Przejdź do zawartości

Żabno: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Magen (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
74 689 edycji
drobne redakcyjne
Onui2 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
25 371 edycji
→Sport: rozwinięcie treści
(Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 24 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{inne znaczenia|miasta|[[Żabno (ujednoznacznienie)|inne miejscowości o tej samej nazwie]]}}
{{Inne znaczenia|miasta|[[Żabno (ujednoznacznienie)|inne miejscowości o tej samej nazwie]]}}
{{Polskie miasto infobox
{{Polskie miasto infobox
|nazwa = Żabno
|nazwa = Żabno
Linia 13: Linia 13:
|data założenia =
|data założenia =
|prawa miejskie = sprzed 1385 do 1905, odzyskane w 1934
|prawa miejskie = sprzed 1385 do 1905, odzyskane w 1934
|stanowisko zarządzającego =
|stanowisko zarządzającego = Burmistrz
|zarządzający = Marta Herduś
|zarządzający = Tomasz Kijowski (2024)
|powierzchnia = 11,13
|powierzchnia = 11,13
|wysokość = 183
|wysokość = 183
|rok = 30.06.2016
|rok = 31.12.2019
|liczba ludności = 4230<ref name="populacja2016">[http://www.polskawliczbach.pl/Zabno http://www.polskawliczbach.pl/Zabno], w oparciu o dane GUS.</ref>
|liczba ludności = 4200<ref name="populacja2019">{{Cytuj |tytuł = Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny |data dostępu = 2020-07-31 |opublikowany = demografia.stat.gov.pl |url = http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx}}</ref>
|gęstość zaludnienia = 380,1
|gęstość zaludnienia = 377,4
|strefa numeracyjna = (+48) 14
|strefa numeracyjna = (+48) 14
|kod pocztowy = 33-240
|kod pocztowy = 33-240
|tablice rejestracyjne = KTA
|tablice rejestracyjne = KTA
|plan miasta =
|kod mapy = Żabno (gmina)
|kod mapy = Żabno (gmina)
|współrzędne = 50°07′58″N 20°53′07″E
|współrzędne = 50°07′58″N 20°53′07″E
Linia 38: Linia 39:
'''Żabno''' – [[miasto]] w [[Powiat tarnowski|powiecie tarnowskim]] ([[Województwo małopolskie|woj. małopolskie]]) położone na prawym brzegu [[Dunajec|Dunajca]]. Siedziba [[Żabno (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Żabno]].
'''Żabno''' – [[miasto]] w [[Powiat tarnowski|powiecie tarnowskim]] ([[Województwo małopolskie|woj. małopolskie]]) położone na prawym brzegu [[Dunajec|Dunajca]]. Siedziba [[Żabno (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Żabno]].


Powierzchnia Żabna wynosi 11,13&nbsp;km², według danych [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]] z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 4200 mieszkańców<ref name="populacja2019" />.
Powierzchnia Żabna wynosi 11,13&nbsp;km², miasto liczy 4230 mieszkańców<ref>{{cytuj pismo |tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r. |url=http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2013-r-,7,10.html|czasopismo=|wydawca=Główny Urząd Statystyczny |miejsce=Warszawa |data=2013-07-26 |issn=1505-5507}}</ref>.


== Historia ==
== Historia ==
[[Plik:Potwierdzenie nadania prawa niemieckiego miastom Ksiaz, Zabno i Brzeg.jpg|thumb|left|[[Władysław II Jagiełło|Władysław]], król polski, nadaje prawo niemieckie miastom: Książ, Żabno i Brzeg wraz z przyległymi wioskami (1400)]]
[[Plik:Potwierdzenie nadania prawa niemieckiego miastom Ksiaz, Zabno i Brzeg.jpg|thumb|left|[[Władysław II Jagiełło|Władysław]], król polski, nadaje prawo niemieckie miastom: Książ, Żabno i Brzeg wraz z przyległymi wioskami (1400)]]
[[Plik:Żabno kościół.jpg|thumb|240x240px|[[Kościół Ducha Świętego w Żabnie|Kościół par. pw. Świętego Ducha]]|alt=]]
[[Plik:Żabno kościół.jpg|thumb|[[Kościół Ducha Świętego w Żabnie|Kościół par. pw. Świętego Ducha]]|alt=Kościół parafialny pw. Świętego Ducha w Żabnie. Na pierwszym planie zdjęcia widać zadbaną zieleń i białą wieżę kościoła. Obok budowli rośnie kilka dużych drzew.]]
[[Plik:Stacja kolejowa w Żabnie - 2.jpg|thumb|[[Żabno (stacja kolejowa)|Stacja kolejowa w Żabnie]] (2022)|alt=Zdjęcie przedstawia zniszczony, wyłożony betonowymi płytami peron stacji kolejowej w Żabnie, poniżej jego krawędzi, po prawej i lewej stronie widać tory. Po prawej stronie zdjęcia można zobaczyć wysokie krzaki i młode drzewka. W tle widać zniszczony ceglany budynek, rampę kolejową i dziką zieleń.]]
[[Plik:Żabno 2.jpg|thumb|240x240px|Ratusz w Żabnie|alt=]]
[[Plik:Ratusz w Żabnie.jpg|thumb|[[Ratusz w Żabnie]] (2022)|alt=Zdjęcie przedstawia Ratusz miejski w Żabnie. Budynek ratusza pomalowany jest na biało. W bryle budowli widać kilka okien oraz drzwi umiejscowione na środku. Na dachu znajduje się niewielka wieżyczka z zegarem. Obok ratusza rośnie kilka drzew, a w tle widać inne budynki.]]
⚫
Miejscowość początkowo była niewielką osadą. Najstarsza pisana wzmianka o Żabnie pochodzi z 1274, w tym roku książę [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesław Wstydliwy]] nadał miejscowość rycerzowi Świętosławowi z rodu [[Gryfici (Świebodzice)|Gryfitów]]<ref>{{Cytuj |tytuł=Historia&nbsp;miejscowości Żabno |data dostępu=2017-05-28 |opublikowany=www.sztetl.org.pl |url=http://www.sztetl.org.pl/pl/article/zabno/3,historia-miejscowosci/?action=view |język=pl}}</ref>. [[Prawa miejskie]] Żabno uzyskało przed 1385 rokiem<ref name=SgKP />. W 1400 roku król polski [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] nadał miastu prawo niemieckie.
[[File:Rynek w Żabnie - 1.jpg|thumb|Rynek w Żabnie, widok od południa]]
⚫
Miejscowość początkowo była niewielką osadą. Najstarsza pisana wzmianka o Żabnie pochodzi z 1274 roku, w tym roku książę [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesław Wstydliwy]] nadał miejscowość rycerzowi Świętosławowi z rodu [[Gryfici (Świebodzice)|Gryfitów]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Historia&nbsp;miejscowości Żabno |data dostępu = 2017-05-28 |opublikowany = www.sztetl.org.pl |url = http://www.sztetl.org.pl/pl/article/zabno/3,historia-miejscowosci/?action=view |język = pl}}</ref>. [[Prawa miejskie]] Żabno uzyskało przed 1385 rokiem<ref name=SgKP />. W 1400 roku król polski [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] nadał miastu prawo niemieckie.


Miejscowość wymienia w latach 1470–1480 [[Jan Długosz]] w księdze ''[[Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis]]'' wymieniając dziedzica Jana Rabsztyńskiego z Kraśnika, który odziedziczył ją po matce. Miasto miało wówczas 12 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]] mieszczańskich, łan wójtowski oraz folwark szlachecki z dworem<ref name=SgKP />.
Miejscowość wymienia w latach 1470–1480 [[Jan Długosz]] w księdze ''[[Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis]]'' wymieniając dziedzica Jana Rabsztyńskiego z Kraśnika, który odziedziczył ją po matce. Miasto miało wówczas 12 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]] mieszczańskich, łan wójtowski oraz folwark szlachecki z dworem<ref name=SgKP />.


Od XV wieku następuje rozwój rzemiosła. Żabno ze względu na swoje położenie komunikacyjne, stało się miejscem jarmarków. Prawo do nich miasto otrzymało w 1487 roku, a ich tradycja przetrwała do dziś. W XV wieku w mieście znajdowały się dwa kościoły, pw. Świętego Ducha i pw. Świętego Krzyża. Obecnie w mieście istnieje jedna [[Kościół łaciński|parafia rzymskokatolicka]] pod wezwaniem [[Parafia Ducha Świętego w Żabnie|Ducha Świętego]], należąca do [[Dekanat Żabno|dekanatu Żabno]], [[Diecezja tarnowska|diecezji tarnowskiej]]<ref>{{Cytuj |tytuł=http://www.zabno.diecezja.tarnow.pl/}}</ref>.
Od XV wieku następuje rozwój rzemiosła. Żabno ze względu na swoje położenie komunikacyjne, stało się miejscem jarmarków. Prawo do nich miasto otrzymało w 1487 roku, a ich tradycja przetrwała do dziś. W XV wieku w mieście znajdowały się dwa kościoły, pw. Świętego Ducha i pw. Świętego Krzyża. Obecnie w mieście istnieje jedna [[Kościół łaciński|parafia rzymskokatolicka]] pod wezwaniem [[Parafia Ducha Świętego w Żabnie|Ducha Świętego]], należąca do [[Dekanat Żabno|dekanatu Żabno]], [[Diecezja tarnowska|diecezji tarnowskiej]]<ref>{{Cytuj |url = http://www.zabno.diecezja.tarnow.pl/ |tytuł = Witamy na stronie startowej |archiwum = https://web.archive.org/web/20170321004001/http://www.zabno.diecezja.tarnow.pl/ |zarchiwizowano = 2017-03-21 |data dostępu = 2017-01-05}}</ref>.


Miasto było wielokrotnie niszczone, w 1501 roku zostało spalone przez [[Tatarzy|Tatarów]], a w 1655 roku przez [[Szwedzi|Szwedów]] i przez wojska [[Jerzy II Rakoczy|Rakoczego]].
Miasto było wielokrotnie niszczone, w 1501 roku zostało spalone przez [[Tatarzy|Tatarów]], a w 1655 roku przez [[Szwedzi|Szwedów]] i przez wojska [[Jerzy II Rakoczy|Rakoczego]].
Linia 54: Linia 57:
Po [[Rozbiory Polski|rozbiorach Polski]] miejscowość znalazła się w [[Zabór austriacki|zaborze austriackim]]. W 1799 roku prawie całe miasto strawił pożar. W XIX-wiecznym [[Słownik geograficzny Królestwa Polskiego|Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego]] miejscowość wymieniona jest w powiecie tarnowskim w [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]]. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi było 178 domów, w których mieszkało 1341 mieszkańców w tym 656 mężczyzn i 685 kobiet. W miasteczku mieszkało wtedy 669 katolików oraz 672 izraelitów<ref name=SgKP />. W miejscowości znajdowała się 6-klasowa [[Towarzystwo Szkoły Ludowej|szkoła ludowa]], urząd podatkowy i pocztowy<ref name=SgKP />.
Po [[Rozbiory Polski|rozbiorach Polski]] miejscowość znalazła się w [[Zabór austriacki|zaborze austriackim]]. W 1799 roku prawie całe miasto strawił pożar. W XIX-wiecznym [[Słownik geograficzny Królestwa Polskiego|Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego]] miejscowość wymieniona jest w powiecie tarnowskim w [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]]. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi było 178 domów, w których mieszkało 1341 mieszkańców w tym 656 mężczyzn i 685 kobiet. W miasteczku mieszkało wtedy 669 katolików oraz 672 izraelitów<ref name=SgKP />. W miejscowości znajdowała się 6-klasowa [[Towarzystwo Szkoły Ludowej|szkoła ludowa]], urząd podatkowy i pocztowy<ref name=SgKP />.


Miasto utraciło prawa miejskie w 1909 roku, a odzyskało je w 1934 roku już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę<ref>{{Cytuj |tytuł=http://zabno.pl/pl/00299,historia-zabna}}</ref>.
Miasto utraciło prawa miejskie w 1909 roku, a odzyskało je w 1934 roku już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę<ref>{{Cytuj |url = http://zabno.pl/pl/00299,historia-zabna |tytuł = Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Historia Żabna |opublikowany = zabno.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w maju 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 800 Żydów. We wrześniu 1942 roku zostali wywiezieni do getta w Tarnowie<ref>{{Cytuj |redaktor = Geoffrey P. Megargee |tytuł = Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945 |wolumin = II, part A |s = 597}}</ref>.


W kwietniu 1943 roku opodal miasta doszło do starcia oddziału „Stacha” Gwardii Ludowej z Niemcami i granatową policją. Zginęło kilkunastu gwardzistów<ref>Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 365.</ref>. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo tarnowskie|województwa tarnowskiego]].
W kwietniu 1943 roku opodal miasta doszło do starcia oddziału „Stacha” Gwardii Ludowej z Niemcami i granatową policją. Zginęło kilkunastu gwardzistów<ref>Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 365.</ref>. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo tarnowskie|województwa tarnowskiego]].


Żabno zostało wyzwolone 17 stycznia 1945 roku przez oddziały radzieckie. Dwudziestu żołnierzy poległych w walkach zostało pochowanych w zbiorowej mogile na cmentarzu. W 1948 roku na mogile ustawiono pomnik<ref>Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, str. 735</ref>.
17 stycznia 1945 roku do Żabna wkroczyły oddziały przez oddziały [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]. Dwudziestu żołnierzy poległych w walkach zostało pochowanych w zbiorowej mogile na cmentarzu. W 1948 roku na mogile ustawiono pomnik<ref>Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, s. 735</ref>.


==Zabytki==
== Zabytki ==
Obiekt wpisany do [[Rejestr zabytków (Polska)|rejestru zabytków]] [[Zabytek|nieruchomych]] województwa małopolskiego<ref name=":rejestr" />.
* [[Kościół Ducha Świętego w Żabnie|Kościół pw. Ducha Świętego]]
* [[Kościół Ducha Świętego w Żabnie|Kościół pw. Ducha Świętego]], otoczenie, drzewostan, wieża bramna;
* Ratusz wybudowany pod koniec XIX w.<ref>[https://zabno.pl/pl/00278,ratusz-w-zabnie Ratusz w Żabnie]/ref>
* [[Cmentarz wojenny nr 253 – Żabno]]
* [[Cmentarz wojenny nr 253 – Żabno|cmentarz wojenny nr 253]];
* [[Cmentarz żydowski w Żabnie]]
* [[Cmentarz żydowski w Żabnie|cmentarz żydowski]], ul. Kościuszki.


== Gospodarka ==
== Gospodarka ==
W XIX wieku ludność trudniła się przeważnie rolnictwem oraz handlem. Pierwszym zakładem przemysłowym w Żabnie była cegielnia uruchomiona w 1905 roku Obecnie Żabno jest ośrodkiem usługowym, z drobnym przemysłem m.in. metalowym i przetwórczym (przetwórstwo warzyw). Na terenie miasta znajdują się również dwie fabryki świeczek.
W XIX wieku ludność trudniła się przeważnie rolnictwem oraz handlem. Pierwszym zakładem przemysłowym w Żabnie była cegielnia uruchomiona w 1905 roku. Obecnie Żabno jest ośrodkiem usługowym, z drobnym przemysłem m.in. metalowym i przetwórczym (przetwórstwo warzyw). Na terenie miasta znajdują się również dwie fabryki świeczek.


== Związani z miejscowością ==
== Związani z miejscowością ==
W Żabnie urodził się pisarz [[Adolf Rudnicki]]<ref>{{Cytuj |autor = Author’s Name |tytuł = e-Kurier Dąbrowski – niezależny portal internetowy » Blog Archive » Adolf Rudnicki |data dostępu = 2020-05-25 |url = http://www.kurierdabrowski.pl/adolf-rudnicki |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Żydowski Instytut Historyczny |data dostępu = 2020-05-25 |opublikowany = www.jhi.pl |url = https://www.jhi.pl/psj/Rudnicki_Adolf |archiwum = https://web.archive.org/web/20200808030339/https://www.jhi.pl/psj/Rudnicki_Adolf |zarchiwizowano = 2020-08-08}}</ref>.
W Żabnie urodził się pisarz [[Adolf Rudnicki]].

W Żabnie często bywał [[Stanisław Wyspiański]], w miejscowym kościele znajdują się witraże według jego projektu<ref>{{Cytuj |tytuł = Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Aktualności |data dostępu = 2020-05-25 |opublikowany = www.zabno.pl |url = https://www.zabno.pl/pl/00070,news,00379,aktualnosci}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Biografia w kamienie wpisana |data dostępu = 2020-05-25 |opublikowany = kwiatek.krakow.pl |url = http://kwiatek.krakow.pl/wyspianski/biografi.htm}}</ref>.


== Transport ==
== Transport ==
⚫
Przez Żabno przebiegają drogi wojewódzkie [[Droga wojewódzka nr 973|nr 973]] oraz [[Droga wojewódzka nr 975|nr 975]].
{{Zobacz też|Żabno (stacja kolejowa)}}

⚫
Przez miasto przebiega [[Linia kolejowa nr 115|linia kolejowa]] [[Tarnów (stacja kolejowa)|Tarnów]] – [[Szczucin]] (obecnie linia kolejowa jest nieużywana) i drogi wojewódzkie [[Droga wojewódzka nr 973|nr 973]] oraz [[Droga wojewódzka nr 975|nr 975]].
W Żabnie znajduje się nieczynna dla ruchu pasażerskiego [[Żabno (stacja kolejowa)|stacja kolejowa]]. Przechodzi przez nią zbudowana w 1906 r. linia kolejowa [[Tarnów (stacja kolejowa)|Tarnów]] – [[Szczucin koło Tarnowa|Szczucin]], czyli tzw. [[Linia kolejowa nr 115|Szczucinka]]. Od 2000 roku po linii nie kursują rozkładowe pociągi pasażerskie<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Dawid Drwal |tytuł = 115 lat temu „Szczucinka” połączyła Powiśle z Tarnowem [ZDJĘCIA] |data = 2021-10-14 |data dostępu = 2022-09-30 |opublikowany = TEMI - Twoje Media Informacyjne |url = https://www.temi.pl/tarnow/historie-tarnowskie/115-lat-temu-szczucinka-polaczyla-powisle-z-tarnowem/ |język = pl}}</ref>. Współcześnie stacja w Żabnie jest ostatnim miejscem do którego mogą dojechać pociągi na linii kolejowej nr 115. Obecnie na żabnieńską stację sporadycznie przyjeżdżają pociągi towarowe<ref name=":0" />, a w latach 2019–2022 na żabnieńskiej stacji pojawiły się [[Pociąg retro|pasażerskie pociągi retro]] organizowane m.in. w ramach projektu „Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej”<ref>{{Cytuj |tytuł = Fotogaleria: Parowozem z Tarnowa do Żabna {{!}} Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej |data dostępu = 2020-10-13 |opublikowany = kolejegalicyjskie.pl |url = http://kolejegalicyjskie.pl/fotogaleria-parowozem-z-tarnowa-do-zabna/}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Pociągiem Retro na „Szczucince” z Tarnowa do Żabna (zdjęcia) |data dostępu = 2020-10-13 |opublikowany = www.rynek-kolejowy.pl |url = https://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/pociagiem-retro-na-szczucince-z-tarnowa-do-zabna-zdjecia-93807.html |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Paweł Chwał |tytuł = Tarnów. Sentymentalna podróż pociągiem retro do Tuchowa i Żabna. W weekend zabytkowy skład będzie kursował po torach w regionie |data = 2022-09-06 |data dostępu = 2022-09-30 |opublikowany = Tarnów Nasze Miasto |url = https://tarnow.naszemiasto.pl/tarnow-sentymentalna-podroz-pociagiem-retro-do-tuchowa-i/ar/c1-8982605 |język = pl}}</ref>.


== Media ==
== Media ==
Linia 81: Linia 89:
== Edukacja ==
== Edukacja ==
* Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego
* Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego
⚫
* Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. ks. Janusza St. Pasierba
* Gimnazjum im. Jana Pawła II
⚫
* Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. ks. Janusza St. Pasierba
* Przedszkole Publiczne
* Przedszkole Publiczne
* Niepubliczne Przedszkole <nowiki>''</nowiki>Smerfna Chata”
* Niepubliczne Przedszkole <nowiki>''</nowiki>Smerfna Chata”
Linia 88: Linia 95:
== Demografia ==
== Demografia ==
31 grudnia 2016 roku Żabno zamieszkiwało 4230 osób, w tym 2170 kobiet i 2060 mężczyzn. Średni wiek mieszkańców miasta wynosi 40,8 lat. Żabno ma&nbsp;dodatni&nbsp;przyrost naturalny (3,3&nbsp;na tysiąc mieszkańców).
31 grudnia 2016 roku Żabno zamieszkiwało 4230 osób, w tym 2170 kobiet i 2060 mężczyzn. Średni wiek mieszkańców miasta wynosi 40,8 lat. Żabno ma&nbsp;dodatni&nbsp;przyrost naturalny (3,3&nbsp;na tysiąc mieszkańców).
* Piramida wieku mieszkańców Żabna w 2014 roku<ref name="populacja2016" />.
* Piramida wieku mieszkańców Żabna w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Zabno|nazwa=Żabno w liczbach|data dostępu=10 stycznia 2016}}</ref>.
<br />[[Plik:Piramida wieku Zabno.png|690x480px]]
<br />[[Plik:Piramida wieku Zabno.png|690x480px]]


== Sport ==
== Sport ==
W Żabnie działa klub piłkarski [[MLKS Polan Żabno|Polan Żabno]], którego najwyższym osiągnięciem jest udział w rozgrywkach [[IV liga polska w piłce nożnej|IV ligi polskiej w piłce nożnej]]<ref>{{Cytuj |tytuł=http://mlkspolanzabno.futbolowo.pl/}}</ref>.
W Żabnie działa klub piłkarski MLKS Żabno, którego najwyższym osiągnięciem jest udział w rozgrywkach [[IV liga polska w piłce nożnej|IV ligi polskiej w piłce nożnej]]<ref>{{Cytuj |url = http://mlkspolanzabno.futbolowo.pl/ |tytuł = Oficjalny serwis MLKS Polan Żabno |archiwum = https://web.archive.org/web/20170105180737/http://mlkspolanzabno.futbolowo.pl/ |zarchiwizowano = 2017-01-05}}</ref>, natomiast w sezonie 2023/2024 występuje w [[Klasa okręgowa (grupa tarnowska II)|klasie okręgowej, gr. Tarnów II]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Skarb - MLKS Żabno |data dostępu = 2024-06-16 |opublikowany = www.90minut.pl |url = http://www.90minut.pl/skarb.php?id_sezon=83&id_klub=193}}</ref>.


== Współpraca międzynarodowa ==
== Współpraca międzynarodowa ==
Miasta i gminy partnerskie:
Miasta i gminy partnerskie:
{{flaga|DEU}} [[Bad Berka]]<ref>[https://www.zabno.pl/index.php?news=04185 Trzeciego października nasz zachodni sąsiad obchodził dwudziestą piątą rocznicę Zjednoczenia – 2015-10-12 na str. www.zabno.pl].</ref>
{{flaga|DEU}} [[Bad Berka]]{{fakt|data=2011-10}}


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Parafia Ducha Świętego w Żabnie]]
* [[Parafia Ducha Świętego w Żabnie]]
* [[Cmentarz wojenny nr 194 – Szczepanowice-Żabno]]


== Przypisy ==
== Przypisy ==
<references>
{{Przypisy|
<ref name="SgKP">{{cytuj stronę | url = http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/717 | tytuł = Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIV, hasło „Żabno”| opublikowany = nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego | data = 1880 | strony = 717 | data dostępu = 2018-03-24}}</ref>
<ref name="SgKP">{{cytuj stronę |url = http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/717 |tytuł = Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIV, hasło „Żabno” |opublikowany = nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego |data = 1880 |strony = 717 |data dostępu = 2018-03-24}}</ref><ref name=":rejestr">{{Cytuj |url = https://www.wuoz.malopolska.pl/wp-content/uploads/2023/07/Rejestr-zabytk%C3%B3w-powiaty-lipiec-2023.pdf |tytuł = Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy |opublikowany = wuoz.malopolska.pl |data dostępu = 2024-01-01}}</ref>
</references>
}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.osp.zabno.com/ Ochotnicza Straż pożarna w Żabnie]
* {{Cytuj stronę |url = http://www.osp.zabno.com/ |tytuł = Ochotnicza Straż pożarna w Żabnie |opublikowany = osp.zabno.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20090523101526/http://www.osp.zabno.com/ |zarchiwizowano = 2009-05-23}}
* [http://www.zabno.pl/ Urząd Miasta i Gminy w Żabnie]
* [http://www.zabno.pl/ Urząd Miasta i Gminy w Żabnie]
* [http://www.ck.zabno.com/ Gminne Centrum Kultury w Żabnie]
* {{Cytuj stronę |url = http://ck.zabno.com/ |tytuł = Gminne Centrum Kultury w Żabnie |opublikowany = ck.zabno.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20090118011036/http://ck.zabno.com/ |zarchiwizowano = 2009-01-18}}
* {{SgKP|XIV|717|Żabno (1)}}
* {{SgKP|XIV|717|Żabno (1)}}
* [http://kolejegalicyjskie.pl/fotogaleria-parowozem-z-tarnowa-do-zabna/ Fotogaleria z przejazdu pociągu z Tarnowa do Żabna]


{{Miasta województwa małopolskiego}}
{{Miasta województwa małopolskiego}}
{{Żabno}}
{{Gmina Żabno}}
{{Gmina Żabno}}
{{Powiat tarnowski}}
{{Powiat tarnowski}}

Wersja z 12:36, 16 cze 2024

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej samej nazwie.
Żabno
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Fontanna na rynku w Żabnie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

tarnowski

Gmina

Żabno

Prawa miejskie

sprzed 1385 do 1905, odzyskane w 1934

Burmistrz

Tomasz Kijowski (2024)

Powierzchnia

11,13 km²

Wysokość

183 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


4200[1]
377,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 14

Kod pocztowy

33-240

Tablice rejestracyjne

KTA

Położenie na mapie gminy Żabno
Mapa konturowa gminy Żabno, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Ziemia50°07′58″N 20°53′07″E/50,132778 20,885278
TERC (TERYT)

1216154

SIMC

0982641

Urząd miejski
ul. Jagiełły 1
33-240 Żabno
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Żabno – miasto w powiecie tarnowskim (woj. małopolskie) położone na prawym brzegu Dunajca. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żabno.

Powierzchnia Żabna wynosi 11,13 km², według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 4200 mieszkańców[1].

Historia

Władysław, król polski, nadaje prawo niemieckie miastom: Książ, Żabno i Brzeg wraz z przyległymi wioskami (1400)
Kościół parafialny pw. Świętego Ducha w Żabnie. Na pierwszym planie zdjęcia widać zadbaną zieleń i białą wieżę kościoła. Obok budowli rośnie kilka dużych drzew.
Kościół par. pw. Świętego Ducha
Zdjęcie przedstawia zniszczony, wyłożony betonowymi płytami peron stacji kolejowej w Żabnie, poniżej jego krawędzi, po prawej i lewej stronie widać tory. Po prawej stronie zdjęcia można zobaczyć wysokie krzaki i młode drzewka. W tle widać zniszczony ceglany budynek, rampę kolejową i dziką zieleń.
Stacja kolejowa w Żabnie (2022)
Zdjęcie przedstawia Ratusz miejski w Żabnie. Budynek ratusza pomalowany jest na biało. W bryle budowli widać kilka okien oraz drzwi umiejscowione na środku. Na dachu znajduje się niewielka wieżyczka z zegarem. Obok ratusza rośnie kilka drzew, a w tle widać inne budynki.
Ratusz w Żabnie (2022)
Rynek w Żabnie, widok od południa

Miejscowość początkowo była niewielką osadą. Najstarsza pisana wzmianka o Żabnie pochodzi z 1274 roku, w tym roku książę Bolesław Wstydliwy nadał miejscowość rycerzowi Świętosławowi z rodu Gryfitów[2]. Prawa miejskie Żabno uzyskało przed 1385 rokiem[3]. W 1400 roku król polski Władysław Jagiełło nadał miastu prawo niemieckie.

Miejscowość wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymieniając dziedzica Jana Rabsztyńskiego z Kraśnika, który odziedziczył ją po matce. Miasto miało wówczas 12 łanów mieszczańskich, łan wójtowski oraz folwark szlachecki z dworem[3].

Od XV wieku następuje rozwój rzemiosła. Żabno ze względu na swoje położenie komunikacyjne, stało się miejscem jarmarków. Prawo do nich miasto otrzymało w 1487 roku, a ich tradycja przetrwała do dziś. W XV wieku w mieście znajdowały się dwa kościoły, pw. Świętego Ducha i pw. Świętego Krzyża. Obecnie w mieście istnieje jedna parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem Ducha Świętego, należąca do dekanatu Żabno, diecezji tarnowskiej[4].

Miasto było wielokrotnie niszczone, w 1501 roku zostało spalone przez Tatarów, a w 1655 roku przez Szwedów i przez wojska Rakoczego.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim. W 1799 roku prawie całe miasto strawił pożar. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest w powiecie tarnowskim w Galicji. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi było 178 domów, w których mieszkało 1341 mieszkańców w tym 656 mężczyzn i 685 kobiet. W miasteczku mieszkało wtedy 669 katolików oraz 672 izraelitów[3]. W miejscowości znajdowała się 6-klasowa szkoła ludowa, urząd podatkowy i pocztowy[3].

Miasto utraciło prawa miejskie w 1909 roku, a odzyskało je w 1934 roku już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę[5].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w maju 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 800 Żydów. We wrześniu 1942 roku zostali wywiezieni do getta w Tarnowie[6].

W kwietniu 1943 roku opodal miasta doszło do starcia oddziału „Stacha” Gwardii Ludowej z Niemcami i granatową policją. Zginęło kilkunastu gwardzistów[7]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego.

17 stycznia 1945 roku do Żabna wkroczyły oddziały przez oddziały Armii Czerwonej. Dwudziestu żołnierzy poległych w walkach zostało pochowanych w zbiorowej mogile na cmentarzu. W 1948 roku na mogile ustawiono pomnik[8].

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9].

Gospodarka

W XIX wieku ludność trudniła się przeważnie rolnictwem oraz handlem. Pierwszym zakładem przemysłowym w Żabnie była cegielnia uruchomiona w 1905 roku. Obecnie Żabno jest ośrodkiem usługowym, z drobnym przemysłem m.in. metalowym i przetwórczym (przetwórstwo warzyw). Na terenie miasta znajdują się również dwie fabryki świeczek.

Związani z miejscowością

W Żabnie urodził się pisarz Adolf Rudnicki[10][11].

W Żabnie często bywał Stanisław Wyspiański, w miejscowym kościele znajdują się witraże według jego projektu[12][13].

Transport

Przez Żabno przebiegają drogi wojewódzkie nr 973 oraz nr 975.

W Żabnie znajduje się nieczynna dla ruchu pasażerskiego stacja kolejowa. Przechodzi przez nią zbudowana w 1906 r. linia kolejowa Tarnów – Szczucin, czyli tzw. Szczucinka. Od 2000 roku po linii nie kursują rozkładowe pociągi pasażerskie[14]. Współcześnie stacja w Żabnie jest ostatnim miejscem do którego mogą dojechać pociągi na linii kolejowej nr 115. Obecnie na żabnieńską stację sporadycznie przyjeżdżają pociągi towarowe[14], a w latach 2019–2022 na żabnieńskiej stacji pojawiły się pasażerskie pociągi retro organizowane m.in. w ramach projektu „Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej”[15][16][17].

Media

  • Nowa Gazeta Żabnieńska

Edukacja

  • Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego
  • Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. ks. Janusza St. Pasierba
  • Przedszkole Publiczne
  • Niepubliczne Przedszkole ''Smerfna Chata”

Demografia

31 grudnia 2016 roku Żabno zamieszkiwało 4230 osób, w tym 2170 kobiet i 2060 mężczyzn. Średni wiek mieszkańców miasta wynosi 40,8 lat. Żabno ma dodatni przyrost naturalny (3,3 na tysiąc mieszkańców).

  • Piramida wieku mieszkańców Żabna w 2014 roku[18].


Sport

W Żabnie działa klub piłkarski MLKS Żabno, którego najwyższym osiągnięciem jest udział w rozgrywkach IV ligi polskiej w piłce nożnej[19], natomiast w sezonie 2023/2024 występuje w klasie okręgowej, gr. Tarnów II[20].

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie: Niemcy Bad Berka[21]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-31].
  2. ↑ Historia miejscowości Żabno [online], www.sztetl.org.pl [dostęp 2017-05-28] (pol.).
  3. ↑ a b c d Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIV, hasło „Żabno”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 717. [dostęp 2018-03-24].
  4. ↑ Witamy na stronie startowej [online] [dostęp 2017-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-21].
  5. ↑ Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Historia Żabna [online], zabno.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  6. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 597.
  7. ↑ Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 365.
  8. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 735
  9. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
  10. ↑ Author’s Name, e-Kurier Dąbrowski – niezależny portal internetowy » Blog Archive » Adolf Rudnicki [online] [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  11. ↑ Żydowski Instytut Historyczny [online], www.jhi.pl [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-08].
  12. ↑ Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Aktualności [online], www.zabno.pl [dostęp 2020-05-25].
  13. ↑ Biografia w kamienie wpisana [online], kwiatek.krakow.pl [dostęp 2020-05-25].
  14. ↑ a b Dawid Drwal, 115 lat temu „Szczucinka” połączyła Powiśle z Tarnowem [ZDJĘCIA] [online], TEMI - Twoje Media Informacyjne, 14 października 2021 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
  15. ↑ Fotogaleria: Parowozem z Tarnowa do Żabna | Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej [online], kolejegalicyjskie.pl [dostęp 2020-10-13].
  16. ↑ Pociągiem Retro na „Szczucince” z Tarnowa do Żabna (zdjęcia) [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-10-13] (pol.).
  17. ↑ Paweł Chwał, Tarnów. Sentymentalna podróż pociągiem retro do Tuchowa i Żabna. W weekend zabytkowy skład będzie kursował po torach w regionie [online], Tarnów Nasze Miasto, 6 września 2022 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
  18. ↑ Żabno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  19. ↑ Oficjalny serwis MLKS Polan Żabno [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-05].
  20. ↑ Skarb - MLKS Żabno [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-06-16].
  21. ↑ Trzeciego października nasz zachodni sąsiad obchodził dwudziestą piątą rocznicę Zjednoczenia – 2015-10-12 na str. www.zabno.pl.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa małopolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa małopolskiego

Żabno
Części miasta wg TERYT

Herb Żabna

Gmina Żabno
Siedziba gminy
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Herb gminy Żabno

Powiat tarnowski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu tarnowskiego

Powiat dąbrowski (1920–39 i 1945–75)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 → i 1945–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39 →, 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Powiat tarnowski (1920–1975) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39, 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1939–45)
Miejskie
Wiejskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żabno&oldid=74019807”