Հիմնադրվել է 1830 թվականին՝ Արևմտյան Հայաստանից եկած գաղթականների կողմից։ Ջավախքի ամենամեծ հայաբնակ գյուղերից մեկն է։ Գյուղում գործում է Սբ. Աստվածամոր կաթոլիկ եկեղեցին (կառ. 1856 թ.)։ Ունի երկու միջնակարգ դպրոց մոտ 500 աշակերտով։ Գյուղի բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է անասնապահությամբ և գյուղատնտեսությամբ։ 1987 թ. ուներ 3.630, սակայն այս թիվը վերջին տասնամյակների ընթացքում զգալիորեն նվազել է արտագաղթի պատճառով[2]։
Գյուղը հիմնադրել են հիմնականում Էրզրումի (Կարին) նահանգի Խնուս գավառի Քյուլլի գյուղից եղած գաղթականները, ինչպես նաև մոտ հիսուն ընտանիք Մշո, Սասունի, Ալաշկերտի, Սալմաստի, Կարսի գավառների գյուղերից։ Դրա պատճառ է հանդիսացել 1828-1829 թթ. Ռուս-թուրքական պատերազմից հետո ռուս գեներալ Պասկևիչի և Կարապետ արքեպիսկոպոս Բագրատունու կողմից կազմակերպած գաղթը, որը թույլատրված էր Ադրիանոպոլիսի հայտնի պայմանագրով։ Գաղթականների այստեղ կանգ առնելու պատճառներն են եղել սառնորակ աղբյուրները, մոտիկից հոսող Փարվանա գետը և տարածքի նմանությունը իրենց թողած երկրին։ (Քյուլլին «որտեղից հիմնականում եկել էին գաղթականները, գտնվում է ծովի մակերևույթից 1800մ բարձրության վրա, Արաքս գետի ձախ ափին, Գայլ գետի հարևանությամբ, որի ջրերը գոյանում են Բինգյոլի աղբյուրների ջրերից։)
Հեշտիան թերևս մ.թ.ա. 2-րդ դարում հույն աստղագետ, աշխարհագետ Կլավդիոս Պտղոեմոսի կողմից կազմած քարտեզների մեջ Շտեա բնակավայրն է։ Թեև Հեշտիա գյուղի տարածքը նախքան գաղթականների հաստատվելը բնակեցված չի եղել և հայտնի չէ, այն նախկինում եղել է բնակեցված, թե ոչ։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 355)։
.jpg)
Վրաստան
