Irez a kontenajo

2022: Diferi inter la revizi

Redaktar ligili
De Wikipedio
Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versiono
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
+imajo
+morto
 
(ne montresas 34 intermeza revizi facita da 5 altra uzeri)
Lineo 2: Lineo 2:
La yaro '''2022''' (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[saturdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la [[yari 2020a]].
La yaro '''2022''' (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[saturdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la [[yari 2020a]].


Dum ca yaro, l'impakto dil epidemio di [[KOVID-19]] en mondal ekonomio durigis, tamen la vacinizo expansis en tota mondo, e restrikti pri movado diminutis, ed internaciona frontieri riapertesis. Altra signifikiva evento esis l'[[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|invado di Ukraina da Rusia]], la maxim granda militala konflikto en Europa depos la [[2ma mondomilito]]. Ca konflikto efektigis la diplaso di 14,9 milion Ukrainani, di qui 8 milioni interne la lando, e 6,9 milion vers altra landi.
Dum ca yaro, l'impakto dil epidemio di [[KOVID-19]] en mondal ekonomio durigis, tamen la vacinizo expansis en tota mondo, e restrikti pri movado diminutis, ed internaciona frontieri riapertesis. Altra signifikiva evento esis l'[[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|invado di Ukraina da Rusia]], la maxim granda militala konflikto en Europa depos la [[2ma mondomilito]]. Ca konflikto efektigis la diplaso di plu kam 14,9 milion Ukrainani, di qui 8 milioni interne la lando, e 6,9 milion vers altra landi.


En 2022 mortis chefi di stato e di guvernerio mondale eminenta, inkluzite [[Shinzo Abe]], [[Mihail Sergeyevich Gorbachyov|Mihail Gorbachyov]] e rejino [[Elizabeth la 2ma dil Unionita Rejio]], ca lasta regnis dum plu kam 70 yari.
En 2022 mortis chefi di stato e di guvernerio mondale eminenta, inkluzite [[Shinzo Abe]], [[Mihail Sergeyevich Gorbachyov|Mihail Gorbachyov]], rejino [[Elizabeth la 2ma dil Unionita Rejio]] - ca lasta regnis dum plu kam 70 yari - e [[papo Benediktus la 16ma]].


==Klimato ed ambiento* ==
==Klimato ed ambiento* ==
La [[klimato|klimatal eventi]] en [[Sud-Amerika]] relatas atmosferala fenomeni baptata ''[[El Niño]]'' e lua opozo ''[[La Niña]]'', qui modifikas la temperaturi oceanala e, konseque, la pluvo-rejimo en tota kontinento.<ref name=UICN>{{extera ligilo|url=https://www.iucn.org/es/news/south-america/202206/una-mirada-a-la-sequia-en-america-del-sur|titulo=Una mirada a la sequía en América del Sur|editero=UICN|publikigita ye=17ma di junio 2022|idiomo={{es}}}}</ref> Dum recenta yari, on observas ambe l'intensigo di violento di pluvegi dum kurta periodi, e l'augmento di durado e l'intensigo di sikesi en diversa regioni. Kelka regioni an la baseno di fluvio Plata ja konsideresas "arida" pro la chanjo klimatala.<ref name=UICN/>
La [[klimato|klimatal eventi]] en [[Sud-Amerika]] relatas atmosferala fenomeni baptata ''[[El-Ninyo]]'' e lua opozo ''[[La-Ninya]]'', qui modifikas la temperaturi oceanala e, konseque, la pluvo-rejimo en tota kontinento.<ref name=UICN>{{extera ligilo|url=https://www.iucn.org/es/news/south-america/202206/una-mirada-a-la-sequia-en-america-del-sur|titulo=Una mirada a la sequía en América del Sur|editero=UICN|publikigita ye=17ma di junio 2022|idiomo={{es}}}}</ref> Dum recenta yari, on observas ambe l'intensigo di violento di pluvegi dum kurta periodi, e l'augmento di durado e l'intensigo di sikesi en diversa regioni. Kelka regioni an la baseno di fluvio Plata ja konsideresas "arida" pro la chanjo klimatala.<ref name=UICN/>


Dum l'unesma trimestro di 2022, la maxim forta [[sikeso]] depos 1944 en [[Arjentinia]] afektis la nord-esto di la lando e destruktis plantacerii di [[mateo]] en la [[provinco Corrientes]]. La temperaturi atingis 44°C o mem 45°C en kelka loki.<ref>{{extera ligilo|url=https://es.euronews.com/2022/03/22/el-reto-de-la-sequia-en-argentina-desastre-en-las-plantaciones-de-yerba-mate|titulo=El reto de la sequía en Argentina {{!}} Desastre en las plantaciones de yerba mate|editero=Euronews|publikigita ye=22ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref> La sikeso en februaro ank afekits la produktado di [[soyo]] en [[Paraguay]], la 4ma maxim granda produktero di soyo de la mondo.<ref>{{extera ligilo|titulo=La sequía deja a Paraguay sin soja: industrias tienen para procesar solo hasta junio|url=https://www.americaeconomia.com/negocios-industrias/la-sequia-deja-paraguay-sin-soja-industrias-tienen-para-procesar-solo-hasta|editero=América Economía|publikigita ye=16ma di februaro 2022|idiomo={{es}}}}</ref>
Dum l'unesma trimestro di 2022, la maxim forta [[sikeso]] depos 1944 en [[Arjentinia]] afektis la nord-esto di la lando e destruktis plantacerii di [[mateo]] en la [[provinco Corrientes]]. La temperaturi atingis 44°C o mem 45°C en kelka loki.<ref>{{extera ligilo|url=https://es.euronews.com/2022/03/22/el-reto-de-la-sequia-en-argentina-desastre-en-las-plantaciones-de-yerba-mate|titulo=El reto de la sequía en Argentina {{!}} Desastre en las plantaciones de yerba mate|editero=Euronews|publikigita ye=22ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref> La sikeso en februaro ank afekits la produktado di [[soyo]] en [[Paraguay]], la 4ma maxim granda produktero di soyo de la mondo.<ref>{{extera ligilo|titulo=La sequía deja a Paraguay sin soja: industrias tienen para procesar solo hasta junio|url=https://www.americaeconomia.com/negocios-industrias/la-sequia-deja-paraguay-sin-soja-industrias-tienen-para-procesar-solo-hasta|editero=América Economía|publikigita ye=16ma di februaro 2022|idiomo={{es}}}}</ref>
Lineo 23: Lineo 23:
La maxim sika [[somero]] en [[Azia]] dum la lasta 60 yari efektigis diminuto di la larjeso di [[fluvio Yangce]] til min kam la duimo, e minacis la produktado di elektro e la rekolti en [[Popul-Republiko Chinia]].<ref>{{extera ligilo|titulo=China's Yangtze river shrinks as heatwave, drought threaten crops|url=https://www.reuters.com/world/china/chinas-yangtze-river-shrinks-heatwave-drought-threaten-crops-2022-08-15/|editero=REUTERS|idiomo={{en}}|publikigita ye=15ma di agosto 2022}}</ref> Altralatere, severa inundadi eventis dum januaro en [[Indonezia]] e [[Malaizia]], ed agosto en [[Pakistan]]. Ca lasta afektis 33 milion personi, o 15% de la habitantaro di la lando,<ref name="pak">{{extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-62704004|titulo=Pakistan floods: Appeals for aid as 119 more die in a day|editero=BBC|publikigita ye=28ma di agosto 2022}}</ref> e de la duimo di junio til la 28ma di agosto 2022, plu kam 1000 personi mortabis pro inundadi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Pakistan declares floods a ‘climate catastrophe’ as death toll tops 1,000|url=https://www.theguardian.com/world/2022/aug/28/pakistans-south-braces-for-deluge-as-death-toll-from-floods-tops-1000|publikigita ye=28ma di agosto 2022|editero=The Guardian|idiomo={{en}}}}</ref>
La maxim sika [[somero]] en [[Azia]] dum la lasta 60 yari efektigis diminuto di la larjeso di [[fluvio Yangce]] til min kam la duimo, e minacis la produktado di elektro e la rekolti en [[Popul-Republiko Chinia]].<ref>{{extera ligilo|titulo=China's Yangtze river shrinks as heatwave, drought threaten crops|url=https://www.reuters.com/world/china/chinas-yangtze-river-shrinks-heatwave-drought-threaten-crops-2022-08-15/|editero=REUTERS|idiomo={{en}}|publikigita ye=15ma di agosto 2022}}</ref> Altralatere, severa inundadi eventis dum januaro en [[Indonezia]] e [[Malaizia]], ed agosto en [[Pakistan]]. Ca lasta afektis 33 milion personi, o 15% de la habitantaro di la lando,<ref name="pak">{{extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-62704004|titulo=Pakistan floods: Appeals for aid as 119 more die in a day|editero=BBC|publikigita ye=28ma di agosto 2022}}</ref> e de la duimo di junio til la 28ma di agosto 2022, plu kam 1000 personi mortabis pro inundadi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Pakistan declares floods a ‘climate catastrophe’ as death toll tops 1,000|url=https://www.theguardian.com/world/2022/aug/28/pakistans-south-braces-for-deluge-as-death-toll-from-floods-tops-1000|publikigita ye=28ma di agosto 2022|editero=The Guardian|idiomo={{en}}}}</ref>


En [[Afrika]], de la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, [[Demokratial Republiko Kongo]], e produktis 16 morti. Altralatere, este de la kontinento, la regiono nomizita [[korno di Afrika]] ([[Etiopia]], [[Eritrea]], [[Somalia]], [[Kenia]]) subisis la maxim forta sikeso de lua historio en 70 yari, nome de marto til mayo. La sikesi en la regiono pluforeskis depos la yaro 2020. Cirkume 7 milion bovi mortis en la regiono. To diminutis la produktado di [[lakto]] por pueri ed augmentis la desnutrado. Cirkume 18,6 milion individui, di qui cirkume 7,1 milion pueri, subisas severa desnutrado.<ref>{{extera ligilo|url=https://reliefweb.int/report/ethiopia/horn-africa-drought-regional-humanitarian-overview-call-action-published-4-july-2022|titulo=Horn of Africa Drought: Regional Humanitarian Overview & Call To Action |publikigita ye=4ma di julio 2022|idiomo={{en}}|editero=ReliefWeb}}</ref>
En [[Afrika]], de la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, [[Demokratial Republiko Kongo]], e produktis 16 morti. Altralatere, este de la kontinento, la regiono nomizita [[korno di Afrika]] ([[Etiopia]], [[Eritrea]], [[Somalia]], [[Kenia]]) subisis la maxim forta sikeso de lua historio en 70 yari, nome de marto til mayo. Sikesi en la regiono pluforeskis depos la yaro 2020. Cirkume 7 milion bovi mortis en la regiono. To diminutis la produktado di [[lakto]] por pueri ed augmentis la [[desnutrado]]. Cirkume 18,6 milion individui, di qui cirkume 7,1 milion pueri, subisas severa desnutrado.<ref>{{extera ligilo|url=https://reliefweb.int/report/ethiopia/horn-africa-drought-regional-humanitarian-overview-call-action-published-4-july-2022|titulo=Horn of Africa Drought: Regional Humanitarian Overview & Call To Action |publikigita ye=4ma di julio 2022|idiomo={{en}}|editero=ReliefWeb}}</ref>


En [[Usa]], che stato [[Kalifornia]] - qua havas [[Mediteranea klimato]] e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis {{formatnum:4026}} incendii. En [[Mexikia]], la forta sikeso minacis la furniso di aquo en multa urbi.<ref>{{extera ligilo |url=https://larepublica.pe/mundo/2022/07/13/extrema-sequia-en-mexico-declaran-emergencia-y-racionaran-agua-en-varias-ciudades/|titulo=Extrema sequía en México: declaran emergencia y racionarán agua en varias ciudades|publikigita ye=13ma di agosto 2022|editero=La República|idiomo={{es}}}}</ref> Altralatere, en diversa stati este de [[Rokoza Monti]] - parti de [[Missouri]] ed [[Illinois]], [[Kentucky]], parti de [[Virginia]] e [[Westal Virginia]] e la valo di [[Las Vegas]] - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti<ref>{{extera ligilo|titulo=Sobe para 26 o número de mortos em inundações no Kentucky (EUA)|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/07/31/inundacoes-kentucky-eua-mortos.htm|editero=UOL|publikigita ye=31ma di julio 2022}}</ref> ed adminime 37 plusa homi desaparinta.
En [[Usa]], che stato [[Kalifornia]] - qua havas [[Mediteranea klimato]] e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis {{formatnum:4026}} incendii. En [[Mexikia]], la forta sikeso minacis la furniso di aquo en multa urbi.<ref>{{extera ligilo |url=https://larepublica.pe/mundo/2022/07/13/extrema-sequia-en-mexico-declaran-emergencia-y-racionaran-agua-en-varias-ciudades/|titulo=Extrema sequía en México: declaran emergencia y racionarán agua en varias ciudades|publikigita ye=13ma di agosto 2022|editero=La República|idiomo={{es}}}}</ref> Altralatere, en diversa stati este de [[Rokoza Monti]] - parti de [[Missouri]] ed [[Illinois]], [[Kentucky]], parti de [[Virginia]] e [[Westal Virginia]] e la valo di [[Las Vegas]] - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti<ref>{{extera ligilo|titulo=Sobe para 26 o número de mortos em inundações no Kentucky (EUA)|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/07/31/inundacoes-kentucky-eua-mortos.htm|editero=UOL|publikigita ye=31ma di julio 2022}}</ref> ed adminime 37 plusa homi desaparinta.

Multa studii pri klimatala chanjo facabis e publikigabis dum ca yaro, exemple:
* studio publikigita che jurnalo ''Nature Climate Change'' ye la [[3ma di marto]] montras ke, pro [[globala varmesko]] e desforestigo, 3/4 de la [[foresto Amazoniana]] perdabis kapaceso por spontane regenerar su. Ye la 11ma di marto, Braziliana institucuro INPE prizentas satelitala fotografuri montranta la granda nivelo di desforestigo.
* ye la [[3ma di junio]], studio publikigita dal Usana agenterio [[NOAA]] (''National Oceanic and Atmospheric Administration'') montras ke la quanto di [[karbobioxo]] che atmosfero nun esas 50% plu granda kam olta dil epoko ante [[Industriala revoluciono]], ed esas simila ad olta qua existis de 4,1 til 4,5 milion yari ante nun, to esas, 421 parti po miliono.<ref>{{Extera ligilo |titulo= Carbon dioxide now more than 50% higher than pre-industrial levels |url=https://www.noaa.gov/news-release/carbon-dioxide-now-more-than-50-higher-than-pre-industrial-levels|editero=NOAA|publikigita ye=3ma di junio 2022 |vidita ye=5ma di junio 2022}}</ref>
* studio publikigita ye la 29ma di septembro che revuo ''Science'' montras ke l'emiso di [[metano]] da petrolal e gasal industrio en tota planeto esas plu multe granda kam komence on pensabis.
* studio publikigita ye la 26ma di oktobro ca yaro che revuo ''Science Advances'' montras ke de 1992 til 2013, globala perdaji pro [[globala varmesko]] amontas a 16 bilion [[Dolaro di Usa|Usana dolari]], exemple pro diminutado di agrokultivala produkturo en tropikala regioni.

{{panoramo|20221231_Vital_signs_of_the_planet_-_NASA_-_climate_change.png|900px|Statistiki pri nia planeto, prizentita da [[NASA]] ye la 31ma di decembro 2022}}


==Eventi ==
==Eventi ==
Lineo 31: Lineo 39:
* [[5ma di januaro]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref>
* [[5ma di januaro]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref>
* [[7ma di januaro]] - La quanto di personi infektita da [[COVID-19]] en tota mondo superiras 300 milioni.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=7ma di januaro 2022|titulo=Global Coronavirus Cases Top 300 Million| url=https://www.nytimes.com/live/2022/01/06/world/omicron-covid-vaccine-tests|editero=The New York Times|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[7ma di januaro]] - La quanto di personi infektita da [[COVID-19]] en tota mondo superiras 300 milioni.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=7ma di januaro 2022|titulo=Global Coronavirus Cases Top 300 Million| url=https://www.nytimes.com/live/2022/01/06/world/omicron-covid-vaccine-tests|editero=The New York Times|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[8ma di januaro]] - Che lago dil [[aquobarilo]] Furnas, en [[Minas Gerais]], [[Brazilia]], klifo krulas super 4 bateli transportanta turisti, e produktas 10 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/01/09/tragedia-en-Brazilia-montana-rocosa-cae-sobre-tres-navi-y-mata-a-por-lo-menos-dos-personas/|titulo=Al menos 8 muertos y dos desaparecidos tras la caída de una porción de montaña rocosa contra varios barcos en Brasilpublikigita ye=8ma di januaro 2022|editero=CNN en Español}}</ref>
* [[8ma di januaro]] - Che lago dil [[aquobarilo]] Furnas, en [[Minas Gerais]], [[Brazilia]], klifo krulas super 4 bateli transportanta turisti, e produktas 10 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/01/09/tragedia-en-Brazilia-montana-rocosa-cae-sobre-tres-navi-y-mata-a-por-lo-menos-dos-personas/|titulo=Al menos 8 muertos y dos desaparecidos tras la caída de una porción de montaña rocosa contra varios barcos en Brasil|publikigita ye=8ma di januaro 2022|editero=CNN en Español}}</ref>
* [[9ma di januaro]] - Che quartero [[Bronx]], [[New York]], [[Usa]], incendio en edifico produktas 19 morti e deceni di plusa homi vundita.
* [[9ma di januaro]] - Che quartero [[Bronx]], [[New York]], [[Usa]], incendio en edifico produktas 19 morti e deceni di plusa homi vundita.
* [[10ma di januaro]] - La Fakultato di Medicino dil Universitato di Maryland reportas pri l'unesma sucesoza transplanto [[kordio|kordiala]] de [[porko]] genetikale modifikita ad homo.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10 January 2022|titulo=University of Maryland School of Medicine Faculty Sciencists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease| url=https://www.umms.org/ummc/news/2022/first-successful-transplant-of-porcine-heart-into-adult-human-heart|editero=University of Maryland Medical Center|vidita ye=11ma di januaro 2022}}</ref><ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10ma di januaro 2022|titulo=Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-59944889|editero=BBC News}}</ref>
* [[10ma di januaro]] - La Fakultato di Medicino dil Universitato di Maryland reportas pri l'unesma sucesoza transplanto [[kordio|kordiala]] de [[porko]] genetikale modifikita ad homo.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10 January 2022|titulo=University of Maryland School of Medicine Faculty Sciencists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease| url=https://www.umms.org/ummc/news/2022/first-successful-transplant-of-porcine-heart-into-adult-human-heart|editero=University of Maryland Medical Center|vidita ye=11ma di januaro 2022}}</ref><ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10ma di januaro 2022|titulo=Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-59944889|editero=BBC News}}</ref>
Lineo 37: Lineo 45:
* [[15ma di januaro]] - Submara [[volkano]] Hunga Tonga eruptas en [[Tonga]] ed efektigas [[ondego]] qua produktas materiala domaji en l'arkipelago.<ref>{{extera ligilo|titulo=Após tsunami em Tonga, EUA, Japão, Chile e Equador ficam em alerta |url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/01/15/erupcao-vulcao-tsunami-tonga.htm|publikigita ye=15ma di januaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[15ma di januaro]] - Submara [[volkano]] Hunga Tonga eruptas en [[Tonga]] ed efektigas [[ondego]] qua produktas materiala domaji en l'arkipelago.<ref>{{extera ligilo|titulo=Após tsunami em Tonga, EUA, Japão, Chile e Equador ficam em alerta |url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/01/15/erupcao-vulcao-tsunami-tonga.htm|publikigita ye=15ma di januaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[23ma di januaro]] - Eventas [[stato-stroko]] en [[Burkina Faso]]. Prezidanto [[Roch Marc Christian Kaboré]] revokesas ed arestesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mutinous soldiers announce overthrow of Burkina Faso president|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/01/24/burkina-faso-coup/|editero=The Washington Post|publikigita ye=24ma di januaro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[23ma di januaro]] - Eventas [[stato-stroko]] en [[Burkina Faso]]. Prezidanto [[Roch Marc Christian Kaboré]] revokesas ed arestesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mutinous soldiers announce overthrow of Burkina Faso president|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/01/24/burkina-faso-coup/|editero=The Washington Post|publikigita ye=24ma di januaro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* 23ma di januaro - Tropikala sturmo ''Ana'' produktas 88 morti en [[Madagaskar]], [[Malawi]] e [[Mozambik]].
* 23ma di januaro - Tropikala [[tempesto]] ''Ana'' produktas 88 morti en [[Madagaskar]], [[Malawi]] e [[Mozambik]].
* [[28ma di februaro]] - La quanto di dozi di [[vacino|vacini]] aplikita kontre [[COVID-19]] en tota mondo superiras 10 miliardi.
* [[28ma di februaro]] - La quanto di dozi di [[vacino|vacini]] aplikita kontre [[COVID-19]] en tota mondo superiras 10 miliardi.
* [[30ma di januaro]] - Eventas legifantal elekti en [[Portugal]]. Partito Socialista unesmafoye obtenas la majoritato di la voti.
* [[30ma di januaro]] - Eventas legifantal elekti en [[Portugal]]. Partito Socialista unesmafoye obtenas la majoritato di la voti.
Lineo 46: Lineo 54:
* [[21ma di februaro]] - Prezidanto [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] de [[Rusia]] signatas dekreto agnoskanta la nedependo di [[Popul-Republiko Lugansk]] e [[Popul-Republiko Donetsk]].
* [[21ma di februaro]] - Prezidanto [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] de [[Rusia]] signatas dekreto agnoskanta la nedependo di [[Popul-Republiko Lugansk]] e [[Popul-Republiko Donetsk]].
* [[24ma di februaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Rusia komencas invadar Ukraina]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2022/02/putin-autoriza-operacao-militar-na-ucrania.shtml|titulo=Putin inicia guerra contra a Ucrânia; Kiev e Otan falam em invasão total|publikigita ye=24ma di februaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[24ma di februaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Rusia komencas invadar Ukraina]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2022/02/putin-autoriza-operacao-militar-na-ucrania.shtml|titulo=Putin inicia guerra contra a Ucrânia; Kiev e Otan falam em invasão total|publikigita ye=24ma di februaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[26ma di februaro]] - [[Imran Rizvanovich Bukuyev|Imran Bukuyev]] divenis championo dil [[Absolute Championship Akhmat]] (MMA) en kategorio ad 57 kg.
* [[26ma di februaro]] - [[Imran Rizvanovich Bukuyev|Imran Bukuyev]] divenas championo dil [[Absolute Championship Akhmat]] (MMA) en kategorio ad 57 kg.
* [[2ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: [[Rusia|Rusa]] trupi komencas siejar [[Zaporijjya]], ube jacas la maxim granda nukleara reaktoro di Europa.<ref>{{Extera ligilo|editero=El Mundo|titulo=Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/03/01/621e660ae4d4d8b7128b45b6.html|publikigita ye=2ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref>
* [[2ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: [[Rusia|Rusa]] trupi komencas siejar [[Zaporijjia]], ube jacas la maxim granda nukleara reaktoro di Europa.<ref>{{Extera ligilo|editero=El Mundo|titulo=Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/03/01/621e660ae4d4d8b7128b45b6.html|publikigita ye=2ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref>
* [[7ma di marto]] - La quanto di mortinti pro [[COVID-19]] en tota mondo superiras 6 milion individui.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2022/03/07/health/global-covid-deaths-surpass-six-million/index.html|titulo=Global Covid-19 deaths surpass 6 million|editero=cnn.com |publikigita ye=7ma di marto 2022}}</ref>
* [[7ma di marto]] - La quanto di mortinti pro [[COVID-19]] en tota mondo superiras 6 milion individui.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Global Covid-19 deaths surpass 6 million|url=https://edition.cnn.com/2022/03/07/health/global-covid-deaths-surpass-six-million/index.html |editero=cnn.com |publikigita ye=7ma di marto 2022}}</ref>
* [[9ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Chefi di stati di diversa landi kondamnas [[Rusia]] pos bombardo qua destruktas akush-hospitalo en [[Mariupol]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60657155|editero=bbc.co.uk|publikigita ye=9ma di marto 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[9ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Chefi di stati di diversa landi kondamnas [[Rusia]] pos bombardo qua destruktas akush-hospitalo en [[Mariupol]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60657155|editero=bbc.co.uk|publikigita ye=9ma di marto 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* 9ma di marto - Ciencisti anuncas ke li deskovris en [[Antarktika]] la restaji dil navo ''Endurance'', komandita dal explorero [[Ernest Shackleton]], qua sinkabis en 1915.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60662541|titulo=Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic|vidita ye=9ma di marto 2022|publikigita ye=9 March 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref>
* 9ma di marto - Ciencisti anuncas ke li deskovris en [[Antarktika]] la restaji dil navo ''Endurance'', komandita dal explorero [[Ernest Shackleton]], qua sinkabis en 1915.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60662541|titulo=Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic|vidita ye=9ma di marto 2022|publikigita ye=9 March 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref>
Lineo 58: Lineo 66:
* [[27ma di aprilo]] - [[Centrafrika]] komencas aceptar ''[[bitcoin]]'' kom legala pekunio, divenanta la duesma lando en la mondo qua facas to oficale.
* [[27ma di aprilo]] - [[Centrafrika]] komencas aceptar ''[[bitcoin]]'' kom legala pekunio, divenanta la duesma lando en la mondo qua facas to oficale.
* [[9ma di mayo]] - [[Mahinda Rajapaksa]], chefa ministro di [[Sri-Lanka]], renuncas pos intensa populala protesti.
* [[9ma di mayo]] - [[Mahinda Rajapaksa]], chefa ministro di [[Sri-Lanka]], renuncas pos intensa populala protesti.
* [[12ma di mayo]] - Cientisti montras imajo di [[nigra truo]] ''Sagittarius A*'', existanta an la centro di [[Lakto-Voyo]].
* [[12ma di mayo]] - Ciencisti montras imajo di [[nigra truo]] ''Sagittarius A*'', existanta an la centro di [[Lakto-Voyo]].
* [[13ma di mayo]] - [[Mohamed bin Zayed Al Nahyan]] elektesas prezidanto dil [[Unionita Araba Emirii]] 1 dio pos la morto dil antea prezidanto [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]].
* [[14ma di mayo]] - [[Mohamed bin Zayed Al Nahyan]] elektesas prezidanto dil [[Unionita Araba Emirii]] 1 dio pos la morto dil antea prezidanto [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]].
* [[14ma di mayo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa trupi retretas de [[Harkiv]].
* [[14ma di mayo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa trupi retretas de [[Harkiv]].
* [[24ma di mayo]] - En Uvalde, [[Texas]], [[Usa]], eventas pafado en primara skolo qua produktas 21 morti, di qui 19 esis pueri.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/05/24/tiroteio-em-escola-no-texas.ghtml|titulo=19 crianças e professora são assassinadas a tiros em escola nos EUA|vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=G1|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[24ma di mayo]] - En Uvalde, [[Texas]], [[Usa]], eventas pafado en primara skolo qua produktas 21 morti, di qui 19 esis pueri.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/05/24/tiroteio-em-escola-no-texas.ghtml|titulo=19 crianças e professora são assassinadas a tiros em escola nos EUA|vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=G1|idiomo={{pt}}}}</ref>
Lineo 77: Lineo 85:
* [[15ma di julio]] - En [[Sri-Lanka]], prezidanto [[Gotabaya Rajapaksa]] renuncas, pos protesti kontre ekonomiala krizo. Chefa ministro [[Ranil Wickremesinghe]] indikesas provizore kom prezidanto.
* [[15ma di julio]] - En [[Sri-Lanka]], prezidanto [[Gotabaya Rajapaksa]] renuncas, pos protesti kontre ekonomiala krizo. Chefa ministro [[Ranil Wickremesinghe]] indikesas provizore kom prezidanto.
* [[18ma di julio]] - En [[India]] eventas prezidantal elekti, e [[Draupadi Murmu]] divenas la duesma [[muliero]] elektita por la prezidanteso en la lando.
* [[18ma di julio]] - En [[India]] eventas prezidantal elekti, e [[Draupadi Murmu]] divenas la duesma [[muliero]] elektita por la prezidanteso en la lando.
* [[22ma di julio]] - [[Alihan Huseinovich Suleimanov|Alihan Suleimanov]] divenis championo dil [[Absolute Championship Akhmat|ACA]] (MMA) en kategorio ad 66 kg.
* [[22ma di julio]] - [[Alihan Huseinovich Suleimanov|Alihan Suleimanov]] divenas championo dil [[Absolute Championship Akhmat|ACA]] (MMA) en kategorio ad 66 kg.
* [[24ma di julio]] - En [[Kyushu]], [[Japonia]], [[volkano]] Sakurajima eruptas, e du urbeti vicine ol evakuesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Volcanic eruption in Japan forces evacuations in 2 towns|url=https://phys.org/news/2022-07-japan-sakurajima-volcano-erupts-triggering.html |editero=Phys.org|publikigita ye =25ma di julio 2022}}</ref>
* [[24ma di julio]] - En [[Kyushu]], [[Japonia]], [[volkano]] Sakurajima eruptas, e du urbeti vicine ol evakuesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Volcanic eruption in Japan forces evacuations in 2 towns|url=https://phys.org/news/2022-07-japan-sakurajima-volcano-erupts-triggering.html |editero=Phys.org|publikigita ye =25ma di julio 2022}}</ref>
* [[25ma di julio]] - [[Papo Franciskus]] voyajas a [[Kanada]], ube ilu pregas pardono por pasinta abuzi da katolik-eklezio kontre aborijeni.
* [[25ma di julio]] - [[Papo Franciskus]] voyajas a [[Kanada]], ube ilu pregas pardono por pasinta abuzi da katolik-eklezio kontre aborijeni.
Lineo 86: Lineo 94:
* [[15ma di agosto]] - En [[Kenia]], [[William Ruto]] elektesas prezidanto, malgre akuzi pri elektala fraudo.<ref>{{extera ligilo|titulo=Kenya election result: William Ruto wins presidential poll|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-62554210|editero=BBC|publikigita ye=15ma di agosto 2022|vidita ye=17ma di septembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[15ma di agosto]] - En [[Kenia]], [[William Ruto]] elektesas prezidanto, malgre akuzi pri elektala fraudo.<ref>{{extera ligilo|titulo=Kenya election result: William Ruto wins presidential poll|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-62554210|editero=BBC|publikigita ye=15ma di agosto 2022|vidita ye=17ma di septembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[24ma di agosto]] - [[João Manuel Gonçalves Lourenço]], prezidanto di [[Angola]], rielektesas kun granda majoritato.
* [[24ma di agosto]] - [[João Manuel Gonçalves Lourenço]], prezidanto di [[Angola]], rielektesas kun granda majoritato.
* [[27ma di agosto]] - [[Magomedrasul Abdullagadjiyevich Gasanov|Magomedrasul Gasanov]] divenis championo dil [[Absolute Championship Akhmat|ACA]] en kategorio ad 84 kg.
* [[27ma di agosto]] - [[Magomedrasul Abdullagadjiyevich Gasanov|Magomedrasul Gasanov]] divenas championo dil [[Absolute Championship Akhmat|ACA]] en kategorio ad 84 kg.
* 27ma di agosto - [[Alihan Said-Ahmedovich Vahayev|Alihan Vahayev]] divenis championo dil [[Absolute Championship Akhmat|ACA]] en kategorio ad 120 kg.
* 27ma di agosto - [[Alihan Said-Ahmedovich Vahayev|Alihan Vahayev]] divenas championo dil [[Absolute Championship Akhmat|ACA]] en kategorio til 120 kg.
* [[1ma di septembro]] - Viro probas mortigar per pafado [[Arjentinia]]na viceprezidantino [[Cristina Fernández de Kirchner]] avan elua rezideyo. La viro, arestita pose da policisti, naskis en Brazilia e portis [[tatuo|tatuuri]] kun temi [[Naziismo|naziista]] en lua korpo.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.clarin.com/politica/detenido-apunto-arma-cristina-kirchner_0_bPC3tIzPEm.html|titulo=Ataque a Cristina Kirchner: quién es el detenido que apuntó con un arma a la vicepresidenta|editero=Clarín|idiomo={{es}}|publikigita ye=1ma di septembro 2022}}</ref>
* [[1ma di septembro]] - Viro probas mortigar per pafado [[Arjentinia]]na viceprezidantino [[Cristina Fernández de Kirchner]] avan elua rezideyo. La viro, arestita pose da policisti, naskis en Brazilia e portis [[tatuo|tatuuri]] kun temi [[Naziismo|naziista]] en lua korpo.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.clarin.com/politica/detenido-apunto-arma-cristina-kirchner_0_bPC3tIzPEm.html|titulo=Ataque a Cristina Kirchner: quién es el detenido que apuntó con un arma a la vicepresidenta|editero=Clarín|idiomo={{es}}|publikigita ye=1ma di septembro 2022}}</ref>
* [[5ma di septembro]] - [[Liz Truss]] divenas chefministrino dil [[Unionita Rejio]].
* [[5ma di septembro]] - [[Liz Truss]] divenas chefministrino dil [[Unionita Rejio]].
Lineo 94: Lineo 102:
* [[14ma di septembro|14ma]] til la [[24ma di septembro]] - [[Uragano]] ''Fiona'' frapas [[Guadelupa]], [[Porto-Riko]], [[Dominikana Republiko]], minacas [[Insuli Turks e Kaikos]] e frapas [[Bermuda]].<ref>{{extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/reuters/2022/09/23/furacao-fiona-atinge-bermudas-e-canada-se-prepara-para-grande-impacto.htm|titulo=Furacão Fiona atinge Bermudas; Canadá se prepara para grande impacto|editero=UOL|publikigita ye=23ma di septembro 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> En [[Porto-Riko]] ol produktas 8 morti. Dum la nokto di la 24ma di septembro, ''Fiona'' frapas [[Newfoundland]], ed efektigas inundado e granda destruktado di proprieti che urbeto Port aux Basques.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.cbc.ca/news/canada/newfoundland-labrador/hurricane-fiona-nl-saturday-1.6594422|titulo='Total devastation' as Port aux Basques declares state of emergency due to post-tropical storm Fiona|editero=CBC News|publikigita ye=24ma di septembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[14ma di septembro|14ma]] til la [[24ma di septembro]] - [[Uragano]] ''Fiona'' frapas [[Guadelupa]], [[Porto-Riko]], [[Dominikana Republiko]], minacas [[Insuli Turks e Kaikos]] e frapas [[Bermuda]].<ref>{{extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/reuters/2022/09/23/furacao-fiona-atinge-bermudas-e-canada-se-prepara-para-grande-impacto.htm|titulo=Furacão Fiona atinge Bermudas; Canadá se prepara para grande impacto|editero=UOL|publikigita ye=23ma di septembro 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> En [[Porto-Riko]] ol produktas 8 morti. Dum la nokto di la 24ma di septembro, ''Fiona'' frapas [[Newfoundland]], ed efektigas inundado e granda destruktado di proprieti che urbeto Port aux Basques.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.cbc.ca/news/canada/newfoundland-labrador/hurricane-fiona-nl-saturday-1.6594422|titulo='Total devastation' as Port aux Basques declares state of emergency due to post-tropical storm Fiona|editero=CBC News|publikigita ye=24ma di septembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[17ma di septembro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: pos forta kontreatako [[Ukraina]]na che l'esto di la lando, [[Rusia]] kunvokas rezervo-trupi, e minacas uzar nuklear armi. Usana prezidanto [[Joe Biden]] advertas Putin ke ne uzez nuklear armi en Ukraina.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.infobae.com/america/mundo/2022/09/17/joe-biden-le-advirtio-a-vladimir-putin-que-no-use-armas-nucleares-en-ucrania-se-convertiria-en-el-mayor-paria-que-el-mundo-ha-visto-nunca/|titulo=Joe Biden le advirtió a Vladimir Putin que no use armas nucleares en Ucrania: “Se convertiría en el mayor paria que el mundo ha visto nunca”|editero=InfoBAE|publikigita ye=17ma di septembro 2022|idiomo={{es}}}}</ref>
* [[17ma di septembro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: pos forta kontreatako [[Ukraina]]na che l'esto di la lando, [[Rusia]] kunvokas rezervo-trupi, e minacas uzar nuklear armi. Usana prezidanto [[Joe Biden]] advertas Putin ke ne uzez nuklear armi en Ukraina.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.infobae.com/america/mundo/2022/09/17/joe-biden-le-advirtio-a-vladimir-putin-que-no-use-armas-nucleares-en-ucrania-se-convertiria-en-el-mayor-paria-que-el-mundo-ha-visto-nunca/|titulo=Joe Biden le advirtió a Vladimir Putin que no use armas nucleares en Ucrania: “Se convertiría en el mayor paria que el mundo ha visto nunca”|editero=InfoBAE|publikigita ye=17ma di septembro 2022|idiomo={{es}}}}</ref>
* [[25ma di septembro]] - [[Tifono]] ''Noru'' frapas [[Filipini]]. Pro lua proximigo, multa regioni norde de la lando evakuesis ye l'antea dio.<ref>{{extera ligilo|url=https://news.yahoo.com/typhoon-noru-evacuations-philippines-severe-050111924.html|titulo=Typhoon Noru: Evacuations in Philippines as explosive super typhoon nears|editero=Yahoo! News|autoro=BBC|publikigita ye=25ma di septembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[25ma di septembro]] - [[Tifono]] ''Noru'' frapas [[Filipini]], e produktas 5 morti e multa destruktado ed inundadi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Typhoon Noru smashes into the Philippines, killing 5 and leaving villages in tatters|url=https://edition.cnn.com/2022/09/26/asia/typhoon-karding-noru-philippines-deaths-intl-hnk/index.html|editero=CNN|publikigita ye= 26ma di septembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref> Preventive, multa regioni norde de la lando evakuesis ye l'antea dio.<ref>{{extera ligilo|url=https://news.yahoo.com/typhoon-noru-evacuations-philippines-severe-050111924.html |titulo=Typhoon Noru: Evacuations in Philippines as explosive super typhoon nears|editero=Yahoo! News|autoro=BBC|publikigita ye=25ma di septembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[26ma di septembro]] - Dum probo por krear protekto-sistemo kontre kolizioni di granda asteroidi kontre la Tero, spaconavo ''DART'' de [[Nasa]] kolizionas sucese kontre [[asteroido]] ''Dimorphos''.
* [[26ma di septembro]] - Dum probo por krear protekto-sistemo kontre kolizioni di granda asteroidi kontre la Tero, spaconavo ''DART'' de [[Nasa]] kolizionas sucese kontre [[asteroido]] ''Dimorphos''.
* [[28ma di septembro]] - En Donetsk, Luhansk, e parti de Zaporizhzhia e Kherson, regioni este de [[Ukraina]], eventas [[plebicito|plebiciti]] pri lia anexi a [[Rusia]]. Per granda majoritati - 99,23%, 98,42%, 93,11% e 87,05%, rispektive - l'anexo aprobesas, tamen kun plu kam 75% de absenteso. Ca plebiciti judikesas kom simuli da [[Europana Uniono]] ed Usa.<ref>{{Extera ligilo|titulo= Moscow's proxies in occupied Ukraine regions report big votes to join Russia |url=https://www.reuters.com/world/europe/first-partial-results-show-over-96-occupied-ukraine-regions-favour-joining-2022-09-27/ | editero=Reuters | publikigita ye=28ma di septembro 2022 | surnomo=Trevelyan | nomo=Mark}}</ref>
* [[28ma di septembro]] - En Donetsk, Luhansk, e parti de Zaporizhzhia e Kherson, regioni este de [[Ukraina]], eventas [[plebicito|plebiciti]] pri lia anexi a [[Rusia]]. Per granda majoritati - 99,23%, 98,42%, 93,11% e 87,05%, rispektive - l'anexo aprobesas, tamen kun plu kam 75% de absenteso. Ca plebiciti judikesas kom simuli da [[Europana Uniono]] ed Usa.<ref>{{Extera ligilo|titulo= Moscow's proxies in occupied Ukraine regions report big votes to join Russia |url=https://www.reuters.com/world/europe/first-partial-results-show-over-96-occupied-ukraine-regions-favour-joining-2022-09-27/ | editero=Reuters | publikigita ye=28ma di septembro 2022 | surnomo=Trevelyan | nomo=Mark}}</ref>
Lineo 100: Lineo 108:
* [[1ma di oktobro]] - Che stadio Kanjuruhan, en Malang, [[Indonezia]], eventas violentoza tumulto pos [[futbalo]]-partio, qua rezultas 182 morti.<ref>{{extera ligilo|titulo=At least 182 killed in stampede after soccer game in Indonesia, team says |idiomo={{en}}|editero=Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/10/01/indonesia-riot-arema-fc-liga-football/ |vidita ye=2ma di oktobro 2022 |issn=0190-8286}}</ref>
* [[1ma di oktobro]] - Che stadio Kanjuruhan, en Malang, [[Indonezia]], eventas violentoza tumulto pos [[futbalo]]-partio, qua rezultas 182 morti.<ref>{{extera ligilo|titulo=At least 182 killed in stampede after soccer game in Indonesia, team says |idiomo={{en}}|editero=Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/10/01/indonesia-riot-arema-fc-liga-football/ |vidita ye=2ma di oktobro 2022 |issn=0190-8286}}</ref>
* [[5ma di oktobro]] - Membri de [[ONEP]] decidas diminutar diala produktado di [[petrolo]] per 2 milion bareli, afektanta tota mondo.
* [[5ma di oktobro]] - Membri de [[ONEP]] decidas diminutar diala produktado di [[petrolo]] per 2 milion bareli, afektanta tota mondo.
* 7ma til la [[10ma di oktobro]] - [[Uragano]] ''Julia'' trairas [[Karibia]], frapanta [[Trinidad e Tobago]], [[Aruba]], [[Bonaire]], [[Kuracao]], la nordo di [[Venezuela]] e [[Kolumbia]] kom tropikala sturmo, pluforteskas e frapas [[Panama]], [[Honduras]], [[Nikaragua]], [[Guatemala]] e [[Mexikia]] kom uragano ye la 10ma di oktobro. En tota ca landi ol asociesas kun violentoza tempesti qui efektigas fango-glitadi e produktas entote 76 morti.<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{pt}}|autoro=FolhaPress|url=https://jornaldeBraziliaia.com.br/noticias/numero-de-mortos-apos-chuva-na-venezuela-vai-a-36/|titulo=Número de mortos após chuva na Venezuela vai a 36; furacão Julia faz vítimas no Caribe|publikigita ye=10ma di oktobro 2022|editero=Jornal de Brasília}}</ref>
* 7ma til la [[10ma di oktobro]] - Tropikala [[tempesto]] ''Julia'' trairas [[Karibia]], frapanta [[Trinidad e Tobago]], [[Aruba]], [[Bonaire]], [[Kuracao]], la nordo di [[Venezuela]] e [[Kolumbia]], e pluforteskas e ter-venas kom [[uragano]] en [[Nikaragua]], frapanta anke [[Panama]], [[Honduras]], [[Guatemala]] e [[Mexikia]] kom uragano til la 10ma di oktobro. En tota ca landi ol asociesas kun violentoza tempesti qui efektigas fango-glitadi e produktas entote 76 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://br.noticias.yahoo.com/n%C3%BAmero-mortos-ap%C3%B3s-chuva-na-214700421.html|autoro=FolhaPress |idiomo={{pt}}|titulo=Número de mortos após chuva na Venezuela vai a 36; furacão Julia faz vítimas no Caribe|publikigita ye=10ma di oktobro 2022|editero=Yahoo Notícias}}</ref>
* [[8ma di oktobro]] - Explozo che ponto liganta [[Krimea]] a [[Rusia]] interuptas terala komuniko inter la du teritorii.<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo= Crimean bridge fire: Blaze erupts on only bridge linking peninsula to Russia |idiomo={{en}}|editero=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-Europa-63183404 |publikigita ye=8ma di oktobro 2022}}</ref>
* [[8ma di oktobro]] - Explozo che ponto liganta [[Krimea]] a [[Rusia]] interuptas terala komuniko inter la du teritorii.<ref>{{citez jurnalo od edituro|editero=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-Europa-63183404 |titulo=Crimean bridge fire: Blaze erupts on only bridge linking peninsula to Russia |idiomo={{en}}|publikigita ye=8ma di oktobro 2022}}</ref>
* [[20ma di oktobro]] - Pos guvernala krizo, [[Liz Truss]] renuncas 45 dii pos asumar kom chefministrino di [[Unionita Rejio]].<ref>{{Extera ligilo |titulo=Liz Truss resigns - and will become shortest-serving prime minister in British history |url=https://news.sky.com/story/liz-truss-to-resign-as-prime-minister-sky-news-understands-12723236 |vidita ye=20ma di oktobro 2022|editero=Sky News |idiomo={{en}}}}</ref>
* [[21ma di novembro]] til la [[18ma di decembro]] - [[Mondala Kupo di Futbalo]] eventos en [[Katar]].
* [[25ma di oktobro]] - [[Rishi Sunak]] divenas chefministro di [[Unionita Rejio]].
* [[26ma di oktobro]] - Pafado mortigas adminime 15 shia-pilgrimanti en [[Shiraz]], [[Iran]].
* [[28ma di oktobro]] - [[Elon Musk]] anuncas ke lu kompris [[Twitter]].
* [[29ma di oktobro]] - Adminime 156 personi mortas e 152 plusa homi vundesas pro pelmelo dum [[Halloween]]-festo en [[Seou]], [[Sud-Korea]].
* 29ma di oktobro - Atako da [[terorismo|terorista]] grupo ''Al-Shabaab'' en [[Somalia]] produktas 100 morti e cirkume 300 plusa homi vundita.
* [[30ma di oktobro]] - En [[Brazilia]], eventas la duesma balotado por prezidanto, e [[Luiz Inácio Lula da Silva]] vinkas [[Jair Bolsonaro]].
* 30ma di oktobro - Ponto krulas en [[Gujarat]], [[India]], e produktas adminime 141 morti.
* [[11ma di novembro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|invado di Ukraina da Rusia]]: [[Ukraina]]na trupi rikaptas [[Kerson]], la maxim granda urbo kaptita da [[Rusia]] dum l'invado.
* [[13ma di novembro]] - [[Nataša Pirc Musar]] elektesas kom unesma muliero prezidanto di [[Slovenia]].
* [[16ma di novembro]] - Lanseso di ''[[Artemis 1]]'': depos 50 yari de la lasta misiono ''Apollo'', [[NASA]] sendas senkrua [[kosmoprobilo]] ''Orion'' ad orbito di la [[Luno]], kom parto de la misiono ''Artemis''.<ref>{{extera ligilo|titulo=Acompanhe a chegada da missão Artemis 1 à Lua ao vivo|url=https://olhardigital.com.br/2022/11/20/ciencia-e-espaco/acompanhe-a-chegada-da-missao-artema-lua-ao-vivo/|editero=Olhar Digital|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[20ma di novembro]] til la [[18ma di decembro]] - Eventas [[Mondala Kupo di Futbalo 2022|Mondala Kupo di Futbalo]] en [[Katar]]. [[Arjentinia]] vinkas [[Francia]] en la lasta partio, e vinkas la Kupo triesmafoye en la historio.
* 20ma di novembro - Pafado en [[geyo|geya]] drinkerio en Colorado Springs, [[Kolorado]], produktas 5 morti e 25 plusa homi vundita.
* [[21ma di novembro]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 5.6 che [[skalo di Richter]] frapas [[Java]], [[Indonezia]] e produktas adminime 252 morti.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/11/22/sobe-no-de-mortos-apos-terremoto-na-indonesia.ghtml|titulo=Vai a 252 o nº de mortos após terremoto na Indonésia|editero=G1 |publikigita ye=22ma di novembro 2022|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[25ma di novembro]] - En [[Aracruz]], [[Brazilia]], 16-yar-evanta studianto eniras pafante en du skoli e produktas 3 morti e 13 plusa personi vundita.
* [[28ma di novembro]] - Ter-glitado che choseo BR-376, proxim municipo Guaratuba, [[Paraná (stato)|Paraná]], [[Brazilia]], produktas adminime 30 personi desaparinta.<ref>{{extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/cotidiano/ultimas-noticias/2022/11/30/deslizamento-na-br-376-tem-ao-menos-30-desaparecidos-estimam-bombeiros.htm |titulo=PR: Deslizamento na BR-376 tem ao menos 30 desaparecidos, estimam bombeiros|editero=UOL|publikigita ye=30ma di novembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[7ma di decembro]] - Kongreso di [[Peru]] revokas prezidanto [[José Pedro Castillo Terrones]] pos ke ilu probis facar [[stato-stroko]]. Viceprezidantino [[Dina Boluarte]] asumas la povo.<ref>{{Extera ligilo | url=https://www.cnn.com/2022/12/07/americas/peru-president-castillo-congress-dissolves-intl/index.html |titulo=Peru's President impeached and arrested after he attempts to dissolve Congress | editero=CNN | publikigita ye=7ma di decembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[17ma di decembro]] – [[Leo Varadkar]] sucedas [[Micheál Martin]] kom chefministro di [[Republiko Irlando]].
* [[24ma di decembro]] - Koalisuro di tri partisi che parlamento di [[Fidji]] elektas [[Sitiveni Rabuka]] kom chefministro.
* [[28ma di decembro]] - [[Usa]] ed altra landi itere adoptas restrikti por flugi venanta de [[Popul-Republiko Chinia]] e [[Japonia]], pro nova erupto di viruso [[KOVID-19]], qua produktabas dozeni di mortala kazi omnadie en granda urbi Chiniana.


==Naski ==
==Naski ==
Lineo 108: Lineo 135:
==Morti ==
==Morti ==
[[Arkivo:Richard Leakey (headshot).jpg|130px|thumb|[[Richard Leakey]]]]
[[Arkivo:Richard Leakey (headshot).jpg|130px|thumb|[[Richard Leakey]]]]
* [[2ma di januaro]] - [[Richard Leakey]], Keniana paleontologiisto (n. 1944)<ref>[https://www.president.go.ke/2022/01/02/message-of-condolence-from-h-e-hon-uhuru-kenyatta-following-the-death-of-former-head-of-public-service-dr-richard-leakey/ Message of Condolence from H.E Hon. Uhuru Kenyatta following the death of former Head of Public Service Dr Richard Leakey]</ref>
* [[2ma di januaro]] - [[Richard Leakey]], Keniana paleontologiisto (n. 1944)<ref>[https://web.archive.org/web/20220102164141/https://www.president.go.ke/2022/01/02/message-of-condolence-from-h-e-hon-uhuru-kenyatta-following-the-death-of-former-head-of-public-service-dr-richard-leakey/ Message of Condolence from H.E Hon. Uhuru Kenyatta following the death of former Head of Public Service Dr Richard Leakey]</ref>
* [[3ma di januaro]] - [[Viktor Saneyev]], Rusa-Sovietiana atleto, Olimpiala championo (n. 1945)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Georgian Three-Time Olympic Champion Viktor Saneyev Passes Away|url=https://georgianjournal.ge/sports/37643-georgian-three-time-olympic-champion-viktor-saneyev-passes-away.html|publikigita ye=3ma di januaro 2022|editero=Georgian Journal|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[3ma di januaro]] - [[Viktor Saneyev]], Rusa-Sovietiana atleto, Olimpiala championo (n. 1945)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Georgian Three-Time Olympic Champion Viktor Saneyev Passes Away|url=https://georgianjournal.ge/sports/37643-georgian-three-time-olympic-champion-viktor-saneyev-passes-away.html|publikigita ye=3ma di januaro 2022|editero=Georgian Journal|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[5ma di januaro]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|titulo=Mircea Stoenescu|publikigita ye=5ma di januaro 2022|editero=Romanian Journal|idiomo={{ro}}}}</ref>
* [[5ma di januaro]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|titulo=Mircea Stoenescu|publikigita ye=5ma di januaro 2022|editero=Romanian Journal|idiomo={{ro}}}}</ref>
* [[6ma di januaro]] - [[Sidney Poitier]], Bahaman-Usana cinem-aktoro (n. 1927)<ref>[https://www.irishmirror.ie/showbiz/celebrity-news/breaking-sir-sidney-poitier-dead-25884555.amp Sir Sidney Poitier dead: Oscar-winning Hollywood star tragically dies as tributes pour in]</ref>
* [[6ma di januaro]] - [[Sidney Poitier]], Bahaman-Usana cinem-aktoro (n. 1927)<ref>[https://www.irishmirror.ie/showbiz/celebrity-news/breaking-sir-sidney-poitier-dead-25884555.amp Sir Sidney Poitier dead: Oscar-winning Hollywood star tragically dies as tributes pour in]</ref>
* 6ma di januaro - [[Peter Bogdanovich]], Usana filmifisto (n. 1939)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/peter-bogdanovich-dead-last-picture-show-1235070769/|titulo=Peter Bogdanovich, Oscar-Nominated Director and Champion of Hollywood's Golden Age, Dies at 82|editero=The Hollywood Reporter|autoro=Gregg Kilday, Duane Byrge|publikigita ye=6ma di januaro 2022|vidita ye=6ma di januaro 2022}}</ref>
* 6ma di januaro - [[Peter Bogdanovich]], Usana filmifisto (n. 1939)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/peter-bogdanovich-dead-last-picture-show-1235070769/|titulo=Peter Bogdanovich, Oscar-Nominated Director and Champion of Hollywood's Golden Age, Dies at 82|editero=The Hollywood Reporter|autoro=Gregg Kilday, Duane Byrge|publikigita ye=6ma di januaro 2022|vidita ye=6ma di januaro 2022}}</ref>
Lineo 119: Lineo 146:
* [[11ma di januaro]] - [[Ernest Shonekan]], prezidanto di Nigeria (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|url=https://thestreetjournal.org/former-nigerian-leader-ernest-shonekan-dies-at-85/|titulo=Former Nigerian leader Ernest Shonekan dies at 85|autoro=Jenny Ese Obukohwo|publikigita ye=11ma di januaro 2022|idiomo={{en}}|editero=The Streetjournal}}</ref>
* [[11ma di januaro]] - [[Ernest Shonekan]], prezidanto di Nigeria (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|url=https://thestreetjournal.org/former-nigerian-leader-ernest-shonekan-dies-at-85/|titulo=Former Nigerian leader Ernest Shonekan dies at 85|autoro=Jenny Ese Obukohwo|publikigita ye=11ma di januaro 2022|idiomo={{en}}|editero=The Streetjournal}}</ref>
* [[16ma di januaro]] - [[Ibrahim Boubacar Keïta]], chefa ministro e prezidanto di Mali (n. 1945)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/malis-ousted-president-ibrahim-boubacar-keita-has-died-says-former-justice-2022-01-16/ Mali's ousted president Ibrahim Boubacar Keita dies, former minister says]</ref>
* [[16ma di januaro]] - [[Ibrahim Boubacar Keïta]], chefa ministro e prezidanto di Mali (n. 1945)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/malis-ousted-president-ibrahim-boubacar-keita-has-died-says-former-justice-2022-01-16/ Mali's ousted president Ibrahim Boubacar Keita dies, former minister says]</ref>
* [[18ma di januaro]] - [[Yvette Mimieux]], Usan aktorino (n. 1942)
* [[20ma di januaro]] - [[Elza Soares]], Braziliana kantistino (n. 1930)
* [[20ma di januaro]] - [[Elza Soares]], Braziliana kantistino (n. 1930)
* 20ma di januaro - [[Meat Loaf]], Usana kantisto (n. 1947)
* 20ma di januaro - [[Meat Loaf]], Usana kantisto (n. 1947)
Lineo 143: Lineo 171:
* [[27ma di marto]] - [[Ayaz Mutalibov]], prezidanto di Azerbaijan (n. 1938)
* [[27ma di marto]] - [[Ayaz Mutalibov]], prezidanto di Azerbaijan (n. 1938)
* [[31ma di marto]] - [[Georgi Atanasov]], chefministro di Bulgaria (n. 1933)
* [[31ma di marto]] - [[Georgi Atanasov]], chefministro di Bulgaria (n. 1933)
* [[2ma di aprilo]] - [[Emerik Bernard]], Sloveniana piktisto (n. 1937)
* [[3ma di aprilo]] - [[Lygia Fagundes Telles]], Braziliana skriptistino (n. 1918)<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2022/04/03/escritora-lygia-fagundes-telles-morre-aos-98-anos.ghtml |titulo=Escritora Lygia Fagundes Telles morre aos 98 anos em SP|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[3ma di aprilo]] - [[Lygia Fagundes Telles]], Braziliana skriptistino (n. 1918)<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2022/04/03/escritora-lygia-fagundes-telles-morre-aos-98-anos.ghtml |titulo=Escritora Lygia Fagundes Telles morre aos 98 anos em SP|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[4ma di aprilo]] - [[Django Sissoko]], chefministro di Mali (n. 1948)
* [[4ma di aprilo]] - [[Django Sissoko]], chefministro di Mali (n. 1948)
* [[5ma di aprilo]] - [[Sidney Altman]], Kanadan-Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1939)<ref>[https://news.yale.edu/2022/04/06/sidney-altman-pathbreaking-scientist Sidney Altman, pathbreaking scientist]</ref>
* [[5ma di aprilo]] - [[Sidney Altman]], Kanadan-Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1939)<ref>[https://news.yale.edu/2022/04/06/sidney-altman-pathbreaking-scientist Sidney Altman, pathbreaking scientist]</ref>
* [[6ma di aprilo]] - [[Nergüin Enhbat]], Mongoliana boxisto (m. 2022)
* [[7ma di aprilo]] - [[Dušan Čkrebić]], chefministro e prezidanto di Serbia (n. 1927)
* [[7ma di aprilo]] - [[Dušan Čkrebić]], chefministro e prezidanto di Serbia (n. 1927)
* [[9ma di aprilo]] - [[Jack Higgins]], Angla skriptisto (n. 1929)
* [[9ma di aprilo]] - [[Jack Higgins]], Angla skriptisto (n. 1929)
Lineo 151: Lineo 181:
* [[21ma di aprilo]] - [[Mwai Kibaki]], prezidanto di Kenia (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo |titulo=Ex-President Mwai Kibaki dies, Uhuru announces |surnomo=Mwangi |nomo=Denis |editero=Pulselive Kenya |publikigita ye=22ma di aprilo 2022 |vidita ye=22ma di aprilo 2022 |url=https://www.pulselive.co.ke/news/local/ex-president-mwai-kibaki-dies-uhuru-announces/kwn0wsm}}</ref>
* [[21ma di aprilo]] - [[Mwai Kibaki]], prezidanto di Kenia (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo |titulo=Ex-President Mwai Kibaki dies, Uhuru announces |surnomo=Mwangi |nomo=Denis |editero=Pulselive Kenya |publikigita ye=22ma di aprilo 2022 |vidita ye=22ma di aprilo 2022 |url=https://www.pulselive.co.ke/news/local/ex-president-mwai-kibaki-dies-uhuru-announces/kwn0wsm}}</ref>
* 21ma di aprilo - [[Jacques Perrin]], Franc aktoro e filmifisto (n. 1941)
* 21ma di aprilo - [[Jacques Perrin]], Franc aktoro e filmifisto (n. 1941)
* [[23ma di aprilo]] - [[Arno Hintjes]], Belga kantisto e muzikisto (n. 1949)
* [[7ma di mayo]] - [[Yuri Lvovich Averbah|Yuri Averbah]], Rusa shakoludisto (n. 1922)
[[Arkivo:Leonid_Kravchuk.jpg|thumb|130px|[[Leonid Kravchuk]]]]
[[Arkivo:Leonid_Kravchuk.jpg|thumb|130px|[[Leonid Kravchuk]]]]
* [[10ma di mayo]] - [[Leonid Kravchuk]], prezidanto di Ukraina (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo|url=https://ukranews.com/en/amp/news/856037-leonid-kravchuk-died-first-president-of-ukraine-passed-away-at-age-of-88|titulo=Leonid Kravchuk Died. First President Of Ukraine Passed Away At Age Of 88|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[10ma di mayo]] - [[Leonid Kravchuk]], prezidanto di Ukraina (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo|url=https://ukranews.com/en/amp/news/856037-leonid-kravchuk-died-first-president-of-ukraine-passed-away-at-age-of-88|titulo=Leonid Kravchuk Died. First President Of Ukraine Passed Away At Age Of 88|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[13ma di mayo]] - [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]], prezidanto di Unionita Araba Emirati (n. 1948)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Turak |nomo=Natasha |url=https://www.cnbc.com/2022/05/13/uae-president-sheikh-khalifa-bin-zayed-has-died.html |publikigita ye=13ma di mayo 2022 |titulo=UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed has died at age 73 |vidita ye=13ma di mayo 2022|editero=CNBC|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[13ma di mayo]] - [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]], prezidanto di Unionita Araba Emirii (n. 1948)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Turak |nomo=Natasha |url=https://www.cnbc.com/2022/05/13/uae-president-sheikh-khalifa-bin-zayed-has-died.html |publikigita ye=13ma di mayo 2022 |titulo=UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed has died at age 73 |vidita ye=13ma di mayo 2022|editero=CNBC|idiomo={{en}}}}</ref>
* 13ma di mayo - [[Ben Roy Mottelson]], Usana-Daniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926)
* 13ma di mayo - [[Ben Roy Mottelson]], Usana-Daniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926)
* [[17ma di mayo]] - [[Vangelis]], Greka kompozisto e muzikisto (n. 1943)
* [[17ma di mayo]] - [[Vangelis]], Greka kompozisto e muzikisto (n. 1943)
Lineo 159: Lineo 191:
* 26ma di mayo - [[Ray Liotta]], Usan aktoro (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|nomo=Mike Fleming Jr,Erik Pedersen |publikigita ye=26ma di mayo 2022|titulo=Ray Liotta Dies: 'Goodfellas' Star & 'Field Of Dreams' Actor Was 67 |url=https://deadline.com/2022/05/ray-liotta-dies-67-goodfellas-1235033521/ |vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=Deadline |idiomo={{en}}}}</ref>
* 26ma di mayo - [[Ray Liotta]], Usan aktoro (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|nomo=Mike Fleming Jr,Erik Pedersen |publikigita ye=26ma di mayo 2022|titulo=Ray Liotta Dies: 'Goodfellas' Star & 'Field Of Dreams' Actor Was 67 |url=https://deadline.com/2022/05/ray-liotta-dies-67-goodfellas-1235033521/ |vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=Deadline |idiomo={{en}}}}</ref>
* [[28ma di mayo]] - [[Evaristo Carvalho]], chefministro e prezidanto di San-Tome e Principe (n. 1941)
* [[28ma di mayo]] - [[Evaristo Carvalho]], chefministro e prezidanto di San-Tome e Principe (n. 1941)
* 28ma di mayo - [[Bujar Nishani]], prezidanto di Albania (n. 1966)<ref>[https://english.a2news.com/2022/05/28/former-albanian-president-bujar-nishani-passed-away-at-55/ Former Albanian President, Bujar Nishani, passed away at 55]</ref>
* 28ma di mayo - [[Bujar Nishani]], prezidanto di Albania (n. 1966)<ref>[https://web.archive.org/web/20230322215055/https://english.a2news.com/2022/05/28/former-albanian-president-bujar-nishani-passed-away-at-55/ Former Albanian President, Bujar Nishani, passed away at 55]</ref>
[[Arkivo:Milton Gonçalves 26 PMB cropped.jpg|thumb|130px|[[Milton Gonçalves]]]]
[[Arkivo:Milton Gonçalves 26 PMB cropped.jpg|thumb|130px|[[Milton Gonçalves]]]]
* [[30ma di mayo]] - [[Milton Gonçalves]], Brazilian aktoro (n. 1933)
* [[30ma di mayo]] - [[Milton Gonçalves]], Brazilian aktoro (n. 1933)
* 30ma di mayo - [[Boris Pahor]], Sloveniana skriptisto (n. 1913)<ref>[https://english.sta.si/3043276/boris-pahor-trieste-based-slovenian-writer-dies Boris Pahor, Trieste-based Slovenian writer, dies]</ref>
* 30ma di mayo - [[Boris Pahor]], Sloveniana skriptisto (n. 1913)<ref>[https://english.sta.si/3043276/boris-pahor-trieste-based-slovenian-writer-dies Boris Pahor, Trieste-based Slovenian writer, dies]</ref>
* [[9ma di junio]] - [[Matt Zimmerman]], Kanadan aktoro (n. 1928)
* [[17ma di junio]] - [[Jean-Louis Trintignant]], Franc aktoro (n. 1930)
* [[17ma di junio]] - [[Jean-Louis Trintignant]], Franc aktoro (n. 1930)
* [[21ma di junio]] - [[Dragan Tomić]], provizora prezidanto di Serbia (n. 1936)
* [[21ma di junio]] - [[Dragan Tomić]], provizora prezidanto di Serbia (n. 1936)
Lineo 199: Lineo 232:
* [[4ma di oktobro]] - [[Loretta Lynn]], Usana kantisto e kompozisto (n. 1932)
* [[4ma di oktobro]] - [[Loretta Lynn]], Usana kantisto e kompozisto (n. 1932)
* [[9ma di oktobro]] - [[Bruno Latour]], Franca filozofo, antropologo e sociologo (n. 1947)<ref>[https://www.liberation.fr/idees-et-debats/mort-de-bruno-latour-le-philosophe-qui-a-deconstruit-la-science-20221009_QROBJOVGSVHYZFDNVRGO7YTX24/ Mort de Bruno Latour, le philosophe qui a déconstruit la science] (idiomo: {{fr}})</ref>
* [[9ma di oktobro]] - [[Bruno Latour]], Franca filozofo, antropologo e sociologo (n. 1947)<ref>[https://www.liberation.fr/idees-et-debats/mort-de-bruno-latour-le-philosophe-qui-a-deconstruit-la-science-20221009_QROBJOVGSVHYZFDNVRGO7YTX24/ Mort de Bruno Latour, le philosophe qui a déconstruit la science] (idiomo: {{fr}})</ref>
* [[17ma di oktobro]] - [[Younoussi Touré]], chefa ministro di Mali (n. 1941)
* [[26ma di oktobro]] - [[Pierre Soulages]], Franca piktisto, imprimisto e skultisto (n. 1919)
[[Arkivo:Jerry Lee Lewis 1950s publicity photo cropped retouched (headshot).jpg|thumb|130px|[[Jerry Lee Lewis]]]]
* [[28ma di oktobro]] - [[Jerry Lee Lewis]], Usana kantisto e muzikisto (n. 1935)<ref>{{extera ligilo|titulo=Morre Jerry Lee Lewis, um dos nomes mais importantes do rock'n'roll, aos 87 anos|url=https://www1.folha.uol.com.br/ilustrada/2022/10/morre-jerry-lee-lewis-um-dos-nomes-mais-importantes-do-rock-and-roll-aos-87-anos.shtml|autoro=Marcos Nogueira|editero=UOL |idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[4ma di novembro]] - [[Balakh Sher Mazari]], provizora chefministro di Pakistan (n. 1928)
* [[5ma di novembro]] - [[Karmenu Mifsud Bonnici]], chefministro di Malta (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo |url=https://timesofmalta.com/articles/view/former-prime-minister-karmenu-mifsud-bonnici-dies-aged-89.975776|titulo=Former Prime Minister Karmenu Mifsud Bonnici dies, aged 89|editero=Times of Malta}}</ref>
* [[6ma di novembro]] - [[Edward C. Prescott]], Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo |titulo= Edward C Prescott (1940-2022): Economist, Teacher, Mentor and Friend |url=https://cla.umn.edu/economics/news-events/announcement/edward-c-prescott-1940-2022-economist-teacher-mentor-and-friend|editero=College of Liberal Arts |vidita ye=7ma di novembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[9ma di novembro]] - [[Gal Costa]], Braziliana kantistino (n. 1945)<ref>{{extera ligilo|titulo=Biografia de Gal Costa - eBiografia|url=https://www.ebiografia.com/gal_costa/|vidita ye=22ma di novembro 2022|idiomo={{pt}}}}</ref>
* 9ma di novembro - [[Rolando Boldrin]], Braziliana kantisto, kompozisto e televiziono-prizentisto (n. 1936)<ref>{{extera ligilo|url=https://revistaquem.globo.com/noticias/noticia/2022/11/cantor-e-apresentador-rolando-boldrin-morre-aos-86-anos.ghtml|titulo=Cantor, ator e apresentador Rolando Boldrin morre aos 86 anos|editero=Revista Quem |publikigita ye=22ma di novembro 2022|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[16ma di novembro]] - [[Isabel Salgado]], Braziliana volebalistino (n. 1960)
[[Arkivo:Pablo_milanes.jpg|thumb|130px|[[Pablo Milanés]]]]
* [[22ma di novembro]] - [[Pablo Milanés]], Kubana kantisto, kompozisto e muzikisto (n. 1943)
* 22ma di novembro - [[Erasmo Carlos]], Braziliana kantisto e kompozisto (n. 1941)
* [[25ma di novembro]] - [[Irene Cara]], Usana kantistino, kompozistino ed aktorino (n. 1959)<ref>[https://abc7.com/irene-cara-flashdance-fame-celebrity-deaths/12495906/ Irene Cara, Oscar-winning singer of title tracks to 'Flashdance,' 'Fame' dies at 63, rep says]</ref>
* [[30ma di novembro]] - [[Jiang Zemin]], chefo di Komunista partiso e prezidanto di [[Popul-Republiko Chinia]] (n. 1926)<ref>{{Extera ligilo |titulo=Former Chinese leader Jiang Zemin dies aged 96|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-63805991 |vidita ye=30ma di novembro 2022 |editero=BBC News |publikigita ye=30ma di novembro 2022}}</ref>
* [[5ma di decembro]] - [[Kirstie Alley]], Usan aktorino (n. 1951)
* [[6ma di decembro]] - [[Adolfas Šleževičius]], chefministro di Lituania (n. 1948)<ref>[https://www.delfi.lt/en/politics/ex-pm-slezevicius-passes-away.d?id=91950777 Ex-PM Šleževičius passes away]</ref>
* [[17ma di decembro]] - [[Nélida Piñon]], Braziliana skriptisto (n. 1937)
* [[18ma di decembro]] - [[Lando Buzzanca]], Italian aktoro (n. 1935)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Murió Lando Buzzanca, un símbolo del cine italiano|url=https://www.clarin.com/espectaculos/cine/murio-lando-buzzanca-simbolo-cine-italiano_0_6zk0zWpfjT.html |autoro=Redacción ESpectáculos|editero=Clarin|idiomo={{es}}}}</ref>
[[Arkivo:De estudante a piloto de avião, Pelé em cem imagens raras fora do futebol (29).webp|thumb|130px|[[Pelé]]]]
* [[29ma di decembro]] - [[Edson Arantes do Nascimento]] ([[Pelé]]), Braziliana futbalisto (n. 1940)<ref>{{extera ligilo|titulo=Brazilian soccer legend Pelé dies at 82|url=https://edition.cnn.com/2022/12/29/football/brazil-pele-soccer-died-intl-latam-spt/index.html|editero=CNN|publikigita ye=29ma di decembro 2022|idiomo={{en}}}}</ref>
* 29ma di decembro - [[Vivienne Westwood]], Britaniana modisto (n. 1941)
* 29ma di decembro - [[Edgar Savisaar]], provizora chefministro di Estonia (n. 1950)<ref>[https://www.postimees.ee/7680423/suri-edgar-savisaar Suri Edgar Savisaar] {{et}}</ref>
* [[31ma di decembro]] - [[Papo Benediktus la 16ma]] (n. 1927)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Adiós a Benedicto XVI, humilde trabajador de la viña del Señor|url=https://www.vaticannews.va/es/papa/news/2022-12/papa-emerito-benedicto-xvi-murio-31-diciembre-manana-siervo-2022.html|autoro=Redacción|vidita ye=31ma di decembro 2022 |editero=Vatican News|publikigita ye=31ma di decembro 2022|idiomo={{es}}}}</ref>


==Nobel-premiiziti ==
==Nobel-premiiziti ==
*[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Alain Aspect]], [[John Clauser]], [[Anton Zeilinger]]<ref>{{Extera ligilo|titulo=Three scientists share physics Nobel prize for quantum mechanics work|url=https://www.theguardian.com/science/2022/oct/04/nobel-prize-for-physics-quantum-mechanics-three-scientists|publikigita ye=4ma di oktobro 2022|editero=The Guardian|autoro=Nicola Davis|idiomo={{en}}|vidita ye=5ma di oktobro 2022}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Alain Aspect]], [[John Clauser]], [[Anton Zeilinger]]<ref>{{Extera ligilo|titulo=Three scientists share physics Nobel prize for quantum mechanics work|url=https://www.theguardian.com/science/2022/oct/04/nobel-prize-for-physics-quantum-mechanics-three-scientists|publikigita ye=4ma di oktobro 2022|editero=The Guardian|autoro=Nicola Davis|idiomo={{en}}|vidita ye=5ma di oktobro 2022}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Carolyn Bertozzi]], [[Morten P. Meldal]], [[Karl Barry Sharpless]]<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.nytimes.com/2022/10/05/science/nobel-prize-chemistry-winner.html|titulo=Nobel Prize in Chemistry Is Awarded to 3 Sciencists for Work ‘Snapping Molecules Together’|editero=The New York Times|autoro=Cora Engelbrecht, Euan Ward, Oliver Whang|publikigita ye=5ma di oktobro 2022}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Carolyn Bertozzi]], [[Morten P. Meldal]], [[Karl Barry Sharpless]]<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.nytimes.com/2022/10/05/science/nobel-prize-chemistry-winner.html|titulo=Nobel Prize in Chemistry Is Awarded to 3 Sciencists for Work ‘Snapping Molecules Together’|editero=The New York Times|autoro=Cora Engelbrecht, Euan Ward, Oliver Whang|publikigita ye=5ma di oktobro 2022}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[Svante Pääbo]]<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/health-63116304|titulo= Nobel Prize goes to Svante Paabo for Neanderthal work|publikigita ye=4ma di oktobro 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}|vidita ye=5ma di oktobro 2022}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[Svante Pääbo]]<ref>{{Extera ligilo|titulo=Nobel Prize goes to Svante Paabo for Neanderthal work|url=https://www.bbc.com/news/health-63116304|publikigita ye=4ma di oktobro 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}|vidita ye=5ma di oktobro 2022}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Annie Ernaux]]<ref> https://www.theguardian.com/books/2022/oct/06/annie-ernaux-wins-the-2022-nobel-prize-in-literature</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Annie Ernaux]]<ref> https://www.theguardian.com/books/2022/oct/06/annie-ernaux-wins-the-2022-nobel-prize-in-literature</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Ales Bialiatski]], [[Societo Memorial]], [[Centro por Civila Liberesi]]
*[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Ales Bialiatski]], [[Societo Memorial]], [[Centro por Civila Liberesi]]

Nuna versiono, pos 20:15, 28 okt. 2024

Historio > yarcento
Yarcenti:
20ma21ma22ma
Yardeki:

2000a • 2010a • 2020a • 2030a • 2040a
2050a • 2060a • 2070a • 2080a • 2090a
2100a

Yari:

2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005
2006 • 2007 • 2008 • 2009 • 2010
2011 • 2012 • 2013 • 2014 • 2015
2016 • 2017 • 2018 • 2019 • 2020
2021 • 2022 • 2023 • 2024 • 2025
2026 • 2027 • 2028 • 2029 • 2030
2031 • 2032 • 2033 • 2034 • 2035
2036 • 2037 • 2038 • 2039 • 2040
2041 • 2042 • 2043 • 2044 • 2045
2046 • 2047 • 2048 • 2049 • 2050
2051 • 2052 • 2053 • 2054 • 2055
2056 • 2057 • 2058 • 2059 • 2060
2061 • 2062 • 2063 • 2064 • 2065
2066 • 2067 • 2068 • 2069 • 2070
2071 • 2072 • 2073 • 2074 • 2075
2076 • 2077 • 2078 • 2079 • 2080
2081 • 2082 • 2083 • 2084 • 2085
2086 • 2087 • 2088 • 2089 • 2090
2091 • 2092 • 2093 • 2094 • 2095
2096 • 2097 • 2098 • 2099 • 2100

La yaro 2022 (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye saturdio segun Gregoriala kalendario. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la yari 2020a.

Dum ca yaro, l'impakto dil epidemio di KOVID-19 en mondal ekonomio durigis, tamen la vacinizo expansis en tota mondo, e restrikti pri movado diminutis, ed internaciona frontieri riapertesis. Altra signifikiva evento esis l'invado di Ukraina da Rusia, la maxim granda militala konflikto en Europa depos la 2ma mondomilito. Ca konflikto efektigis la diplaso di plu kam 14,9 milion Ukrainani, di qui 8 milioni interne la lando, e 6,9 milion vers altra landi.

En 2022 mortis chefi di stato e di guvernerio mondale eminenta, inkluzite Shinzo Abe, Mihail Gorbachyov, rejino Elizabeth la 2ma dil Unionita Rejio - ca lasta regnis dum plu kam 70 yari - e papo Benediktus la 16ma.

Klimato ed ambiento*

[redaktar | redaktar fonto]

La klimatal eventi en Sud-Amerika relatas atmosferala fenomeni baptata El-Ninyo e lua opozo La-Ninya, qui modifikas la temperaturi oceanala e, konseque, la pluvo-rejimo en tota kontinento.[1] Dum recenta yari, on observas ambe l'intensigo di violento di pluvegi dum kurta periodi, e l'augmento di durado e l'intensigo di sikesi en diversa regioni. Kelka regioni an la baseno di fluvio Plata ja konsideresas "arida" pro la chanjo klimatala.[1]

Dum l'unesma trimestro di 2022, la maxim forta sikeso depos 1944 en Arjentinia afektis la nord-esto di la lando e destruktis plantacerii di mateo en la provinco Corrientes. La temperaturi atingis 44°C o mem 45°C en kelka loki.[2] La sikeso en februaro ank afekits la produktado di soyo en Paraguay, la 4ma maxim granda produktero di soyo de la mondo.[3]

En Brazilia, somerala pluvegi en la stato Sao Paulo afektis 27 municipi en januaro, produktis 24 morti e 1546 familii perdis partale o totale lia domi.[4] Ye la 15ma di februaro, 6-hora pluvego falis sur Petrópolis, stato Rio de Janeiro, Brazilia, e produktis adminime 78 morti e 269 ter-glitadi.[5] De mayo til julio, komencinta ye la 22ma di mayo (autuno en sudala misfero), eventis pluvegi che stati Pernambuco ed Alagoas, en Brazilia. En Pernambuco, li produktis 128 morti ed efektigis serioza domaji en 14 urbi, qui deklaris "urjanteso-stando".[6][7] La statistiko por Alagoas esis 56 urbi en "urjanteso-stando", 6 morti, 1 desaparinto, e 66 plusa homi perdis komplete o mustis abandonar lia domi.[8] En centro-westala e sud-estala stati di Brazilia, la sikeso dum vintrala monati (junio e julio) esis plu granda en 2022 kam olta di e 2020 e 2021, minacanta fonti qui provizas aqui a granda urbi, nome Sao Paulo.

En septembro, grandega nubo di fumo formacesis pro l'augmento di kriminoza brulado di la foresto Amazoniana. Venti che alta atmosfero dissemis la fumo-nubo sur granda parto di Sud-Amerika, ed atingis la nordala, centrala e sud-westala regioni di Brazilia, la nordo dil stato Paraná, ed anke Bolivia.[9] Segun specalisti, la proximigo di prezidantal elekti en oktobro 2022 stimulis farmisti ed invaderi di tereni brular forestal arei che Amazonia en agosto e septembro.[10] Forestala brulado augmentis dum la guvernerio di Jair Bolsonaro, qua diminutabis la budjeto di IBAMA, publika federal institucuro kreita por protektar l'ambiento.[11]

Australia ank afektesis nenormala temperaturi. Che urbo Onslow, ye la 13ma di januaro, enrejistresis la maxim varma temperaturo de la historio di la lando: 50,7 °C.[12] La nordo e la sud-esto di la lando ed anke Tasmania subisis forta sikeso dum l'unesma trimestro dil yaro, kontre ke Nova Sud Wals frapesis da serioza inundadi dum la sam epoko.[13]

Che nordala misfero la varmeso e sikeso dum somero afektis forte la tri maxim granda ekonomii de la planeto:Popul-Republiko Chinia, Usa, ed Europana Uniono. La sikeso diminutis la quanto di aquo disponebla por diversa ekonomial agadi, por fluviala transporto, por produktado di elektro e por homala konsumo.[14]

Somera varmego en Europa produktabis, til la 19ma di julio 2022, adminime 3 600 morti, temperaturala rekordi en multa landi, e grandega incendii.[15] Ye la 19ma di julio en Skotia, la temperaturi atingas 35°C, rekordo en la historio di la regiono. En London, la temperaturi atingas 40°C ye la sama dio, e multa incendii eventas. Ye la 12ma di agosto, Britaniana guvernerio deklaris sikeso-stando en 8 regioni di la lando. Ca deklaro posibligas dekretar porcionigo di aquo.[16] La longa periodo di sikeso komencinta la yaro 2000 e la klimatala chanjo anticipis la fairego-sezono en sudal Europa, kompare 2020 e 2021.

La maxim sika somero en Azia dum la lasta 60 yari efektigis diminuto di la larjeso di fluvio Yangce til min kam la duimo, e minacis la produktado di elektro e la rekolti en Popul-Republiko Chinia.[17] Altralatere, severa inundadi eventis dum januaro en Indonezia e Malaizia, ed agosto en Pakistan. Ca lasta afektis 33 milion personi, o 15% de la habitantaro di la lando,[18] e de la duimo di junio til la 28ma di agosto 2022, plu kam 1000 personi mortabis pro inundadi.[19]

En Afrika, de la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, Demokratial Republiko Kongo, e produktis 16 morti. Altralatere, este de la kontinento, la regiono nomizita korno di Afrika (Etiopia, Eritrea, Somalia, Kenia) subisis la maxim forta sikeso de lua historio en 70 yari, nome de marto til mayo. Sikesi en la regiono pluforeskis depos la yaro 2020. Cirkume 7 milion bovi mortis en la regiono. To diminutis la produktado di lakto por pueri ed augmentis la desnutrado. Cirkume 18,6 milion individui, di qui cirkume 7,1 milion pueri, subisas severa desnutrado.[20]

En Usa, che stato Kalifornia - qua havas Mediteranea klimato e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis 4 026 incendii. En Mexikia, la forta sikeso minacis la furniso di aquo en multa urbi.[21] Altralatere, en diversa stati este de Rokoza Monti - parti de Missouri ed Illinois, Kentucky, parti de Virginia e Westal Virginia e la valo di Las Vegas - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti[22] ed adminime 37 plusa homi desaparinta.

Multa studii pri klimatala chanjo facabis e publikigabis dum ca yaro, exemple:

  • studio publikigita che jurnalo Nature Climate Change ye la 3ma di marto montras ke, pro globala varmesko e desforestigo, 3/4 de la foresto Amazoniana perdabis kapaceso por spontane regenerar su. Ye la 11ma di marto, Braziliana institucuro INPE prizentas satelitala fotografuri montranta la granda nivelo di desforestigo.
  • ye la 3ma di junio, studio publikigita dal Usana agenterio NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) montras ke la quanto di karbobioxo che atmosfero nun esas 50% plu granda kam olta dil epoko ante Industriala revoluciono, ed esas simila ad olta qua existis de 4,1 til 4,5 milion yari ante nun, to esas, 421 parti po miliono.[23]
  • studio publikigita ye la 29ma di septembro che revuo Science montras ke l'emiso di metano da petrolal e gasal industrio en tota planeto esas plu multe granda kam komence on pensabis.
  • studio publikigita ye la 26ma di oktobro ca yaro che revuo Science Advances montras ke de 1992 til 2013, globala perdaji pro globala varmesko amontas a 16 bilion Usana dolari, exemple pro diminutado di agrokultivala produkturo en tropikala regioni.
Statistiki pri nia planeto, prizentita da NASA ye la 31ma di decembro 2022
Statistiki pri nia planeto, prizentita da NASA ye la 31ma di decembro 2022

Eventi

[redaktar | redaktar fonto]

Naski

[redaktar | redaktar fonto]

Morti

[redaktar | redaktar fonto]
Richard Leakey
Ernest Shonekan
Kristos Sartzetakis
Muhammad Rafiq Tarar
Taylor Hawkins
Leonid Kravchuk
Milton Gonçalves
Claes Oldenburg
Mihail Gorbachyov
Saul Kripke
Jerry Lee Lewis
Pablo Milanés
Pelé

Nobel-premiiziti

[redaktar | redaktar fonto]

Referi

[redaktar | redaktar fonto]
  1. ↑ 1,0 1,1 Una mirada a la sequía en América del Sur - Publikigita da UICN. Dato di publikigo: 17ma di junio 2022. Idiomo: Hispana.
  2. ↑ El reto de la sequía en Argentina | Desastre en las plantaciones de yerba mate - Publikigita da Euronews. Dato di publikigo: 22ma di marto 2022. Idiomo: Hispana.
  3. ↑ La sequía deja a Paraguay sin soja: industrias tienen para procesar solo hasta junio - Publikigita da América Economía. Dato di publikigo: 16ma di februaro 2022. Idiomo: Hispana.
  4. ↑ Mortes pelas chuvas chegam a 24 em São Paulo - Publikigita da Folha de S.Paulo. Dato di publikigo: 31ma di januaro 2022. Idiomo: Portugalana.
  5. ↑ 5,0 5,1 Desastre provocado pelas fortes chuvas deixa 78 mortos em Petrópolis (RJ) - Publikigita da CNN Brasil. Idiomo: Portugalana.
  6. ↑ Enchentes em Pernambuco: entenda, veja detalhes da tragédia e como ajudar - Publikigita da Costa Norte. Dato di publikigo: 30ma di mayo 2022. Idiomo: Portugalana.
  7. ↑ Após resgate da última vítima de enchentes em Pernambuco, bombeiros e cães retornam a Fortaleza - Publikigita da Diário do Nordeste. Dato di publikigo: 5ma di junio 2022. Idiomo: Portugalana.
  8. ↑ Passa de 66 mil o número de desalojados e desabrigados por causa das chuvas em Alagoas - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 5ma di julio 2022. Idiomo: Portugalana.
  9. ↑ Fumaça de queimadas na Amazônia chega a São Paulo, Paraná e Bolívia - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 7ma di septembro 2022. 
  10. ↑ Amazônia tem dias seguidos com mais de 3.000 queimadas simultâneas - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 5ma di septembro 2022. 
  11. ↑ Bolsonaro corta R$ 8,6 mi de controle de incêndios florestais em Orçamento - Publikigita da Época Negócios. Dato di publikigo: 24ma di januaro 2022. Idiomo: Portugalana.
  12. ↑ 12,0 12,1 Australia matches its hottest day on record as Western Australia town hits 50.7C - Publikigita da The Guardian. Dato di publikigo: 13ma di januaro 2022. 
  13. ↑ Parts of Australia suffer drought and low rainfall as La Niña and climate change create weather extremes - Publikigita da The Guardian. Dato di publikigo: 10ma di marto 2022. Idiomo: Angla.
  14. ↑ Calor e seca fecham fábricas na Europa e na China - Publikigita da Climainfo. Dato di publikigo: 19ma di agosto 2022. Idiomo: Portugalana.
  15. ↑ Heatwave: Ferocious European heat heads north - Publikigita da BBC News. Dato di publikigo: 19ma di julio 2022. URL vidita ye 19ma di julio 2022. 
  16. ↑ Governo britânico declara seca em oito regiões de Inglaterra - Publikigita da Público. Dato di publikigo: 12ma di agosto 2022. Idiomo: Portugalana.
  17. ↑ China's Yangtze river shrinks as heatwave, drought threaten crops - Publikigita da REUTERS. Dato di publikigo: 15ma di agosto 2022. Idiomo: Angla.
  18. ↑ Pakistan floods: Appeals for aid as 119 more die in a day - Publikigita da BBC. Dato di publikigo: 28ma di agosto 2022. 
  19. ↑ Pakistan declares floods a ‘climate catastrophe’ as death toll tops 1,000 - Publikigita da The Guardian. Dato di publikigo: 28ma di agosto 2022. Idiomo: Angla.
  20. ↑ Horn of Africa Drought: Regional Humanitarian Overview & Call To Action - Publikigita da ReliefWeb. Dato di publikigo: 4ma di julio 2022. Idiomo: Angla.
  21. ↑ Extrema sequía en México: declaran emergencia y racionarán agua en varias ciudades - Publikigita da La República. Dato di publikigo: 13ma di agosto 2022. Idiomo: Hispana.
  22. ↑ Sobe para 26 o número de mortos em inundações no Kentucky (EUA) - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 31ma di julio 2022. 
  23. ↑ Carbon dioxide now more than 50% higher than pre-industrial levels - Publikigita da NOAA. Dato di publikigo: 3ma di junio 2022. URL vidita ye 5ma di junio 2022. 
  24. ↑ ‘No one can win a nuclear war’: Superpowers release rare joint statement - Publikigita da The Sydney Morning Herald. Dato di publikigo: 4ma di januaro 2022. URL vidita ye 4ma di januaro 2022. 
  25. ↑ Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns - Publikigita da Reuters. Dato di publikigo: 5ma di januaro 2022. Idiomo: Angla.
  26. ↑ Global Coronavirus Cases Top 300 Million - Publikigita da The New York Times. Dato di publikigo: 7ma di januaro 2022. Idiomo: Angla.
  27. ↑ Al menos 8 muertos y dos desaparecidos tras la caída de una porción de montaña rocosa contra varios barcos en Brasil - Publikigita da CNN en Español. Dato di publikigo: 8ma di januaro 2022. 
  28. ↑ University of Maryland School of Medicine Faculty Sciencists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease - Publikigita da University of Maryland Medical Center. Dato di publikigo: 10 January 2022. URL vidita ye 11ma di januaro 2022. 
  29. ↑ Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant - Publikigita da BBC News. Dato di publikigo: 10ma di januaro 2022. 
  30. ↑ Após tsunami em Tonga, EUA, Japão, Chile e Equador ficam em alerta - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 15ma di januaro 2022. Idiomo: Portugalana.
  31. ↑ Mutinous soldiers announce overthrow of Burkina Faso president - Publikigita da The Washington Post. Dato di publikigo: 24ma di januaro 2022. Idiomo: Angla.
  32. ↑ Petrópolis. Mais de 100 mortos e número de desaparecidos ainda por apurar. Situação "quase de guerra" - Publikigita da Diário de Notícias. Idiomo: Portugalana.
  33. ↑ Putin inicia guerra contra a Ucrânia; Kiev e Otan falam em invasão total - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 24ma di februaro 2022. Idiomo: Portugalana.
  34. ↑ Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia - Publikigita da El Mundo. Dato di publikigo: 2ma di marto 2022. Idiomo: Hispana.
  35. ↑ Global Covid-19 deaths surpass 6 million - Publikigita da cnn.com. Dato di publikigo: 7ma di marto 2022. 
  36. ↑ Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital - Publikigita da bbc.co.uk. Dato di publikigo: 9ma di marto 2022. Idiomo: Angla.
  37. ↑ Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic - Publikigita da BBC News. Dato di publikigo: 9 March 2022. URL vidita ye 9ma di marto 2022. Idiomo: Angla.
  38. ↑ Avião com 132 pessoas a bordo cai na China; veja vídeo - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 21ma di marto 2022. 
  39. ↑ 19 crianças e professora são assassinadas a tiros em escola nos EUA - Publikigita da G1. URL vidita ye 26ma di mayo 2022. Idiomo: Portugalana.
  40. ↑ Police arrest 2 after building fire kills 27 in New Delhi - Publikigita da The Independent. Dato di publikigo: 14ma di mayo 2022. Idiomo: Angla.
  41. ↑ News agency: 1,000 dead, 1,500 injured in Afghan quake - Publikigita da The Washington Post. Dato di publikigo: 22ma di junio 2022. Idiomo: Angla.
  42. ↑ Ação na Vila Cruzeiro é a 2ª mais letal da história do Rio - Publikigita da DW. Dato di publikigo: 27ma di mayo 2022. Idiomo: Portugalana.
  43. ↑ Boris Johnson to resign as Conservative leader - Publikigita da BBC. Dato di publikigo: 7ma di julio 2022. 
  44. ↑ Volcanic eruption in Japan forces evacuations in 2 towns - Publikigita da Phys.org. Dato di publikigo: 25ma di julio 2022. 
  45. ↑ Kenya election result: William Ruto wins presidential poll - Publikigita da BBC. Dato di publikigo: 15ma di agosto 2022. URL vidita ye 17ma di septembro 2022. Idiomo: Angla.
  46. ↑ Ataque a Cristina Kirchner: quién es el detenido que apuntó con un arma a la vicepresidenta - Publikigita da Clarín. Dato di publikigo: 1ma di septembro 2022. Idiomo: Hispana.
  47. ↑ Attacks on Armenia represent dangerous escalation - Publikigita da The Jerusalem Post. Dato di publikigo: 13ma di septembro 2022. URL vidita ye 14ma di septembro 2022. Idiomo: Angla.
  48. ↑ Furacão Fiona atinge Bermudas; Canadá se prepara para grande impacto - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 23ma di septembro 2022. Idiomo: Portugalana.
  49. ↑ 'Total devastation' as Port aux Basques declares state of emergency due to post-tropical storm Fiona - Publikigita da CBC News. Dato di publikigo: 24ma di septembro 2022. Idiomo: Angla.
  50. ↑ Joe Biden le advirtió a Vladimir Putin que no use armas nucleares en Ucrania: “Se convertiría en el mayor paria que el mundo ha visto nunca” - Publikigita da InfoBAE. Dato di publikigo: 17ma di septembro 2022. Idiomo: Hispana.
  51. ↑ Typhoon Noru smashes into the Philippines, killing 5 and leaving villages in tatters - Publikigita da CNN. Dato di publikigo: 26ma di septembro 2022. Idiomo: Angla.
  52. ↑ Typhoon Noru: Evacuations in Philippines as explosive super typhoon nears - Autoro: BBC. Publikigita da Yahoo! News. Dato di publikigo: 25ma di septembro 2022. Idiomo: Angla.
  53. ↑ Moscow's proxies in occupied Ukraine regions report big votes to join Russia - Publikigita da Reuters. Dato di publikigo: 28ma di septembro 2022. 
  54. ↑ Putin Frames Illegal Annexation as Part of Existential Battle with West - Publikigita da The New York Times. Dato di publikigo: 30ma di septembro 2022. 
  55. ↑ At least 182 killed in stampede after soccer game in Indonesia, team says - Publikigita da Washington Post. URL vidita ye 2ma di oktobro 2022. Idiomo: Angla.
  56. ↑ Número de mortos após chuva na Venezuela vai a 36; furacão Julia faz vítimas no Caribe - Autoro: FolhaPress. Publikigita da Yahoo Notícias. Dato di publikigo: 10ma di oktobro 2022. Idiomo: Portugalana.
  57. ↑ Crimean bridge fire: Blaze erupts on only bridge linking peninsula to Russia  Publikigita da BBC News.  Dato di publikigo: 8ma di oktobro 2022.  Idiomo: Angla. 
  58. ↑ Liz Truss resigns - and will become shortest-serving prime minister in British history - Publikigita da Sky News. URL vidita ye 20ma di oktobro 2022. Idiomo: Angla.
  59. ↑ Acompanhe a chegada da missão Artemis 1 à Lua ao vivo - Publikigita da Olhar Digital. Idiomo: Portugalana.
  60. ↑ Vai a 252 o nº de mortos após terremoto na Indonésia - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 22ma di novembro 2022. Idiomo: Portugalana.
  61. ↑ PR: Deslizamento na BR-376 tem ao menos 30 desaparecidos, estimam bombeiros - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 30ma di novembro 2022. Idiomo: Angla.
  62. ↑ Peru's President impeached and arrested after he attempts to dissolve Congress - Publikigita da CNN. Dato di publikigo: 7ma di decembro 2022. Idiomo: Angla.
  63. ↑ Message of Condolence from H.E Hon. Uhuru Kenyatta following the death of former Head of Public Service Dr Richard Leakey
  64. ↑ Georgian Three-Time Olympic Champion Viktor Saneyev Passes Away  Publikigita da Georgian Journal.  Dato di publikigo: 3ma di januaro 2022.  Idiomo: Angla. 
  65. ↑ Mircea Stoenescu  Publikigita da Romanian Journal.  Dato di publikigo: 5ma di januaro 2022.  Idiomo: Rumana. 
  66. ↑ Sir Sidney Poitier dead: Oscar-winning Hollywood star tragically dies as tributes pour in
  67. ↑ Peter Bogdanovich, Oscar-Nominated Director and Champion of Hollywood's Golden Age, Dies at 82 - Autoro: Gregg Kilday, Duane Byrge. Publikigita da The Hollywood Reporter. Dato di publikigo: 6ma di januaro 2022. URL vidita ye 6ma di januaro 2022. 
  68. ↑ Ex-Japan PM Kaifu dies at 91 -
  69. ↑ Muere Bob Saget, estrella de la famosa serie "Full House" - Publikigita da El Universal. Dato di publikigo: 9ma di januaro 2022. Idiomo: Hispana.
  70. ↑ Forfatter Øystein Lønn er død: - En litterær kjempe - Publikigita da vg.no. Dato di publikigo: 11ma di januaro 2021. Idiomo: Norvegiana.
  71. ↑ Former Nigerian leader Ernest Shonekan dies at 85 - Autoro: Jenny Ese Obukohwo. Publikigita da The Streetjournal. Dato di publikigo: 11ma di januaro 2022. Idiomo: Angla.
  72. ↑ Mali's ousted president Ibrahim Boubacar Keita dies, former minister says
  73. ↑ È morta Monica Vitti, talento smisurato del cinema italiano - Publikigita da la Repubblica. Dato di publikigo: 2ma di februaro 2022. URL vidita ye 7ma di februaro 2022. 
  74. ↑ Islamic State leader Abu Ibrahim al-Qurayshi killed in Syria, US says - Publikigita da Bbc.com. Dato di publikigo: 4ma di februaro 2022. URL vidita ye 7ma di februaro 2022. 
  75. ↑ Former president Christos Sartzetakis dead at 92 | eKathimerini.com - Publikigita da Ekathimerini.com. URL vidita ye 7ma di februaro 2022. 
  76. ↑ Luc Montagnier, codécouvreur du virus du sida et Prix Nobel de médecine en 2008, est mort - Idiomo: Franca.
  77. ↑ Former Prime Minister Right Honourable Sir Manuel Esquivel passes
  78. ↑ وفاة أبوزيد دوردة في القاهرة عن عمر ناهز 78 عاما - Publikigita da Alwasat News. URL vidita ye 28ma di februaro 2022. Idiomo: Araba.
  79. ↑ Former Pakistan president Rafiq Tarar passes away
  80. ↑ Zambia's former president Rupiah Banda dies aged 85 -
  81. ↑ Karl Offmann n’est plus. - Idiomo: Franca.
  82. ↑ William Hurt Dies: Oscar-Winning Actor Was 71 -
  83. ↑ Former president Shahabuddin passes away
  84. ↑ Escritora Lygia Fagundes Telles morre aos 98 anos em SP - Idiomo: Portugalana.
  85. ↑ Sidney Altman, pathbreaking scientist
  86. ↑ Ídolo colombiano Freddy Rincón morre aos 55 anos - Idiomo: Portugalana.
  87. ↑ Ex-President Mwai Kibaki dies, Uhuru announces - Publikigita da Pulselive Kenya. Dato di publikigo: 22ma di aprilo 2022. URL vidita ye 22ma di aprilo 2022. 
  88. ↑ Leonid Kravchuk Died. First President Of Ukraine Passed Away At Age Of 88 - Idiomo: Angla.
  89. ↑ UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed has died at age 73 - Publikigita da CNBC. Dato di publikigo: 13ma di mayo 2022. URL vidita ye 13ma di mayo 2022. Idiomo: Angla.
  90. ↑ Ray Liotta Dies: 'Goodfellas' Star & 'Field Of Dreams' Actor Was 67 - Publikigita da Deadline. Dato di publikigo: 26ma di mayo 2022. URL vidita ye 26ma di mayo 2022. Idiomo: Angla.
  91. ↑ Former Albanian President, Bujar Nishani, passed away at 55
  92. ↑ Boris Pahor, Trieste-based Slovenian writer, dies
  93. ↑ Chemistry Nobel laureate Robert Curl dies at 88
  94. ↑ James Caan, ‘Godfather’ and ‘Thief’ Actor, Dies at 82
  95. ↑ In Memoriam: The Honorable Jacob Nena
  96. ↑ Former Prime Minister Shinzo Abe dies after being shot in Nara - Dato di publikigo: 8ma di julio 2022. 
  97. ↑ Angola's former president dos Santos dies at 79
  98. ↑ Fallece Luis Echeverría Álvarez, presidente de México de 1970 a 1976 Hispana
  99. ↑ Francisco Morales Bermúdez falleció a los 100 años - Publikigita da El Comercio. Dato di publikigo: 15ma di julio 2022. Idiomo: Hispana.
  100. ↑ David Trimble: Former Northern Ireland first minister and UUP leader dies
  101. ↑ Autoro: Rex Bookstore, Inc.. Philippine History Module-based Learning I' 2002 Ed.  Publikigita da Google Books. 
  102. ↑ Brazilian humorist, talk show host Jô Soares dies at 84 - Publikigita da AP NEWS. Dato di publikigo: 5ma di agosto 2022. URL vidita ye 2022-08-06. Idiomo: Angla.
  103. ↑ Olivia Newton-John, estrela de 'Grease', morre aos 73 anos - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 8ma di agosto 2022. Idiomo: Portugalana.
  104. ↑ Stefan Gierowski - Publikigita da Culture.PL. URL vidita ye 9ma di marto 2014. Idiomo: Polona.
  105. ↑ Spook's author Joseph Delaney dies aged 77 - Publikigita da BBC. Idiomo: Angla.
  106. ↑ Умер Михаил Горбачев - Publikigita da NEWS.ru. Dato di publikigo: 30ma di agosto 2022. Idiomo: Rusa.
  107. ↑ O ADEUS À RAINHA - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 8ma di septembro 2022. Idiomo: Portugalana.
  108. ↑ Jean-Luc Godard est mort Franca
  109. ↑ Πέθανε η σπουδαία ηθοποιός Ειρήνη Παπά (traduko ad Ido: “la grand aktorino Irene Papas mortis”) - Dato di publikigo: 14ma di septembro 2022. Idiomo: Greka.
  110. ↑ Éder Jofre, ex-pugilista, morre aos 86 anos em SP - Publikigita da g1.globo.com. Dato di publikigo: 2ma di oktobro 2022. Idiomo: Portugalana.
  111. ↑ Mort de Bruno Latour, le philosophe qui a déconstruit la science (idiomo: Franca)
  112. ↑ Morre Jerry Lee Lewis, um dos nomes mais importantes do rock'n'roll, aos 87 anos - Autoro: Marcos Nogueira. Publikigita da UOL. Idiomo: Portugalana.
  113. ↑ Former Prime Minister Karmenu Mifsud Bonnici dies, aged 89 - Publikigita da Times of Malta. 
  114. ↑ Edward C Prescott (1940-2022): Economist, Teacher, Mentor and Friend - Publikigita da College of Liberal Arts. URL vidita ye 7ma di novembro 2022. Idiomo: Angla.
  115. ↑ Biografia de Gal Costa - eBiografia - URL vidita ye 22ma di novembro 2022. Idiomo: Portugalana.
  116. ↑ Cantor, ator e apresentador Rolando Boldrin morre aos 86 anos - Publikigita da Revista Quem. Dato di publikigo: 22ma di novembro 2022. Idiomo: Portugalana.
  117. ↑ Irene Cara, Oscar-winning singer of title tracks to 'Flashdance,' 'Fame' dies at 63, rep says
  118. ↑ Former Chinese leader Jiang Zemin dies aged 96 - Publikigita da BBC News. Dato di publikigo: 30ma di novembro 2022. URL vidita ye 30ma di novembro 2022. 
  119. ↑ Ex-PM Šleževičius passes away
  120. ↑ Murió Lando Buzzanca, un símbolo del cine italiano - Autoro: Redacción ESpectáculos. Publikigita da Clarin. Idiomo: Hispana.
  121. ↑ Brazilian soccer legend Pelé dies at 82 - Publikigita da CNN. Dato di publikigo: 29ma di decembro 2022. Idiomo: Angla.
  122. ↑ Suri Edgar Savisaar Estoniana
  123. ↑ Adiós a Benedicto XVI, humilde trabajador de la viña del Señor - Autoro: Redacción. Publikigita da Vatican News. Dato di publikigo: 31ma di decembro 2022. URL vidita ye 31ma di decembro 2022. Idiomo: Hispana.
  124. ↑ Three scientists share physics Nobel prize for quantum mechanics work - Autoro: Nicola Davis. Publikigita da The Guardian. Dato di publikigo: 4ma di oktobro 2022. URL vidita ye 5ma di oktobro 2022. Idiomo: Angla.
  125. ↑ Nobel Prize in Chemistry Is Awarded to 3 Sciencists for Work ‘Snapping Molecules Together’ - Autoro: Cora Engelbrecht, Euan Ward, Oliver Whang. Publikigita da The New York Times. Dato di publikigo: 5ma di oktobro 2022. 
  126. ↑ Nobel Prize goes to Svante Paabo for Neanderthal work - Publikigita da BBC News. Dato di publikigo: 4ma di oktobro 2022. URL vidita ye 5ma di oktobro 2022. Idiomo: Angla.
  127. ↑ https://www.theguardian.com/books/2022/oct/06/annie-ernaux-wins-the-2022-nobel-prize-in-literature
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/w/index.php?title=2022&oldid=1057825"