Przejdź do zawartości

Francesco Laparelli

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Francesco Laparelli
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 kwietnia 1521
Cortona, Republika Florencka (dziś Włochy)

Data i miejsce śmierci

20 października 1570
Królestwo Kandii(inne języki) (dziś Kreta)

Narodowość

włoska

Praca
Budynki

fortyfikacje Valletty

Francesco Laparelli da Cortona (ur., 5 kwietnia 1521, zm. 20 października 1570) – włoski architekt, inżynier wojskowy. Był asystentem Michelangelo Buonarrotiego, później został wysłany przez papieża, aby nadzorować budowę Valletty na Malcie[1].

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Laparelli urodził się w Cortonie 5 kwietnia 1521 roku w jednej z najbogatszych i najznakomitszych rodzin w tym mieście. W młodości ćwiczył się we władaniu bronią, studiował matematykę Euklidesa i architekturę Witruwiusza, oraz doskonalił rysunek. W latach 1550. spotkał swego późniejszego mecenasa Gabrio Serbelloniego, generała i inżyniera wojskowego, pod którego silnym wpływem pozostał[2].

W roku 1560 Francesco Laparelli został wezwany do Rzymu przez papieża Piusa IV, gdzie dostał zadanie odnowienia fortyfikacji Civitavecchia. W tym samym roku zaprojektował fortyfikacje broniące nowego ujścia Tybru, a w roku 1561 kierował pracami przy systemie obronnym Wzgórza Watykańskiego. W 1565 roku ukończył wielki pięciokąt Zamku Świętego Anioła z bastionami, przyczyniając się do wzmocnienia systemu obronnego Watykanu, współpracował z Michelangelo Buonarrotim w pracach nad wielką kopułą bazyliki św. Piotra[2].

Mapa Valletty z lat 1580.
Saint James Cavalier, część fortyfikacji Valletty, które zostały zaprojektowane przez Laparelliego.

Czteromiesięczne Wielkie Oblężenie Malty zakończyło się we wrześniu 1565, lecz wyspa była w ruinie. Wielki Mistrz Jean de la Valette był zdeterminowany ją odbudować, wybierając wzniesiony teren półwyspu Sciberras jako miejsce na nową fortecę. Francesco Laparelli został zaangażowany do wykonania budowy[3]. Został wysłany na Maltę przez papieża Piusa V, który przekazał pieniądze na odbudowanie wyspy[4].

Laparelli przybył na wyspę w grudniu 1565 roku, Zakon otrzymał jego pierwszy raport już 3 stycznia 1566 roku. Mówił on, że fortyfikacje Birgu, Senglei i St. Elmo ucierpiały tak bardzo, że aby wykonać podstawowe naprawy, potrzeba zatrudnić cztery tysiące robotników pracujących 24 godziny na dobę. Zamiast tego zaproponował on szybsze i tańsze wyjście – budowę nowych umocnień na półwyspie Sciberras. W raporcie z 13 stycznia tegoż roku Laparelli wysunął mocniejszy argument za budową nowego miasta, pisząc, że aby utrzymać wyspę bez niego należy zaangażować 12 000 pieszych i 200 konnych rycerzy. Zaś jedynie 5000 piechoty obroni wyspę, gdy zbuduje się nową twierdzę. Rycerze Zakonu wysłali listy do europejskich dworów królewskich, w których zagrozili opuszczeniem wyspy, jeśli nie dostaną pomocy finansowej i zbrojnej. 14 marca 1566 roku, po otrzymaniu gwarancji od Hiszpanii i innych dworów, zdecydowali się rozpocząć budowę[5].

Laparelli opracował plan miasta na wzór siatki, aby w lecie morska bryza mogła łatwo go przewietrzać. Opracował również system odwadniający. Zdecydował, że miasto otoczą mury obronne, a Fort Saint Elmo na końcu półwyspu ma zostać przebudowany[4]. Kamień węgielny nowego miasta Valletta położony został w marcu 1566 roku[3]. Filip II Hiszpański wysłał Giovan Giacomo Paleari Fratino, aby ten sprawdził projekt fortyfikacji. Giacomo Bosio zapisał dyskusję między Fratino i Laparellim, która miała miejsce na początku kwietnia 1566 roku[6]. Końcowy projekt, opublikowany 18 czerwca 1566 roku, zakładał ufortyfikowane miasto, które zajmie półwysep aż do Fortu St. Elmo, którego cztery bastiony i dwie cavaliery strzegą strony lądowej. W roku 1567 plan został przerobiony, dodając pogłębienie suchej fosy od strony lądu oraz budowę cystern, składów, magazynów oraz innych potrzebnych budynków[7].

Laparelli opuścił Maltę w roku 1569, angażując się w wojnę morską papiestwa z Turkami[7]. W tym czasie budowa głównych budynków nie została jeszcze rozpoczęta[4]. Zanim zdecydował się na powrót na Maltę, niespodziewanie, w roku 1570, zmarł na Krecie na dżumę. Miał 49 lat[7]. Budowa Valletty była kontynuowana przez jego maltańskiego asystenta Girolamo Cassara.

Ważniejsze prace

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Gallagher 2011 ↓, s. 88-89.
  2. a b The career of Capitano Francesco Laparelli da Cortona. University of Malta: Newspoint, 2017-03-14. [dostęp 2017-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-30)]. (ang.).
  3. a b Balbi 1965 ↓, s. 19.
  4. a b c Eccardt 2005 ↓, s. 235.
  5. Castillo 2006 ↓, s. 80.
  6. Viganò 2004 ↓, s. 129.
  7. a b c Castillo 2006 ↓, s. 81.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]