Wikipedia

Kerstgebruik

(Doorverwezen vanaf Kerstgebruiken wereldwijd)

Dit is een overzicht van kerstgebruiken in verschillende landen. Afhankelijk van het land wordt Kerstmis anders gevierd, er bestaan seculiere en christelijke tradities. Deze gebruiken komen voor gedurende de gehele kerstcyclus.

Afbeelding uit A Christmas Carol, 1843 van Charles Dickens, waarbij onder de maretak wordt gezoend
Kerstversiering met als thema de geboorte van Jezus; kristallen bol met daarin Jozef, Maria (moeder van Jezus) en Jezus

Overeenkomsten in verschillende gebieden

bewerken
 
Gathering evergreens (het verzamelen van groenblijvende bomen en planten), Metropolitan Museum of Art, 25 december 1858
 
Preparing for Christmas; plucking turkeys (voorbereidingen voor het kerstfeest; kalkoenen plukken), Francis William Edmonds, 1851
 
The story of Christmas (het kerstverhaal), 'The Coming of Father Christmas', 1894

De gebruiken verschillen per gebied, maar er zijn elementen die in verschillende gebieden (soms in iets afwijkende vorm) voorkomen rond de kersttijd:

Wel/geen nationale feestdag

bewerken
 
Op deze wereldkaart is aangegeven in welke landen kerst niet een feestdag is op 24 of 25 december of 6 of 7 januari

Eerste kerstdag, en in sommige gevallen ook kerstavond en tweede kerstdag, worden door veel nationale overheden en culturen over de hele wereld erkend; ook in regio's waar het christendom een minderheidsreligie is. In sommige niet-christelijke regio's introduceerden perioden van voormalige koloniale overheersing de viering (bijv. Hong Kong); in andere landen hebben christelijke minderheden of buitenlandse culturele invloeden de bevolking ertoe aangezet het feest te vieren.

Samen met Pasen is Kerstmis een van de belangrijkste periodes op de christelijke kalender. Kerstmis is bovendien vaak nauw verbonden met andere christelijk getinte feestdagen in deze tijd van het jaar, zoals Advent, het feest van de Onbevlekte Ontvangenis, het Sinterklaasfeest, Sint-Stefanusdag, Oudejaarsavond en Driekoningen.

Veel regeringen erkennen Eerste Kerstdag als een officiële feestdag, terwijl anderen het symbolisch erkennen, maar niet als een officiële wettelijke viering. Kerstmis wordt niet als een officiële feestdag beschouwd in Afghanistan, Algerije, Azerbeidzjan, Bahrein, Bhutan, Cambodja, China (behalve Hong Kong en Macau), de Comoren, Iran, Israël, Japan, Koeweit, Laos, Libië, de Malediven, Mauritanië, Mongolië, Marokko, Noord-Korea, Oman, Qatar, Sahrawi Republiek, Saoedi-Arabië, Somalië, Tadzjikistan, Thailand, Tunesië, Turkije, Turkmenistan, Verenigde Arabische Emiraten, Oezbekistan, Vietnam en Jemen.

In sommige landen waar Kerstmis geen feestdag is maar ondanks het lage percentage christenen een grote populariteit kent, zoals Japan, heeft men veel seculiere aspecten van Kerstmis overgenomen (zoals het uitwisselen van geschenken, versieringen en kerstbomen).

Argentinië

bewerken

Kerstmis wordt in Argentinië Navidad (het Spaanse woord voor "kerstmis", verwijzende naar "geboorte") genoemd.

In Argentinië ontvangen kinderen hun cadeautjes niet tijdens de Kerstdagen, maar op Driekoningen. Ze laten hun schoenen onder hun bed staan om door de drie wijze mannen (op weg naar Bethlehem) met snoep te worden gevuld.

Azerbeidzjan

bewerken

In Azerbeidzjan wordt de nieuwjaarsboom yolka genoemd.

  •  
    Nieuwjaarsviering, 1 januari 2012
  •  
    Kaart met yolka
  •  
    Verlichte yolka

Australië

bewerken
  Zie ook Engelstalige landen

De Australische tradities en versieringen lijken erg op die van het Verenigd Koninkrijk en Noord-Amerika. Eerste Kerstdag en Tweede Kerstdag (25-26 december) worden in Australië erkend als nationale feestdagen en werknemers hebben daarom recht op een vrije dag met behoud van loon. Een belangrijk verschil is het klimaat: in Australië is het met Kerstmis zomer (door de ligging van dit land op het zuidelijk halfrond).

Niettemin worden ook in Australië voor het feest veelvuldig winterse taferelen gebruikt. Zo zijn er kerstoptochten, met sneeuw bedekte kersttaferelen op kerstkaarten en is de kerstman te zien met slee en rendieren. Ook worden er bekende Christmas carols gezongen, zoals Jingle Bells. Er zijn ook afbeeldingen van kersttradities die zijn afgestemd op de Australische iconografie, zoals de Kerstman die deelneemt aan activiteiten zoals surfen of met een kangoeroe wordt afgebeeld.

Vanaf november wordt kerstversiering opgehangen, zoals verlichting en lametta. Dit gebeurt in steden, bij winkelstraten en in en rondom huizen. In de grote steden worden traditioneel grote kerstbomen op centrale plaatsen neergezet, zoals in Sydney op Martin Place of in Melbourne op Federation Square. Veel bedrijven organiseren een Christmas Party in december, maar dit wordt niet tijdens de kerstdagen zelf gedaan. Veel mensen hebben namelijk vakantie tussen kerst en nieuwjaar. Ook scholen zijn gesloten door de zomervakantie.

Aan kinderen wordt verteld dat de kerstman op kerstavond langskomt en cadeautjes onder de kerstboom of in de sok of zak bij de haard plaatst. Er worden lekkernijen (soms ook drank) voor de kerstman achtergelaten en de volgende ochtend worden de cadeautjes geopend.

Families komen samen om te eten. Vaak gaat het om traditionele versierde hammen, gebraden kalkoen, gebraden kip, salades en groente. Gaandeweg zijn aan het kerstdiner aanpassingen gedaan in verband met het warme weer: men eet tegenwoordig koud vlees en vis met salades. Alvorens men aan de hoofdmaaltijd begint, is er traditioneel een voorafje van Christmas crackers. In deze crackers zitten een raadseltje of 'grapje' verstopt, een papieren kroontje en een klein cadeautje. Als toetje eet men Christmas pudding, hard sauce, mincepie, trifle en Pavlovataart met vers fruit zoals bessen en kiwi. Kinderen krijgen vaak candy canes.

Er worden daarnaast grote sportevenementen gehouden zoals Sydney to Hobart Yacht Race. In Adaleide wordt de Adelaide Christmas Pageant gehouden, deze parade is de grootste in zijn soort. Tijdens deze parade kan de kerstman bezocht worden in zijn Magic Grot in het warenhuis van David Jones Limited. Ook in andere plaatsen worden parades gehouden. Een ander groot evenement is Carols by Candlelight, waarbij mensen carols zingen bij kaarslicht. Het evenement in Sidney Myer Music Bowl wordt op de nationale tv uitgezonden.

In Zuid-Australië viert men geen Boxing Day, maar Proclamation Day.

België

bewerken

In België wordt Kerstmis meestal in familiekring gevierd, op 24 december 's avonds of op 25 december overdag. De genodigden nemen pakjes mee voor elkaar, of er wordt vooraf geloot (of verdeeld, zie lootjes trekken) voor wie men een cadeau moet kopen. Geschenken geven aan kinderen is altijd een heel speciale gelegenheid voor hen. In België wordt 21 december Sluiterkesdag genoemd, net als in Nederland mogen dienstboden hun werkgevers en kinderen hun leraren buitensluiten in ruil voor een tractatiel.[2]

Op het kerstmenu staan vaak grote stukken vlees zoals fazant, met een variëteit aan groenten en aardappelkroketjes en aanverwanten. Maar het typische Belgische feestmaal blijft echter: vol-au-vent, groentekrans (wortelen, erwten, schorseneren, witloof) met kroketten en gebraad, en een kerststronk of een biscuitgebak.

Praktiserende christenen gaan op 24 december naar de middernachtmis, traditioneel om middernacht, maar vaak vroeger op de avond zodat de kinderen deel kunnen uitmaken van het kerstspel. Ook wordt het Kerst-Koren-Festival georganiseerd.

In België kent men het koningspel met Driekoningen, waarbij een taart wordt gebakken met daarin een boon. Degene die het stuk taart met de boon toevallig krijgt, wordt koning voor één dag. De gelukkige die de boon vond, mocht een papieren kroon op het hoofd zetten en de leiding over het feest nemen. Dit ritueel is afgebeeld op een schilderij van Jan Steen.

De relatief jonge traditie van de kerstboodschap (kersttoespraak/Discours de Noël/Weihnachtsansprache), begonnen door koning Boudewijn in 1961, kreeg vanaf 1975 een jaarlijks karakter. De tekst wordt opgesteld door de monarch en gedekt door de eerste minister, die in een audiëntie gelegenheid tot nalezen krijgt. De toespraak wordt opgenomen in de drie landstalen (Duits voor het eerst in 2013) en uitgezonden op televisie. Boudewijn besloot zijn eerste toespraken nog met 'God bescherme België', maar naderhand verdwenen expliciete blijken van godsdienstigheid (behalve de verwijzing naar kerstdag, waar Nieuwjaar aan werd toegevoegd). Sinds 2020 houdt ook de minister-president van Vlaanderen een kersttoespraak.

Op veel plekken vindt de kerstboomverbrandingen plaats, ze komen voort uit de eeuwenoude traditie om het nieuwe jaar in te luiden met nieuwjaarsvuren.

Brazilië

bewerken
 
Kerstversiering in Brazilië
 
Kerststal

Bolivia

bewerken

Bosnië

bewerken

In Bosnië wordt Kolyada gevierd.

Bulgarije

bewerken
 
De Kathedraal van de Ontslapenis van de Moeder Gods (Varna) is verlicht tijdens het kerstfeest

In Bulgarije wordt Koleduvane uitgevoerd.

In Bulgarije bestaat de maaltijd uit een oneven aantal vastengerechten, in overeenstemming met de regels van het vasten. Het zijn meestal de traditionele sarma, bob chorba (bonensoep), fortune kravai (gebak met een fortuin erin; ook wel bogovitsa, vechernik of kolednik genoemd), gevulde paprika's, noten, gedroogd fruit en gekookte tarwe. De maaltijd wordt vaak vergezeld door wijn of de traditionele Bulgaarse alcoholische drank rakia, vroeger olovina (een soort zelfgemaakt roggebier). De maaltijden werden vroeger op hooi gelegd, direct op de vloer, samen met een ploegschaar of een kouter.

Canada

bewerken
  Zie ook Engelstalige landen

In Canada vinden optochten plaats tijdens kerst, deze worden Défilé du Père Noël of Santa Claus Parade genoemd.

In Toronto klimt de Kerstman aan het eind van de optocht via een ladder naar het warenhuis Eaton's in Eaton's Santa Claus Parade.

Colombia

bewerken

Congo

bewerken

In Congo is Kerstmis het belangrijkste feest van het jaar. Een traditioneel kerstgerecht is kip.

Cuba

bewerken

In Cuba is het diner op kerstavond (Nochebuena) het middelpunt van de viering. Traditioneel wordt geroosterd varken (lechón) gegeten. Er wordt aangenomen dat de traditie teruggaat tot de 15e eeuw, toen kolonisten uit het Caribisch gebied op jacht gingen naar varkens en ze roosterden met een krachtige vlam. In de Cubaanse en Cubaans-Amerikaanse traditie wordt het varken soms gekookt in een Caja China, een grote doos waarin een heel varken onder hete kolen wordt geplaatst. Het diner bestaat uit veel bijgerechten en desserts, en vaak worden er domino's gespeeld. De traditie wordt voortgezet door Cubaanse families in Florida en de Verenigde Staten.

Het kerstavonddiner wordt over het algemeen niet op een vast tijdstip geserveerd, maar wordt doorgaans wel met het hele gezin gegeten. Er wordt verwacht dat het hele gezin aan tafel zit om te beginnen met het proeven van de frijoles negros dormidos (slapende zwarte bonen) en de arroz blanco desgranado y reluciente (versnipperde witte rijst), de yuca con mojo (een Cubaans bijgerecht gemaakt door cassave te marineren in knoflook, zure sinaasappel en olijfolie), het geroosterde varkensvlees of de gevulde of ongevulde guanajo, samen met zelfgemaakte desserts, zoals kerstbeignets en een breed scala aan zoetigheden in siroop en Spaanse nougat.

Het bezoek van paus Johannes Paulus II aan de archipel in 1998 bracht de Cubaanse regering ertoe om, als gebaar van goede wil, 25 december opnieuw tot feestdag uit te roepen, wat het al tientallen jaren niet meer was.

Denemarken

bewerken
 
Het amandelcadeau dat met Kerstmis aan de vinder van de amandel in de rijstkom wordt gegeven, is traditioneel een marsepeinen varken.

In Denemarken wordt traditioneel kerstavond gevierd met een diner met gans of eend, en gerechten als brunede kartofler (gekaramelliseerde aardappelen). Het diner wordt afgesloten met rijstpudding met gehakte amandelen en warme kersensaus (Riz à l'Amande, door de Denen verbasterd tot iets dat klinkt als "risalamang"). Het is traditie om een hele amandel in de pudding achter te laten, degene die de hele amandel vindt krijgt een prijs, een cadeautje (vergelijkbaar met de Koningentaart). Er zijn verscheidene trucs om ervoor te zorgen dat kinderen altijd een hele amandel vinden, en dus een prijs krijgen. Op verschillende plaatsen in het land bestaat bovendien de traditie dat de winnaar van het amandelcadeau het recht heeft om het eerste kerstcadeau uit te delen.

Eerder op de dag van kerstavond gaan Denen die een godsdienst belijden naar de kerk. Na het eten wordt er rond de kerstboom gedanst terwijl er kerstliederen gezongen worden. Daarna is het tijd om de cadeautjes die onder de kerstboom liggen uit te pakken.

Op eerste en tweede kerstdag gaan veel Denen op familiebezoek en eten een kerstlunch ("julefrokost") met onder andere gemarineerde haring samen met een glas akvavit en bier. Een typisch kerstgerecht is de klejne.

In Denemarken wordt ook het Luciafeest gevierd.

In het sprookje De dennenboom (gepubliceerd op 21 december 1844) van Hans Christian Andersen hoort de dennenboom, die altijd over betere tijden droomt, van mussen dat de boompjes versierd worden met kaarsen, vergulde appels, kransjes van koek en chocolade en in de huiskamers worden gezet. Na de kerstperiode ontdekt de boom dat het voorbij is, hij wordt verbrand in een brouwketel.

Het woord ‘Nisse’ komt uit Denemarken, waar de figuur ook ‘Niels’, ‘Niels Gårdbo’ of ‘Puge’ zou kunnen heten. De naam is een afkorting van Nikolaus of Nils en kwam na de Reformatie in Duitsland terecht. Hans Christian Andersen beschrijft de Nisse in Het kaboutertje bij de spekslager, waar hij elke kerst grutten met boter krijgt.

Dominicaanse republiek

bewerken

Duitsland

bewerken
 
Kerstmarkt in Berlijn, 1892

In Duitsland is de algemene term voor Kerstmis Weihnachten, wat letterlijk "heilige nacht" betekent.[3] De Weihnachtsbaum (kerstboom) wordt in Duitsland meestal in de middag van 24 december opgezet. De bomen kunnen worden gekocht bij speciale handelaren, maar bij sommige families bestaat nog steeds de gewoonte om er in het bos zelf een te kappen. Er worden in de weken rond kerstmis in diverse steden kerstmarkten georganiseerd.

In Duitsland is het sinds 1970 de gewoonte dat de Bondspresident een kersttoespraak (Weihnachtsansprache) houdt, terwijl de Bondskanselier een nieuwjaarstoespraak (Neujahrsansprache) voor zijn rekening neemt. Van 1949 tot en met 1969 was het precies omgekeerd.

Bescherung

bewerken
 
De Bescherchrist; een jong meisje in vermomming, Willibald von Schulenburg, 1880

Op kerstavond vindt Bescherung (ook wel Weihnachsbescherung of plaatselijk Einbescherung genoemd) plaats: een christelijk kerstgebruik, waarbij kerstcadeaus uitgedeeld worden. Vroeger gebeurde dit om middernacht in de nacht van 24 op 25 december, na de kerstnachtdienst. In sommige regio’s wordt dit gebruik ook ‘Christkindchen’(= kerstgeschenk) genoemd. In Noord- en Midden-Duitsland brengt meestal de Kerstman de kerstgeschenken, terwijl in Zuid-Duitsland de geschenken worden gebracht door het Kerstkind (Duits: Christkind). De voorloper van de Weihnachtsbescherung was de geschenkverdeling (Gabenverteilung) op 6 december.

  •  
    Kinderen zitten in Leipzig aan tafel tijdens de Weihnachsbescherung van 1952
  •  
    Bescherung georganiseerd door het Leger des Heils in Berlijn voor 2.000 behoeftige Berlijnse gezinnen, waarbij zij koffie met gebak en een kerstmand cadeau kregen
  •  
    Weihnachten: Bescherung im Familienkreis, 19e eeuw
  •  
    Kerstcadeautjes voor kinderen van werkloze ouders, “Oom Schutzmann” verkleed als Kerstman die cadeautjes aflevert aan de kinderen van een politiebureau.
  •  
    Afbeelding uit 1894
  •  
    Schrottwichteln; men kiest een cadeau uit een stapel en door middel van dobbelen worden deze verdeeld (zie ook Sinterklaasdobbelen)

Traditionele kerstversiering

bewerken
 
Weihnachtsberg in het Museum Europäischer Kulturen, Berlijn

Kerstpiramides en Fröbelsterren zijn een traditionele kerstversiering, ook komt de Außenschwibbogen voor. Ook worden er in veel steden kerstmarkten georganiseerd en Weihnachtsbergen opgericht. Figuurlijke notenkrakers zijn een symbool van geluk in Duitsland en een volksverhaal vertelt dat een poppenspeler een notenkrakeruitdaging won door een pop te maken met een mond als hefboom om de noten te kraken. Notenkrakers in deze stijl dienen vooral ter decoratie, vooral in de kersttijd: een seizoen waarvan ze al lang een traditioneel symbool zijn.

Rauhnächte

bewerken
 
Deze geluksbrenger, de schoorsteenveger, wenst een succesvol 1966. In de volksmond wordt gezegd dat wie de "zwarte man" ontmoet of hem zelfs maar aanraakt tijdens de jaarwisseling, zijn geluk niet zal verliezen in alles wat hij doet. Deze foto geeft dubbel geluk, omdat het varken in dit land ook als een geluksmakelaar (Glücksschwein) wordt beschouwd.

De Rau(h)nächte[4] (ook wel Rauchnächte; ruige nachten) beginnen op de dag van de zonnewende (Sint-Thomas) of 25 december, een tijd van wensen en hopen op goede tijden in het volgende jaar.

De oorsprong van deze benaming is niet duidelijk. Sommigen vermoeden een verband met ‘harig’, omdat de demonen in die tijd rondspookten, gekleed in bont. Anderen associëren het meer met "uitroking van het huis". Volgens weer een andere verklaring is de term afkomstig van het Oudhoogduitse ‘rauen’, wat ‘ruw’ of ‘wild’ betekent.

Volgens het bijgeloof trokken de stormachtige krachten van de midwinter zich terug in de nacht van 6 januari, en ging “de Wilde Jacht” aan het einde van de ruige nachten rusten. Hiernaar verwijst het gezegde: “Thomas draait de klok rond”. Op Thomasdag worden het huis en de tuin schoongemaakt en wordt al het vuil weggeveegd met een berkenbezem. Op dezelfde manier wordt er op grote schaal rook gebruikt in huis en tuin om mensen en dieren, hun bezittingen te beschermen en om demonen te verdrijven met de geur van geneeskrachtige kruiden zoals bijvoet, jeneverbes, veenreukgras of dennen-hars. Op kerstmarkten zijn diverse soorten Rauchermännchen te koop, waar wierook in wordt gebrand. Mensen steken lichtjes aan en sommige mensen hangen de Wintermain op, de originele kerstboom. Vrouwen en kinderen mogen in het donker niet alleen op straat zijn.

Orakels en andere vormen van waarzeggerij tijdens de Raunächte zijn nog steeds populair. In de 19e eeuw werd Raunächte beschouwd als een kans voor ongehuwde vrouwen om hun toekomstige bruidegom om middernacht te zien op een kruisweg of op een andere magische plek. Er wordt aangenomen dat de gebeurtenissen en dromen in de ruige nachten verwijzen naar gebeurtenissen in het nieuwe jaar. Elke Raunacht vertegenwoordigt een van de maanden van het komende jaar. Het volksgeloof wil dat dieren in de stal tijdens sommige "ruige nachten" om middernacht even mensentaal spreken en dan over de toekomst praten[5]. In Bohemen kon een meisje de boomgaard ingaan en aan een pruimenboom schudden voor een liefdesorakel met de spreuk: 'Zwetschgenbaum, ik schud je door elkaar, waar een hond zal blaffen, daar kondigt zich mijn liefde aan'.

Vroeger werd het gerommel van Rummelpottlaufen gebruikt om wintergeesten te verdrijven tijdens de "ruige nachten" rond de jaarwisseling.

  •  
    Een geopend Rauchermännchen, waarbij de voet wordt gebruikt om wierook op te plaatsen
  •  
    Diverse Rauchermännchen in het Räuchermännchenmuseum, waar meer dan 2000 Rauhermännchen worden tentoongesteld
  •  
    Er komt rook uit de mond van dit Rauchermännchen
  •  
    Verpakkingen met Räucherkerzen (wierook kegels)

Kerst- of winterparades

bewerken
 
Nikolaus, het Nikoloweibl en Buttnmandl

De Buttnmandllauf of Buttnmandllaufen (Beiers: buttn = ratelen, schudden) is een traditie die in de adventtijd wordt beoefend in de zuidelijke regio van het district Berchtesgadener Land.

De Kirchseeoner Perchtenlauf is een winterparadetraditie waarbij een groep verschillend gemaskerde figuren door de gemeenschap van Kirchseeon beweegt en dansen, liederen en gezegden uitvoert. De Kirchseeoner Perchten vertegenwoordigen geluksbrengers die het nieuwe jaar en het nieuwe groeiseizoen inluiden. De parade wordt tussen begin december en 6 januari, dat wil zeggen rond de kortste dag en de langste nacht (rond de ruige nachten), uitgevoerd. De Perchtenlauf in Kirchseeon is sinds 2022 geregistreerd in de Beierse staatsgids voor immaterieel cultureel erfgoed. Op 13 maart 2024 besloot de Duitse UNESCO-commissie om de Kirchseeoner Perchtenlauf op te nemen in het Duitse register van immaterieel cultureel erfgoed. Deze Perchtenlaufen herinneren eraan dat mensen altijd afhankelijk zijn geweest (en zijn) van de grillen van de natuur. Met de dansen en spreuken die ze voor de huizen uitvoeren, willen ze de goede aardgeesten wakker maken en de slechte wegjagen (waardoor het vertrouwen van de mensen wordt versterkt). Ten opzichte van het voormalige landbouwareaal zijn hun acties onderdeel van de jaarcyclus, gecombineerd met het verzoek om een goede oogst.

Ook trekken de Sternsinger langs de huizen tijdens de kerstperiode.

  •  
    Dans van de Holzmandl op de Kirchseeoner Perchtenlauf
  •  
    Sternsinger, 17e eeuw
  •  
    De Bondspresident ontvangt Sternsiger, 1982
  •  
    Na het bezoek van de Sternsiger wordt een spreuk als bescherming boven de deur aangebracht

Gerechten

bewerken
 
Baselmann, ook wel Stevensman genoemd (van Sint Stefanus

Typische kerstgerechten zijn de kerststol en de Dominostein. In Duitsland is het tegenwoordig gebruikelijk om aardappelsalade met worstjes of gehaktballetjes of een soortgelijke eenvoudige maaltijd (zoals Eintopf) te eten op kerstavond. Andere typische maaltijden kunnen fondue of raclette zijn. Uitgebreidere gerechten zoals gans, eend, karper of Schäufele met aardappelsalade en veldsla worden op Eerste Kerstdag gegeten. In veel gezinnen maakt het bijwonen van een kerkdienst, hetzij in de late namiddag (kerstvespers, kerstspel) of 's avonds (kerst-mis), deel uit van het ritueel, zelfs voor niet-kerkgangers. De kerkdiensten op kerstavond behoren dan ook tot de best bezochte van het hele jaar, in alle kerkgenootschappen.

In Beieren en Tirol werd traditioneel de “Mettensau”, het varken dat op kerstavond en tijdens Kerstmis na de mis werd gegeten, op Sint-Thomasdag op de boerderijen geslacht. Ook het geluksvarken van marsepein, dat op nieuwjaarsdag wordt weggegeven, hoorde bij dit gebruik.

In de katholieke kerk vertegenwoordigde de adventstijd oorspronkelijk een strikte vastenperiode, met een vleesverbod na de Sint-Maartensgans van 11 november tot en met 24 december. Zelfs op kerstavond was alleen vis toegestaan.

Bekende mythische figuren

bewerken
 
Kerstkaart uit 1900 met een traditionele Weihnachtsmann en een engel

In Midden- en Noord-Duitsland bestaat de mythe over Vrouw Holle die tussen 23 december en 5 januari of mensen dat jaar vlijtig of lui waren. In de overige gebieden kent men Perchta, een vergelijkbare mythologische figuur, die vanaf de winterzonnewende tot 6 januari rijdt als aanvoerster van de Wilde Jacht. In verschillende gebieden bestaat nog de Perchtenlauf. De Krampus komt in de Alpenregio voor en knecht Ruprecht is de hulp van Sint-Nicolaas in Midden- en Noord-Duitsland. Ook komt de Bergmann voor.

Hans von Trotha, die ongeveer 2 meter lang was en zelfs naar hedendaagse maatstaven een imposante figuur zou zijn geweest, werd een lokale legende in de regio Palts onder de populaire verbasterde naam "Hans Trapp", of af en toe "Hans Trott". Hij werd later niet alleen beschreven als een roofridder, maar werd in de loop van de tijd afgeschilderd als een kinderschrik die, als de "Zwarte Ridder" (schwarzer Ritter), een rusteloze geest was die 's nachts door Wasgau sloop. Zelfs in de legende van de Jungfernsprung werd zijn naam geassocieerd met de duivel die de maagdelijkheid van het jonge meisje wilde nemen. In de naburige Elzas werd ten tijde van Sint Nicolaas de naam Hans Trapp gebruikt om kinderen bang te maken en hij was degene die de heilige vergezelde, niet de gebruikelijke figuur van Knecht Ruprecht. Het uiterlijk en de kleding van Hans Trapp (witte baard, puntmuts en roede) worden beschreven in een Alemannisch Duits gedicht uit de Elzas

Engelstalige landen

bewerken
 
"Oh, Ho, Ho, Ho!" he laughed merrily, "How did you two Children come here?", Christmas Stories, Georgene Faulkner, 1916
 
Afbeelding uit Christmastide, its History, Festivities and Carols (1852) van een 'modern' kersttoneelstuk (nu algemeen bekend als mummers play). De personages: de Kerstman voorgesteld als een groteske oude man met een groot masker en een komische pruik en een enorme knuppel in zijn hand, drie spelers (van wie er twee Sint-Joris en de Draak) zijn allemaal op vrijwel dezelfde manier gekleed en de dokter. De vrouw is een toeschouwer.
 
Little Jack Horner, Sat in the corner, Eating his Christmas pie; He put in his thumb, And pulled out a plum, And said, “What a good boy am I!”

Kerst in Engelstalige landen – zoals Engeland, Canada, en Australië – wordt vaak op kerstavond gevierd met het speciale kerstdiner, kalkoen en een Christmas pudding die grotendeels uit rozijnen bestaat. De pudding bevat over het algemeen een dertiental ingrediënten. Voor sommigen symboliseert de pudding aldus Jezus Christus en zijn twaalf discipelen. Vroeger was het de gewoonte om zilveren muntjes in de pudding te stoppen. Degene die de munt in zijn stuk aantrof kon geluk in het komende jaar verwachten, zoals bij de Koningentaart. Een ander nagerecht bij het kerstdiner is trifle.

De Kerstman ofwel Father Christmas speelt een grote rol tjdens het kerstfeest in Engelstalige landen. Little Jack Horner is een populair Engels kinderrijmpje dat voor het eerst genoemd in de 18e eeuw en werd al vroeg geassocieerd met opportunistische daden. Moralisten herschreven en breidden het gedicht ook uit om de viering van hebzucht tegen te gaan.

Er wordt een Yule log naar huis gehaald en aangestoken op de huiselijke haard, zodat "zoet geluk kan komen terwijl het blok aan het verbranden is", zoals beschreven door de 17e-eeuwse dichter Robert Herrick. Mōdraniht (Moedernacht) verwijst naar een Angelsaksisch winterfestival dat plaatsvond op wat nu Kerstavond is.

Een andere traditie is het zingen en opvoeren van Christmas carols (toneeltjes met als thema Kerstmis). Huizen worden versierd met mistletoe (maretak) en er bestaat een traditie rondom de mistletoe en elkaar kussen. Traditiegetrouw openen twee mensen de Christmas cracker die op de gedekte tafel ligt gelijktijdig; de inhoud is dan bestemd voor degene die het buisje in handen heeft wanneer een van de uiteinden losgerukt is.

Ook wordt een bezoek aan de kerk gebracht. Volgens een onderzoek dat in december 2005 werd gepubliceerd in de Daily Telegraph, is meer dan 4 op de 10 Britten van plan om in 2005 naar de kerk te gaan met kerst. In vergelijking met de jaren daarvoor zou dit een recordaantal betekenen. Uit het onderzoek volgde ook dat van de volwassenen die zich niet tot het christendom rekenen, toch 22 procent van plan was om naar de kerk te gaan.

Tweede kerstdag wordt door de Engelsen Boxing Day genoemd.

In het Verenigd Koninkrijk en de landen van het Britse Gemenebest die de koningin van Groot-Brittannië als staatshoofd hebben wordt een kersttoespraak (Christmas Day message) gevolgd. Koning George V was in 1932 de eerste om een kersttoespraak te houden, gebruik makend van het nieuwe medium radio.

In het Verenigd Koninkrijk worden chocolademunten gebruikt om de kerstboom te versieren en om de kousen van kinderen te vullen. Wanneer kinderen een vriend of familielid bezoeken, mogen ze gevonden chocolade uit de boom meenemen als traktatie. Een variant hiervan is, dat chocolade munten ergens verborgen worden in het huis om door kinderen gevonden te worden, vaak in de vorm van een speurtocht. Een ander typisch zoet kerstgerecht is de mincepie, ook wel christmaspie genoemd.

De traditie van wassailing (ook gespeld als wasselling) valt in twee verschillende categorieën: de huisbezoekende wassail en de boomgaardbezoekende wassail. De huisbezoekende wassail is de praktijk waarbij mensen van deur tot deur gaan, zingen en een drankje uit de wassailkom aanbieden in ruil voor geschenken. Deze praktijk bestaat nog steeds, maar is grotendeels verdrongen door het zingen van kerstliederen. De boomgaardbezoekende wassail verwijst naar de oude gewoonte om boomgaarden in ciderproducerende regio's van Engeland te bezoeken, bezweringen op te zeggen en tegen de bomen te zingen om een goede oogst voor het komende jaar te bevorderen. Het doel van wassailing is om de ciderappelbomen wakker te maken en boze geesten te verjagen om een goede oogst van fruit in de herfst te verzekeren. Opmerkelijke traditionele wassailingliederen zijn onder meer "Here We Come a-Wassailing", "Gloucestershire Wassail" en "Gower Wassail".

Bij Queens College, Oxford, wordt jaarlijks de Boar's Head Gaudy met Boar's Head-diner georganiseerd, in Notting Hill en Ealing High School wordt een kop van papier-maché gebruikt. In Scandinavië en Engeland heeft Sint Stefanus mogelijk een deel van Freyrs erfenis geërfd. De feestdag van Sint Stefanus is 26 december en zo ging hij een rol spelen in de kerstvieringen die eerder met Freyr (of Ingwi voor de Angelsaksen) werden geassocieerd. Jacob Grimm merkte op dat het serveren van een everzwijnkop bij banketten ook een herinnering kan zijn aan de sonargöltr , het everzwijn dat werd geofferd als onderdeel van de viering van Yule in het Germaanse heidendom.

Verhalen over Jack Frost kunnen afkomstig zijn van Angelsaksische en Noorse wintergebruiken. De vroegste verwijzing naar Jack Frost in de literatuur is te vinden in het boek 'Round About Our Coal Fire, or Christmas Entertainments', gepubliceerd in 1732. Het Finse equivalent Pakkasukko heeft een heel hoofdstuk naar hem vernoemd in Kalevala, het Finse nationale epos samengesteld uit hun oude mondelinge traditie. In de Zweedse folklore is het equivalent Kung Bore (Koning Bore); de naam is afkomstig van de Zweedse 17e-eeuwse schrijver Olaus Rudbeck. Vanaf het einde van de 19e eeuw worden Jack Frosts karakters steeds verder uitgewerkt. Ze worden afgeschilderd als een elfachtig personage, dat soms verschijnt als een sinistere onruststoker of juist als een held. Jack Frost wordt in veel liedjes genoemd – zoals het winterliedje "The Christmas Song" (ook bekend als "Chestnuts Roasting on an Open Fire") en in films.

De dag van Sint-Stefanus in Wales staat bekend als Gŵyl San Steffan en wordt elk jaar op 26 december gevierd. Een oud Welsh gebruik, dat in de 19e eeuw werd afgeschaft, omvatte het laten bloeden van vee en het uitvoeren van 'holming' door met hulsttakken op laatkomers en vrouwelijke bedienden te slaan. De ceremonie zou geluk hebben gebracht.

Estland

bewerken
  •  
    Een kerstboom op Raekoja plats in Tallinn

Faeröer

bewerken

Filipijnen

bewerken
 
Een varken van brood in Bulacan, 26 december

In de Filipijnen, een katholiek land bij uitstek, wordt kerst ingeluid door de zogenaamde Misas de Aguinaldo. Negen dagen lang, beginnend op 16 december, wordt bij het aanbreken van de dag een mis gevierd. In het Filipijns staan deze missen bekend als Simbang Gabi. Op kerstavond wordt traditioneel het kerstfeest gevierd, waarbij na de middernachtmis die bekend staat als Misa de Gallo (ook wel Misa de Aguinaldo, de "Geschenkmis" genoemd) de familieleden gezamenlijk eten (het kerstdiner is bekend als noche buena of nochebuena).

Veel voorkomende traditionele gerechten die als hoofdgerecht worden geserveerd zijn onder meer: lechon, verschillende soorten pancit (noedels), Filippijnse spaghetti, hamonado, ham, queso de bola (balletjeskaas), morcón, worst, kipgalantina, amandeligas (gehaktballetjes), paelya (Valenciaanse rijst, Bringhe , enz. .), loempia, mechado, caldereta, callos, kippenpastei, Releenong Bangús (gevulde melkvis), gestoofde tong, marinade en verschillende soorten barbecuegerechten (inihaw). Bijna al deze gerechten worden gegeten met witte rijst. Desserts en bijgerechten zijn onder meer ube halaya, turon, leche flan, macaronisalade, kweepeer, fruitsalade, bukosalade, fruitcrème, ensaymada, champorado, mangofloat, fruitcake, geroosterde kastanjes en diverse andere kakanin (rijstwafels), puto bumbong, taarten, graan en biko. Populaire dranken zijn chocolademelk, maar ook koffie, frisdrank, wijn, bier, alcoholische dranken en vruchtensappen worden gedronken.

Bibingka is een inheems Filipijns gerecht dat vooral tijdens de kerstperiode wordt gegeten, dat meestal geassocieerd met Simbang Gabi. Bibingka wordt meestal verkocht door verkopers in de buurt van kerken waar Simbang Gabi of de negendaagse missen worden gehouden. Bibingka is een soort rijstwafel die meestal wordt gemaakt van galapong/rijstdeeg, kokosmelk, margarine, suiker, gezouten ei en kaas. Het wordt traditioneel gekookt op een houtskoolfornuis met bananenbladeren.

Duman wordt gemaakt van malagkitrijst (lakatan malutu) die uit de schil wordt geslagen en in een kleioven wordt geroosterd. Voor de rest van het land kan het gewoon groene rijst zijn of zelfs ongepofte pinipig. Maar het is een gewaardeerd seizoensvoedsel dat je kunt vinden tijdens de kerstperiode, na de rijstoogst in november. De jongere rijstkorrels die niet van de schil vallen, zijn groen gekleurd. Deze kafjes worden tegen een hard oppervlak geslagen totdat ze eraf vallen. Vervolgens worden ze in water geweekt, 30 minuten gekookt en vervolgens gestampt. Dit proces zorgt ervoor dat de zoete oliën en noten van de rijst vrijkomen.

Suman is een gewone rijst-cake gemaakt met kleefrijst en kokosmelk gewikkeld in bananenbladeren. Het is een populaire delicatesse op de Filippijnen. Meestal gegeten met suiker of latik (vaste vorm van kokosroom en suiker), het wordt het voornamelijk geserveerd bij evenementen zoals Allerzielen, Nieuwjaar en Kerstmis.

  •  
    Amerikaanse kerstwens aan de bevolking van de Filipijnen, 1952
  •  
    Kerstboom op de campus van de Universiteit in Los Baños
  •  
    Gelovigen komen bijeen voor de "Simbang Gabi"; deze zonsopgangsmis is een religieuze traditie die negen opeenvolgende ochtenden wordt gehouden van 16 december tot 24 december
  •  
    Ube-cake met witte chocolade; dessert tijdens kerstavond in de Filippijnen.
  •  
    Bibingka
  •  
    Duman
  •  

Finland

bewerken
 
Voorbereiden op Kerstmis op het Finse platteland. Het vegen van de voorkant van de kerstsauna in december 1958
 
Een man herdenkt zijn overleden familieleden op kerstavond op een Finse begraafplaats in Helsinki. Het is een traditie om met Kerstmis kaarsen naar de graven te brengen; duizenden en duizenden kaarsen verlichten de begraafplaatsen, 24 december 2007
 
Een vrouw bereidt de lipeäkala, 18 december 1958

In Finland wordt kerst Joulu genoemd, zie ook joelfeest.

Joulupöytä is het voedsel dat hier tijdens de kerstdagen wordt gegeten, de naam kan vertaald worden als "joel-tafel". Het belangrijkst is de ham, die gegeten wordt met mosterd en brood. Ook wordt er vis geserveerd. Andere gerechten zijn laatikkos of maksalaatikko (casserole van lever), verschillende ovenschotels, karjalanpaisti en zure haring. Er wordt Koskenkorva Viina, bier, wijn of melk bij gedronken. Een traditioneel nagerecht is gemberkoek, rijstpudding en koffie, thee of glögi. In de pan met rijstpudding wordt een amandel verstopt, degene die dit krijgt opgediend mag zijn cadeautje als eerste openen of een wens doen. Overige populaire gerechten op de Finse kersttafel zijn koolraap ovenschotel, wortelschotel, aardappelschotel (gezoet of niet, afhankelijk van de regio en voorkeur), rosolli (salade van gekookte bietjes, wortelen, aardappelen, meestal ook appels en ingelegde komkommer geserveerd met een saus op basis van zure room en soms met eieren of haring), aardappelen (gekookt of geplet), roggebrood, lax (meestal Gravlax), ingelegde haring en kuit (vaak geserveerd met gehakte ui en zure room), champignonsalade, gekookte erwten, lever ovenschotel, Karelische stoofpot en lipeäkala (traditioneel gemaakt van snoek, snoekbaars of kapakala; d.w.z. gedroogde kabeljauw of andere gedroogde kabeljauwvissen zoals zegen, leng of schelvis) met gesmolten boter en witte saus.

Joulupukki is de Kerstman en hij woont met zijn vrouw in Rovaniemi. De naam betekent letterlijk kerstbok en verwijst waarschijnlijk naar een oud Fins en Scandinavisch gebruik, waarin men zich in geitenvellen verkleedde om na Kerstmis van huis tot huis te gaan om voedselresten te verzamelen. Joulupukki vliegt niet op zijn ar met rendieren door de lucht zoals de Amerikaanse kerstman, maar rijdt over de grond. Joulupukki is erg oud en maakt soms gebruik van een wandelstok. Kerstelfen bekijken of kinderen goed of slecht zijn en Joulupukki brengt cadeautjes rond.

De oorspronkelijke figuur (Nuuttipukki) zette hoorns op zijn hoofd, droeg een omgekeerde vacht en een masker van berkenschors en hij kon kinderen laten schrikken. De Nuuttipukki eiste drank en kwam de huizen binnen. Tegenwoordig gaan kinderen verkleed langs de huizen.

Er treden sterrenzangers op tijdens de kerstperiode. Ook brengen mensen kaarsen naar het kerkhof om de doden te herdenken.

In Finland wordt ook het Luciafeest gevierd.

  •  
    Jongens zetten een kerstboom op in Savonranta, 1951
  •  
    Joulupukki in Helsinki, 1953
  •  
    Himmeli, kerstversiering in Zweden en Finland
  •  
    Het maken van himmeli, 1959
  •  
    Verklede kinderen tijdens het kerstfeest op de Kytölä-schoo, 1932
  •  
    Sterrenzangers, 1919
  •  
    Sterrenzangers, 1946
  •  
    Kerstboom bij de oude kerk van Tampere
  •  
    Joulupukki in Helsinki, december 1930
  •  
    Verschillende kerstgerechten
  •  
    Een gedenkplaats voor mensen die elders zijn begraven wordt tijdens kerst voorzien van vele kaarsen, 24 december 201
  •  
    De Joulukuusen (kerstboom) wordt gehaald in het bos, 24 december 1961, Museovirasto
  •  
    Kersthammen met afbeeldingen van kerst, 1959
  •  
    Tuomaanristi; een traditionele houten kerstversiering, die een ruit vormt en uit een kruis is gesneden

Frankrijk

bewerken
 
Père Noël en twee kinderen, ca. 1900, Musée Carnavalet
 
Foire aux santons (santon-beurs) in Marseille, 18e eeuw
 
Treize desserts
 
Kerstverlichting op de heuvels van Doazit

Kerstmis wordt in Frankrijk Noël genoemd. Het wordt hoofdzakelijk op religieuze wijze gevierd, alhoewel de wereldlijke viering ook voorkomt. Katholieken in Frankrijk geven cadeaus uit naam van Christus tijdens kerst. Mensen bezoeken de mis in de kerk en er worden kerststalletjes opgericht. Er kunnen extra santons ('kleine heiligen') aan de kerststallen worden toegevoegd. De santons zijn figuurtjes voor de kerststal uit de Provence, er zijn 55 verschillende figuren. De Duitse heersers vervingen in de 18e eeuw christelijke symbolen door Germaanse, zoals feeën en elfen.

Hier wordt de kerstman Père Noël (of Papa Noël) genoemd, wat vertaald kan worden met Vader Kerst. Anders dan de Amerikaanse kerstman verschijnt hij niet in jasje en broek, maar draagt hij een lang, rood gewaad met een puntmuts. Hij draagt zijn cadeautjes niet in een zak, maar in een doos op zijn rug. Andere benamingen zijn Paire Nadau (Occitaans), Tad Nedeleg (Bretons), Bizarzuri of Aita Noel (Baskisch) en Babbu Natale (Corsicaans). Mère Noël (Moeder Kerst) is de vrouw van Père Noël en de lutins helpen Père Noël. Tante Arie heeft in Franche-Comté de rol van cadeautjesbrenger tijdens kerst. Ook bekend zijn oude man Chalende en Barbassionne.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het Amerikaanse karakter van de Kerstman in Frankrijk geïntroduceerd als onderdeel van het Marshall Plan. De jonge priester Jacques Dijon Nourissat veroordeelde het karakter tot de brandstapel, hij was verontwaardigd over de beeltenis van het karakter in warenhuizen in Dijon. De brandstapel werd op 23 december 1951 opgericht bij de kathedraal van Dijon. Deze gebeurtenis gaf aanleiding tot verhitte debatten tussen de katholieke schrijvers Gilbert Cesbron en François Mauriac (die kritiek hadden op de commercialisering van de Kerstman) en Rene Barjavel, Jean Cocteau en Claude Levi-Strauss.

De acht rendieren worden in het Frans Tornade, Danseur, Furie, Fringant, Comète, Cupidon, Éclair en Tonnerre genoemd. Het, later geïntroduceerde, negende rendier heet Rudolphe.

In Frankrijk en bepaalde andere Franstalige gebieden (bijvoorbeeld Canada) wordt op kerstavond een lang familiediner gehouden, een réveillon genaamd. De naam van dit diner is gebaseerd op het woord réveil ('ontwaken'), omdat deelname inhoudt dat men wakker blijft tot middernacht en daarna. Réveillon is over het algemeen van uitzonderlijke of luxueuze aard. Voorgerechten kunnen kreeft, oesters, escargots of foie gras, enz. omvatten. Een traditioneel gerecht is kalkoen met kastanjes. Het dessert kan bestaan uit een bûche de Noël. In de Provence wordt de traditie van de treize desserts (13 desserts) gevolgd, waarbij bijna altijd pompe à l'huile (een gearomatiseerd brood), dadels, enz. worden opgenomen. Bij dergelijke diners wordt meestal kwaliteitswijn gedronken, vaak met champagne of soortgelijke mousserende wijnen als afsluiting. Er kunnen ook kerstliederen worden gezongen.

In Frankrijk wordt ook een houtblok naar huis gehaald. Het blok heeft verschillende regionale namen: chalendal, calignaou, tréfoir en tréfouet. In de Provence moest het van een fruitboom worden gekapt; het werd door het hele gezin naar binnen gebracht, terwijl ze een kerstlied zongen waarin ze baden om zegeningen voor het huis voor wat betreft bijvoorbeeld de oogst. Voordat het blok op het vuur werd gelegd, goot het jongste kind in het gezin er wijn op.

Kinderen zetten hun schoen bij de haard of onder de kerstboom. Kinderen schrijven ook brieven aan Père Noël. In 1962 opende Jacques Marette, minister van PTT, een postbus voor Père Noël in Hôtel des Postes. In 1967 werd deze door Robert Boulin verplaatst naar Libourne. De eerste reactie aan de schrijvers van de brieven werd geschreven door Françoise Dolto.

Het lijkt erop dat de traditie van de sparrenbomen versierd met appels voor het eerst bekend was in Straatsburg in 1605.[3]

Georgië

bewerken
 
Tsjitsjilaki, een traditionele Georgische kerstdecoratie.

In Georgië worden traditionele decoratieve kerstbomen gemaakt van gesnoeide en gedroogde hazelaar- of walnoottakken die zijn geschaafd. In het Georgisch worden ze tsjitsjilaki genoemd (ჩიჩილაკი). Ze zijn 20 centimeter tot 3 meter groot en komen voornamelijk uit de west-Georgische regio's Goeria en Samegrelo.

Oorspronkelijk was de tsjitsjilaki een nieuwjaarsboom ontsproten uit heidense tradities en verbonden met de bijbelse levensboom, een symbool van hoop. De traditie van de tsjitsjilaki raakte na de kerstening van Georgië in 337 verweven met kerstmis dat in de nieuwjaarsperiode viel, waardoor de tsjitsjilaki ook wel de bijnaam 'Georgische kerstboom' kreeg. Het is een populaire kerst-accessoire geworden door de popularisering van de Europese kerstboomtraditie.

De tsjitsjilaki wordt traditioneel gedecoreerd met klein fruit zoals appeltjes, rode bessen, tangerijnen, noten en bladeren van de meekrap of andere vergelijkbare natuurlijke decoratie als offer aan de hemel voor een overvloedige oogst. De tsjitsjilaki's worden meestal op de dag voor Driekoningen ceremonieel verbrand, om het voorbijgaan van de problemen van het voorgaande jaar te symboliseren.

Griekenland

bewerken

In Griekenland worden de cadeautjes niet met kerst gegeven maar op nieuwjaarsdag. Ze zouden door de Kerstman (Άι Βασίλης, Agios Vasilis) in de oudejaarsnacht gebracht zijn. Oudejaar is de naamdag van Basilius van Caesarea waarnaar de Kerstman (Agios Vasislis) in Griekenland genoemd is.

In vroeger tijden geloofde men in de Kallikantzaros die van 25 december tot 6 januari rondwaarden. In sommige dorpen wordt nog steeds op kerstavond een zwart kruis op de deuren geschilderd als bescherming. De wezens zouden door deuren en schoorstenen het huis kunnen betreden en allerlei problemen veroorzaken zodat de haard die niet goed brandt of de melk die zuur wordt. Ook zouden ze een enorme rommel maken. Er zijn allerlei gebruiken om hen te verjagen, zoals door de eskakantzalos, vergelijkbaar met het joelblok en soms oude schoenen in de open haard te verbranden of wijwater in de kamers te sprenkelen.

Kinderen in Griekenland gaan langs de deuren met kerst en zingen z.g. Kalanda begeleid met een triangel. Dit zijn oude liedjes in het Oudgrieks die met kerst gezongen worden. Als op de vraag Na ta poume'? (Mogen we zingen?) ja gezegd wordt zingen de kinderen de Kalanda. Gebruikelijk is het wat snoep te geven.

Op 24 december begint de kerstliturgie in de kerken. Op 25 december gaat men zeer vroeg naar de kerk waarna men elkaar een goed kerstfeest (Kala Christouyenna) wenst. Het orthodoxe kerstfeest is 14 dagen later op 7 januari.

  •  
    Kip en wijn voor de lunch tijdens kerst
  •  
    Kerstboom
  •  
    Deze munt wordt voor het koken in de vasilopita gestopt, hij brengt geluk aan de vinder.

Groenland

bewerken

In Groenland wordt kiviak als kerstgerecht gegeten; een zeevogel die werd gefermenteerd in de huid van een zeehond[6] Het maken van kiviak is traditioneel een gemeenschappelijke inspanning in de Inuit-cultuur. Er worden tot wel 500 kleine alken in de zeehondenhuid verpakt, inclusief snavels en veren. Er wordt zoveel mogelijk lucht uit de zeehondenhuid verwijderd voordat deze wordt dichtgenaaid en verzegeld met zeehondenvet, dat vliegen afstoot. Vervolgens wordt de huid verstopt in een hoop stenen, met een grote rots erbovenop om de lucht buiten te houden. Gedurende drie maanden fermenteren de vogels en worden vervolgens gegeten tijdens de Arctische winter, maar ook op verjaardagen en bruiloften.

  •  
    Kerst in het Sporvejsmuseet

Hongarije

bewerken

Het Hongaarse woord voor kerstmis is Karácsony.

In Hongarije wordt kecskézés opgevoerd, het verhaal van de geboorte van Christus door de ogen van een herder. Het spel wordt opgevoerd in de huizen. Een van de figuren is een domme geit, die vragen stelt. Aan de hand van deze dialoog wordt het hele verhaal over de komst van Christus verteld. Na de opvoering worden de bewoners gezegend en wordt hun een prettige kerst gewenst. Als dank wordt voedsel of soms geld gegeven. Het gebruik is mettertijd aangepast, tegenwoordig wordt het vaak opgevoerd in de kathedraal.

  •  
    Betlehemes készülődés, 1870
  •  
    Een geiten-kostuum uit Hongarije
  •  
    Betlehemezés, 2010
  •  
    Bejgli, 24 december 2007

Hongkong

bewerken
 
Flatgebouwen worden voorzien van kerstversiering in Hongkong

In Hongkong wordt in tegenstelling tot de rest van China wel kerst gevierd.

  •  
    Kerstversiering in Hongkong
  •  
    Winkel met kerstversiering in Hongkong
  •  
    Een kerstkrans schotel in Hongkong
  •  
    Kerstversiering in een winkelcentrum
  •  
    Sneeuwbollen met kerstmuziek in een winkel in Hongkong
  •  
    Notenkrakers als kerstversiering in Hongkong
  •  
    Een cappuccino met gingerbread man en chocoladekerstboom

Ierland

bewerken
 
Wrenboys tijdens St. Stephens Day (26 December) in Dingle

Nollaig na mBan is een traditie in Ierland waarbij vrouwen een dag vrij krijgen na alle inspanningen voor Kerstmis.

Wren Day (Iers: Lá an Dreoilín), of Hunt the Wren Day (Manx-Gaelisch: Shelg yn Dreean), is een Ierse en Manx gewoonte op 26 december, Saint Stephen's Day (in het grootste deel van Ulster bekend als Boxing Day). Traditioneel joegen mannen en jongens op een winterkoninkje en plaatsten het op een staf versierd met hulst, klimop en linten, of stelden het tentoon in een versierde doos bovenop een paal. Dit werd door de buurt geparadeerd door een groep 'Wrenboys' - meestal gekleed in stromaskers, groen en kleurrijke bonte kleding - die liedjes zongen en muziek speelden in ruil voor donaties. Op het eiland Man hielden de mensen daarna een begrafenis voor het winterkoninkje en dansten rond de winterkoninkjespaal. Wren Day is sinds het einde van de 20e eeuw weer in opkomst, hoewel het winterkoninkje niet langer wordt bejaagd en in plaats daarvan een opgezette winterkoninkje wordt gebruikt. Tot in de negentiende eeuw bestonden er in delen van Groot-Brittannië en Frankrijk soortgelijke nieuwjaarstradities. Geleerden geloven over het algemeen dat de winterkoninkjesjacht “behoort tot de grote categorie van rituelen die als doel hebben om kwade invloeden te verbannen tijdens een seizoenscrisis”. Er zijn verschillende volksverhalen over de oorsprong van de winterkoninkjesjacht. Sommigen zeggen dat er op Sint-Stefanusdag wordt gejaagd omdat een winterkoninkje de bewakers wakker maakte toen Sint-Stefanus probeerde te ontsnappen. Een ander zegt dat de heilige een winterkoninkje als huisdier had dat samen met hem werd gestenigd. Weer een ander rationaliseert het als een herdenking van de Kindermoord.

IJsland

bewerken
 
Mensen bezoeken de graven van overleden dierbaren op de dag voor kerst
 
Traditionele recepten uit IJsland; Hangikjöt, Hrútspungar, Lifrarpylsa, Blóðmör, Hákarl, Svið, Rúgbrauð, Flatbrauð
 
Kerstverlichtng in Reykjavik
 
Het aansteken van de lichtjes van de kerstboom uit Oslo in Reykjavik

De benaming voor "Kerstmis" in het IJslands is jól. De etymologie van deze term is onzeker. Het is onder meer gekoppeld aan termen in de verschillende Germaanse talen die herleidbaar zijn tot een gereconstrueerde Germaanse vorm *jew-la-ja, wat ‘tijdsperiode waarin de zon in beweging wordt gezet’ zou kunnen betekenen. De begroetingsformule is Gleðileg jól! Deze term komt ook voor in de Noorse taal en doet denken aan de oude heidense vieringen van de winterzonnewende (zie joelfeest). Met de komst van het christendom versmolten de oude vieringen van de winterzonnewende met de vieringen van christelijk Kerstmis.

Op 23 december, de dag voor Kerstmis en de dag gewijd aan Sint Þórlákur, bisschop van Skálholt, is het traditioneel om kæst skata, oftewel gefermenteerd rajidae, te consumeren. Op de ochtend van 24 december, de dag van kerstavond (Aðfangadagur), is het traditie om de graven van overleden dierbaren te bezoeken. In IJsland is het ook traditioneel dat de kerkklokken op 24 december om 18.00 uur luiden. Het kerstfeest wordt in familiekring gevierd. Over het hele land begint men met eten om 18.00 's avonds; dit gaat gepaard met een aankondiging op de radio dat het nu 18.00 is en dat iedereen smakelijk eten wordt gewenst. Het kerstmenu bestaat meestal uit een rijstebrij met rozijnen en kaneel waarin een boon verstopt zit; degene die deze vindt krijgt een extra cadeau. Het hoofdgerecht omvat vooral een groot stuk vlees, ham of hangikjöt (gerookt schapenvlees), vergezeld door naar IJslandse normen veel groenten en fruit. Groentesalades met veel mayonaise en fruitsla met slagroom. Verder worden er ook gekaramelliseerde aardappelen gegeten. Een ander traditioneel kerstgerecht is laufabrauð (blad-brood of sneeuwvlok-brood). Meerdere generaties van de familie komen bijeen om het brood te decoreren nadat het in olie wordt gebakken. Traditioneel wordt het op de eerste zondag van december bereid en bewaard om op kerstavond te worden gegeten. Om het te snijden wordt een speciaal mes gebruikt, genaamd laufabrauðsjárn. Het kan worden geserveerd bij gerookt lamsvlees, aardappelen en bechamelsaus. Ook wordt klejne in de kerstperiode gegeten.

Grýla, die met haar man in Bláfjöll ("Blauwe Berg") woont, wordt in verband gebracht met kerst. Haar huisgenoot is Jólaköttur (de kerstkat), de vlijtige kinderen krijgen Jólaföt (Kerstmiskleren) van Grýla. Gryla nam ook wel ondeugende kinderen mee, zie ook man met de zak. In IJsland stopt in de 13 nachten voor kerst steeds een andere trollenzoon kleine cadeautjes in de schoenen van kinderen. In IJsland is de traditie van Jólabókaflóð (letterlijk "Kerstboekenvloed") wijdverbreid , die bestaat uit het cadeau geven van een boek met Kerstmis. Deze traditie begon tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen papier tot de goederen behoorde die niet onder het importverbod vielen. IJslandse uitgeverijen droegen vervolgens bij aan het voeden van deze traditie door elk jaar in november de Bókatíðindi, de catalogus met boeken die in december werd uitgebracht, naar alle gezinnen in het land te sturen.

De ondeugende kinderen krijgen een aardappel in de schoen (die in de vensterbank wordt gezet). Dit zijn de Juul- of Kerstjongens, de Jólasveinar. In de loop van de tijd werden deze figuren vriendelijker en werden ze gelijkgesteld met de Kerstman, ook op grond van een decreet dat in 1746 door de IJslandse regering werd afgekondigd en dat de gewoonte verbood om kinderen verhalen over enge verhalen te vertellen over elfen. Na de kerst verdwijnen de kerstjongens, nu weer een voor een. Op 6 januari (IJslands: Þrettándinn, ofwel de dertiende dag) is daarmee het IJslandse Kerstmis definitief voorbij. De nacht van deze 6e januari is overigens een magische nacht. Volgens de volksverhalen kunnen de koeien dan spreken, de elfen bezoeken de mensen, en de zeehonden werpen hun huid af en gaan aan land. Dit is wanneer elfjes en trollen naar buiten komen en feest vieren met de IJslanders, dansen en zingen. Op deze dag worden de feesten van oudejaarsavond (vreugdevuren en vuurwerkshow) in een kleinere mate herhaald worden in heel IJsland.

De traditie van de adventskrans bestaat in IJsland al sinds de jaren dertig, maar werd pas populair in de jaren zestig en zeventig. De traditie van de kerstboom in IJsland bestaat al sinds 1863. Gezien de natuurlijke afwezigheid van groenblijvende planten in dit land, werden oorspronkelijk lijsterbesplanten gebruikt in plaats van dennenbomen. Er wordt geschat dat ongeveer 85% van de IJslanders de kerstboomtraditie in acht neemt.

Bovendien werd in Reykjavík van 1951 tot 2013 elk jaar lichtjes in een grote kerstboom aangestoken, geschonken door de stad Oslo. Deze traditie werd gestopt vanwege de hoge transportkosten. De grote boom die jaarlijks in de IJslandse hoofdstad wordt verlicht, heeft echter de naam "Oslo Christmas Tree" behouden ter nagedachtenis aan de traditie en vriendschap tussen de twee landen. Het evenement dat populair is bij gezinnen met jonge kinderen en wordt gehouden in het AusturVollur Park omvat bands, formele toespraken, koren, kerstliederen, hymnes en verhalen. Ook de Duitse stad Hamburg schenkt jaarlijks een kerstboom aan de IJslandse hoofdstad, als teken van dankbaarheid nadat een IJslandse visser in de winter van 1946-1947 de inwoners van de door een ernstige hongersnood getroffen Hanzemetropool te eten had gegeven. Deze boom wordt elke eerste zondag van de advent aangestoken. Het aansteken van de lichtjes in de kerstboom wordt ook op andere plekken gedaan, soms voeren de kerstjongens dit uit.

In IJsland wordt ook het Luciafeest gevierd. Lucia van Syracuse (volgens traditie 283-304) is een christelijke martelares, die vereerd wordt als heilige door katholieke en oosters-orthodoxe christenen. Ze is de patroonheilige van de blinden. Ze is de enige katholieke heilige die ook vereerd wordt door de lutheranen in Scandinavië, in vieringen die veel voorchristelijke elementen van een joelfeest voor de zonnewende hebben behouden.

Er wordt geschat dat meer dan 50% van de IJslanders elk jaar een elektronische kerstkaart verstuurt.

India

bewerken

In India is Kerstmis een officiële feestdag. De viering door christenen is hier grotendeels gebaseerd op de Amerikaanse media. Er worden ook kerkdiensten gehouden.

In veel scholen die door christelijke missionarissen worden geleid, doen Hindoe kinderen actief mee aan de kerstviering. In India hebben de meeste onderwijsinstellingen vakantie rond de kerstdagen, tot een paar dagen na Nieuwjaar.

Kerst wordt ook wel Bada DIN genoemd in het Hindi.

Indonesië

bewerken
 
Kerstfeest in Indonesië, Tropenmuseum, begin 20e eeuw

Als Kerstmis aanbreekt, kent Kampung Tugu in Noord-Jakarta, dat grotendeels wordt bewoond door Portugees-Indiase afstammelingen, een reeks tradities die al honderden jaren bestaan. Eén daarvan is Mandi-mandi, een feest waarbij mensen elkaars gezicht insmeren met poeder. Deze traditie is een symbool van verontschuldiging en een vorm van genegenheid. Ze zeggen dat degene die de meeste krabbels op zijn gezicht heeft, degene is van wie het meest gehouden wordt. Of het kan ook zijn dat hij de meeste zonden heeft.

  •  
    Mandi-mandi in Kampung Tugu

Iran

bewerken
  Zie Yalda voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Iran viert men shab-e yalda, de langste nacht van het jaar. Er worden noten en meloen gegeten. De ceremonie heeft haar oorsprong in het oude Perzië van zo'n duizend jaar geleden.

Italië

bewerken
 
Kerstboom op het Piazzale Michelangelo, Florence
 
Babbo Natale

Kerstmis (Natale, geboortedag) in Italië begint op 8 december, met het feest van de Onbevlekte Ontvangenis. Dit is de dag waarop traditioneel de kerstboom wordt opgezet. Kerstmis eindigt op 6 januari van het volgende jaar met Driekoningen.

Het is heel gebruikelijk om op kerstavond de middernachtmis bij te wonen en de oude gewoonte van onthouding van vlees op die dag te beoefenen (maar niet het vasten, dat door de Oosters-orthodoxe Kerk wordt nageleefd). Tradities met betrekking tot het uitwisselen van geschenken variëren van regio tot regio, aangezien dit kan plaatsvinden op kerstavond of op eerste kerstdag.

Volgens de traditie mag het kerstavondmaal geen vlees bevatten. Terwijl andere christelijke families over de hele wereld de kerstavondmaaltijd vieren met verschillende soorten vlees, vieren Italianen (vooral Sicilianen) het traditionele katholieke "Feest van de Zeven Vissen", dat historisch gezien werd geserveerd na een vastenperiode van 24 uur. Hoewel het vasten op kerstavond geen populaire gewoonte meer is, genieten sommige Italiaans-Amerikanen nog steeds van een vleesloos kerstavondfeest. Een traditioneel gerecht dat wordt gegeten met kerst is de Panettone.

In bijna elke kerk en in bijna elk huis staat een kerststal. De Italianen versieren hun huis met hulst en maretak en met kaarsen en een ceppo (een soort open piramide waarin kerstspulletjes worden gezet).

In Italië brengt de kerstheks La Befana cadeautjes rond op Driekoningen. Zij is op zoek naar Jezus Christus en brengt lieve kinderen snoep, stoute kinderen krijgen kool of donker snoep.

In Italië wordt ook het Luciafeest gevierd.

Japan

bewerken

Kroatië

bewerken

In Kroatië wordt Kolyada gevierd, tijdens de kerstperiode wordt traditioneel makowiec gegeten.

Luxemburg

bewerken

In Luxemburg houdt de groothertog een kersttoespraak (Chrëschtdagsusprooch) in het Luxemburgs.

Mexico

bewerken

In Mexico begint het kerstfeest al op 16 december. Tot 24 december zijn er dan de posada's. Dat zijn optochten van kinderen en volwassenen, waarbij beelden van Maria en Jozef worden meegedragen. Er wordt nagespeeld hoe Maria en Jozef op zoek waren naar een logeeradres. Op de laatste dag wordt de baby Jezus meegedragen, die op het einde van de avond in een kribbe wordt gelegd.

Een Mexicaanse legende verklaart de verbintenis van de kerstster met Kerstmis: Het arme kind Pepita, dat geen cadeau kon kopen om op kerstnacht aan Christus te geven, plukte enkele onkruiden in de wegberm en maakte er een klein boeket van. Het kind was verteld dat een nederige, maar liefdevol gegeven gift aanvaardbaar was in de ogen van God. In de kerk begon het boeket te bloeien met rode en groene bloemen en de kerkelijke gemeente beschouwde dit als een kerstwonder. Vanaf dat moment werd de kerstster in Mexico Flores de Noche Buena genoemd.

  •  
    Kerstparade in Mexico City
  •  
    Mensen verkleed als snoepgoed
  •  
    Een jongen slaat tegen een pinata op een posada
  •  
    Een familie bij de drie magi

Letland

bewerken

Litouwen

bewerken
 
Kūčiukai

De Litouwse kerstavond combineert heidense en christelijke tradities, aangezien het oorspronkelijk een viering was van de winterzonnewende. Traditioneel geloofden Litouwers dat dieren die nacht konden praten en dat het mogelijk was om de toekomst te voorspellen met toverspreuken en verschillende spelletjes. In Litouwen wordt Kalėdos (ookwel Kalėda) gevierd.

Kūčios ("Heilige Maaltijd") is de belangrijkste gebeurtenis van het jaar en een familiereünie. Overleden familieleden worden herdacht met een leeg bord op tafel. Het feest begint na de opkomst van de avondster. Tijdens de Kūčios zijn geen producten van vlees, melk en alcohol toegestaan. In totaal worden er 12 gerechten geserveerd, gemaakt van granen, vis, gedroogd fruit of paddenstoelen, inclusief kūčiukai. Dit zijn kleine, knapperige, lichtzoete bloemgebakjes gemaakt van gistdee] met maanzaad. Ze kunnen droog worden gegeten, maar worden meestal gedrenkt in maanzaadmelk of met cranberrygelei geserveerd. Litouwers aanbidden kūčiukai al sinds de oudheid. Ze hebben een oude symbolische betekenis uit heidense tijden: in de oudheid werd tijdens de winterzonnewende een brood aan de voorouders aangeboden. Later, door het principe van de magie van gelijkenis, werd dat offeren van brood vervangen door het symbolische eten van kūčiukai. Ze zijn als een analoog van echt brood. Niet voor niets wordet het brood van de doden en het brood van het laatste avondmaal genoemd, een symbool van liefde. Deze traditionele Litouwse maaltijd wordt 's nachts op tafel gelaten, waar overleden familieleden (vėlės; geesten of zielen) er van kunnen genieten.

Kučučki is een ceremonieel brood voor het voederen van de schapen.

Moldavië

bewerken

In Moldavië worden cadeau's gebracht door Ded Moroz en/of engelen.

Monaco

bewerken

Nederland

bewerken
 
Woonkamer vol keurig geklede kinderen die bij de kerstboom dansen, 1877
 
Versierde kerstboom met brandende kaarsjes, engelenhaar en kerstballen en daarnaast een tafel met daarop een boterletter in de vorm van een kerstkrans, Nationaal Archief, 1931
 
Informatiebord van de Nederlandse Spoorwegen; op het scherm en wordt met een rendier aangegeven welke kant de trein op rijdt, 26 december 2024

In Nederland zijn er, net als in sommige andere Europese landen, twee kerstdagen. In 1964 werd vastgesteld dat zowel eerste als tweede kerstdag officiële feestdagen waren.[7] In de week voor kerst worden er in veel kerken en instellingen kerstzangdiensten met bekende kerstliederen gehouden. Er zijn ook klassieke muziekuitvoeringen van onder meer het Weihnachtsoratorium. Naast het traditionele kerstdiner wordt er twee dagen lang veel gegeten en gedronken, en ook wisselt men soms geschenken uit. Typische kerstgerechten zijn de kerststol, de boterletter en het kerstkransje. Ook worden kerstkransjes wel in de kerstboom gehangen in Nederland. In de Zaanstreek is de duivekater bekend (het brood zou zijn naam danken aan het verjagen van de duivel door katten te offeren in de Romeinse tijd) en Rotterdam kent het kruidbroodje.

Met kerst gaan relatief veel mensen met een christelijke achtergrond naar de kerk. De Rooms-Katholieke Kerk houdt een kerstnachtdienst op kerstavond (24 december). In veel Protestantse Kerken is dit sinds een aantal jaren ook gebruikelijk. Vaak worden er nog aparte kinderkerstdiensten georganiseerd. Ook de ochtenddienst op eerste kerstdag (25 december) wordt druk bezocht; er worden kerstliederen gezongen en de kinderen krijgen extra aandacht.

Tweede kerstdag is de dag voor bezoek aan familie, een woonboulevard of kerstmarkt.

In het oosten van Nederland is het op sommige plaatsen traditie om tussen de eerste zondag van de Advent en Driekoningen op de midwinterhoorn te blazen. Sint-Thomasluiden is ook een oud gebruik dat uitgevoerd wordt in de kerstperiode, het komt niet meer op veel plaatsen voor. Het heeft overeenkomsten met kloksmeer. In het verleden mochten kinderen hun ouders of leraren buitensluiten tot ze getracteerd werden (op wat lekkers of een verhaal) op 21 december.[2] In volksverhalen en in het volksgeloof is deze tijd een tijd van magie, zie bijvoorbeeld Het verhaal van Schele Guurte.

De koning(in) houdt een kersttoespraak. In Deventer vindt het Dickens Festijn plaats. De kerstmarkt in de Gemeentegrot van Valkenburg is Europa's grootste ondergrondse kerstmarkt en in Maastricht wordt Magisch Maastricht georganiseerd. Kerst met de Zandtovenaar is een evenement dat jaarlijks rond kerst wordt gehouden, steeds op een andere locatie.

Op veel plekken vindt de kerstboomverbrandingen plaats, ze komen voort uit de eeuwenoude traditie om het nieuwe jaar in te luiden met nieuwjaarsvuren.

Macedonië

bewerken
 
Een orthodoxe priester wijdt kersttakken in
 
Verkleed op kerstavond langs de deuren gaan

In Macedonië wordt Koleduvane uitgevoerd.

In de avond voor kerstavond steken de kinderen als eerste, terwijl ze liedjes zingen, voor de deuren het vuur aan, dansend en hete cognac drinkend. Op deze manier worden boze geesten van de aarde "verjaagd". De volgende dag, op de grote christelijke feestdag Kerstavond, gaan kleine kinderen gekleed in maskers naar de huizen van de buren, kloppen op de deur en zingen kerstliederen. Volgens de traditie belonen de gastheren hen daarvoor met taarten, kastanjes, noten, appels en wat geld.

Orthodox christelijkee mannen duiken in het koude water om een houten kruis te pakken, welke door een priester in het water is gegooid na de ochtendliturgie. Degene die het kruis te pakken krijgt, wordt gezien als degene die het hele jaar geluk ervaart. Als er geen rivier of meer is, kan ook een zwembad worden gebruikt. Op 19 en 20 januari vieren orthodoxe gelovigen in Macedonië deze feestdag die gewijd is aan de doop van Jezus Christus door Johannes de Doper in de rivier de Jordaan, bekend als Vodici (Driekoningen). Nadat het kruis in het water is gegooid, wordt het water beschouwd als gewijd water en is het een gewoonte dat gelovigen wat water in kleine flesjes naar huis halen. Men gelooft ook dat een bad nemen op deze dag geluk en gezondheid brengt.[8]

  •  
    Een masker dat kinderen dragen tijdens kerstavondparades. Ze zingen kerstliederen van deur tot deur en ontvangen snoepjes, kastanjes, noten en meer van de gastheren. Het is een orthodox gebruik in Noord-Macedonië.
  •  
    Macedonische kerstavond (Badnik) eettafel: vis, bonen, paprikasalades, Sarma (gerolde kool met vulling van rijst en champignons), dadels, vijgen, kastanjes en het brood met verborgen munt. Bereid volgens de regels van het vasten.
  •  
    Traditioneel brood voor kerstavond
  •  
    Kerstboomtakken plukken - een gewoonte vóór kerstavond.
  •  
    Viering van kerstavond in Kumanovo
  •  
    Voorbereidingen voor kerstavond
  •  
    Een kerstavondbrand op de binnenplaats van de Sint-Niklaaskerk in Štip.
  •  
    Het standbeeld van een duiker die een kruis uit het water van het meer van Ohrid heeft gehaald (de Driekoningen-gewoonte)

Noorwegen

bewerken
 
Kersttradities uit Noorwegen

Kerst wordt in Noorwegen Yule of Jul genoemd (zie ook joelfeest). Op Yule-avond wordt niemand geacht naar buiten te gaan, vanwege het gevaar griezelige wezens tegen te komen.[9] In Noorwegen worden cadeaus uitgewisseld op kerstavond. Als er jonge kinderen aanwezig zijn worden de cadeaus uitgedeeld door de Kerstman, anders worden ze onder de boom gelegd en uitgedeeld door de jongste aanwezige.

Noren vieren Kerstmis op 24 december; het kerstmenu (Julebord, wat "joel-tafel" betekent) bestaat traditioneel uit varken of lam en in de westerse streken ook wel schapenhoofd. Dit wordt vergezeld van aardappelen en koolrapen (bij het lam) of zuurkool (bij het varken). Als nagerecht is er riskrem (rijstepap met slagroom). Daar zit een amandel in verstopt en degene die hem vindt krijgt een klein cadeautje (vaak een marsepeinen varkentje). Andere bekende kerstgerechten zijn: risengrysgrøt, ribbe, juletorsk, pinnekjøtt, medisterpølse, lutefisk, pinnekjøtt en de fattigmann. Als drank wordt vaak Aquavit geserveerd.

In Noorwegen wordt ook het Luciafeest gevierd.

  •  
    Een lied voor de Julenisse
  •  
    Kerstgebruik in Noorwegen
  •  
    Glædelig Jul
  •  
    Voorbereidingen voor kerst
  •  
    Dansen rond de kerstboom op het Juletrefest
  •  
    Een kerstavond in Telemark, Nationale Bibliotheek van Noorwegen, 1873
  •  
    Het "Gollis" monument, geïnspireerd op de geest van Kerstmis, is de grootste kerstman ter wereld (9 meter hoog) en een toeristenattractie
  •  
    Kerstkaart uit Noorwegen, ca. 1899

Oekraïne

bewerken
 
Kerst-postzegel, Oekraïne, 2001
 
Koljadka, 1864

In de Oekraïne wordt Kolyada (Коляда, Kolyadá) gevierd. Er worden traditioneel verteps opgevoerd, voorheen in de vorm van een poppenspel. In recente tijden verkleden jonge kinderen zich met Kerstmis als de verschillende personages en spelen de toneelstukken van de vertep. Deze vorm, die de oude traditie van Malanka volgt, is vrij populair in West-Oekraïne.

Eten krijgt een zeer belangrijke rol, omdat men gelooft dat hoe meer variatie er die dag op tafel staat, hoe genereuzer het volgende jaar zal zijn. De gerechten moeten zeer bevredigend zijn, maar bijvoorbeeld het koken van vis is een slecht teken, omdat geluk uit het huis kan "stromen". Varkensgerechten worden absoluut bereid, omdat dit dier overvloed in het huis symboliseert.

In Oekraïne wordt Sviatyi Vechir (Святий Вечір, Heilige Avond) traditioneel gevierd met een vleesloos kerstavondmaal dat bestaat uit twaalf gerechten: het Sviata Vecheria (Свята Вечеря, Heilig Avondmaal). De belangrijkste kenmerken van het Heilig Avondmaal in Oekraïne zijn kutia (een gerecht van maanzaad, honing en tarwe) en uzvar (een drankje gemaakt van gereconstitueerd gedroogd fruit). Andere typische gerechten zijn borsjt, varenyky en gerechten gemaakt van vis, phaseolus en kool.

De twaalf schotels symboliseren de Twaalf Apostelen. Net als in Polen is het verplicht om van alle schotels een portie te proberen. De tafel is bedekt met een wit kleed, dat symbool staat voor de doeken waarin het Kind Jezus gewikkeld was, en een grote witte kaars die in het midden van de tafel staat (en Christus het Licht van de Wereld symboliseert). Ernaast staat een rond brood dat Christus Brood des Levens symboliseert. Hooi wordt vaak op tafel of als decoratie in de kamer tentoongesteld, wat doet denken aan de kribbe in Bethlehem.

  •  
    Kerst-postzegel uit 1991
  •  
    Kerst waarzeggerij, 1888
  •  
    Diduch
  •  
    Montanky
  •  
    Kerst-postzegel uit 1999
  •  
    Figuren voor vertep
  •  
    Kerststal voor vertep
  •  
    Himmeli
  •  
    Kerstdiner in Oekraïne
  •  
    Een goede traditie is om dorpsgenoten een vrolijk kerstfeest te wensen
  •  
    Het zingen van kerstliederen

Oostenrijk

bewerken
 
Kerststal in een notendop, Oostenrijk

Op kerstavond worden de cadeaus uitgepakt, dit heet Bescherung.

Glöcklers zijn mensen die figuren uit de Rauhnacht-gebruiken in Salzkammergut en aangrenzende regio's vertegenwoordigen. De belichaamde figuren zijn Perchten, goede lichtgeesten die de ruige nachtgeesten moeten verdrijven van de Wilde Jacht. De Glöcklerlauf vindt plaats op de laatste ruige nacht, op 5 januari, de nacht voor Driekoningen. Er zijn verschillende verklaringen voor de witte kleding van de klokkenluiders: Een van hen zegt dat de kerk en de politie voorheen tegen dit gebruik van heidense oorsprong waren. Om zich bij vervolging snel in de sneeuw te kunnen verstoppen, droegen de klokkenluiders een wit kledingstuk.

Met het Schappen, Tschappen, Pisnen of Frisch und gsund wanken gaan kinderen in Karinthië op Onschuldige Kinderdag, 28 december, van huis tot huis en wensen gezondheid en geluk voor het nieuwe jaar. Dit doen ze terwijl ze met takken of staven op de billen van volwassenen slaan. Het gebruik is zowel een oude vruchtbaarheidsmagie als een feestelijke gewoonte: ondanks de fysieke straf die zij geven, verwachten de kinderen snoep of munten te krijgen. Eigenlijk ligt de focus van deze dag op het herdenken van de moord op kinderen in Bethlehem in opdracht van koning Herodes en met dit doel worden volwassenen nu symbolisch gestraft door kinderen. De goedbedoelende verzen die de ‘kastijding’ vergezellen, kunnen echter alleen verklaard worden door de heidense oorsprong van het gebruik: de ‘roede’ werd beschouwd als de ‘roede van leven en geluk’.

De Goldegger Perchten-processie bestaat uit de Hanswurst, de Schiachperchten, Frau Percht, de heksen, de Perchtenhauptmann, de Perchtenmusik, de Schönperchten in de vorm van Pongauer Tafelperchten, hun metgezellen, de drie koningen, de Werchmandl, de Zapfenmandl, de schoorsteenveger, de beer met zijn chauffeur, de kleermaker Mandl en de poppenvrouw, de Körbl-vrouw Habergeiß met haar chauffeur en de nachtwaker. Bijzonder zijn de gouden maskers van de Goldegger Schönperchten.

Palestina

bewerken

Peru

bewerken

In Peru zijn kalkoen en panettone de gerechten van kerstavond. Negritos en angelitas zingen kerstliederen. Een kerstboom wordt arbol navideño genoemd.

Polen

bewerken
 
Wigilia in het dorp, het uitdelen van opłatek, 1878
 
Pasterka, de nachtmis, 1882
 
Traditioneel gedekte tafel voor Wigilia
 
Een kerstkaart met Wesołych Świąt (Fijne kerst) met een afbeelding van koliada, 1929

In Polen wordt Kerstmis gezien als het belangrijkste feest van het jaar, een echt familiefeest. Kerst begint op de avond van 24 december, deze avond heet Wigilia. De term Wigilia wordt in de volksmond vaak gebruikt om te verwijzen naar de hele dag van 24 december. Het feest begint traditioneel zodra de Venus (de avondster) in de schemering aan de hemel wordt gespot (meestal door kinderen rond 17.00 uur). Daarom wordt Kerstmis in Polen soms Gwiazdka genoemd, omdat Gwiazdka de cadeautjes brengt en letterlijk “de kleine ster” betekent. Dit verwijst naar de Kerstster of een heidense traditie. In Zuid-Polen, Neder-Silezië en Opole is "gwiazdka" de vrouwelijke tegenhanger van Sinterklaas, in Poznan is de "gwiazdor" mannelijk. Andere schenkers in de Poolse traditie zijn een engel ("aniołek") en in Silezië het Christuskind (dzieciątko).

Op deze avond wil iedereen thuis zijn met familie om specifiek Poolse gebruiken te vieren. Vanaf de ochtend wordt in vrijwel ieder huishouden gekookt en gebakken voor deze speciale avond. Volksgebruiken zijn deels vermengd met christelijke tradities, zoals het breken van speciale kerstwafels (bożenarodzeniowe opłatki) onder de aanwezigen en een vleesloos traditioneel menu. De kerststal staat centraal tijdens deze viering, omdat deze ons laat zien dat de Zoon van God mens werd zoals wij. Kinderen versieren op deze dag meestal de kerstboom (choinka) als deze niet van tevoren is opgezet. De eerste kerstbomen in Poolse gezinnen verschenen in de 19e eeuw, vooral in steden met veel Duitsers. Vroeger versierden Poolse gezinnen hun huizen met dennen-, sparren- of dennentakken.

Vaak wordt er wat hooi onder het tafelkleed of in de vier hoeken van de kamer gelegd. Dit symboliseert dat Jezus in een kribbe in een stal werd geboren. Kinderen pakken een deel van het hooi dat onder de tafel ligt. Groen betekent een jaar van voorspoed of mogelijk een huwelijk, terwijl zwart hooi ongeluk betekent. Er zijn ook andere orakels : er wordt bijvoorbeeld een noot (of ander klein stukje eten) in een taart verstopt en vervolgens worden de stukjes taart uitgedeeld aan familieleden. Iedereen die de noot in zijn stuk taart vindt, zal een succesvol jaar hebben. Veel Poolse gezinnen leggen ook munten onder de borden of tafelkleden om gezinsleden tegen armoede te beschermen. Hetzelfde doel wordt nagestreefd met een visgraat of een visschubben, die na het eten in de portemonnee wordt gestopt. Mensen op het platteland vragen om een goede oogst in het volgend jaar.

Er ligt een wit tafelkleed en een extra couvert op tafel. Hiermee worden overleden familieleden herdacht. Maar het is er ook voor een “onverwachte gast”, voor het geval er een reiziger, familielid of vriend aanklopt en dan mee kan vieren. Dit houdt ook rechtstreeks verband met het kerstverhaal, toen Maria en Jozef onderdak zochten maar nergens werden geaccepteerd totdat ze in de stal in Bethlehem werden geplaatst. Een oud Pools spreekwoord zegt ook: “Gość w domu, Bόg w domu” (“Als er een gast in huis is, dan is God in huis”). De term “wieczerza” (of “wieczerza wigilijna”) wordt gebruikt voor de eigenlijke maaltijd met 12 gerechten. Het Laatste Avondmaal heet in het Pools “ostatnia wieczerza”.

Op het platteland krijgt het vee ook iets van de kerstwafel, omdat het vee op deze dag op dezelfde manier wordt behandeld als alle leden van het huishouden, zoals een legendarische traditie zegt dat dieren in de kerstnacht met een menselijke stem kunnen spreken. Als je zuiver van hart bent, kun je ze ook horen. De wafels die aan het vee worden gevoerd, moeten kleurrijk zijn (in tegenstelling tot de witte wafels die mensen onderling breken). Het populaire geloof is dat het verloop van de Wigilia invloed heeft op het volgende jaar. Dus als er ruzie ontstaat in het gezin, wordt aangenomen dat dit een controversieel en moeilijk jaar inluidt. Daarom ontmoeten familieleden elkaar op deze dag op een verzoenende manier en vieren ze hun band en liefde voor elkaar.

Nadat de avondster is opgegaan en men heeft gebeden, de kerstwafel heeft gedeeld en het verhaal van de geboorte van Jezus heeft gelezen, begint het diner na de hele dag vasten. Zeer belangrijk is voor aanvang van het diner het uitdelen van opłatek, flinterdunne wafelbrood (vergelijkbaar met de hostie), waarvan iedereen een deel van elkaars opłatek opeet en het allerbeste wenst. Er wordt ook oplatek verstuurd naar familieleden in het buitenland.Tijdens het diner, dat traditioneel uit 12 of 13 gerechten moet bestaan, wordt er vaak barszcz, pierogi, verschillende soorten vis en kompot, een vruchtendrank, gedronken. Vlees en alles wat onder de categorie "vette en zoete happen" valt, wordt de hele dag buiten beschouwing gelaten, omdat op de dag voor Kerstmis wordt gevast. Een ander traditioneel kerstgerecht is makowiec.

Volgens het Słownik etymologiczny języka polskiego ( Etymologisch Woordenboek van de Poolse Taal) van Aleksander Brückner was het aantal gerechten traditioneel gerelateerd aan de sociale klasse: de boerenwake bestond uit 5 of 7 gerechten, de adel had er gewoonlijk 9 en de aristocratie 11. Het even getal 12 wordt vandaag de dag ook gevonden om de Twaalf Apostelen te herdenken. Het is verplicht om een deel van alle gerechten te proberen. Sommige tradities specificeren dat het aantal gasten niet oneven mag zijn.

Na het diner zingen veel gezinnen kerstliederen (“kolędy”) en vertellen ze elkaar verhalen, worden cadeaus uitgedeeld en gaan de meeste mensen naar de nachtmis (pasterka). Meisjes luisteren of ze een hond horen blaffen, omdat men gelooft dat hun toekomstige echtgenoot ook uit deze richting zal komen. Op het platteland is het traditioneel dat gekostumeerde sterzangers van huis tot huis gaan met een kerststal of een ster. Ze improviseren belangrijke Bijbelscènes. Er worden onder meer engelen, duivels, Herodes en de dood afgebeeld. Vroeger kregen de zangers meestal wat lekkers, tegenwoordig krijgen ze meestal wat geld.

Na kerstavond zijn er nog twee dagen kerstvieringen. Eerste Kerstdag (25 december) is een nationale feestdag in Polen en de meeste Polen brengen de dag door met met hun families. Het kerstontbijt op eerste kerstdag bestaat vaak uit roerei, vleeswaren, gerookte of gebakken zalm met mierikswortelsaus, salades, koffie, thee en gebak zoals maanzaadbroodje, piernik (peperkoek), koekjes of kutja.

Koliada of koleda, Pools Szczodre Gody kolęda) is de traditionele Slavische naam voor de periode van Kerstmis tot Driekoningen of voor Slavische kerstgerelateerde rituelen, waarvan sommige dateren uit pre-christelijke tijden. Het staat voor een festival of feestdag, gevierd aan het einde van december om de zon te eren tijdens de winterzonnewende op het noordelijk halfrond. Het omvat ook groepen zangers (sterrenzangers) die huizen bezoeken om kerstliederen te zingen.

Portugal

bewerken
 
Rabanadas, kerstcake uit Portugal

In Portugal is de pastore che caca ('poepend herdertje') bekend, een symbool voor overvloed of vruchtbaarheid en geluk (omdat zijn ontlasting als mest dienstdoet en daarmee een goede oogst in het vooruitzicht stelt).

Puerte Rico

bewerken
 
Kerstversiering in Ponce

Op het Amerikaanse grondgebied van Puerto Rico bestaat het traditionele kerstavonddiner uit arroz con gandules (rijst met duivenerwten), lechón asado (varkensgebraad) of pernil asado (gebraden varkensschouder), morcilla (met rijst gevulde varkensbloedworst), pasteles (deeg op basis van wortelgroenten, met vlees gevulde tamale), guineitos en escabeche (gemarineerde, gesneden groene bananen), Puerto Ricaanse aardappelsalade en coditossalade (Puerto Ricaanse macaronisalade). De traditionele kerstavonddesserts zijn arroz con dulce (kokosrijstpudding), tembleque (kokospudding), flan de queso o coco (kaas- of kokoskaramelvla) , tierrita (chocolademousse), nougat, florecitaskoekjes (kleine meringue koekjes met topping), Deense boterkoekjes, een assortiment gepelde noten en een assortiment harde kerstsnoepjes. De traditionele dranken op kerstavond zijn coquito (kokosnoot-advocaat), Don Q of Bacardi (rum) en Pitorro (maneschijn-rum).

  •  
    Kerstboom in Puerto Rico

Roemenië

bewerken
  •  
    De kostuums van schapen en geiten
  •  
    Sterrenzangers, 1842
  •  
    1936
  •  
    Kerstmarkt, 2008

Rusland

bewerken
 
Kerst-postzegel met Koleduvane uit Wit-Rusland, 1997
 
Een beer, grootvader ziend-oog, een oude vrouw en een geit (Koleduvane), Rusland, 19e eeuw

Rozhdenstvenskiy sochelnik (Рождественский сочельник) was een veelvoorkomende Oosters-orthodoxe traditie in het Russische Rijk, maar tijdens het tijdperk van de Sovjet-Unie werd deze sterk ontmoedigd als gevolg van het officiële atheïsme van het regime. In het hedendaagse Rusland heeft de kerk op die dag een dienst, maar de viering zelf heeft nog niet zijn populariteit onder de mensen herwonnen. In plaats van kerstavond wordt oudejaarsavond beschouwd als een traditioneel familiefeest met de nieuwjaarsboom.In de orthodoxe kerken wordt Kerstmis gevierd op 7 januari.

De Russen kennen niet de Kerstman zelf, maar wel de figuur Ded Moroz, die in Rusland werd geïntroduceerd toen alle vormen van religie verboden werden door het communistische regime. Ded Moroz komt bij de kinderen in de periode tussen 1 december en 10 januari.

In Rusland wordt Koleduvane uitgevoerd.

Scandinavië

bewerken
 
Joulupukki en muori, 2008

De Tomte of Nisse wordt in verband gebracht met Kerstman en julbocken.

Tijdens de kerstperiode brengen de Wichtelmännchen cadeautjes voor de personen die lootjes trekken.

Joulutonttu is de Finse kerstelf, zie Haltija.

Servië en Montenegro

bewerken
 
Een gouden munt in een traditioneel kerstbrood, 7 januari 2013, Servië

Ook in Servië is de orthodoxe kerk de grootste kerk. Zodoende wordt Kerstmis (Božić, uitgesproken als »bozhjitj«) hier op 7 januari gevierd. Zoals alles in de orthodoxe kerk gaat dit veel minder uitbundig, maar innerlijk dieper dan bij bijvoorbeeld de Rooms-Katholieke Kerk. Oud en Nieuw, de week ervoor, wordt echter door de niet-gelovigen wel gevierd, in huiselijke kring met een speciale maaltijd en met nieuwjaarsfeesten. Dit is echter het resultaat van de westerse oriëntatie van de twintigste-eeuwse staatsleiders, die de oeroude nationale erfenis de rug toekeerden. In Servië wordt van oudsher 13/14 januari als Oud en Nieuw gevierd, wat inmiddels in stabiele opkomst is.

In Servië wordt ook Koleduvane uitgevoerd. In overeenstemming met de kersttradities van de Serviërs bestaat hun feestmaaltijd uit een overvloedige en gevarieerde selectie aan gerechten, hoewel deze volgens de regels van het vasten wordt bereid. Naast een rond, ongezuurd brood en zout (die noodzakelijk zijn) kan deze maaltijd bestaan uit geroosterde vis, gekookte bonen, zuurkool, noedels met gemalen walnoten, honing en wijn.

Voor zonsopgang op kerstavond gaan getrouwde mensen in Servië met leden van hun huishouden naar het bos, waar ze een boom kiezen voor de 'Badnjak' of 'Badnyak'. Om te beginnen worden er handenvol maïs tegen de boom gegooid. Ze omarmen het vervolgens met de woorden: "Goedemorgen en een fijne kerst voor jou." Dan begint het omhakken ervan, waarbij men ervoor zorgt dat het hout alleen aan de oostkant wordt versnipperd. De houthakkers dragen handschoenen, zodat er geen besmetting kan optreden die de betovering kan verbreken. De eerste snipper die valt, wordt zorgvuldig bewaard en naar de koeienstallen gebracht om de dieren tegen het Boze Oog te beschermen. Wanneer de boom gekapt is, wordt hij naar de woning van degene die de boom heeft omgehakt gebracht, waar hij tot de avond aan de oostkant van het huis blijft staan. Vervolgens worden heilige kaarsen aan weerszijden van de huisdeur geplaatst en wordt de Badnjak naar binnen gebracht, waarbij nog steeds handschoenen worden gebruikt. Vervolgens wordt het verbrand. De uiteinden blijven behouden, omdat ze verondersteld worden een wonderbaarlijke kracht te hebben voor het behoud van gewassen en het opleveren van grote hoeveelheden varkens en andere voordelen die boeren waarderen.

  •  
    Typische kersttafel in Servië, 7 januari 2014. Gegrild varkensvlees, Oliviersalade (ook wel Russische salade genoemd), dzadziki-salade, rode wijn en Bajadera-snoepjes.
  •  
    Kerstdiner met de kaarsen. Gekookte en gegrilde aardappel met kip, gekookte groenten en Gurabije koekjes. Versierde tafel met icoon "Onze Lieve Vrouw van Kazan" en Badnjak-boom.
  •  
    Een Badnjak in de Marcuskerk (Belgrado)
  •  
    Een Servische orthodoxe priester plaatst de Badnjak op een vuur bij de Kathedraal van de Heilige Sava in Belgrado tijdens kerstavond, 6 januari 2010
  •  
    De Badnjak wordt omgehakt, een kerstgebruik in Servië, 25 december 1909
  •  
    De Badnjak wordt naar huis gehaald
  •  
    Een plaats waar Badnjaks worden verkocht in Kalenić, Belgrado, 6 januari 2007

Singapore

bewerken
 
Kerstversiering in Singapore, 2012

Slovenië

bewerken

In Slovenië wordt Kolyada gevierd.

Slowakije

bewerken

In Slowakije wordt Kolyada gevierd. De de drie magi spelen een rol tijdens de kerstperiode.

Slovenië

bewerken
  •  
    Kerststal, 1944
  •  
    Een kerstboom, 1944
  •  
    Mensen kijken in een etalage, 20 december 1959
  •  
    Kerstbomen, 20 december 1961

Sovjet-Unie

bewerken

In de Sovjet-Unie was elke vorm van religie verboden. In plaats van een kerstman werd hier de figuur van Ded Moroz (Grootvadertje Vorst) geïntroduceerd.

  •  
    Ded Moroz en Snegurochka
  •  
    Ded Moroz op een postzegel uit 1972

Spanje

bewerken
 
Nochebuena (kerstavond) in Galicie, 1893
 
De drie wijze mannen worden vergezeld door de engeltjes, twee herders en de duivel (die hen probeert tegen te houden)

In Spanje wordt kerst Navidad genoemd en de Kerstman Papá Noel. Ook de drie Magi (ook wel Koningen of wijzen uit het oosten) spelen een rol tijdens de kerstperiode, zoals bij de Driekoningenoptocht. Bizar Zuri (Witte Baard) van Aretxabaleta kot op 31 december de brieven voor de Magi ophalen. Olentzero is een Baskisch kerstpersonage, soms komt ook Mari Domingo voor. Mari Domingi omschrijft zichzelf als een herderin en boerin die de aarde en haar geheimen kent, evenals het pad van de zon en de fasen van de maan en het gebruik van verschillende geneeskrachtige planten. Olenzero is haar buurman, ze helpen elkaar allebei. De dame houdt van appels en geeft er de voorkeur aan dat ze geroosterd worden. Daarom wordt opgemerkt dat de kinderen er op kerstavond meestal een paar laten liggen voordat ze gaan slapen. Mari Domingi wordt afgebeeld gekleed in kleding die verband houdt met de Middeleeuwen. Net als het kerstfeest zelf is de figuur van Mari Domingi gerelateerd aan de vieringen die verband houden met de winterzonnewende.

Apalpador, Apalpabarrigas of Pandigueiro is een typisch kerstpersonage in sommige regio's van Galicië. Dit is een gigantische houtskoolbrander die volgens de Galicische kersttraditie in de bergen van Oost-Galicië woont. Hij daalt af in de nachten van 24 of 31 december om de buiken van de jongens aan te raken om te zien of ze het hele jaar door goed aten. Hij liet stapeltjes kastanjes achter, eventueel een cadeautje en wenste een jaar vol geluk en eten. In het Galicisch sprekende gebied Bierzo is ook de figuur van Pandigueira, Apalpadoira of Apalpabarrigas (een vrouwelijke versie).

Een typisch kerstgerecht is mantecados.

De duende wordt in verband gebracht met kerstmis. Ook de Kakker speelt een rol, dit is een 'populair figuurtje uit de kerststal dat zijn behoefte doet'. De Tió de Nadal is een soort joelblok.

In Spanje houdt de koning de avond voor kerst een kersttoespraak (Discurso de Navidad), die door de belangrijkste tv-zenders wordt uitgezonden. Op de dag voor kerst houden sommige presidenten van de Autonome gemeenschappen van Spanje een toespraak, die op de lokale tv-zenders wordt uitgezonden.

Sint-Stefanusdag (Sant Esteve) op 26 december is een feestdag in Catalonië. Het wordt traditioneel gevierd met een feestelijke maaltijd met canelons. De pastatubes worden gevuld met gehakt dat de restjes van de escudella i carn d'olla, kalkoen of capó van de vorige dag kan bevatten. In Catalaans-sprekende gebieden staat de dag ook bekend als Tweede Kerstdag of Festa Mitjana. In de regio Valencia is het een traditie om op 25 december met de kant van de moeder van de familie te eten en op de 26e met de kant van de vader. Historisch gezien kan de Catalaanse feestdag op de dag na Kerstmis verband houden met de praktische behoefte aan tijd om na een bijeenkomst op kerstdag naar huis terug te keren en kan het teruggaan tot de tijd van het Karolingische rijk.

Taiwan

bewerken

Tsjechië

bewerken

In Tsjechië wordt Kolyada gevierd. Hier begint de Kerstmis met de kerstavond 24 december, het vasten op kerstavond (of alleen vleesloos eten) een middeleeuwse traditie. Als je dit volhoudt tot het kerstdiner, zou je een gouden varken zien (wat een symbool van geluk is). Het kerstavonddiner bestaat traditioneel uit een karper (gebakken of gefrituurd) of schnitzel en een aardappelsalade. De karpers worden een paar dagen voor de kerst massaal verkocht, vaak in grote vaten die buiten op de straat staan. Op tafel mag een kerststol en vele soorten kerstkoekjes niet ontbreken, meestal thuis zelfgebakken. Deze avond is vooral voor de kinderen heel spannend. Na de avondmaaltijd wordt de kerstboom verlicht met de sterretjes en worden er kerstliedjes gezongen. En dan brengt het Jezusje/Kerstkindje (Ježíšek) cadeautjes voor groot en klein.

De middernacht wordt gevierd in de kerken met kerstconcerten. Op vele plaatsen zijn de kerststallen te bezichtigen. Een typisch kerstontbijt is een zoet gevlochten brood (vánočka).

De Kerstmis wordt in Tsjechië 25 en 26 december gevierd. Tijdens het communistische regime mocht Kerstmis gevierd worden, maar dit feest werd gehouden als een feest van de winterzonnewende. De religieuze achtergrond werd toen verzwegen zoals alles wat de religie betrof.

Naast vele kerstliederen wordt er geluisterd naar ´Böhmische Hirtenmesse´ van Jakub Jan Ryba.

Turkije

bewerken

Venezuela

bewerken
 
Hallaca, een kerstgerecht uit Venezuela

In Venezuela worden voor het kerstfeest negen dagen lang vroegmissen gehouden. Dat zijn kerkdiensten die al om half vijf 's morgens beginnen. Op kerstdag wordt er vuurwerk afgestoken en worden de klokken geluid om de mensen op te roepen om uit bed te komen.

In Venezuela zijn hallacas normaal gesproken het hoofdgerecht voor Noche Buena (kerstavond), samen met ham of varkenspoot (bekend als "pernil"), panettone, rum en "Ponche Crema" (een vorm van alcoholische advocaat). De nacht wordt meestal begeleid door traditionele kerstmuziek, bekend als "aguinaldos".

Al meer dan 100 jaar wordt aan het einde van het jaar een geit gegeten tijdens het kerstdiner op het eiland Margarita. De geit kan worden gedood met een mes in de aorta om het bloed te gebruiken. Later wordt de geit gevild, zodat de huid gebruikt kan worden. Het eerste dat wordt gedaan na het doden is de consumptie van de testikels, de penis en het bloed die gedurende 2 minuten worden gekookt met wilde oreganobladeren uit hetzelfde gebied.

  •  
    Virginde la Chinita
  •  
    Árbol de navidad
  •  
    Traditionele kerstgerechten (hallacas en pan de jamón)
  •  
    Papá Noel
  •  
    Een geit wordt gedood met een mes
  •  
    Kerststal in Venezuela

Verenigde Staten

bewerken
 
Woonkamer en eetkamer ingericht voor Kerstmis, Quebec
 
"Mister Bingle", een levende sneeuwman die de Kerstman hielp, ontstond als een personage voor kerstpoppenshows voor kinderen in het plaatselijke warenhuis "Maison Blanche". Maison Blanche ging in de jaren tachtig failliet, maar meneer Bingle overleefde als een populair lokaal kerstpersonage
  Zie ook Engelstalige landen

Kerstmis in de Verenigde Staten is in de eerste plaats een familiefeest. Tweede kerstdag is er onbekend. In tegenstelling tot Thanksgiving Day is er geen standaardprogramma dat iedereen volgt. Familietradities bepalen vaak hoe men Kerstmis viert. Vaak worden de tradities van het land van de voorvaders gevolgd, bijvoorbeeld Scandinaviërs eten een traditioneel diner met eend of gans op kerstavond. Italianen eten vis. Christelijke Amerikanen gaan naar de kerk op kerstavond of op kerstdag, afhankelijk van tot welke Kerk ze behoren. In de ochtend van de kerstdag vinden veel Amerikanen geschenken onder de kerstboom en in een grote kous die aan de schoorsteenmantel hangt. Die zijn daar achtergelaten door Santa Claus, de Kerstman.

Daar komt nog bij dat niet iedereen in de Verenigde Staten Kerstmis viert. Joodse families vieren in dezelfde periode Chanoeka, en sommige Afro-Amerikanen die Kerstmis als een feest van de blanke cultuur beschouwen, vieren het Afrikaanse feest Kwanzaa.

Om mensen niet te kwetsen, worden onbekenden meestal niet een "Merry Christmas" toegewenst, maar een neutraler "Happy Holidays". President George W. Bush werd in 2005 door fundamentele christenen kwalijk genomen dat hij op de jaarlijkse kaart voor de feestdagen van het Witte Huis "Happy Holidays" toewenst, in plaats van een "Merry Christmas".

Omdat de Amerikaanse grondwet een scheiding van kerk en staat voorschrijft, kunnen openbare scholen geen Kerstmis vieren. De schoolvakantie aan het einde van het jaar heet "wintervakantie", en ieder jaar worden openbare instellingen geconfronteerd met rechtszaken, omdat zij bijvoorbeeld een kerststal op openbaar terrein toelaten.

Zuurstokken worden in verband gebracht met kerst, ze worden opgehangen in huis of de kerstboom. Kerstdorpen worden vaak opgericht onder de kerstboom en er worden kerstsokken bij de haard opgehangen.

Deze kerstboom, die doorgaans een hoogte heeft van 22 tot 28 meter, die bij Rockefeller Center in New York wordt neergezet, wordt versierd met tienduizenden lichtjes. De ceremonie van het ontsteken van de lichtjes vindt plaats tijdens een twee uur durende show op de woensdag na Thanksgiving en wordt live op televisie uitgezonden.

Wit-Rusland

bewerken

In Wit-Rusland wordt Каляда (ook wel Kalada, Kaliada) gevierd.

Het schilderij Kerst-divinatie in het Staatsmuseum van de geschiedenis van religie in Hrodna toont een Russische volkswaarzeggerij bij maanlicht tijdens de Oosters-orthodoxe kersttijd (svyatki) in een landelijk blokhut (izba). Vijf van de zeven afgebeelde vrouwen verzamelden zich rond een haan die het graan pikt, voor de alectryomantie die een huwelijk in de nabije toekomst voorspelt. De meisjes tellen de granen die door de haan worden gepikt en kijken of hij er niet meer dan twaalf heeft gepikt. Als het aantal resterende granen even zou zijn, dan zal het huwelijk binnenkort plaatsvinden, en als het oneven is, dan zal het volgend jaar plaatsvinden. Een slapende oudere vrouw is afgebeeld zittend op een bank aan de linkerkant. Het bovenste linkerdeel van het schilderij toont een met kaarsen verlichte icoonhoek.

Zuid-Afrika

bewerken

Zuid-Afrika kent geen tweede kerstdag. De eerste kerstdag is er altijd een kerkelijke bijeenkomst en zitten de kerken vol. De Engelstaligen in Zuid-Afrika hebben grotendeels nog de Engelse kerstgebruiken, zoals kalkoen, kerstpudding en de cadeaus op kerstavond openen. De Afrikaanstaligen doen dit meestal niet. De cadeaus worden op kerstavond of met kerst zelf uitgepakt. Er is verder niet echt een vast kerstdiner voor de Afrikaanstaligen. Dit kan een speciaal diner zijn of gewoon buiten met de familie, vrienden of buren barbecueën (braaien).

Bij de Xhosa en andere Afrikaanse stammen houdt kerst vooral in naar de kerk gaan en kerstliederen zingen. Kerstbomen zijn vaak te duur en vaak ook niet te vinden.

Zweden

bewerken
 
Julaftonen (kerstavond), Carl Larsson, 1904-1905
 
De traditionele enorme kerstboom in Stockholm, 2010

Kerstmis wordt in Zweden Jul genoemd. Net als in andere Scandinavische landen brengt de Kerstman op kerstavond de cadeautjes. In Zweden wordt Sankta Lucia gevierd, dit feest markeert het begin van de kerstperiode. De traditie heeft elementen van het voorchristelijke midwinterlichtfestival overgenomen.

Lussekatt (ook wel lussebulle, lussekuse, saffranskuse of julkuse) is een Zweeds gebakje dat sterk verbonden is met de viering van Sint Lucia. De naam van dit gebakje komt van Lucifer. Lussekatter zijn kleine brioches met een zeer gele kleur door de saffraan die gebruikt is om ze te maken. De meest traditionele vorm is die van een “S”, waarvan de twee uiteinden op zichzelf zijn opgerold met een rozijn in het midden. Het is ook gebruikelijk om twee van deze “S” in de vorm van een kruis over elkaar heen te plaatsen. Dit type lussekatt wordt dan gullvagn (gouden strijdwagen), julvagn (kerstwagen) of julkors (kerstkruis) genoemd. De oorsprong ligt in het 17e-eeuwse Duitsland. De duivel, vermomd als kat (katt in het Zweeds), sloeg de kinderen terwijl Jezus de broodjes deelde met de brave kinderen. Om de duivel af te weren die bang was voor het licht, kwam Jezus op het idee zijn broodjes met saffraan te kleuren. De nu lichtgevende broodjes maakten de kat Lucifer (Lussekatt) bang. De broodjes worden ook wel eens dövelskatter of dyvelskatter (duivelskater, zie ook duivekater) genoemd.

Zoals overal ligt de nadruk in Zweden op eten: bijna elk gezin viert het op 24 december met een kerst “Smörgåsbord” of “ Julbord ” met de speciale kerstham (julskinka). Ook tijdens de advent is het “Julbord” een populaire maaltijd en in veel restaurants te bestellen. Bedrijven nodigen hun werknemers vaak uit op het Julbord. In Zweden worden verschillende zoetigheden geassocieerd met Kerstmis, waaronder toffee, crackers en chocolade, maar ook noten en fruit zoals sinaasappels, vijgen en dadels. Een Scandinavische specialiteit is “Glögg”, een soort glühwein met amandelen en bessen die in kleine kopjes wordt geserveerd.

De Zweedse koning houdt een kersttoespraak (jultal) sinds 1927.

Typische kerstgerechten zijn klenät en pepparkaka (waar men ook huisjes van maakt; pepparkakshus).

Julebukking is een kersttraditie van Scandinavische oorsprong. Tussen Kerstmis en Nieuwjaar gaan mensen met maskers en kostuums (Julebukkers) van deur tot deur, waar de buren die hen ontvangen proberen te identificeren wie er onder de vermomming zit. In één versie van Julebukking gaan mensen van deur tot deur om kerstliedjes te zingen. Nadat ze gezongen hebben, worden ze meestal beloond met snoep. Een andere traditie vereist dat minstens één persoon uit het bezochte huishouden zich bij de bende Julebukkers voegt en doorgaat naar het volgende huishouden.

Zwitserland

bewerken
 
De Märtlitram in Zürich
 
De kapel bij Sempach

Op kerstavond worden in Zwitserland de cadeaus uitgepakt, dit heet Bescherung.

Circus Conelli is het eerste kerstcircus in Zwitserland. Het circus, opgericht in 1982, speelt sinds 1992 op de Bauschänzli nabij Stadthausquai in Zürich.

De figuur Türst zou rondspoken tijdens de Wilde Jacht. Als een kruis omviel, hadden de boeren pech totdat het kruis weer opgebouwd was. De Türst komt vaak voor in combinatie met de Sträggele. Ze wordt vaak omschreven als een oude vrouw met een kromme neus die ongehoorzame kinderen ontvoerde en de lucht in rukte. In Ettiswil worden de schuurdeuren meestal opengelaten, omdat de boeren bang zijn dat ze door de onzichtbare krachten van Türst kapotgescheurd kunnen worden. Er gaat een volksverhaal in het gebied rond Sempach over een meisje dat door de Sträggele is meegenomen tijdens de Sträggelennacht, haar moeder bouwde uit berouw een kapel. Vanaf die tijd brengen ouders van moeilijk opvoedbare kinderen vlasvlechten en berkenstokken als offergave naar deze kapel[10].

Op andere Wikimedia-projecten

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kerstgebruik&oldid=68657896"