Station Leeuwarden
| Leeuwarden | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Station Leeuwarden, hier nog met de wit gepleisterde gevel.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Algemeen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stationscode | Lw | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vervoerder(s) | NS (trein) Arriva (bus & trein) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aantal reizigers | 8.285 (2023)[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Geschiedenis | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Opening | 27 oktober 1863 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stationsbouw | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Architect(en) | Karel Hendrik van Brederode | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Perrons | 4 (gelijkvloers) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Perronsporen | 5 (kopsporen west) 1 (kopsporen oost) 1 (doorgaand spoor) (Sporenschema) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toegang | via poortjes | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Spoorlijn(en) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Spoorlijn(en) | Staatslijn A Staatslijn B Leeuwarden - Stavoren | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ligging | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Land |  Nederland
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Plaats | Leeuwarden | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Coördinaten | 53° 12′ NB, 5° 48′ OL | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Station Leeuwarden is het belangrijkste spoorwegstation in Leeuwarden. Het station is een Waterstaatstation van de derde klasse en is een van de negen stations die ooit in deze klasse is gebouwd.
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]Station Leeuwarden werd in gebruik genomen op 27 oktober 1863 met de opening van de spoorlijn Harlingen – Leeuwarden. Dit was de tweede door de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) in gebruik genomen spoorlijn. In 1866 werd de lijn verlengd naar Groningen. Dit was een deel van de door de Staat der Nederlanden aangelegde Lijn B, van Harlingen naar Nieuweschans (gereed in 1868).
In 1868 kwam ook de verbinding Zwolle – Meppel – Heerenveen – Leeuwarden gereed (onderdeel van de spoorlijn Arnhem - Leeuwarden), waarmee de Friese hoofdstad een rechtstreekse spoorverbinding met de rest van het land kreeg. Dit was een deel van de in 1865-1868 door de Staat der Nederlanden aangelegde Lijn A, van Arnhem naar Leeuwarden. De spoorlijn Zwolle – Leeuwarden werd in 1952 geëlektrificeerd.
De spoorlijn Leeuwarden – Sneek – Stavoren werd in 1883-1885 in gebruik genomen door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) als onderdeel van de verbinding tussen Amsterdam en de Friese hoofdstad, via de route Amsterdam – Enkhuizen – Stavoren – Leeuwarden. Tussen Enkhuizen en Stavoren was een veerdienst over de Zuiderzee.
Tot slot kwam er vanuit Leeuwarden in 1901 nog een spoorlijn in noordelijke richting tot stand. Dit werd de lijn van de Noord-Friesche Locaalspoorweg-Maatschappij (NFLS) die via Stiens verbindingen verzorgde met onder andere Dokkum. Het laatste deel van dit net (ook bekend onder de naam Dokkumer lokaaltje, de verbinding Leeuwarden – Stiens), werd op 1 maart 1997 officieel buiten gebruik gesteld, maar is nog niet geheel opgebroken. Wel is in 2007 de aansluiting met het reguliere netwerk verwijderd inclusief de rails tot aan de (openstaande) draaibrug over de Harlingervaart.
In het najaar van 2020 startte ProRail met de werkzaamheden voor het verlengen van de sporen 5 en 8 ten behoeve van een extra sneltrein Groningen - Leeuwarden. Hierbij werd het perron van spoor 5b verbreed waardoor spoor 6 toegankelijk werd. Naast de verbreding werd het perron samen met het perron van spoor 8 verlengd tot de overweg bij de Schrans. Daardoor werd de overweg dubbelsporig. Begin 2021 werden de werkzaamheden afgerond.[2]
Afbeeldingen
[bewerken | brontekst bewerken]-
Het station rond 1904-1908 -
Het emplacement in 1951; de elektrificatie is net begonnen -
Het station in 1974 -
Overkapt gedeelte van het station -
Busstation -
Achteringang van het station
.jpg)
.jpg)
Gebouw
[bewerken | brontekst bewerken]Het station van Leeuwarden is een van de standaardstations van de Staatsspoorwegen, gebouwd in de jaren zestig van de 19e eeuw[3]. Van de vier nog aanwezige stations van het Type SS derde klasse bevinden zich er drie langs de lijn Harlingen – Nieuweschans, Dit betreft Harlingen (1863), Leeuwarden (1863) en Winschoten (1865). Het gebouw was ontworpen door de ingenieur Karel Hendrik van Brederode.
In tegenstelling tot de beide andere stations, die nog grotendeels in oude staat verkeren, is het station van Leeuwarden later grondig verbouwd. In 1890 kwam er aan de oostzijde een nieuwe vierkante aanbouw, de zijvleugels werden in 1924 verbouwd. Ingrijpender was de vernieuwing van het middengedeelte in 1904. Op de plaats van het oorspronkelijke gebouw kwam een hoge nieuwe hal met een groot halfrond venster. Ook in 2000 is het station verbouwd en gemoderniseerd. In 2013 werden de perrons per lift toegankelijk gemaakt.
In 2016 bleek dat de gietijzeren constructie van de overkappingen van de perrons sterk verwaarloosd was. Bij storm zouden die een gevaar kunnen vormen en daarom werden ze verwijderd. ProRail wilde geheel nieuwe overkappingen plaatsen maar de gemeente Leeuwarden stond op restauratie. Uiteindelijk koos ProRail voor renovatie van alle overkappingen van het station. De werkzaamheden zullen eind 2023 gereed zijn.[4] [5]
In de zomer van 2024 worden de gevels van het station van hun witte pleisterlaag ontdaan en wordt het station terug in de originele bruine en geel-bruine kleuren van 1904 terug gebracht. De kozijnen worden groen.[6] In 2020 was als proef een deel van de oostgevel al in dat kleurenpatroon teruggebracht.[7]
Andere stations in Leeuwarden
[bewerken | brontekst bewerken]Sinds 1991 ligt aan de lijn naar Groningen het station Leeuwarden Camminghaburen. Toen dit station in gebruik werd genomen, betekende dit het einde van station Visvliet in de provincie Groningen dat aan dezelfde lijn ligt. Station Leeuwarden Achter de Hoven was tot 31 augustus 2018 alleen in gebruik voor forensenvervoer: er stopte slechts drie keer per dag een trein. Sinds 31 augustus 2018 is het station gesloten. Er zijn plannen om station Leeuwarden Werpsterhoeke te openen aan de lijn richting Zwolle.
Treinen
[bewerken | brontekst bewerken]De volgende treinseries hebben hun begin/eindpunt te Leeuwarden.
| Serie | Treinsoort | Route | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|
| 600 | Intercity (NS) | Leeuwarden – Meppel – Zwolle – Amersfoort Centraal – Utrecht Centraal – Rotterdam Centraal | Vormt tussen Rotterdam Centraal en Zwolle een halfuurdienst met serie 500. Vormt tussen Zwolle en Leeuwarden een halfuurdienst met serie 1800. Sommige treinen tussen Zwolle en Leeuwarden stoppen op alle stations. (alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat). |
| 1800 | Intercity (NS) | Den Haag Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Almere Centrum – Lelystad Centrum – Zwolle – Meppel – Leeuwarden | Vormt een halfuurdienst tussen Den Haag Centraal en Zwolle met serie 700 en tussen Zwolle en Leeuwarden met serie 600. Sommige treinen tussen Zwolle en Leeuwarden stoppen op alle stations. (alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat). |
| 9000 | Sprinter (NS) | Leeuwarden – Meppel – Zwolle – Lelystad Centrum | Rijdt na 20:00 uur en in het weekend 1x/uur tussen Leeuwarden en Zwolle. Rijdt na 21:00 uur 1x/uur op het hele traject. |
| 37000 RS 3 | Stoptrein (Arriva) | Leeuwarden – Sneek | Rijdt niet in de spitsuren, dan rijdt RE3 (treinserie 38000). Rijdt ook niet 's avonds na 20:00. Op zondag rijden slechts twee vroege ritten naar Sneek en één late rit naar Leeuwarden. |
| 37100 RS 3 | Stoptrein (Arriva) | Leeuwarden – Sneek – Stavoren | |
| 37200 RS 2 | Stoptrein (Arriva) | Leeuwarden – Harlingen Haven | |
| 37300 RE 1 | Sneltrein (Arriva) | Leeuwarden – Groningen | Stopt 2x/uur in Feanwâlden en alternerend in Buitenpost en Zuidhorn. |
| 37400 RS 1 | Stoptrein (Arriva) | Leeuwarden – Groningen | 's Avonds rijden van maandag t/m zaterdag enkele extra treinen tussen Zuidhorn en Groningen. |
| 38000 RE 3 | Sneltrein (Arriva) | Leeuwarden – Sneek | Spitstrein. |
Leeuwarden is voor alle treinen het eindpunt, het station kent dan ook voornamelijk kopsporen, er is maar één doorgaand perronspoor. Zodra het station Leeuwarden Werpsterhoeke wordt geopend, rijden de treinen van en naar Groningen door naar dit station en wordt het doorgaande perronspoor gebruikt waarvoor het bedoeld is.
Inselzug
[bewerken | brontekst bewerken]In de zomerperiode (van mei tot september) rijdt de trein naar Groningen elke vrijdag en zaterdag twee keer per dag door naar Leer (Oost-Friesland). De trein uit Groningen rijdt twee keer per dag door naar station Harlingen Haven. Dit is makkelijk voor reizigers die naar de eilanden Vlieland en Terschelling willen met de boot. Deze trein heet de Inselzug, die het voor Duitsers gemakkelijk maakt om naar de Waddeneilanden te reizen. Deze Inselzüge zijn door Arriva weer in de dienstregeling opgenomen. Een aantal jaren geleden bestond deze trein namelijk ook al, maar is toen uit de dienstregeling gehaald wegens spoorvernieuwing op het Duitse traject Nieuweschans – Leer.
Ontwikkeling aantal reizigers
[bewerken | brontekst bewerken]Het aantal door NS vervoerde reizigers (per gemiddelde werkdag) ontwikkelde zich sedert 2019 als volgt:
| Jaar | Aantal reizigers |
|---|---|
| 2019 | 9.992 |
| 2020 | 4.728 |
| 2021 | 5.380 |
| 2022 | 7.727 |
| 2023 | 8.285 |
- Informatie stations ontleend aan: Station Leeuwarden op Stationsweb.
- H. Romers, De Spoorwegarchitectuur in Nederland, 1841-1938, Zutphen 1981
- C. Douma, Stationsarchitectuur in Nederland, 1938-1998, Zutphen 1998
- ↑ Bron: NS Dashboard, Reizigersgedrag 2023 Leeuwarden, Aantal instappers, uitstappers en overstappers van NS-trein op NS-trein (per gemiddelde werkdag). NB: dit cijfer betreft de reizigers van NS, dus exclusief reizigers van Arriva: van deze vervoerder is geen cijfer bekend.
- ↑ Groningen - Leeuwarden Extra sneltreinen.
- ↑ Cultuurhistorische waardestelling Standaardstations Nederlandse Spoorwegen
- ↑ ProRail - aanpak perronkappen Leeuwarden.
- ↑ Renovatie van historische perronkappen stations Leeuwarden en Harlingen van start.
- ↑ Gjaldau Sijtsma, Wat gebeurt er achter de doeken bij het station van Leeuwarden?, Omrop Fryslân, 6 juni 2024
- ↑ Het station in Leeuwarden wordt mogelijk (weer) okergeel geverfd, Omrop Fryslân, 30 juni 2020
· 
· 
· · · · · · · · 