Wikipedia

Województwo podlaskie

województwo w Polsce
Ten artykuł dotyczy współczesnego województwa. Zobacz też: inne województwa podlaskie.

Województwo podlaskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju. Przez jego środek przepływa Narew. Siedzibą władz województwa jest Białystok. Na dzień 1 stycznia 2022 województwo miało około 1,1 mln mieszkańców[4]. Obejmuje obszar 20 187,02 km²[2].

województwo podlaskie
— województwo —
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-PD

TERYT

20

Siedziba wojewody i sejmiku

Białystok

Wojewoda

Jacek Brzozowski[1]

Marszałek

Łukasz Prokorym

Powierzchnia (31 grudnia 2017)

20 187,02[2] km²

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności


1 135 201[3]

• gęstość

56,2 os./km²

Urbanizacja

60,8%[3]

Tablice rejestracyjne

B

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Mickiewicza 3
15-213 Białystok
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Wyszyńskiego 1
Białystok
Podział administracyjny
Plan województwa podlaskiego
Liczba miast na prawach powiatu

3

Liczba powiatów

14

Liczba gmin miejskich

13

Liczba gmin miejsko-wiejskich

27

Liczba gmin wiejskich

78

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego

Historia

edytuj
 
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa podlaskiego

Województwo podlaskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Województwo posiada fragmenty pierwotnej Puszczy Białowieskiej oraz unikatowe bagna w dolinie Biebrzy i rozlewiska Narwi. Wyróżnikiem jest także wielokulturowość i wielowyznaniowość jego mieszkańców.

Geografia

edytuj

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 20 187,02 km², co stanowi 6,5% powierzchni Polski[5].

Położenie administracyjne

edytuj

Województwo jest położone w północno-wschodniej Polsce i graniczy z[6]:

oraz z województwami:

Położenie fizycznogeograficzne

edytuj

Województwo podlaskie znajduje się na terenach Niziny Podlaskiej, Pojezierza Suwalskiego i Niziny Mazowieckiej. Krajobraz urozmaicony, ukształtowany na północy podczas zlodowacenia bałtyckiego, na pozostałym obszarze podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Najwyższe wzniesienia występują na północy, gdzie dominuje krajobraz pagórkowaty pojezierny, obejmujący pojezierza: Zachodniosuwalskie, Wschodniosuwalskie, Ełckie, oraz sandrowy pojezierny (Równina Augustowska); w środkowej i południowej części przeważają równiny peryglacjalne (wysoczyzny: Kolneńska, Białostocka, Wysokomazowiecka, Drohiczyńska, Wzgórza Sokólskie, Międzyrzecze Łomżyńskie, Równina Bielska), urozmaicone wcinającymi się w nie kotlinami i dolinami rzek, na zachodzie leży skraj sandrowej Równiny Kurpiowskiej.

 
Krainy historyczne woj. podlaskiego i Polski na tle współczesnych granic administracyjnych

Położenie historyczne

edytuj

W skład województwa podlaskiego wchodzą następujące krainy historyczno-etnograficzne:

  • Podlasie (większość powiatu białostockiego, powiat bielski, powiat hajnowski, powiat moniecki, część powiatu siemiatyckiego, część powiatu sokólskiego, wschodnia część powiatu wysokomazowieckiego). Ponadto część ziem regionu znajduje się poza granicami województwa podlaskiego; na obszarze województwa mazowieckiego i lubelskiego, na południe od Bugu (są to ziemie od Węgrowa po Międzyrzec Podlaski)
  • Suwalszczyzna (powiat augustowski, północna część powiatu grajewskiego, część powiatu sokólskiego, powiat sejneński, powiat suwalski). Pozostałe ziemie regionu znajdują się w granicach Litwy.
  • Mazowsze – ziemia łomżyńska i ziemia wiska (większość powiatu grajewskiego, powiat kolneński, powiat łomżyński, powiat zambrowski, zachodnia część powiatu wysokomazowieckiego, zachodnia część powiatu białostockiego)
  • Polesie (część powiatu siemiatyckiego). Pozostałe ziemie regionu znajdują się w granicach województwa lubelskiego, a także Białorusi i Ukrainy.
  • Ruś Czarna (mała część powiatu białostockiego i hajnowskiego na wschodzie) Pozostałe ziemie regionu znajdują się w granicach Białorusi.
  • Mazury (mała część powiatu grajewskiego, głównie wsie znajdujące się na północ od Grajewa za rzeką Ełk położone wzdłuż granicy z województwem warmińsko-mazurskim).

Topografia

edytuj

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 237 km, to jest 2°07′50″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 170 km, co w mierze kątowej daje 2°32′29″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Najwyższym punktem jest wierzchołek Rowelskiej Góry – 298 m n.p.m.

Podział administracyjny

edytuj
Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa podlaskiego.

Województwo podlaskie jest podzielone na 14 powiatów oraz 3 miasta na prawach powiatu.

Powierzchnia stan na 31 grudnia 2017[2], liczba ludności stan na 30 czerwca 2020[7].

Podział administracyjny Powierzchnia
[km²] 		Ludność Siedziba Miasta Liczba gmin
Miasta na prawach powiatu
  Białystok 102,13 297 585 1
  Suwałki 65,51 69 786 1
  Łomża 32,67 62 795 1
Powiaty
  powiat białostocki 2976,44 150 333 Białystok * Łapy, Czarna Białostocka, Wasilków, Choroszcz, Supraśl, Zabłudów, Tykocin, Suraż, Michałowo 15
  powiat sokólski 2054,50 66 286 Sokółka Dąbrowa Białostocka, Suchowola, Krynki 10
  powiat augustowski 1659,39 57 908 Augustów Lipsk 7
  powiat wysokomazowiecki 1288,91 56 652 Wysokie Mazowieckie Ciechanowiec, Czyżew, Szepietowo 10
  powiat bielski 1385,09 54 058 Bielsk Podlaski Brańsk 8
  powiat łomżyński 1354,59 50 894 Łomża * Nowogród, Jedwabne 9
  powiat grajewski 967,62 47 039 Grajewo Szczuczyn, Rajgród 6
  powiat siemiatycki 1459,46 43 910 Siemiatycze Drohiczyn 9
  powiat zambrowski 733,12 43 390 Zambrów 5
  powiat hajnowski 1623,53 42 293 Hajnówka Kleszczele 9
  powiat moniecki 1381,79 40 251 Mońki Knyszyn, Goniądz 7
  powiat kolneński 940,10 37 983 Kolno Stawiski 6
  powiat suwalski 1307,00 35 606 Suwałki * 9
  powiat sejneński 855,17 19 807 Sejny 5
* nie zalicza się powiatu ziemskiego

Urbanizacja

edytuj
Osobny artykuł: Miasta w województwie podlaskim.
Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce.

Demografia

edytuj
 
Piramida płci i wieku – dane z 30 czerwca 2007[8]

Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo miało 1 176 576 mieszkańców, co stanowiło 3,1% ludności Polski[7].

Dane z 30 czerwca 2020 r.[7]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 1 176 576 100 603 254 51 573 322 49
powierzchnia 20 187,02 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 58 30 28

Bardzo niska gęstość zaludnienia 61 os./km², największe zaludnienie (poza miastami) w zachodniej i środkowej części województwa podlaskiego; w Białymstoku i okolicach mieszka 1/3 ludności; niższy od średniej krajowej stopień urbanizacji 57,8%; wyższy przyrost naturalny 1,2, ujemne saldo migracji (0,6).

Podlaskie jest województwem najbardziej zróżnicowanym w Polsce pod względem etnicznym i kulturowym. Od stuleci sąsiadują tu różne narodowości i wyznania. Poza ludnością polską mieszkają tu:

Występuje tu najliczniejsze w Polsce skupisko ludności prawosławnej (ok. 95 tys., 63,1% wyznawców prawosławia w całym kraju)[10], w Grabarce znajduje się ośrodek pielgrzymek prawosławnych (dane z 2021 roku).

Religia

edytuj
 
Biała Synagoga w Sejnach

skład wyznaniowy w województwie podlaskim według spisu z 2021 roku

     katolicyzm (73.83%)

     prawosławie (8.33%)

     protestantyzm (0.19%)

     restoracjonizm (0.18%)

     islam (0.06%)

     inne (0.03%)

     bezwyznaniowość (17.38%)

[11]

Osobny artykuł: Religia w województwie podlaskim.

Administracja i polityka

edytuj
 
Pieczęć woj. podlaskiego
 
Logo Województwa Podlaskiego

Samorząd wojewódzki

edytuj

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Podlaskiego, składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Białystok. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Obecny skład zarządu przedstawia się następująco: marszałek – Łukasz Prokorym, wicemarszałkowie: Wiesława Burnos i Marek Malinowski, członkowie zarządu: Bogdan Dyjuk i Jacek Piorunek.

Administracja państwowa

edytuj

Organem administracji rządowej jest wojewoda, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Białystok[12], gdzie znajduje się Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku. W ramach urzędu działa także delegatura w Łomży[13]. Obecnie wojewodą jest Jacek Brzozowski, a wicewojewodą Paweł Krutul[14][15][16].

Gospodarka

edytuj
 
Odsetek pracujących według grup sekcji PKD2007 w powiatach województwa w 2012 roku

W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. podlaskiego wynosił 36,1 mld zł, co stanowiło 2,2% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 30,1 tys. zł (71,7% średniej krajowej), co plasowało podlaskie na 14. miejscu względem innych województw[17].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. podlaskim wynosiła 16,7 mld zł, co stanowiło 1,7% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w podlaskim wynosiła 4,8 mld zł, co stanowiło 3,0% tej sprzedaży Polski[18].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. podlaskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3220,88 zł, co lokowało je na 11. miejscu względem wszystkich województw[19].

We wrześniu 2019 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 32,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,9% do aktywnych zawodowo[20].

Według danych z 2011 r. 11,0% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. podlaskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji), co stanowiło największy odsetek względem innych województw[21].

Fauna i flora

edytuj
 
Żubry w Białowieskim Parku Narodowym

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. podlaskim lasy obejmowały powierzchnię 618,4 tys. ha, co stanowiło 30,6% jego powierzchni. 32,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[22].

W rozległych lasach i puszczach (Puszcza Białowieska, Augustowska, Knyszyńska, Zielona), z których niektóre jako jedyne w Europie zachowały swój pierwotny charakter, można spotkać bogactwo unikatowej fauny i flory.[potrzebny przypis] Spotkać tu można łosie, wilki, rysie i żubry żyjące w Puszczach Białowieskiej oraz Knyszyńskiej.

Ochrona środowiska

edytuj
 
Biebrzański Park Narodowy

Na terenie województwa istnieją 4 parki narodowe, w tym najstarszy w Polsce Białowieski Park Narodowy, a także o największej powierzchni, czyli Biebrzański Park Narodowy. Dwa pozostałe parki narodowe to wigierski i narwiański.

 
Wigierski Park Narodowy

Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3 parki krajobrazowe, 85 rezerwatów przyrody oraz 2051 pomników przyrody.

Parki narodowe:

  1. Białowieski Park Narodowy
  2. Biebrzański Park Narodowy
  3. Narwiański Park Narodowy
  4. Wigierski Park Narodowy

Parki krajobrazowe:

  1. Suwalski Park Krajobrazowy
  2. Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej
  3. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi

87 rezerwatów przyrody oraz liczne obszary chronionego krajobrazu.

Transport

edytuj

Drogowy[23]

edytuj

Kolejowy

edytuj

Na terenie województwa podlaskiego znajduje się 36 linii kolejowych, z których 6 jest liniami szerokotorowymi.

Tabor kolejowy

edytuj

Województwo podlaskie posiada 17 pojazdów szynowych zakupionych przez Urząd Marszałkowski, z których 11 stanowią spalinowe zespoły trakcyjne i autobusy szynowe, a pozostałe to sześć elektrycznych zespołów trakcyjnych. Przewoźnikiem obsługującym tabor należący do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego jest Polregio.

Seria Typ Numery Liczba Producent / Modernizator Źródło
EN57AL Pafawag 5B/6B 1529, 1536, 1543 ÷ 1544, 1551, 1555 6 Pafawag
ZNTK Mińsk Mazowiecki
SA105 213Ma 103 1 ZNTK Poznań
SA108 215M 007, 009 2 ZNTK Poznań
SA133 218Mc 001 ÷ 002, 009 ÷ 012, 019 ÷ 020 8 Pesa

Nauka i oświata

edytuj

Uczelnie publiczne (alfabetycznie)[25]

edytuj
 
Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży

Uczelnie niepubliczne

edytuj
 
Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Białymstoku

Seminaria duchowne

edytuj

Bezpieczeństwo publiczne

edytuj

W województwie podlaskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Zaściankach i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[26].

Historia

edytuj

Województwo podlaskie, jakkolwiek w niewielkim stopniu pokrywało się z aktualnym obszarem, istniało pod tą nazwą także w latach 1513–1795 (Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)) i 1816–1837. Poniżej jednostki administracyjne istniejące dawniej na obszarze aktualnego województwa podlaskiego.

Wiek XX

edytuj

Polska Rzeczpospolita Ludowa / III Rzeczpospolita

II wojna światowa

II Rzeczpospolita

I wojna światowa

Wiek XIX

edytuj

Imperium Rosyjskie

Królestwo Polskie (kongresowe)

Księstwo Warszawskie

Królestwo Prus

Wiek XI – Wiek XVIII

edytuj

Korona Królestwa Polskiego

Wielkie Księstwo Litewskie

Królestwo Polskie

Księstwo Halicko-Wołyńskie

Wiek X

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Paweł Kmiecik: Jacek Brzozowski został nowym wojewodą podlaskim. RMF24.pl, 2023-12-20. [dostęp 2023-12-20].
  2. ↑ a b c Urząd Statystyczny w Białymstoku [online], bialystok.stat.gov.pl [dostęp 2020-02-14].
  3. ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  4. ↑ GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online] [dostęp 2023-01-01] (pol.).
  5. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  6. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  7. ↑ a b c Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-25].
  8. ↑ GUS. Rocznik demograficzny 2008, s. 545.
  9. ↑ Anna Godlewska, Renata Łapińska, Anna Rogalewska, Anna Szeszko: Narodowy Spis Powszechny Ludnoci i Mieszka 2021 Stan i struktura demograficzno-społeczna ludności w województwie podlaskim w świetle wyników NSP 2021. Dorota Żochowska (red.). Białystok: Główny Urząd Statystyczny, 2024, s. 67-68. ISBN 978-83-89643-81-0.
  10. ↑ Anna Godlewska, Renata Łapińska, Anna Rogalewska, Anna Szeszko: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszka 2021 Stan i struktura demograficzno-społeczna ludnoci w wojewdztwie podlaskim w wietle wynikw NSP 2021. Dorota Żochowska (red.). Białystok: Główny Urząd Statystyczny, 2024, s. 70-71. ISBN 978-83-89643-81-0.
  11. ↑ GUS, Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-07-10] (pol.).
  12. ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  13. ↑ (§ 9. Statut PUW w Białymstoku) Zarządzenie Nr 55/09 Wojewody Podlaskiego z dnia 19 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2009 r., Nr 128, poz. 1437).
  14. ↑ Podlaskie ma wicewojewodów - Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku - Portal Gov.pl [online], gov.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  15. ↑ Ewa Kulikowska została wicewojewodą podlaskim. I nie chodzi o burmistrz Sokółki [online], isokolka.eu [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  16. ↑ Ewa Kulikowska nie będzie wicewojewodą. Dostała inną posadę. bialystokonline.pl, 2024-10-30. [dostęp 2024-11-03].
  17. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820.
  18. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820.
  19. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
  20. ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
  21. ↑ Ubóstwo w Polsce w 2011r. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].
  22. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229.
  23. ↑ Mapa_Drogi_2024 – PZDW [online], www.pzdw.bialystok.pl [dostęp 2024-05-03].
  24. ↑ Wykaz linii kolejowych przebiegających przez teren województwa podlaskiego [online], Wrota Podlasia [dostęp 2020-11-22] (pol.).
  25. ↑ Lista Uniwersytet w Województwie podlaskim http://firmstrony.pl/uniwersytet/wojewodztwo-podlaskie.
  26. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2024-01-28]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_podlaskie&oldid=75253983”