lines]] i [[Fort Ricasoli]] od strony [[Wielki Port|Grand Harbour]], oraz [[Fort Manoel]] i [[Fort Tigné]] od strony [[Port Marsamxett|Marsamxett]]<ref name="unesco1"/>. Późniejsze projekty, włączając w to budowę fortyfikacji na Corradino i [[Ta' Xbiex]], zostały zrobione, lecz pozostały niewykonane<ref name="arx-manoel"/>.
Flanki (boczne strony) miasta zostały osłonięte później, w wiekach XVII i XVIII. Zbudowano [[Santa Margherita Lines]], [[Cottonera Lines]] i [[fort Ricasoli]] od strony [[Wielki Port|Grand Harbour]], oraz [[fort Manoel]] i [[fort Tigné]] od strony [[Port Marsamxett|Marsamxett]]<ref name="unesco1"/>. Późniejsze projekty, włączając w to budowę fortyfikacji na Corradino i [[Ta’ Xbiex]], zostały wykonane, lecz nie zostały zrealizowane<ref name="arx-manoel"/>.


=== Okupacja francuska oraz rządy brytyjskie ===
=== Okupacja francuska oraz rządy brytyjskie ===
[[Plik:Goats at Port Real Wellcome L0045092.jpg|thumb|[[Brama Miejska w Valletcie#Trzecia Brama Miejska|Porta Reale]], zbudowana w 1853 r. i zburzona w roku 1963]]
[[Plik:Goats at Port Real Wellcome L0045092.jpg|thumb|[[Brama Miejska w Valletcie#Trzecia Brama Miejska|Porta Reale]], zbudowana w 1853 i zburzona w 1963]]
Fortyfikacje Valletty zostały użyte po raz pierwszy podczas [[Francuska okupacja Malty|francuskiej inwazji Malty]] 9 czerwca 1798 r. Zakon skapitulował po trzech dniach, 12 czerwca, i Valletta oraz jej fortyfikacje przeszły w ręce Francuzów. Podczas inspekcji fortyfikacji, [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] podobno zauważył: „Jestem bardzo zadowolony, że oni otwarli dla nas bramy.”<ref name="romeartlover"/>
Fortyfikacje Valletty zostały użyte po raz pierwszy podczas [[Francuska okupacja Malty|francuskiej inwazji na Maltę]] 9 czerwca 1798. Zakon skapitulował po trzech dniach, 12 czerwca, i Valletta oraz jej fortyfikacje przeszły w ręce Francuzów. Podczas inspekcji fortyfikacji, [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] podobno zauważył: „Jestem bardzo zadowolony, że oni otwarli dla nas bramy.”<ref name="romeartlover"/>


Kilka miesięcy po rozpoczęciu francuskiej okupacji, Maltańczycy zbuntowali się przeciwko Francuzom i [[Oblężenie Malty (1798–1800)|zablokowali ich na terenie Wielkiego Portu]], z brytyjską, neapolitańską i portugalską pomocą. Francuzi zdołali wytrzymać w Valletcie do września 1800 roku, kiedy to generał [[Claude-Henri Belgrand de Vaubois|Vaubois]] skapitulował przed Brytyjczykami, którzy przejęli władzę nad wyspą<ref name="conflict"/>.
Kilka miesięcy po rozpoczęciu francuskiej okupacji, Maltańczycy zbuntowali się przeciwko Francuzom i [[Oblężenie Malty (1798–1800)|zablokowali ich na terenie Wielkiego Portu]], z brytyjską, neapolitańską i portugalską pomocą. Francuzi zdołali wytrzymać w Valletcie do września 1800 roku, kiedy to generał [[Claude-Henri Belgrand de Vaubois|Vaubois]] skapitulował przed Brytyjczykami, którzy przejęli władzę nad wyspą<ref name="conflict"/>.


Podczas władzy Brytyjczyków fortyfikacje podlegały różnym modyfikacjom. Najbardziej znaczącą z nich była budowa [[Bateria Lascaris|Fortu Lascaris]] w latach 1854-1856. Do innych modyfikacji można zaliczyć dodanie baterii artyleryjskich oraz betonowych podstaw dział, zmiany w strzelnicach oraz zbudowanie [[Prochownia|prochowni]]. Wszystkie trzy oryginalne bramy do miasta, zbudowane jeszcze przez Rycerzy Zakonu, zostały zburzone i dwie z nich zostały zastąpione przez większe<ref name="nicpmi-valletta"/>.
Podczas władzy Brytyjczyków fortyfikacje podlegały różnym modyfikacjom. Najbardziej znaczącą z nich była budowa [[Bateria Lascaris|fortu Lascaris]] w latach 1854–1856. Do innych modyfikacji można zaliczyć dodanie baterii artyleryjskich oraz betonowych podstaw dział, zmiany w strzelnicach oraz zbudowanie [[Prochownia|prochowni]]. Wszystkie trzy oryginalne bramy do miasta, zbudowane jeszcze przez rycerzy Zakonu, zostały zburzone, dwie z nich zostały zastąpione przez większe<ref name="nicpmi-valletta"/>.


Brytyjczycy wielokrotnie w XIX w. proponowali zburzenie fortyfikacji Valletty. Pierwszy wniosek wyszedł na początku wieku od generała-majora [[Henry Pigot|Henry’ego Pigota]]<ref name="bonello"/>. W 1853 r. padła propozycja, aby zburzyć [[Saint James Cavalier]], aby zrobić miejsce pod szpital wojskowy. W roku 1855, sir [[John Pynnefather]] zaproponował zbudowanie [[cytadela|cytadeli]] na wyższym terenie półwyspu Sciberras, na miejscu przedpola Valletty i otaczającego go terenu<ref name="maltaramc"/>. W 1872 r. proponowano zburzyć wysunięte konstrukcje na przedpolu, natomiast wyburzenie kompletne przedpola było wnioskowane w roku 1882.<ref name="about"/> Finalnie, fortyfikacje pozostały w olbrzymiej części nietknięte, a jedyną częścią, która została zburzona była Luneta św. Magdaleny (St. Madeleine's Lunette), ulokowana przed wejściem do miasta (na miejscu, gdzie dziś [[Fontanna Trytona w Valletcie|Fontanna Trytona]]<ref name="nicpmi-advanced"/>.
Brytyjczycy wielokrotnie w XIX w. proponowali zburzenie fortyfikacji Valletty. Pierwszy wniosek wyszedł na początku wieku od generała-majora [[Henry Pigot|Henry’ego Pigota]]<ref name="bonello"/>. W 1853 padła propozycja, aby zburzyć [[Saint James Cavalier]], by zrobić miejsce pod szpital wojskowy. W 1855, sir [[John Pynnefather]] zaproponował zbudowanie [[cytadela|cytadeli]] na wyższym terenie półwyspu Sciberras, na miejscu przedpola Valletty i otaczającego go terenu<ref name="maltaramc"/>. W 1872 proponowano zburzyć wysunięte konstrukcje na przedpolu, natomiast wyburzenie kompletne przedpola było wnioskowane w 1882.<ref name="about"/> Finalnie, fortyfikacje pozostały w olbrzymiej części nietknięte, a jedynym fragmentem, który został zburzony była [[Luneta (fortyfikacja)|luneta św. Magdaleny]] (''St. Madeleine's Lunette''), ulokowana przed wejściem do miasta (na miejscu, gdzie dziś stoi [[Fontanna Trytona w Valletcie|Fontanna Trytona]]<ref name="nicpmi-advanced"/>.


Fortyfikacje przestały być używane do celu, w którym zostały zbudowane, pomiędzy końcowymi latami XIX w. a początkiem XX w. Niektóre ich części, jak Fort Saint Elmo, Fort Lascaris oraz [[Saluting Battery (Valletta)|Saluting Battery]] pozostały w użyciu aż do okresu po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]. Fort Saint Elmo został wycofany z użycia w roku 1972.<ref name="gusman"/> Fortyfikacje zostały wpisane na Listę Zabytków 1925.<ref name="mepa"/>
Fortyfikacje przestały być używane do celu, w którym zostały zbudowane, pomiędzy końcowymi latami XIX w. a początkiem XX w. Niektóre ich części, jak fort Saint Elmo, fort Lascaris oraz [[Saluting Battery (Valletta)|Saluting Battery]] pozostały w użyciu aż do okresu po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]. Fort Saint Elmo został wycofany z użycia w roku 1972.<ref name="gusman"/> Fortyfikacje zostały wpisane na Listę Zabytków 1925.<ref name="mepa"/>


W latach 1960. XIX-wieczna [[Brama Miejska w Valletcie#Trzecia Brama Miejska|Porta Reale]] została zburzona, dając miejsce [[Brama Miejska w Valletcie#Czwarta Brama Miejska|nowej City Gate]]<ref name="citygate"/>.
W latach 1960. XIX-wieczna [[Brama Miejska w Valletcie#Trzecia Brama Miejska|Porta Reale]] została zburzona, dając miejsce [[Brama Miejska w Valletcie#Czwarta Brama Miejska|nowej City Gate]]<ref name="citygate"/>.


=== Czasy współczesne ===
=== Czasy współczesne ===
[[Plik:Malta - Valletta - Triq Girolamo Cassar - Herbert Ganado Gardens+SS Peter and Paul Counterguard 01 ies.jpg|thumb|left|Odnawianie ''St. Peter and St. Paul Counterguard'' ([[przeciwstraż]]) w 2013 r.]]
[[Plik:Malta - Valletta - Triq Girolamo Cassar - Herbert Ganado Gardens+SS Peter and Paul Counterguard 01 ies.jpg|thumb|left|Odnawianie ''St. Peter and St. Paul Counterguard'' ([[przeciwstraż]]) w 2013]]


Pierwsze plany odnowienia fortyfikacji Valletty, równolegle z fortyfikacjami [[Fortyfikacje Birgu|Birgu]], [[Fortyfikacje Mdiny|Mdiny]] oraz [[Citadella (Malta)|Cytadelą]], zostały zrobione w roku 2006.<ref name="zammitn"/><ref name="fortune"/> Prace rozpoczęły się w roku 2010, na podstawie projektu opisywanego jako „największy w stuleciu”. „Dzicy lokatorzy” zostali usunięci z publicznych terenów wokół fortyfikacji<ref name="ameenj"/>. Górna część Fortu St. Elmo została odnowiona, jego dolne części – wyczyszczone<ref name="upperstelmo"/>. Kaplica św. Rocha w ''St. Michael Counterguard'', zbombardowana w czasie II wojny światowej, została odbudowana w roku 2014.<ref name="roche"/>
Pierwsze plany odnowienia fortyfikacji Valletty, równolegle z fortyfikacjami [[Fortyfikacje Birgu|Birgu]], [[Fortyfikacje Mdiny|Mdiny]] oraz [[Cittadella (Gozo)|Cittadelli]], zostały zrobione w roku 2006.<ref name="zammitn"/><ref name="fortune"/> Prace rozpoczęły się w roku 2010, na podstawie projektu opisywanego jako „największy w stuleciu”. „Dzicy lokatorzy” zostali usunięci z publicznych terenów wokół fortyfikacji<ref name="ameenj"/>. Górna część fortu St. Elmo została odnowiona, jego dolne części – wyczyszczone<ref name="upperstelmo"/>. Kaplica św. Rocha w ''St. Michael Counterguard'', zbombardowana w czasie II wojny światowej, została odbudowana w roku 2014.<ref name="roche"/>


W roku 2011, Brama Miejska, zbudowana w latach 1960., została zburzona, i [[Brama Miejska w Valletcie#Piąta Brama Miejska|nowa ''City Gate'']] została ukończona w 2014 r.<ref name="callejac"/>
W roku 2011, Brama Miejska, zbudowana w latach 1960., została zburzona, i [[Brama Miejska w Valletcie#Piąta Brama Miejska|nowa ''City Gate'']] została ukończona w 2014.<ref name="callejac"/>


== Układ fortyfikacji ==
== Układ fortyfikacji ==
Linia 97: Linia 97:
** St. James Cavalier (''[[Saint James Cavalier|Nadszaniec św. Jakuba]]'') – pięcioboczny nadszaniec, górujący nad bastionem św. Jakuba. Mieści aktualnie centrum kulturalne<ref name="nicpmi-stjamescavalier"/>.
** St. James Cavalier (''[[Saint James Cavalier|Nadszaniec św. Jakuba]]'') – pięcioboczny nadszaniec, górujący nad bastionem św. Jakuba. Mieści aktualnie centrum kulturalne<ref name="nicpmi-stjamescavalier"/>.
* Castile Curtain (''Kurtyna Castile'') – mur obronny łączący bastiony św. Jakuba oraz św. Piotra i Pawła. Jego przedpiersie zostało w dużym stopniu zdemontowane, aby zrobić miejsce dla drogi wiodącej z Floriany do Valletty<ref name="nicpmi-castilecurtain"/>.
* Castile Curtain (''Kurtyna Castile'') – mur obronny łączący bastiony św. Jakuba oraz św. Piotra i Pawła. Jego przedpiersie zostało w dużym stopniu zdemontowane, aby zrobić miejsce dla drogi wiodącej z Floriany do Valletty<ref name="nicpmi-castilecurtain"/>.
* St. Peter and St. Paul Bastion (''Bastion św. Piotra i św. Pawła'') – bastion o dwupoziomowym narożniku, znajdujący się na wschodnim krańcu murów frontowych. Górna część tworzy teraz [[Górne ogrody Barrakka|Upper Barrakka Gardens]], a dolna część mieści [[Saluting Battery (Valletta)|Saluting Battery]]<ref name="nicpmi-sspeterpaul"/>. XIX-wieczny [[Bateria Lascaris|Fort Lascaris]] jest ulokowany poniżej bastionu.
* St. Peter and St. Paul Bastion (''Bastion św. Piotra i św. Pawła'') – bastion o dwupoziomowym narożniku, znajdujący się na wschodnim krańcu murów frontowych. Górna część tworzy teraz [[Górne ogrody Barrakka|Upper Barrakka Gardens]], a dolna część mieści [[Saluting Battery (Valletta)|Saluting Battery]]<ref name="nicpmi-sspeterpaul"/>. XIX-wieczny [[Bateria Lascaris|fort Lascaris]] jest ulokowany poniżej bastionu.


Przed murami frontowymi znajduje się głęboka sucha [[fosa]]<ref name="nicpmi-ditch"/>. Pozostałości [[kojec (fortyfikacja)|stanowiska obronnego]] odkryto na jej dnie w 2012 r.<ref name="flanbat"/>
Przed murami frontowymi znajduje się głęboka sucha [[fosa]]<ref name="nicpmi-ditch"/>. W 2012 odkryto na jej dnie pozostałości [[kojec (fortyfikacja)|stanowiska obronnego]].<ref name="flanbat"/>


[[Plik:Malta 230915 Valletta 06.jpg|thumb|St. Michael's Counterguard oraz skład broni na szczytowej drodze [[przeciwskarpa|przeciwskarpy]] (''covertway'') Valletty, widziane z St. John’s Curtain]]
[[Plik:Malta 230915 Valletta 06.jpg|thumb|St. Michael's Counterguard oraz skład broni na szczytowej drodze [[przeciwskarpa|przeciwskarpy]] (''covertway'') Valletty, widziane z St. John’s Curtain]]
Bastiony są osłaniane z przodu przez mniejsze elementy fortyfikacji:
Bastiony są osłaniane z przodu przez mniejsze elementy fortyfikacji:
* St. Michael's Counterguard – trzypoziomowa [[przeciwstraż]], zbudowana w 1640 r. w pobliżu Bastionu św. Michała. Niższy poziom zawiera [[bartyzana|bartyzanę]] na wystającym narożniku oraz małą kaplicę pw. św. Rocha<ref name="nicpmi-stmichaelcguard"/>. Kaplica, zniszczona w czasie II wojny światowej, została odbudowana w roku 2014.<ref name="roche"/>
* St. Michael's Counterguard – trzypoziomowa [[przeciwstraż]], zbudowana w 1640 r. w pobliżu bastionu św. Michała. Niższy poziom zawiera [[bartyzana|bartyzanę]] na wystającym narożniku oraz małą kaplicę św. Rocha<ref name="nicpmi-stmichaelcguard"/>. Kaplica, zniszczona w czasie II wojny światowej, została odbudowana w roku 2014.<ref name="roche"/>
* St. John’s Counterguard – pięcioboczna przeciwstraż, zbudowana w 1640 r. w pobliżu Bastionu św. Jana. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieści się tam również magazyn prochu. Jest w tej chwili używana jako boisko piłkarskie<ref name="nicpmi-stjohncguard"/>.
* St. John’s Counterguard – pięcioboczna przeciwstraż, zbudowana w 1640 w pobliżu bastionu św. Jana. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieścił się tam również magazyn prochu. Jest w tej chwili używana jako boisko piłkarskie<ref name="nicpmi-stjohncguard"/>.
* St. Madeleine's Lunette – [[Luneta (fortyfikacja)|luneta]] osłaniająca Porta Reale Curtain oraz wejście do miasta. Została rozebrana w XIX w., na jej miejscu stoi teraz [[Fontanna Trytona (Malta)|Fontanna Trytona]]<ref name="nicpmi-advanced"/>.
* St. Madeleine's Lunette – [[Luneta (fortyfikacja)|luneta]] osłaniająca Porta Reale Curtain oraz wejście do miasta. Została rozebrana w XIX w., na jej miejscu stoi teraz [[Fontanna Trytona w Valletcie|Fontanna Trytona]]<ref name="nicpmi-advanced"/>.
* St. James Counterguard – pięcioboczna przeciwstraż, zbudowana w 1640 r. w pobliżu Bastionu św. Jakuba. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieści się tam również magazyn prochu. Na centralnym poziomie znajduje się współcześnie przybudówka Banku Centralnego Malty<ref name="nicpmi-stjamescguard"/>.
* St. James Counterguard – pięcioboczna przeciwstraż, zbudowana w 1640 w pobliżu bastionu św. Jakuba. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieścił się tam również magazyn prochu. Na centralnym poziomie znajduje się współcześnie przybudówka Banku Centralnego Malty<ref name="nicpmi-stjamescguard"/>.
* St. Peter and St. Paul Counterguard – dwupoziomowa przeciwstraż, zbudowana w 1640 r. w pobliżu Bastionu św. Piotra i św. Pawła. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieści się tam również magazyn prochu i betonowa platforma obserwacyjna<ref name="nicpmi-sspeterpaulcguard"/>.
* St. Peter and St. Paul Counterguard – dwupoziomowa przeciwstraż, zbudowana w 1640 w pobliżu bastionu św. Piotra i św. Pawła. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieścił się tam również magazyn prochu i betonowa platforma obserwacyjna<ref name="nicpmi-sspeterpaulcguard"/>.
Te elementy fortyfikacji były otoczone przez czołową fosę, której tylko część jest widoczna; reszta została zasypana gruzem<ref name="nicpmi-advanced"/>.
Te elementy fortyfikacji były otoczone przez czołową fosę, której tylko część jest widoczna; reszta została zasypana gruzem<ref name="nicpmi-advanced"/>.


Linia 113: Linia 113:
[[Plik:Valletta-panorama-fromsliema.jpg|thumb|center|700px|Mury obronne wzdłuż [[Port Marsamxett|portu Marsamxett]]]]
[[Plik:Valletta-panorama-fromsliema.jpg|thumb|center|700px|Mury obronne wzdłuż [[Port Marsamxett|portu Marsamxett]]]]


[[Plik:Malta - Valletta - Triq Sant Andrija - St. Andrew's Bastion 03 ies.jpg|thumb|Stanowisko działa w Bastionie św. Andrzeja]]
[[Plik:Malta - Valletta - Triq Sant Andrija - St. Andrew's Bastion 03 ies.jpg|thumb|Stanowisko działa w bastionie św. Andrzeja]]
Fortyfikacje od strony [[Port Marsamxett|portu Marsamxett]], rozpoczynają się od Bastionu św. Michała w ciągu fortyfikacji frontowych, a kończą się na Bastionie św. Grzegorza w Forcie Saint Elmo. W ich skład wchodzą:
Fortyfikacje od strony [[Port Marsamxett|portu Marsamxett]] rozpoczynają się od bastionu św. Michała w ciągu fortyfikacji frontowych, a kończą się na bastionie św. Grzegorza w forcie Saint Elmo. W ich skład wchodzą:
* St. Andrew Tenaille – małe [[Kleszcze (fortyfikacja)|kleszcze]] poniżej Bastionu św. Michała<ref name="nicpmi-standrewten"/>.
* St. Andrew Tenaille – małe [[Kleszcze (fortyfikacja)|kleszcze]] poniżej bastionu św. Michała<ref name="nicpmi-standrewten"/>.
* St. Andrew's Bastion (''Bastion św. Andrzeja'') – asymetryczny pięcioboczny bastion. Jest on dwupoziomowy, w jego dolnej części oryginalnie znajdowała się ''Marsamxett Gate'', zburzona na początku XX w.<ref name="nicpmi-standrewbastion"/> Poniżej bastionu znajduje się niewielka [[faussebraye]]. W r. 1838 w bastionie została zbudowana [[Kolumna Ponsonby'ego]], lecz została zniszczona przez uderzenie [[piorun]]a w 1864 roku<ref name="ponsonby"/>.
* St. Andrew's Bastion (''Bastion św. Andrzeja'') – asymetryczny pięcioboczny bastion. Jest on dwupoziomowy, w jego dolnej części oryginalnie znajdowała się brama ''Marsamxett Gate'', zburzona na początku XX w.<ref name="nicpmi-standrewbastion"/> Poniżej bastionu znajduje się niewielka [[faussebraye]]. W 1838 w bastionie została postawiona ''[[kolumna Ponsonby’ego]]'', lecz została zniszczona przez uderzenie [[piorun]]a w 1864<ref name="ponsonby"/>.
* Manderaggio Curtain (''Kurtyna Manderaggio'') – mur obronny łączący bastion św. Andrzeja i bastion św. Salwatora. Oryginalnie był podzielony na dwie części, aby umożliwić statkom wpływanie do [[Manderaggio]], lecz przerwa została zamurowana, kiedy prace nad Manderaggio zostały zarzucone<ref name="nicpmi-manderaggio"/>.
* Manderaggio Curtain (''Kurtyna Manderaggio'') – mur obronny łączący bastion św. Andrzeja i bastion św. Salwatora. Oryginalnie był podzielony na dwie części, aby umożliwić statkom wpływanie do ''[[manderaggio]]'', lecz przerwa została zamurowana, kiedy prace nad ''manderaggio'' zostały zarzucone<ref name="nicpmi-manderaggio"/>.
* San Salvatore Bastion (''Bastion św. Salwatora'') – płaskoczołowa platforma artyleryjska. W czasie II wojny światowej w bastionie wykopane były różne schrony przeciwlotnicze<ref name="nicpmi-sansalvatorebastion"/>.
* San Salvatore Bastion (''Bastion św. Salwatora'') – płaskoczołowa platforma artyleryjska. W czasie II wojny światowej w bastionie wykopane zostały schrony przeciwlotnicze<ref name="nicpmi-sansalvatorebastion"/>.
* German Curtain (''Kurtyna Niemiecka'') – mały mur obronny na północ od bastionu św. Salwatora. Tu również były kopane schrony przeciwlotnicze. Czasami German Curtain jest określany jako bastion<ref name="nicpmi-germancurtain"/>.
* German Curtain (''Kurtyna Niemiecka'') – mały mur obronny na północ od bastionu św. Salwatora. Tu również były wykopane schrony przeciwlotnicze. Czasami German Curtain jest określana jako bastion<ref name="nicpmi-germancurtain"/>.
* St. Sebastian Curtain (''Kurtyna św. Sebastiana'') – mały mur obronny na północ od German Curtain. Tu również były kopane schrony przeciwlotnicze. Czasami St. Sebastian Curtain jest określany jako bastion<ref name="nicpmi-stsebastiancurtain"/>.
* St. Sebastian Curtain (''Kurtyna św. Sebastiana'') – mały mur obronny na północ od German Curtain. Tu również były wykopane schrony przeciwlotnicze. Czasami St. Sebastian Curtain jest określana jako bastion<ref name="nicpmi-stsebastiancurtain"/>.
* English Curtain (''Kurtyna Angielska'') – długi mur obronny koło St. Elmo Bay (Zatoki św. Elma). W pobliżu znajduje się [[Zajazd Bawarski]]. W obrębie English Curtain znajduje się Jews' Sally Port oraz szereg schronów przeciwlotniczych. Pomiędzy English Curtain a French Curtain znajduje się zrekonstruowana [[bartyzana]]<ref name="nicpmi-englishcurtain"/>.
* English Curtain (''Kurtyna Angielska'') – długi mur obronny koło St. Elmo Bay (zatoki św. Elma). W pobliżu znajduje się [[Zajazd Bawarski]]. W obrębie English Curtain znajduje się ''Jews' Sally Port'' oraz szereg schronów przeciwlotniczych. Pomiędzy English Curtain a French Curtain znajduje się zrekonstruowana [[bartyzana]]<ref name="nicpmi-englishcurtain"/>.
* French Curtain (''Kurtyna Francuska'') – długi mur obronny koło St. Elmo Bay, połączony z [[Fort Saint Elmo|Fortem Saint Elmo]]<ref name="nicpmi-frenchcurtain"/>.
* French Curtain (''Kurtyna Francuska'') – długi mur obronny koło St. Elmo Bay, połączony z [[Fort Saint Elmo|fortem Saint Elmo]]<ref name="nicpmi-frenchcurtain"/>.


=== Fortyfikacje od strony Grand Harbour ===
=== Fortyfikacje od strony Grand Harbour ===
[[Plik:Malta Valletta Panorama 12.jpg|thumb|center|700px|Mury obronne wzdłuż [[Wielki Port|Wielkiego Portu]]]]
[[Plik:Malta Valletta Panorama 12.jpg|thumb|center|700px|Mury obronne wzdłuż [[Wielki Port|Wielkiego Portu]]]]


[[Plik:Malta - Valletta - Triq il-Lanca+Xatt il-Barriera+Siege Bell War memorial+Lower Barrakka Gardens (MSTHC) 01 ies.jpg|thumb|Bastion św. Krzysztofa z ''Siege Bell War Memorial'' na szczycie]]
[[Plik:Malta - Valletta - Triq il-Lanca+Xatt il-Barriera+Siege Bell War memorial+Lower Barrakka Gardens (MSTHC) 01 ies.jpg|thumb|Bastion św. Krzysztofa z [[Siege Bell War Memorial]] na szczycie]]
Fortyfikacje od strony [[Wielki Port|Grand Harbour]] rozpoczynają się od Bastionu św. Piotra i św. Pawła w ciągu fortyfikacji frontowych Valletty, a kończą na Kurtynie św. Ubaldeski Fortu Saint Elmo. W ich skład wchodzą:<ref name="melipa"/>
Fortyfikacje od strony [[Wielki Port|Grand Harbour]] rozpoczynają się od bastionu św. Piotra i św. Pawła w ciągu fortyfikacji frontowych Valletty, a kończą na kurtynie św. Ubaldeski fortu Saint Elmo. W ich skład wchodzą:<ref name="melipa"/>
* [[Bateria Lascaris|Fort Lascaris]], znany też jako Bateria Lascaris lub Lascaris Bastion – bateria w pobliżu Bastionu św. Piotra i św. Pawła, zbudowana przez Brytyjczyków w latach 1854-1856. W pobliżu znajduje się muzeum ''[[Lascaris War Rooms]]''<ref name="nicpmi-lascarisbattery"/>.
* [[Bateria Lascaris|Fort Lascaris]], znany też jako bateria Lascaris lub bastion Lascaris – bateria w pobliżu bastionu św. Piotra i św. Pawła, zbudowana przez Brytyjczyków w latach 1854–1856. W pobliżu znajduje się muzeum [[Lascaris War Rooms]]<ref name="nicpmi-lascarisbattery"/>.
* Marina Curtain (''Kurtyna [[Marina (żeglarstwo)|Mariny]]''), znana też jako Liesse Curtain (''Kurtyna Liesse'') – mur osłonowy łączący Bastion św. Piotra i św. Pawła z Bastionem św. Barbary. Oryginalnie mieściła się w nim ''Del Monte Gate'', w XIX w. zburzona i zastąpiona przez [[Brama Wiktorii w Valletcie|Victoria Gate]]<ref name="nicpmi-marinacurtain"/>.
* Marina Curtain (''Kurtyna [[Marina (żeglarstwo)|Mariny]]''), znana też jako Liesse Curtain (''Kurtyna Liesse'') – mur osłonowy łączący bastion św. Piotra i św. Pawła z bastionem św. Barbary. Oryginalnie mieściła się w nim brama Del Monte (''Del Monte Gate''), w XIX w. zburzona i zastąpiona przez [[Brama Wiktorii w Valletcie|Victoria Gate]]<ref name="nicpmi-marinacurtain"/>.
* St. Barbara Bastion (''Bastion św. Barbary'') – prostoczołowy bastion o niskim [[Przedpiersie (fortyfikacja)|przedpiersiu]]. Na południowym narożniku bastionu umiejscowiona jest [[bartyzana]]<ref name="nicpmi-stbarbarabastion"/>.
* St. Barbara Bastion (''Bastion św. Barbary'') – prostoczołowy bastion o niskim [[Przedpiersie (fortyfikacja)|przedpiersiu]]. Na południowym narożniku bastionu umiejscowiona jest [[bartyzana]]<ref name="nicpmi-stbarbarabastion"/>.
* St. Lucia Curtain (''Kurtyna św. Łucji'') – mur osłonowy łączący Bastion św. Barbary z Bastionem św. Krzysztofa<ref name="nicpmi-stluciacurtain"/>.
* St. Lucia Curtain (''Kurtyna św. Łucji'') – mur osłonowy łączący bastion św. Barbary z bastionem św. Krzysztofa<ref name="nicpmi-stluciacurtain"/>.
* St. Christopher Bastion (''Bastion św. Krzysztofa'') – dwupoziomowy, pięcioboczny bastion; został częściowo naruszony, aby zbudować [[Obwodnica|obwodnicę]] Valletty<ref name="nicpmi-stchristopherbastion"/>. Na wyższym poziomie znajdują się [[Dolne ogrody Barrakka|Lower Barrakka Gardens]], a na niższym – ''Siege Bell War Memorial'' oraz ''Monument to the Unknown Soldier'' (Pomnik Nieznanego Żołnierza). Większa część dolnej baterii, zbudowanej w latach 1680., została rozebrana, gdy budowano obwodnicę Valletty<ref name="nicpmi-grunenburglowbattery"/>.
* St. Christopher Bastion (''Bastion św. Krzysztofa'') – dwupoziomowy, pięcioboczny bastion; został częściowo naruszony, aby zbudować [[Obwodnica|obwodnicę]] Valletty<ref name="nicpmi-stchristopherbastion"/>. Na wyższym poziomie znajdują się [[Dolne ogrody Barrakka|Lower Barrakka Gardens]], a na niższym ''Siege Bell War Memorial'' z ''Pomnikiem Nieznanego Żołnierza''. Większa część dolnej baterii, zbudowanej w latach 1680., została rozebrana, gdy budowano obwodnicę Valletty<ref name="nicpmi-grunenburglowbattery"/>.
* St. Lazarus Curtain (''Kurtyna św. Łazarza'') – mur osłonowy łączący Bastion św. Krzysztofa i Bastion św. Łazarza<ref name="nicpmi-stlazaruscurtain"/>.
* St. Lazarus Curtain (''Kurtyna św. Łazarza'') – mur osłonowy łączący bastion św. Krzysztofa i bastion św. Łazarza<ref name="nicpmi-stlazaruscurtain"/>.
* St. Lazarus Bastion (''Bastion św. Łazarza'') – płaskolicy bastion, w którym znajduje się kilka brytyjskich stanowisk ogniowych oraz magazym<ref name="nicpmi-stlazarusbastion"/>.
* St. Lazarus Bastion (''Bastion św. Łazarza'') – płaskolicy bastion, w którym znajduje się kilka brytyjskich stanowisk ogniowych oraz magazyn<ref name="nicpmi-stlazarusbastion"/>.


=== Fort Saint Elmo ===
=== Fort Saint Elmo ===
Linia 141: Linia 141:
[[Plik:Malta Valletta2 tango7174.jpg|thumb|center|700px|[[Fort Saint Elmo]] z wejściem do Marsamxett po prawej]]
[[Plik:Malta Valletta2 tango7174.jpg|thumb|center|700px|[[Fort Saint Elmo]] z wejściem do Marsamxett po prawej]]


[[Plik:St. Elmo. Valletta. Fort.jpeg|thumb|Lewy półbastion Fortu Saint Elmo]]
[[Plik:St. Elmo. Valletta. Fort.jpeg|thumb|Lewy półbastion fortu Saint Elmo]]
[[Fort Saint Elmo]] jest najstarszą częścią fortyfikacji Valletty. Ma on pod kontrolą wejście do obu portów: Grand Harbour oraz Marsamxett. Fort oraz przyległe tereny zawierają:<ref name="melipa"/>
[[Fort Saint Elmo]] jest najstarszą częścią fortyfikacji Valletty. Ma on pod kontrolą wejście do obu portów: Grand Harbour oraz Marsamxett. Fort oraz przyległe tereny zawierają:<ref name="melipa"/>
* Upper St. Elmo (''Górny Saint Elmo'') – oryginalna [[twierdza gwiazda]], składająca się z dwóch półbastionów, dwóch boków i dwóch czół, placu [[Parada (wojsko)|defilad]], budynków [[koszary|koszarowych]] oraz wielkiego [[nadszaniec|nadszańca]].
* Upper St. Elmo (''Górny fort Saint Elmo'') – oryginalna [[twierdza gwiazda]], składająca się z dwóch półbastionów, dwóch boków i dwóch czół, placu [[Parada (wojsko)|defilad]], budynków [[koszary|koszarowych]] oraz wielkiego [[nadszaniec|nadszańca]].
* Vendôme Bastion (''Bastion Vendôme'') – bastion zbudowany w 1614 r., łączący Kurtynę Francuską z Fortem St. Elmo. Znajduje się na nim bartyzana. Po otoczeniu przez Carafa Enceinte, został przekształcony w magazyny, a później w zbrojownię. Dziś bastion jest częścią [[National War Museum (Malta)|Narodowego Muzeum Wojny]]<ref name="nicpmi-vendomebastion"/>.
* Vendôme Bastion (''Bastion Vendôme'') – bastion zbudowany w 1614, łączący kurtynę Francuską z fortem St. Elmo. Znajduje się na nim bartyzana. Po otoczeniu przez Carafa Enceinte, został przekształcony w magazyny, a później w zbrojownię. Dziś bastion jest częścią [[Narodowe Muzeum Wojny w Valletcie|Narodowego Muzeum Wojny]]<ref name="nicpmi-vendomebastion"/>.
* Carafa Enceinte (Dolny St. Elmo) – zespół bastionów i kurtyn, zbudowany dookoła Fortu St. Elmo po roku 1687. W jego skład wchodzą:
* Carafa Enceinte (''Dolny fort St. Elmo'') – zespół bastionów i kurtyn, zbudowany dookoła fortu St. Elmo po roku 1687. W jego skład wchodzą:
** St. Gregory Bastion (''Bastion św. Grzegorza'') – niesymetryczny bastion z lewym czołem dłuższym. Został przerobiony przez Brytyjczyków na pomieszczenie dla dział szybkostrzelnych ''QF 6 pounder 10 cwt''<ref name="nicpmi-stgregorybastion"/>.
** St. Gregory Bastion (''Bastion św. Grzegorza'') – niesymetryczny bastion z lewym czołem dłuższym. Został przerobiony przez Brytyjczyków na pomieszczenie dla dział szybkostrzelnych 57 mm ({{W języku|en|QF 6-pounder 10 cwt gun}})<ref name="nicpmi-stgregorybastion"/>.
** St. Gregory Curtain (''Kurtyna św. Grzegorza'') – mur osłonowy łączący Bastion św. Grzegorza i Bastion Niepokalanego Poczęcia. Znajdują się tam stanowiska różnego rodzaju dział brytyjskich<ref name="nicpmi-stgregorycurtain"/>.
** St. Gregory Curtain (''Kurtyna św. Grzegorza'') – mur osłonowy łączący bastion św. Grzegorza i bastion Niepokalanego Poczęcia. Znajdują się tam stanowiska różnego rodzaju dział brytyjskich<ref name="nicpmi-stgregorycurtain"/>.
** Conception Bastion (''Bastion Niepokalanego Poczęcia''), znany również jako Ball's Bastion (''Bastion Balla'') – mały pięcioboczny bastion, mieszczący pewną ilość stanowisk dział, magazyny oraz pokoje dla żołnierzy obsługujących działa. Sir [[Aleksander Ball]] został pochowany w bastionie<ref name="nicpmi-ballbastion"/>.
** Conception Bastion (''Bastion Niepokalanego Poczęcia''), znany również jako Ball's Bastion (''Bastion Balla'') – mały pięcioboczny bastion, mieszczący pewną ilość stanowisk dział, magazyny oraz pokoje dla żołnierzy obsługujących działa. Sir [[Alexander Ball]] został pochowany w bastionie<ref name="nicpmi-ballbastion"/>.
** Sta. Scholastica Curtain (''Kurtyna św. Scholastyki'') – mur osłonowy łączący Bastion Niepokalanego Poczęcia z Bastionem św. Jana. Znajduje się tam stanowisko dla działa ''RML 12.5 inch 38 ton'', jak również inne modyfikacje z czasów brytyjskich<ref name="nicpmi-stascholasticacurtain"/>.
** Sta. Scholastica Curtain (''Kurtyna św. Scholastyki'') – mur osłonowy łączący bastion Niepokalanego Poczęcia z bastionem św. Jana. Znajduje się tam stanowisko dla działa ''RML 12.5 inch 38 ton'', jak również inne modyfikacje z czasów brytyjskich<ref name="nicpmi-stascholasticacurtain"/>.
** St. John Bastion (''Bastion św. Jana''), znany również jako Abercrombie's Bastion (''Bastion Abercrombiego'') – duży asymetryczny bastion na St. Elmo Point, czubku półwyspu Sciberras. Bastion mieści stanowiska dział oraz magazyny<ref name="nicpmi-stjohnbastionelmo"/>.
** St. John Bastion (''Bastion św. Jana''), znany również jako Abercrombie's Bastion (''Bastion Abercrombiego'') – duży asymetryczny bastion na St. Elmo Point, czubku półwyspu Sciberras. Bastion mieści stanowiska dział oraz magazyny<ref name="nicpmi-stjohnbastionelmo"/>.
** St. Ubaldesca Curtain (''Kurtyna św. Ubaldeski''), znana też jako Abercrombie's Curtain (''Kurtyna Abercrombiego'') – długi mur osłonowy łączący Bastion św. Jana z Bastionem św. Łazarza. Znajdują się tam stanowiska brytyjskich dział<ref name="nicpmi-staubaldescacurtain"/>.
** St. Ubaldesca Curtain (''Kurtyna św. Ubaldeski''), znana też jako Abercrombie's Curtain (''Kurtyna Abercrombiego'') – długi mur osłonowy łączący bastion św. Jana z bastionem św. Łazarza. Znajdują się tam stanowiska brytyjskich dział<ref name="nicpmi-staubaldescacurtain"/>.
Między Górnym St. Elmo a murami Carafa Enceinte znajduje się kilka budynków koszarowych.
Między górnym St. Elmo a murami Carafa Enceinte znajduje się kilka budynków koszarowych.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 13:17, 20 maj 2022

Fortyfikacje Valletty
Ilustracja
Mury Valletty widziane z Manoel Island
Państwo

 Malta

Lokalizacja

Valletta

Typ

Mury miejskie, bastiony

Data budowy

1566-1570

Data eksploatacji

1571-1970

Bitwy

Francuska inwazja Malty (1798)
Oblężenie Malty (1798–1800)
II wojna światowa

Wydarzenia

Powstanie księży

Multimedia w Wikimedia Commons
Miasto Valletta
(City of Valletta)[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
ilustracja
Państwo

 Malta

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

I, VI

Numer ref.

131

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Położenie na mapie Malty
Mapa konturowa Malty, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Miasto Valletta(City of Valletta)”
Położenie na mapie Morza Śródziemnego
Mapa konturowa Morza Śródziemnego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Miasto Valletta(City of Valletta)”
Ziemia35°53′50,0″N 14°30′31,5″E/35,897222 14,508750
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Mapa fortyfikacji Valletty

Fortyfikacje Valletty (malt. Is-Swar tal-Belt Valletta) – ciąg murów obronnych i innych fortyfikacji, otaczających stołeczne miasto Valletta na Malcie. Pierwszym elementem fortyfikacji był, zbudowany w 1552, fort św. Elma, lecz budowę fortyfikacji wokół miasta rozpoczęto w 1566, z funduszów wielkiego mistrza Jeana de Valette. Fortyfikacje były modyfikowane w ciągu wieków, z wybudowaną w 1856, jako ostatni element obronny, baterią Lascaris. Większość umocnień pozostała do dziś nienaruszona.

Miasto Valletta, na równi z Nokozją na Cyprze, było uważane za praktyczny przykład idealnego miasta Renesansu, i odnosiło się to tak do fortyfikacji, jak i życia codziennego w mieście[1]. Fortyfikacje były dobrze znane w Europie w XVII wieku, i mogły mieć wpływ na projekt części Twierdzy Luksemburg[2]. W książce z 1874 Valletta została określona jako „jedno z najlepiej ufortyfikowanych miast na świecie.”[3] Dzisiaj fortyfikacje Valletty uważane są za najważniejsze z wszystkich fortyfikacji Malty[4] i są częścią światowego dziedzictwa UNESCO[5].

Historia

Tło historyczne

Budowa ufortyfikowanego miasta na półwyspie Sciberras była brana pod uwagę po raz pierwszy w 1524, kiedy Zakon św. Jana wysłał komisję, w celu sprawdzenia przydatności wysp maltańskich[6]. W tym czasie, jedyną fortyfikacją na półwyspie była wieża strażnicza, zbudowana przez Aragończyków w 1488[7]. Wieża została wzmocniona w 1533, lecz planowane miasto nie zostało zbudowane, ponieważ Zakon skoncentrował się na budowie fortyfikacji Birgu, które stało się jego bazą[8].

W 1551 wojska osmańskie, po krótkim, nieudanym ataku na Maltę, zdobyły Gozo a następnie Trypolis, czego rezultatem było ustanowienie przez Zakon komisji, w celu poprawienia fortyfikacji na wyspie. W 1552, aragońska strażnica została zburzona, a na jej miejscu zbudowano fort Saint Elmo. Fort odegrał doniosłą rolę podczas Wielkiego Oblężenia Malty w 1565. Wprawdzie ostatecznie upadł po miesiącu zażartej walki, podczas której został zabity osmański generał Turgut, ale rycerze Zakonu utrzymali się w Birgu i Senglei aż do czasu przybycia wojsk pomocniczych, i oblężenie zostało odparte[9].

Budowa

Po tym, jak Zakon wyszedł zwycięsko z oblężenia, otrzymał finansową pomoc z Europy, która została spożytkowana na zbudowanie nowej stolicy na półwyspie Sciberras. Papież wysłał włoskiego inżyniera Francesco Laparelliego, aby ten zaprojektował fortyfikacje miejskie[10], które zostały zaprojektowane jako włoski system bastionów[11]. Oryginalny projekt Laparelliego składał się z otoczonego bastionami rdzenia (enceinte), z dziewięcioma nadszańcami (ang. cavalier) oraz fosy. Miasto zostało zaprojektowane według systemu hippodamejskiego, miało zawierać arsenał dla floty oraz manderaggio (port dla małych statków)[6].

Kamień węgielny nowego miasta został położony przez wielkiego mistrza Jeana de Valette 28 marca 1566, a miasto zostało nazwane Valletta na jego cześć. Mury miejskie były jednymi z pierwszych konstrukcji budowlanych, postawionych w mieście, i w większości zostały skończone w latach 1570. W trakcie stawiania murów dokonano pewnych zmian w stosunku do projektu, i tylko dwa nadszańce zostały zbudowane, a arsenału i manderaggio nigdy nie zbudowano. Fort Saint Elmo, który został poważnie uszkodzony podczas oblężenia w 1565, został odbudowany i włączony w system murów miejskich[6].

Miasto Valletta oficjalnie zostało stolicą Malty oraz siedzibą Zakonu w dniu 18 marca 1571, jakkolwiek ciągle nie było ukończone[12]. Na koniec XVI w. Valletta była największym skupiskiem mieszkańców na Malcie[11].

Ulepszenia i imodyfikacje

Widok Valletty i Wielkiego Portu w 1801

W wiekach XVII i XVIII fortyfikacje Valletty były wzmacniane poprzez budowę różnych konstrukcji wysuniętych przed ich główną linię, wliczając w to cztery przeciwstraże wzdłuż przedpola, jak również osłoniętą drogę na przeciwskarpie (ang. covertway) oraz przedstok (ang. glacis). W późnych latach 1680. północny koniec półwyspu, wraz z fortem St. Elmo, został również włączony w system bastionów wokół rdzenia (ang. enceinte), znany jako Carafa Enceinte, aby zapobiec lądowaniu wroga od strony morza[7].

Pomimo tych zmian, zdawano sobie sprawę, że mury Valletty nie są wystarczająco mocne, aby wytrzymać oblężenie. W roku 1635 rozpoczęto budowę Floriana Lines, włączając w to mury frontowe Valletty. Floriana Lines były również modyfikowane w XVIII w. W latach późniejszych przedmieście Floriana rozbudowało się na terenach pomiędzy Floriana Lines a murami frontowymi Valletty, i jest teraz miastem samym w sobie[6].

Flanki (boczne strony) miasta zostały osłonięte później, w wiekach XVII i XVIII. Zbudowano Santa Margherita Lines, Cottonera Lines i fort Ricasoli od strony Grand Harbour, oraz fort Manoel i fort Tigné od strony Marsamxett[13]. Późniejsze projekty, włączając w to budowę fortyfikacji na Corradino i Ta’ Xbiex, zostały wykonane, lecz nie zostały zrealizowane[14].

Okupacja francuska oraz rządy brytyjskie

Porta Reale, zbudowana w 1853 i zburzona w 1963

Fortyfikacje Valletty zostały użyte po raz pierwszy podczas francuskiej inwazji na Maltę 9 czerwca 1798. Zakon skapitulował po trzech dniach, 12 czerwca, i Valletta oraz jej fortyfikacje przeszły w ręce Francuzów. Podczas inspekcji fortyfikacji, Napoleon podobno zauważył: „Jestem bardzo zadowolony, że oni otwarli dla nas bramy.”[15]

Kilka miesięcy po rozpoczęciu francuskiej okupacji, Maltańczycy zbuntowali się przeciwko Francuzom i zablokowali ich na terenie Wielkiego Portu, z brytyjską, neapolitańską i portugalską pomocą. Francuzi zdołali wytrzymać w Valletcie do września 1800 roku, kiedy to generał Vaubois skapitulował przed Brytyjczykami, którzy przejęli władzę nad wyspą[16].

Podczas władzy Brytyjczyków fortyfikacje podlegały różnym modyfikacjom. Najbardziej znaczącą z nich była budowa fortu Lascaris w latach 1854–1856. Do innych modyfikacji można zaliczyć dodanie baterii artyleryjskich oraz betonowych podstaw dział, zmiany w strzelnicach oraz zbudowanie prochowni. Wszystkie trzy oryginalne bramy do miasta, zbudowane jeszcze przez rycerzy Zakonu, zostały zburzone, dwie z nich zostały zastąpione przez większe[17].

Brytyjczycy wielokrotnie w XIX w. proponowali zburzenie fortyfikacji Valletty. Pierwszy wniosek wyszedł na początku wieku od generała-majora Henry’ego Pigota[18]. W 1853 padła propozycja, aby zburzyć Saint James Cavalier, by zrobić miejsce pod szpital wojskowy. W 1855, sir John Pynnefather zaproponował zbudowanie cytadeli na wyższym terenie półwyspu Sciberras, na miejscu przedpola Valletty i otaczającego go terenu[19]. W 1872 proponowano zburzyć wysunięte konstrukcje na przedpolu, natomiast wyburzenie kompletne przedpola było wnioskowane w 1882.[6] Finalnie, fortyfikacje pozostały w olbrzymiej części nietknięte, a jedynym fragmentem, który został zburzony była luneta św. Magdaleny (St. Madeleine's Lunette), ulokowana przed wejściem do miasta (na miejscu, gdzie dziś stoi Fontanna Trytona[20].

Fortyfikacje przestały być używane do celu, w którym zostały zbudowane, pomiędzy końcowymi latami XIX w. a początkiem XX w. Niektóre ich części, jak fort Saint Elmo, fort Lascaris oraz Saluting Battery pozostały w użyciu aż do okresu po II wojnie światowej. Fort Saint Elmo został wycofany z użycia w roku 1972.[21] Fortyfikacje zostały wpisane na Listę Zabytków 1925.[22]

W latach 1960. XIX-wieczna Porta Reale została zburzona, dając miejsce nowej City Gate[23].

Czasy współczesne

Odnawianie St. Peter and St. Paul Counterguard (przeciwstraż) w 2013

Pierwsze plany odnowienia fortyfikacji Valletty, równolegle z fortyfikacjami Birgu, Mdiny oraz Cittadelli, zostały zrobione w roku 2006.[24][25] Prace rozpoczęły się w roku 2010, na podstawie projektu opisywanego jako „największy w stuleciu”. „Dzicy lokatorzy” zostali usunięci z publicznych terenów wokół fortyfikacji[26]. Górna część fortu St. Elmo została odnowiona, jego dolne części – wyczyszczone[27]. Kaplica św. Rocha w St. Michael Counterguard, zbombardowana w czasie II wojny światowej, została odbudowana w roku 2014.[28]

W roku 2011, Brama Miejska, zbudowana w latach 1960., została zburzona, i nowa City Gate została ukończona w 2014.[29]

Układ fortyfikacji

Fortyfikacje frontowe

Fragment obrazu Edwarda Fanshawe z 1858 r., przedstawiający mury frontowe Valletty
Bastion św. Jana

Fortyfikacje frontowe Valletty to system bastionów, zawierający dojście do miasta od strony lądu. W ich skład wchodzą:[30]

  • St. Michael's Bastion (Bastion św. Michała), znany też jako Spencer's Bastion (Bastion Spencera)[31] – półbastion na zachodnim krańcu murów frontowych. W r. 1674 zbudowano tam dwa wiatraki, zburzone w XIX w.[32] Aktualnie bastion tworzy część Ogrodów Hastings[33].
  • St. John’s Curtain (Kurtyna św. Jana) – mur obronny łączący bastiony św. Michała oraz św. Jana. Tworzy on teraz część Ogrodów Hastings[34].
  • St. John’s Bastion (Bastion św. Jana) – wielki bastion rozwartokątny, z odtworzoną bartyzaną na jego wystającym narożniku. W tej chwili tworzy część Ogrodów Hastings[35].
  • Porta Reale Curtain (Kurtyna Porta Reale) – mur obronny łączący bastiony św. Jana i św. Jakuba. Główna brama miasta znajduje się w ciągu tego muru[37].
  • St. James Bastion (Bastion św. Jakuba) – wielki bastion rozwartokątny, z bartyzaną na jego wystającym narożniku. Jego grube przedpiersie z ambrazurami zostało zdemontowane. Bastion jest zajmowany przez Bank Centralny Malty oraz parking samochodowy[38].
    • St. James Cavalier (Nadszaniec św. Jakuba) – pięcioboczny nadszaniec, górujący nad bastionem św. Jakuba. Mieści aktualnie centrum kulturalne[39].
  • Castile Curtain (Kurtyna Castile) – mur obronny łączący bastiony św. Jakuba oraz św. Piotra i Pawła. Jego przedpiersie zostało w dużym stopniu zdemontowane, aby zrobić miejsce dla drogi wiodącej z Floriany do Valletty[40].
  • St. Peter and St. Paul Bastion (Bastion św. Piotra i św. Pawła) – bastion o dwupoziomowym narożniku, znajdujący się na wschodnim krańcu murów frontowych. Górna część tworzy teraz Upper Barrakka Gardens, a dolna część mieści Saluting Battery[41]. XIX-wieczny fort Lascaris jest ulokowany poniżej bastionu.

Przed murami frontowymi znajduje się głęboka sucha fosa[42]. W 2012 odkryto na jej dnie pozostałości stanowiska obronnego.[43]

St. Michael's Counterguard oraz skład broni na szczytowej drodze przeciwskarpy (covertway) Valletty, widziane z St. John’s Curtain

Bastiony są osłaniane z przodu przez mniejsze elementy fortyfikacji:

  • St. Michael's Counterguard – trzypoziomowa przeciwstraż, zbudowana w 1640 r. w pobliżu bastionu św. Michała. Niższy poziom zawiera bartyzanę na wystającym narożniku oraz małą kaplicę św. Rocha[44]. Kaplica, zniszczona w czasie II wojny światowej, została odbudowana w roku 2014.[28]
  • St. John’s Counterguard – pięcioboczna przeciwstraż, zbudowana w 1640 w pobliżu bastionu św. Jana. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieścił się tam również magazyn prochu. Jest w tej chwili używana jako boisko piłkarskie[45].
  • St. Madeleine's Lunette – luneta osłaniająca Porta Reale Curtain oraz wejście do miasta. Została rozebrana w XIX w., na jej miejscu stoi teraz Fontanna Trytona[20].
  • St. James Counterguard – pięcioboczna przeciwstraż, zbudowana w 1640 w pobliżu bastionu św. Jakuba. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieścił się tam również magazyn prochu. Na centralnym poziomie znajduje się współcześnie przybudówka Banku Centralnego Malty[46].
  • St. Peter and St. Paul Counterguard – dwupoziomowa przeciwstraż, zbudowana w 1640 w pobliżu bastionu św. Piotra i św. Pawła. Jej wystający narożnik zawiera bartyzanę, mieścił się tam również magazyn prochu i betonowa platforma obserwacyjna[47].

Te elementy fortyfikacji były otoczone przez czołową fosę, której tylko część jest widoczna; reszta została zasypana gruzem[20].

Fortyfikacje od strony Marsamxett

Mury obronne wzdłuż portu Marsamxett
Stanowisko działa w bastionie św. Andrzeja

Fortyfikacje od strony portu Marsamxett rozpoczynają się od bastionu św. Michała w ciągu fortyfikacji frontowych, a kończą się na bastionie św. Grzegorza w forcie Saint Elmo. W ich skład wchodzą:

  • St. Andrew Tenaille – małe kleszcze poniżej bastionu św. Michała[48].
  • St. Andrew's Bastion (Bastion św. Andrzeja) – asymetryczny pięcioboczny bastion. Jest on dwupoziomowy, w jego dolnej części oryginalnie znajdowała się brama Marsamxett Gate, zburzona na początku XX w.[49] Poniżej bastionu znajduje się niewielka faussebraye. W 1838 w bastionie została postawiona kolumna Ponsonby’ego, lecz została zniszczona przez uderzenie pioruna w 1864[50].
  • Manderaggio Curtain (Kurtyna Manderaggio) – mur obronny łączący bastion św. Andrzeja i bastion św. Salwatora. Oryginalnie był podzielony na dwie części, aby umożliwić statkom wpływanie do manderaggio, lecz przerwa została zamurowana, kiedy prace nad manderaggio zostały zarzucone[51].
  • San Salvatore Bastion (Bastion św. Salwatora) – płaskoczołowa platforma artyleryjska. W czasie II wojny światowej w bastionie wykopane zostały schrony przeciwlotnicze[52].
  • German Curtain (Kurtyna Niemiecka) – mały mur obronny na północ od bastionu św. Salwatora. Tu również były wykopane schrony przeciwlotnicze. Czasami German Curtain jest określana jako bastion[53].
  • St. Sebastian Curtain (Kurtyna św. Sebastiana) – mały mur obronny na północ od German Curtain. Tu również były wykopane schrony przeciwlotnicze. Czasami St. Sebastian Curtain jest określana jako bastion[54].
  • English Curtain (Kurtyna Angielska) – długi mur obronny koło St. Elmo Bay (zatoki św. Elma). W pobliżu znajduje się Zajazd Bawarski. W obrębie English Curtain znajduje się Jews' Sally Port oraz szereg schronów przeciwlotniczych. Pomiędzy English Curtain a French Curtain znajduje się zrekonstruowana bartyzana[55].
  • French Curtain (Kurtyna Francuska) – długi mur obronny koło St. Elmo Bay, połączony z fortem Saint Elmo[56].

Fortyfikacje od strony Grand Harbour

Mury obronne wzdłuż Wielkiego Portu
Bastion św. Krzysztofa z Siege Bell War Memorial na szczycie

Fortyfikacje od strony Grand Harbour rozpoczynają się od bastionu św. Piotra i św. Pawła w ciągu fortyfikacji frontowych Valletty, a kończą na kurtynie św. Ubaldeski fortu Saint Elmo. W ich skład wchodzą:[30]

  • Fort Lascaris, znany też jako bateria Lascaris lub bastion Lascaris – bateria w pobliżu bastionu św. Piotra i św. Pawła, zbudowana przez Brytyjczyków w latach 1854–1856. W pobliżu znajduje się muzeum Lascaris War Rooms[57].
  • Marina Curtain (Kurtyna Mariny), znana też jako Liesse Curtain (Kurtyna Liesse) – mur osłonowy łączący bastion św. Piotra i św. Pawła z bastionem św. Barbary. Oryginalnie mieściła się w nim brama Del Monte (Del Monte Gate), w XIX w. zburzona i zastąpiona przez Victoria Gate[58].
  • St. Barbara Bastion (Bastion św. Barbary) – prostoczołowy bastion o niskim przedpiersiu. Na południowym narożniku bastionu umiejscowiona jest bartyzana[59].
  • St. Lucia Curtain (Kurtyna św. Łucji) – mur osłonowy łączący bastion św. Barbary z bastionem św. Krzysztofa[60].
  • St. Christopher Bastion (Bastion św. Krzysztofa) – dwupoziomowy, pięcioboczny bastion; został częściowo naruszony, aby zbudować obwodnicę Valletty[61]. Na wyższym poziomie znajdują się Lower Barrakka Gardens, a na niższym Siege Bell War Memorial z Pomnikiem Nieznanego Żołnierza. Większa część dolnej baterii, zbudowanej w latach 1680., została rozebrana, gdy budowano obwodnicę Valletty[62].
  • St. Lazarus Curtain (Kurtyna św. Łazarza) – mur osłonowy łączący bastion św. Krzysztofa i bastion św. Łazarza[63].
  • St. Lazarus Bastion (Bastion św. Łazarza) – płaskolicy bastion, w którym znajduje się kilka brytyjskich stanowisk ogniowych oraz magazyn[64].

Fort Saint Elmo

 Główny artykuł: Fort Saint Elmo.
Fort Saint Elmo z wejściem do Marsamxett po prawej
Lewy półbastion fortu Saint Elmo

Fort Saint Elmo jest najstarszą częścią fortyfikacji Valletty. Ma on pod kontrolą wejście do obu portów: Grand Harbour oraz Marsamxett. Fort oraz przyległe tereny zawierają:[30]

  • Upper St. Elmo (Górny fort Saint Elmo) – oryginalna twierdza gwiazda, składająca się z dwóch półbastionów, dwóch boków i dwóch czół, placu defilad, budynków koszarowych oraz wielkiego nadszańca.
  • Vendôme Bastion (Bastion Vendôme) – bastion zbudowany w 1614, łączący kurtynę Francuską z fortem St. Elmo. Znajduje się na nim bartyzana. Po otoczeniu przez Carafa Enceinte, został przekształcony w magazyny, a później w zbrojownię. Dziś bastion jest częścią Narodowego Muzeum Wojny[65].
  • Carafa Enceinte (Dolny fort St. Elmo) – zespół bastionów i kurtyn, zbudowany dookoła fortu St. Elmo po roku 1687. W jego skład wchodzą:
    • St. Gregory Bastion (Bastion św. Grzegorza) – niesymetryczny bastion z lewym czołem dłuższym. Został przerobiony przez Brytyjczyków na pomieszczenie dla dział szybkostrzelnych 57 mm (ang. QF 6-pounder 10 cwt gun)[66].
    • St. Gregory Curtain (Kurtyna św. Grzegorza) – mur osłonowy łączący bastion św. Grzegorza i bastion Niepokalanego Poczęcia. Znajdują się tam stanowiska różnego rodzaju dział brytyjskich[67].
    • Conception Bastion (Bastion Niepokalanego Poczęcia), znany również jako Ball's Bastion (Bastion Balla) – mały pięcioboczny bastion, mieszczący pewną ilość stanowisk dział, magazyny oraz pokoje dla żołnierzy obsługujących działa. Sir Alexander Ball został pochowany w bastionie[68].
    • Sta. Scholastica Curtain (Kurtyna św. Scholastyki) – mur osłonowy łączący bastion Niepokalanego Poczęcia z bastionem św. Jana. Znajduje się tam stanowisko dla działa RML 12.5 inch 38 ton, jak również inne modyfikacje z czasów brytyjskich[69].
    • St. John Bastion (Bastion św. Jana), znany również jako Abercrombie's Bastion (Bastion Abercrombiego) – duży asymetryczny bastion na St. Elmo Point, czubku półwyspu Sciberras. Bastion mieści stanowiska dział oraz magazyny[70].
    • St. Ubaldesca Curtain (Kurtyna św. Ubaldeski), znana też jako Abercrombie's Curtain (Kurtyna Abercrombiego) – długi mur osłonowy łączący bastion św. Jana z bastionem św. Łazarza. Znajdują się tam stanowiska brytyjskich dział[71].

Między górnym St. Elmo a murami Carafa Enceinte znajduje się kilka budynków koszarowych.

Przypisy

  1. ↑ Cosmescu, Dragos „Nicosia”, fortified-places.com. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  2. ↑ „Luxembourg”, fortified-places.com. Zarchiwizowano z oryginału 22 Lut 2015. (ang.)
  3. ↑ William Pembroke Petridge: The American Travellers' Guides: Hand-books for Travellers in Europe and the East, Being a Guide Through Great Britain and Ireland, France, Belgium, Holland, Germany, Austria, Italy, Egypt, Syria, Turkey, Greece, Switzerland, Tyrol, Denmark, Norway, Sweden, Russia, Spain, and Portugal. Petridge & Company, 1874, s. 517. (ang.).
  4. ↑ Malta restores her historic fortifications. „Arx – International Journal of Military Architecture and Fortification”. 8, s. 7, 07.2011. (ang.).  Dostęp 16 Sie 2015.
  5. ↑ „City of Valletta”, UNESCO World Heritage List. Dostęp 16 Sie 2015. (ang.)
  6. ↑ a b c d e Attard, Sonia „The Valletta Fortifications”, aboutmalta.com. Dostęp 10 Cze 2015. (ang.)
  7. ↑ a b „Fort St. Elmo” (PDF), Heritage Malta. (ang.)
  8. ↑ Zammit, Vincent: Il-Gran Mastri – Ġabra ta' Tagħrif dwar l-Istorja ta' Malta fi Żmienhom – L-Ewwel Volum 1530-1680. Valletta: Valletta Publishing & Promotion Co. Ltd., 1992, s. 22. (malt.).
  9. ↑ Jackson, James „History's bloodiest siege used human heads as cannonballs”, Daily Mail (07.07.2007). Dostęp 11 Wrz 2015. (ang.)
  10. ↑ Eccardt, Thomas M.: Secrets of the Seven Smallest States of Europe: Andorra, Liechtenstein, Luxembourg, Malta, Monaco, San Marino, and Vatican City. New York City: Hippocrene Books, 2005, s. 235. ISBN 978-0-7818-1032-6. (ang.).
  11. ↑ a b „Valletta – 1566”, MilitaryArchitecture.com. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  12. ↑ Gaul, Simon: Malta, Gozo & Comino. New Holland Publishers, 2007, s. 100. ISBN 978-1-86011-365-9. (ang.).
  13. ↑ Tentative Lists „Knights' Fortifications around the Harbours of Malta”, UNESCO Tentative Lists. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  14. ↑ Stephen C. Spiteri. Fort Manoel. „ARX Occasional Papers”. 4, 2014. (ang.).  Dostęp 11 Lip 2015.
  15. ↑ „Valletta – The Fortifications”, romeartlover.tripod.com, Dostęp 28 Sie 2015. (ang.)
  16. ↑ „The Conflict for Malta, 1798 – 1802”, napoleon-series.org (12.2008). Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  17. ↑ „Valletta” (PDF), National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Wrz 2015. (ang.)
  18. ↑ Bonello, Giovanni „Let’s hide the majestic bastions”, Times of Malta (08.11.2012). Dostęp 5 Paź 2014. (ang.)
  19. ↑ „Regimental Hospitals and Military Hospitals of the Malta Garrison”, maltarmc.com. Wyd. British Army Medical Services And the Malta Garrison 1799 – 1979. Dostęp 21 Paź 2015. (ang.)
  20. ↑ a b c „Advanced Ditch – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  21. ↑ Gusman, George R. „Fort St Elmo”, Times of Malta (05.04.2012). Dostęp 11 Wrz 2015. (ang.)
  22. ↑ „Protection of Antiquities Regulations 21st November, 1932 Government Notice 402 of 1932, as Amended by Government Notices 127 of 1935 and 338 of 1939.”, Malta Environment and Planning Authority. (ang.)
  23. ↑ Attard, Chris „The gate triumphant”, Times of Malta (24.08.2008). Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  24. ↑ Zammit, Ninu „Restoration of forts and fortifications”, Times of Malta (12.12.2006). Dostęp 10 Cze 2015. (ang.)
  25. ↑ „A fortune on fortifications”, Times of Malta (20.06.2008). Dostęp 10 Cze 2015. (ang.)
  26. ↑ Ameen, Juan „Restoration starts on Valletta bastions”, Times of Malta (01.02.2010). Dostęp 10 Cze 2015. (ang.)
  27. ↑ „Updated – Upper Fort St Elmo restoration nears completion”, Times of Malta (04.11.2014). Dostęp 10 Cze 2015. (ang.)
  28. ↑ a b „Counterguard Chapel Reconstructed”, MilitaryArchitecture.com (20.11.2014). Dostęp 10 Cze 2015. (ang.)
  29. ↑ Calleja, Claudia „City Gate bites the dust”, Times of Malta (06.05.2011). Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  30. ↑ a b c Meli, Pavla Antonia: An Introduction to the Hospitaller Military Architecture of Valletta. 1998. (ang.).
  31. ↑ Donald H. Simpson. Some public monuments of Valletta 1800–1955. „Melita Historica”. 2 (3), s. 157, 1958. 
  32. ↑ „Windmill St Michael's Bastion 1”, The Malta Windmill Database. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  33. ↑ „St Michael Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  34. ↑ „St John Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  35. ↑ „St John Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  36. ↑ „St John Cavalier – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  37. ↑ „Porta Reale Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  38. ↑ „St James Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  39. ↑ „St James Cavalier – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  40. ↑ „Castile Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  41. ↑ „SS Peter and Paul Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  42. ↑ „Main Ditch – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands|accessdate. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  43. ↑ „Flanking battery discovered in Valletta Ditch”, MilitaryArchitecture.com (25.02.2012). Dostęp 11 Lut 2015. (ang.)
  44. ↑ „St Michael Counterguard – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  45. ↑ „St John Counterguard – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  46. ↑ „St James Counterguard – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  47. ↑ „SS Peter and Paul Counterguard – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  48. ↑ „St Andrew Tenaille – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  49. ↑ „St Andrew Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  50. ↑ „The lost landmarks of Malta: Ponsonby’s Column, Valletta”, The Malta Independent (26.01.2014). Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  51. ↑ „Manderaggio Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  52. ↑ „San Salvatore Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  53. ↑ „German Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  54. ↑ „St. Sebstian Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  55. ↑ „English Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  56. ↑ „French Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  57. ↑ „Lascaris Battery – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  58. ↑ „Marina Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  59. ↑ „St Barbara Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  60. ↑ „St Lucy Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  61. ↑ „St Christopher Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  62. ↑ „Grunenburg low battery – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  63. ↑ „St Lazarus Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  64. ↑ „St Lazarus Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  65. ↑ „Vendôme Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  66. ↑ „St Gregory Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  67. ↑ „St Gregory Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  68. ↑ Conception Bastion – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  69. ↑ „Sta Scholastica Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  70. ↑ „St John Bastion Caraffa – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
  71. ↑ „Sta Ubaldesca Curtain – Valletta”, National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. Dostęp 11 Lip 2015. (ang.)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fortyfikacje_Valletty&oldid=67228368”