Saltar ao contido

Socialismo

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
1000 12/16
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

A bandeira vermella foi o símbolo clásico do socialismo e o comunismo desde o seu comezo.
A estrela vermella simboliza o socialismo.
Henri de Saint Simon, considerado pai da idea de socialismo como proxecto social e fundador do chamado «socialismo utópico».
Ferdinand Lassalle, fundador da centroesquerda política e da corrente socialista denominada socialdemocracia.
Karl Marx, fundador do chamado «socialismo científico».

O socialismo é unha corrente filosófica política, social e económica, e unha ideoloxía, que abarca unha gama de sistemas socioeconómicos caracterizados pola propiedade social dos medios de produción,[1][2][3] e a autoxestión de empresas por parte dos traballadores. Inclúe teorías políticas e os movementos asociados con tales sistemas. A propiedade social pode ser pública, colectiva ou cooperativa.[4][5] A RAG define o termo socialismo como: «Doutrina económica, política e social, que procura a mellora das clases menos favorecidas, tendendo a unha maior igualdade entre ricos e pobres, mediante a modificación ou supresión do sistema capitalista.».[6] O sistema socialista implica, polo tanto, unha planificación e unha organización colectiva consciente da vida social e económica orientada á satisfacción de necesidades.[7][8] Con todo, hai moitos tipos de socialismo e non existe unha definición única que as englobe a todas, sendo a propiedade social o elemento común compartido polas súas diversas formas[9] cuxo obxectivo é sortear as ineficiencias e crise tradicionalmente asociadas coa acumulación de capital e o sistema de ganancias sobre a base da explotación laboral.[10][11]

A ideoloxía socialista critica os males e as inxustizas do capitalismo (como a distribución desigual da riqueza, a feroz competitividade no mercado, ou a incapacidade de autorrealización e desenvolvemento humano etc.) transcendéndoo por un sistema socioeconómico autodenominado moralmente superior.[8]

Subsisten con todo criterios atopados respecto a a necesidade da centralización da administración económica mediante o Estado como única instancia colectiva no marco dunha sociedade complexa,[12][13] fronte á posibilidade de formas diferentes de xestión descentralizada da colectividade socialista, tanto por vías autoxestionarias como de mercado, así como mediante o emprego de pequenas unidades económicas socialistas illadas e autosuficientes.[14][15] O primeiro acto en que o Estado se manifesta efectivamente como representante de toda a sociedade: a toma de posesión dos medios de produción en nome da sociedade, é á vez o seu último acto independente como Estado.[16]

Os sistemas socialistas divídense en formas de non mercado e de mercado.[17] O socialismo de non mercado implica substituír os factores de mercado e o diñeiro con planificación e enxeñería económica integrada ou criterios técnicos baseados ​​en cálculos realizados en especie, producindo así un mecanismo económico diferente que funciona de acordo con leis e dinámicas económicas diferentes ás do capitalismo.[18][19][20] O debate do cálculo socialista, orixinado polo problema do cálculo económico, refírese á viabilidade e os métodos de asignación de recursos para unha economía planificada socialista,[21] xa sexa de forma centralizada ou participativa / democrática.[8] Pola contra, o socialismo de mercado[8] conserva o uso dos prezos monetarios, os factores de mercados e, nalgúns casos, o ánimo de lucro, con respecto ao funcionamento das empresas de propiedade social e a asignación de bens de capital entre elas. As ganancias xeradas por estas empresas serían controladas directamente pola forza laboral de cada empresa ou se acumularían á sociedade en xeral en forma de dividendo social.[22][23]

Existen tamén discrepancias sobre a forma de organización política baixo o socialismo para lograr ou asegurar o acceso democrático á sociedade socialista a clases sociais ou poboacións,[24] fronte á posibilidade dunha situación autocrática por parte das burocracias administrativas.[25] A política socialista foi tanto de orientación internacionalista como nacionalista; organizado a través de partidos políticos e opostos á política de partidos ás veces superpóñense cos sindicatos e outras veces son independentes e críticos deles; e presente tanto en países industrializados como en desenvolvemento.[26]

As formas históricas da organización social de tipo socialista poden dividirse entre determinadas evolucións espontáneas de certas civilizacións de carácter relixioso e as construcións políticas establecidas por proxectos ideolóxicos deliberados. Destas destácase o Imperio Inca. [27] O movemento socialista inclúe un conxunto de filosofías políticas que se orixinaron nos movementos revolucionarios de mediados a finais do século XVIII e por preocupación polos problemas sociais asociados co capitalismo.[28] A finais do século XIX, despois do traballo de Karl Marx e Friedrich Engels, o socialismo chegara a significar oposición ao capitalismo e a defensa dun sistema poscapitalista baseado nalgunha forma de propiedade social dos medios de produción. O socialismo marxista foi máis tarde denominado como socialismo científico, caracterizado pola ditadura do proletariado como obxectivo para sentar o comunismo (sistema socioeconómico sen clases sociais), en contraposición a autores socialistas anteriores, denominados socialistas utópicos. Ao longo do século XIX, os termos "comunismo" e "socialismo" usáronse como sinónimos.[29] Doutra banda, pensadores anarquistas como Pierre Joseph Proudhon e Mikhail Bakunin defenderon un socialismo libertario sen Estado[30][31] en comparación o socialismo de Estado marxista.

A finais do século XIX orixinouse a socialdemocracia dentro do movemento socialista,[32] apoiando as intervencións económicas e sociais para promover a xustiza social.[33] Mentres conserva o socialismo como un obxectivo a longo prazo,[34][35][36] desde o período de posguerra chegou a abrazar a unha economía mixta keynesiana dentro dunha economía de mercado capitalista.[37] Non foi senón ata a revolución bolxevique con Lenin que o termo socialismo chegou a referirse a unha "primeira fase" á "fase superior" do comunismo.[38][39] Na década de 1920, o comunismo e a socialdemocracia convertéronse nas dúas tendencias políticas dominantes dentro do movemento socialista internacional,[40] co socialismo mesmo converténdose no movemento secular máis influente do século XX.[41] Mentres que o xurdimento da Unión Soviética como o primeiro Estado socialista nominal do mundo conduciu á asociación xeneralizada do socialismo co modelo económico soviético, algúns economistas e intelectuais argumentaron que na práctica o modelo funcionaba como unha forma de capitalismo de Estado[42][43][44] ou unha economía administrativa ou de mando non planificada.[45][46] Tras a caída do bloque soviético, o termo «socialismo do século XXI» de Heinz Dieterich Steffan como "produto da reflexión sobre o socialismo soviético-oriental do século XX"[47] adquiriu difusión mundial por varios líderes latinoamericanos como Hugo Chávez de Venezuela e Evo Morales de Bolivia.

Actualmente, as ideas e partidos socialistas que van desde os partidos laboristas ata as diversas variedades do esquerdismo seguen sendo unha forza política con diversos graos de poder e influencia en todos os continentes, encabezando gobernos nacionais en moitos países de todo o mundo, os cales adoptaron as causas doutros movementos sociais como o ambientalismo, o feminismo e o progresismo.[48] Tamén se afirma que todas as economías son sistemas híbridos "non simplemente como tipos ideais de todo ou nada [...] senón tamén como variables", como di Erik Olin Wright, que combinan a propiedade privada, social e estatal sendo máis socialistas ou menos capitalistas.[8] A maioría dos principais partidos reúnense, a nivel internacional, dentro da Internacional Socialista, e a nivel europeo, dentro do Partido Socialista Europeo. Ademais da diversidade vinculada ás súas variacións ideolóxicas, o socialismo tamén coñece moitos avatares vinculados a contextos xeográficos e culturais, como o socialismo árabe ou o socialismo africano.


Concepto

[editar | editar a fonte]

Orixe da palabra socialismo

[editar | editar a fonte]
Folleto socialista utópico de Rudolf Sutermeister.

Para Andrew Vincent, "a palabra 'socialismo' atopa a súa raíz no latín sociare, que significa combinar ou compartir. O termo relacionado, máis técnico no dereito romano e logo medieval foi societas. Esta última palabra podería significar compañeirismo, así como a idea máis legalista dun contrato consensuado entre homes libres".[49]

Ao parecer a palabra socialismo foi empregada por primeira vez polo monxe Ferdinando Facchinei en 1766 para referirse á doutrina dos que defendían o contrato social como o fundamento da organización das sociedades humanas. 20 anos máis tarde, outro autor italiano Appiano Buonafede volveu utilizala. O termo socialismo tamén se atribúe en Francia a ierre Leroux[50] e Marie Roch Louis Reybaud, mentres que en Gran Bretaña asóciase a Robert Owen,[51] xa que os discípulos de Robert Owen xa empregaran en 1827 o termo ‘socialist’, para designar aos adeptos da doutrina de Owen, no Co-operative Magazine.[52]

Con todo, a palabra socialismo, no sentido moderno do termo, aparece por primeira vez, case simultaneamente, cara a 1830 en Gran Bretaña e en Francia para designar as ideas dos seguidores de Robert Owen, Henri de Saint Simon e grupos da Europa occidental que xurdiran da Revolución Francesa.[53] O primeiro uso preciso do neoloxismo adóitase atribuír ao sansimoniano francés Pierre Leroux quen no número de outubro-decembro de 1833 da Revue encyclopédique publicou un artigo titulado Do individualismo e do socialismo, aínda que nel criticaba ambas as doutrinas por consideralas o resultado da esaxeración da idea de liberdade, a primeira, e da idea de asociación, a segunda.[54] Con todo, nunha nota engadida á reimpresión do artigo anos máis tarde escribiu:[55]

Desde hai algúns anos, afixémonos a chamar socialistas a todos os pensadores que se ocupan de reformas sociais, a todos os que critican e reproban o individualismo… e neste aspecto eu mesmo, que sempre combatín o socialismo absoluto, son designado hoxe como socialista. […] Son socialista sen dúbida, se se quere entender por socialista a doutrina que non sacrifica ningún dos termos da fórmula Liberdade, Fraternidade, Igualdade, Unidade, senón que todos os aúna.

Entre agosto de 1836 e abril de 1838 Louis Reybaud publicaba na Revue des deux mondes tres estudos baixo o título de Socialistas modernos dedicados a Saint-Simon, a Charles Fourier e a Robert Owen, e nos que confirmaba que o termo socialismo, no seu sentido moderno, xurdira cara 1830.[55]

Como destacou Jean-Paul Thomas, toda «palabra nova, responde a realidades novas. As doutrinas sociais non xorden casualmente a principios do século XIX. Teñen como orixe inmediata a revolución industrial e a miseria que a acompaña… Contrapoñen á procura egoísta do proveito a visión dunha comunidade de produtores ligados uns a outros por unha solidariedade fraternal». Segundo este autor as raíces do socialismo hai que buscalas nas propostas igualitarias dos grupos «radicais» da Revolución Francesa, como a do enragé Jacques Roux que escribiu en 1793, denunciando os acaparamentos dos bens de subsistencia: «os produtos da terra, como os elementos, pertencen a todos os homes. O comercio e o dereito de propiedade non poden consistir en facer morrer de miseria e de inacción aos nosos semellantes».[55]

Distinción entre socialismo e comunismo

[editar | editar a fonte]
Pierre Joseph Proudhon. Os seus pensamentos sobre o socialismo libertario (mutualismo) inspiraron profundamente a Karl Marx.[56]

Segundo O manual de Oxford de Karl Marx, "Marx usou moitos termos para referirse a unha sociedade poscapitalista: humanismo positivo, socialismo, comunismo, reino da individualidade libre, asociación libre de produtores etc. Usou estes termos de maneira completamente intercambiable. A noción de que "socialismo" e "comunismo" son etapas históricas distintas é allea á súa obra, e só entrou no léxico do marxismo despois da súa morte.[57]

Uns dez anos despois da aparición dos termos «socialismo» e «socialista» xurdiron en Francia as palabras «comunismo» e «comunista» e o seu uso difundiuse rapidamente. Étienne Cabet e o neobabuvista Jean-Jacques Pillot empregáronas de inmediato e o adxectivo «comunista» foi usado para referirse a un banquete organizado por Pillot celebrado o 1 de xullo de 1840 nos arredores de París no que participaron máis de mil comensais, na súa maioría obreiros, e no que se defendeu a necesidade de aplicar reformas que non fosen soamente políticas para alcanzar unha «igualdade real».[58] En xuño de 1843 o poeta alemán Heinrich Heine, quen desde había máis de dez anos vivía en París, advertiu do seu crecemento: «Os comunistas son en Francia o único partido que merece atención».[59]

Desde Francia os termos «comunismo» e «comunista» difundíronse polos Estados alemáns e por Suíza, grazas ao libro de Lorenz von Stein publicado en 1842 en Leipzig co título O socialismo e o comunismo na Francia de hoxe (Der Sozialismus und Communismus deas heutigen Frankreichs) —Wilhelm Weitling, August Becker e outros utilizaronos enseguida—, e tamén por Gran Bretaña a través doutras canles. Así o termo «comunismo» foi substituíndo progresivamente ao orixinario de «socialismo» ou polo menos confundiuse con el.[60]

Esquema político de esquerda a dereita

Na década de 1830, en xeral, a palabra "socialismo" chegou a significar case calquera tipo de reforma co propósito de mellorar a situación do proletariado e "comunismo" como máis extremo que o socialismo. Unha distinción xeneralizada era que o socialismo socializaba só a produción, mentres que o comunismo socializaba tanto a produción como o consumo.[38]

Segundo Jean Bruhat, na década de 1840 «comunista» e «socialista» non eran termos completamente equivalentes xa que os comunistas distinguíanse por unhas ideas que neles estaban máis claramente afirmadas que nos socialistas, como a realidade da loita de clases da que se derivaba a necesidade da revolución —a conquista do Estado— para alcanzar a nova sociedade, pois para cambiar ao home había que cambiar o réxime económico e social no que vivía, como o advertiu o neobabuvista Théodore Dézamy cando criticaba aos que crían «que para modelar ao home ao seu gusto bastaría propoñerllo dun modo testarudo e enérxico».[61] Estas diferenzas foron as que motivaron que Karl Marx e Friedrich Engels adoptasen o termo «comunista» e non o de «socialista» para chamar á Liga que fundaron en 1847 e ao manifesto da mesma feito público ao ano seguinte.

En Principios do comunismo, un programa da liga dos comunistas que serviu de borrador para o manifesto, Engels escribiu que había tres tipos de socialistas: os socialistas reaccionarios, os socialistas burgueses (antagónicos ambos aos obxectivos comunistas) e os socialistas democráticos (que ás veces poden aliñarse útilmente cos comunistas).[62] Engels explicou en Contribución ao problema da vivenda que: "A característica esencial do socialismo burgués é que pretende conservar a base de todos os males da sociedade presente, querendo ao mesmo tempo poñer fin a estes males".[63] Esta clasificación mantívose no Manifesto Comunista.

Nas súas críticas mutuas, tanto Marx como Pierre Joseph Proudhon aceptaron que o "comunismo" e "socialismo" eran distintos.[38] Na Europa cristiá, críase que os comunistas adoptaran o ateísmo. Na Inglaterra protestante, o termo comunismo parecíase ao nome do rito da comuñón da Igrexa católica, polo que socialista era o termo preferido.[64] O filósofo británico John Stuart Mill discutiu unha forma de socialismo económico dentro dun contexto liberal que máis tarde se coñecería como socialismo liberal. En edicións posteriores dos seus Principios de economía política (1848), Mill argumentou ademais que "no que respecta a a teoría económica, non hai nada en principio na teoría económica que exclúa unha orde económica baseada en políticas socialistas"[65][66] e promoveu a substitución das empresas capitalistas por cooperativas de traballadores.[67]

A definición e o uso do socialismo estableceuse na década de 1860, substituíndo a asociacionista, cooperativo e mutualista que se utilizaron como sinónimos mentres o comunismo caeu en desuso durante este período.[68] Unha das primeiras distincións entre comunismo e socialismo foi que o último tiña como obxectivo socializar unicamente a produción, mentres que o primeiro tiña como obxectivo socializar tanto a produción como o consumo (en forma de libre acceso aos bens finais).[69] En 1888, os marxistas empregaron o socialismo en lugar do comunismo, xa que este último chegara a ser considerado un sinónimo antigo de socialismo.[70]

Engels explicou no prólogo do Manifesto de 1890 que “socialismo” designaba un movemento burgués, o “comunismo” un movemento obreiro debido a que naqueles anos «a parte dos obreiros que, convencida da insuficiencia das revolucións soamente políticas, esixía unha transformación radical da sociedade, chamábase entón comunista» mentres que a maioría dos que se facían chamar «socialistas» «achábanse fóra do movemento obreiro e buscaban apoio máis ben nas clases "instruídas"», «e como nós xa naquel tempo sostiñamos moi decididamente o criterio de que "a emancipación da clase obreira debe ser obra da clase obreira mesma", non puidemos vacilar un instante sobre cal das dúas denominacións procedía elixir».[71]

Despois de 1848, os termos «socialismo» e «comunismo» afirmáronse e superpuxéronse, identificándose nuns períodos e diferenciándose noutros, e tamén se utilizaron para caracterizar etapas de desenvolvemento histórico distintas.[72] Marx e Engels cambiaron ao uso do termo "socialismo", para significar exactamente o que antes quixeran dicir con "comunismo".[38] O sociólogo francés Émile Durkheim afirmou que no «comunismo», a diferenza do «socialismo», a contribución á produción común era libre e non planificada mentres que o consumo vivíase en común.[73]

En 1888, o socialismo era de uso xeral entre os marxistas e foi utilizado para significar o que antes se entendeu polo termo menos popular e máis restrinxido.[38] O programa de Erfurt de Karl Kautsky de 1891 explicou:[74]

"Só a transformación da propiedade privada capitalista dos medios de produción (terra e solo, pozos e minas, materias primas, ferramentas, máquinas, medios de transporte) en propiedade social e a transformación da produción de bens en produción socialista levada a cabo por e para a sociedade pode facer que a gran empresa e a produtividade en constante crecemento do traballo social cambien para as clases até agora explotadas dunha fonte de miseria e opresión a unha fonte da maior asistencia social e universal."
Friedrich Engels, filósofo socialista alemán, compañeiro de Karl Marx.

Friedrich Engels en Socialisme utopique et socialisme scientifique (Do socialismo utópico ao socialismo científico), define o socialismo como un sistema social e económico caracterizado polo control por parte da sociedade, organizada con todos os seus integrantes, tanto dos medios de produción como das diferentes forzas de traballo aplicadas cara aos mesmos.[75][76] Engels opina que unha “sociedade socialista” debe concibirse nun estado de constante cambio e a súa diferenza coa orde actual consiste na produción organizada sobre a base da propiedade común da nación de todos os medios de produción.[77] Segundo Engels, o obxectivo dun partido socialista é comunista, cuxo último era vencer todo ao Estado e superar a "democracia burguesa".[78]

Mentres tanto, os socialistas non marxistas continuaron falando dunha distinción entre socialismo e comunismo, aínda que non como etapas sucesivas.[38] Na Crítica do programa de Gotha, Marx diferencia entre unha etapa comunista previa onde o individuo compraría bens con vales de traballo, dunha etapa superior, na que cada persoa contribuirá segundo as súas capacidades e recibirá acorde ás súas necesidades.[79][80] Pouco despois en 1917, Lenin na súa obra O Estado e a revolución utilizou a palabra «socialismo» para referirse á primeira etapa na consecución da sociedade sen clases ou «comunismo», caracterizada pola organización colectiva da produción e a distribución en tanto que o consumo seguiría sendo particular.[81]

Orixe do socialismo

[editar | editar a fonte]

O socialismo naceu como reacción ao capitalismo na primeira metade do século XIX xurdido do liberalismo económico e político, baseado na propiedade privada dos medios de produción, na explotación do proletariado e que determinaba que o Estado non debía intervir en cuestións sociais e económicas, o que se traducía na práctica no dominio do débil polo forte. A medida que aumentaba o seu número e a súa miseria aumentou a súa conciencia de clase e comezou a pensarse en facer o mesmo que fixera a burguesía para conseguir o poder, unha revolución que lle dese o poder para conseguir a igualdade social. Foi en Gran Bretaña, o país máis industrializado de Europa, onde máis forza tivo o pensamento socialista ao principio. Robert Owen foi un dos primeiros teóricos do socialismo. En Francia Louis Blanc foi outros dos teóricos socialistas da primeira época. Pero o máis importante dos pensadores socialistas do XIX apareceu en Alemaña, foi Karl Marx, as súas obras constituíron a base do soporte teórico da ideoloxía socialista e a el débeselle a teorización de que a riqueza debe quedar nas mans do obreiro que a produce e que unha revolución obreira levaría a unha sociedade xusta e libre, na cal cada cidadán daría en función das posibilidades e recibiría en función das súas necesidades.

Historia

[editar | editar a fonte]

A influencia da Ilustración e o socialismo utópico

[editar | editar a fonte]

Inglaterra foi un dos berces do socialismo utópico. Existiron dúas causas importantes que dan ao socialismo utópico inglés o seu carácter peculiar: a revolución industrial, coas súas miserias para o desenvolvemento do proletariado británico, e o desenvolvemento dunha nova póla da ciencia, a economía política, concepto asociado á procura de dominio titular das ciencias políticas.

En Francia tivo un carácter máis filosófico que en Inglaterra. O seu primeiro representante foi o conde Henri de Saint-Simon, considerado por Engels o creador da idea en estado embrionario que foi empregada por todos os socialistas posteriores.[82] Propuxo a Federación de Estados Europeos como instrumento político para controlar o comezo e o desenvolvemento de guerras. Ao mesmo tempo Charles Fourier, concibiu os falansterios (comunidades humanas rexidas por normas de libre albedrío e ideoloxías económicas socializadas).

Os debates entre os socialistas clásicos

[editar | editar a fonte]
Mikhail Bakunin, ideólogo político, defensor da independencia individual e colectiva.
Friedrich Engels, filósofo socialista alemán.

Pouco despois apareceu a teoría comunista marxista que dende unha teoría crítica do comunismo, desenvolveu unha proposta política, o socialismo científico. Karl Marx postula nunha das súas obras a diferenciación entre «valor de mercado» e «valor de cambio» dunha mercadoría e a definición de plusvalía, sendo estas as súas maiores contribucións á economía política; non obstante, os economistas modernos non empregan estes conceptos do mesmo modo que o fan os seguidores da escola marxista do pensamento económico, argumentando que a teoría exposta por Marx non contempla a interacción total da ciencia económica e que se ve parcializada polo comunismo. Entre os socialistas houbo axiña unha divisón entre marxistas e anarquistas, que eran a esencia máis próxima á ideoloxía marxista. O marxismo como teoría recibiu moitas críticas, e algunhas delas constituíron durante moitas décadas a base ideolóxica da maioría de partidos socialistas. Máis tarde, a raíz da Revolución rusa e da interpretación que lle deu Lenin, o leninismo converteuse en foco de admiración dos partidos comunistas, agrupados baixo á IIIª Internacional.

A teoría marxista constrúese conxuntamente co anarquismo. O anarquismo pódese inscribir dentro dos conceptos temperáns do socialismo, que como ideal busca que as persoas decidan sobre as súas vidas libre e independentemente, a abolición do Estado e de toda autoridade, exaltando o individuo.

A meta do socialismo é construír unha sociedade baseada na igualdade, a equidade económica, a iniciativa persoal, a cooperación moral dun individuo, eliminando as compensacións estratificadas por esforzo, promovendo estruturas políticas e económicas de distribución como por exemplo o seguro social.

O socialismo no século XX

[editar | editar a fonte]

O socialismo acadou o seu apoxeo político a finais do século XX no bloque comunista de Europa, a Unión Soviética e os estados comunistas de Asia e do Caribe. Trala segunda guerra mundial, a tensión militar-ideolóxica entre o bloque comunista, encabezado pola Unión Soviética, e o capitalista, encabezado polos Estados Unidos, desembocou nun enfrontamento político que se coñeceu como guerra fría. Culminou coa disolución política da URSS, tras unha crise agravada pola súa situación económica e política e fortes presións externas, acompañada dunha pronunciada crise nos demais Estados socialistas, principalmente os europeos.

Ernest Mandel respondía nun escrito[83] do ano 1987 á pregunta de que é o comunismo, diferenciándoo do socialismo, e clarexando que ningún dos dous (socialismo ou comunismo) existían naquel intre en ningún lugar do mundo. Para este autor marxista, por socialismo debera entenderse un sistema social non que xa non hai mercadorías, nin clases sociais e no que o acceso aos medios de consumo aínda depende da aportación de traballo de cada quen á sociedade. O horizonte do comunismo está moito máis aló, pois o criterio para a satisfacción das necesidades de cada quen xa nada ten que ver coa súa achega de traballo e, engade Mandel, xa non existe propiedade privada nin estatal dos medios de produción.

O socialismo do século XXI

[editar | editar a fonte]

O socialismo do século XXI é un concepto que aparece na escena mundial en 1996, a través de Heinz Dieterich Steffan.[84] A expresión adquiriu difusión mundial despois de que fose mencionada polo presidente de Venezuela, Hugo Chávez, o 30 de xaneiro de 2005, dende o V Foro Social Mundial.

No marco da Revolución Bolivariana, Chávez sinalou que para chegar a este socialismo haberá unha etapa de transición que denomina Democracia Revolucionaria. Hugo Chávez afirmou nun discurso a mediados de 2006:

Asumimos o compromiso de dirixir a Revolución Bolivariana cara ao socialismo e contribuír á senda do socialismo, un socialismo do século XXI que se basea na solidariedade, na fraternidade, no amor, na liberdade e na igualdade[85]

Ademais, este socialismo non está predefinido, senón que dixo Chávez:

Debemos transformar o modo do capital e avanzar cara a un novo socialismo que se debe construír cada día.[86][87]

Socialismo e socialdemocracia

[editar | editar a fonte]

O socialismo é, ás veces, confundido coa socialdemocracia xa que, hoxe en día, a maioría dos partidos políticos europeos que eran na súa orixe socialistas defínense agora coma socialdemócratas. Sucede así, por exemplo, en España, co Partido Socialista Obrero Español, ou en Francia co Partido Socialista.

Existen diversos tipos de socialismo, entre os que podemos destacar os seguintes:

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ "Upton Sinclair's: A Monthly Magazine: for Social Justice, by Peaceful Means If Possible (en inglés). 1918. Consultado o 21 de maio do 2023. O socialismo é un paxaro con dúas ás. A definición é "propiedade social e control democrático dos instrumentos e medios de produción". 
  2. ↑ Zimbalist, Andrew S. (1989). Comparing economic systems : a political-economic approach. San Diego : Harcourt Brace Jovanovich. p. 7. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  3. ↑ "Socialismo en el Diccionario filosófico abreviado (1959: 467-469)". filosofia.org. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  4. ↑ O'Hara, Phillip (2003). Encyclopedia of Political Economy, Volume 2 (en inglés). Routledge. p. 71. ISBN 978-0-415-24187-8. En orde de descentralización crecente (como mínimo), poden distinguirse tres formas de propiedade socializada: as empresas de propiedade estatal, as empresas de propiedade dos traballadores (ou de propiedade social) e a propiedade cidadá do capital social. 
  5. ↑ O'Hara, Phillip (4 de febreiro de 1999). Encyclopedia of Political Economy : 2-volume set (en inglés). Routledge. p. 71. ISBN 978-0-429-23193-3. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  6. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para socialismo.
  7. ↑ Oskar Lange, "Planificación de la economía social: realización de la racionalidad político-económica" en "Racionalidad económica en el capitalismo y el socialismo", La economía en las sociedades modernas, Editorial Grijalbo, 1966 (1964), parte 1: 'Socialismo', cap. 4, § 3, pp. 78-80
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 "Socialism". Internet Encyclopedia of Philosophy (en inglés). Consultado o 21 de maio do 2023. 
  9. ↑ Hastings, Adrian; Mason, Alistair; Pyper, Hugh S. (2000). The Oxford companion to Christian thought. Oxford ; New York : Oxford University Press. p. 677. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  10. ↑ Kotz, David M. "Socialism and Capitalism: Are They Qualitatively Different Socioeconomic Systems?" (PDF). University of Massachusetts. Consultado o 19 de febrero de 2011.  "Esta concepción do socialismo non só a tiñan os socialistas marxistas revolucionarios, senón tamén os socialistas evolucionistas, os socialistas cristiáns e mesmo os anarquistas. Naquela época, tamén había un amplo acordo sobre as institucións básicas do futuro sistema socialista: propiedade pública en lugar de propiedade privada dos medios de produción, planificación económica en lugar de forzas de mercado, produción para o uso en lugar de para o beneficio...."
  11. ↑ Prychito, David L. (2002). Markets, Planning, and Democracy: Essays After the Collapse of Communism. Edward Elgar Publishing. p. 12. ISBN 978-1-84064-519-4. O socialismo é un sistema baseado na propiedade pública ou social de facto dos medios de produción, a abolición dunha división xerárquica do traballo na empresa, unha división social do traballo conscientemente organizada. No socialismo destruiríase o diñeiro, a fixación de prezos competitivos e a contabilidade de perdas e ganancias. 
  12. ↑ Ernesto Guevara, "En la Conferencia Afroasiática en Argelia" (24 de febrero de 1965), Una antología mínima
  13. ↑ Duan Zhong Qiao, "Crítica a la teoría de la superioridad y la neutralidad del mercado", Conferencia Internacional sobre el Manifiesto Comunista, Atenas, 1998
  14. ↑ Amir Helman, "The Israeli Kibbutz as a Socialist Model", Journal of Institutional and Theoretical Economics (JITE), Vol. 148, No. 1
  15. ↑ Nathan Smith, "The Economics of Monasticism" Arquivado 17 de xaneiro de 2017 en Wayback Machine., The ASREC/ARDA Working Paper Series, 2009
  16. ↑ Engels, Friederich (1880). Del socialismo utópico al socialismo cientifico. Alemaña: Fundación Federico Engels. p. p.73. 
  17. ↑ Kolb, Robert (19 de octubre de 2007). Encyclopedia of Business Ethics and Society, First Edition. SAGE Publications, Inc. p. 1345. ISBN 978-1412916523. Existen moitas formas de socialismo, todas as cales eliminan a propiedade privada do capital e substitúena pola propiedade colectiva. Estas moitas formas, todas elas centradas no avance da xustiza distributiva para o benestar social a longo prazo, poden dividirse en dous grandes tipos de socialismo: non de mercado e de mercado. 
  18. ↑ Bockman, Johanna (2011). Markets in the name of Socialism: The Left-Wing origins of Neoliberalism. Stanford University Press. p. 20. ISBN 978-0-8047-7566-3. o socialismo funcionaría sen categorías económicas capitalistas -como o diñeiro, os prezos, o interese, os beneficios e a renda- e, por tanto, funcionaría segundo leis distintas das descritas pola ciencia económica actual. Aínda que algúns socialistas recoñecían a necesidade do diñeiro e os prezos polo menos durante a transición do capitalismo ao socialismo, os socialistas crían máis comunmente que a economía socialista pronto mobilizaría administrativamente a economía en unidades físicas sen o uso de prezos ou diñeiro. 
  19. ↑ Steele, David Ramsay (1999). From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation. Open Court. pp. 175–177. ISBN 978-0-87548-449-5. Especialmente antes da década de 1930, moitos socialistas e antisocialistas aceptaban implicitamente algunha forma do seguinte para a incompatibilidade da industria estatal e os mercados de factores. Unha transacción de mercado é un intercambio de títulos de propiedade entre dous axentes independentes. Así pois, os intercambios no mercado interior cesan cando toda a industria pasa a ser propiedade dunha única entidade, xa sexa o Estado ou outra organización... a discusión aplícase igualmente a calquera forma de propiedade social ou comunitaria, na que a entidade propietaria concíbese como unha única organización ou administración. 
  20. ↑ Market Socialism: The Debate Among Socialists, por Schweickart, David; Lawler, James; Ticktin, Hillel; Ollman, Bertell. 1998. From "The Difference Between Marxism and Market Socialism" (pp. 61–63): "Máis fundamentalmente, unha sociedade socialista debe ser unha sociedade na que a economía se rexa polo principio da satisfacción directa das necesidades humanas... O valor de cambio, os prezos e, por tanto, o diñeiro son obxectivos en si mesmos nunha sociedade capitalista ou en calquera mercado. Non existe unha conexión necesaria entre a acumulación de capital ou de sumas de diñeiro e o benestar humano. En condicións de atraso, o estímulo do diñeiro e a acumulación de riqueza conduciron a un crecemento masivo da industria e a tecnoloxía ... Parece un argumento estraño dicir que un capitalista só será eficiente na produción de valor de uso de boa calidade cando tente gañar máis diñeiro que o seguinte capitalista. Parecería máis fácil basearse na planificación de valores de uso de forma racional, que ao non haber duplicación, produciríanse de forma máis barata e serían de maior calidade."
  21. ↑ Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E., ed. (1987). The New Palgrave Dictionary of Economics Online. Palgrave Macmillan. Retrieved 2 February 2013. doi:10.1057/9780230226203.1570.
  22. ↑ O'Hara, Phillip (2000). Encyclopedia of Political Economy, Volume 2. Routledge. p. 71. ISBN 978-0-415-24187-8. O socialismo de mercado é a denominación xeral dunha serie de modelos de sistemas económicos. Por unha banda, utilízase o mecanismo do mercado para distribuír a produción económica, organizar a produción e asignar os factores de produción. Doutra banda, o excedente económico reverte na sociedade en xeral, en lugar de en unha clase de propietarios privados (capitalistas), a través dalgunha forma de propiedade colectiva, pública ou social do capital. 
  23. ↑ Pierson, Christopher (1995). Socialism After Communism: The New Market Socialism. Pennsylvania State Univ Press. p. 96. ISBN 978-0-271-01478-4. O núcleo do modelo socialista de mercado é a abolición da propiedade privada a gran escala do capital e a súa substitución por algunha forma de "propiedade social". Incluso as formulacións máis conservadoras do socialismo de mercado insisten en que esta abolición da propiedade privada do capital a gran escala é esencial. Este requisito é totalmente coherente coa afirmación xeral dos socialistas de mercado de que os vicios do capitalismo de mercado non residen nas institucións do mercado, senón en (as consecuencias de) a propiedade privada do capital... 
  24. ↑ Jorge Schafik Handal (entrevista por Marta Harnecker), "El socialismo: ¿una alternativa para América Latina?", Biblioteca Popular, 1991
  25. ↑ Isaac Deutscher, "Las raíces de la burocracia", ciclo de conferencias abreviadas y editadas por Tamara Deutscher, London School of Economics, 1960
  26. ↑ Newman, Michael (2005). Socialism: A Very Short Introduction. Oxford University Press. p. 2. "In fact, socialism has been both centralist and local; organized from above and built from below; visionary and pragmatic; revolutionary and reformist; anti-state and statist; internationalist and nationalist; harnessed to political parties and shunning them; an outgrowth of trade unionism and independent of it; a feature of rich industrialized countries and poor peasant-based communities".
  27. ↑ Louis Baudin, El imperio socialista de los incas, Zig-Zag, 1945, passim. Ver también: José Carlos Mariátegui, 7 ensayos de interpretación de la realidad peruana, Biblioteca Amauta, 1928
  28. ↑ Docherty, James C.; UK, Peter Lamb, Associate Professor of Politics and International Relations, Staffordshire University (2 de outubro de 2006). Historical Dictionary of Socialism (en inglés). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6477-1. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  29. ↑ Jacobo, Muñoz (2014). "Estudio introductorio - Glosario". Marx. Textos de filosofía, política y economía; Manuscritos de París; Manifiesto del partido comunista; Crítica del programa de Gotha. Biblioteca de Grandes Pensadores, Gredos. p. LXXXIV. ISBN 978-84-473-7760-2. OCLC 1044501045. 
  30. ↑ "M. Bakunin: Socialismo sin Estado: Anarquismo.". www.marxists.org. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  31. ↑ Proudhon, Pierre Joseph. Sistema de las contradicciones económicas o Filosofía de la miseria (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de abril de 2022. 
  32. ↑ Ely, Richard T. (1883). French and German Socialism in Modern Times. New York: Harper and Brothers. pp. 204—205. "Os socialdemócratas forman o á extrema dos socialistas [...] inclinados a poñer tanto énfase na igualdade de goce, independentemente do valor do traballo de cada un, que poderían, quizais, chamarse máis propiamente comunistas. [Teñen dúas características distintivas. A gran maioría deles son obreiros e, por regra xeral, esperan que o derrocamento violento das institucións existentes pola revolución preceda á introdución do Estado socialista. Eu non diría, de ningunha maneira, que todos son revolucionarios, pero a maioría deles indubidablemente sono. [...] As reivindicacións máis xerais dos socialdemócratas son as seguintes: O Estado debe existir exclusivamente para os traballadores; a terra e o capital deben converterse en propiedade colectiva, e a produción debe levar a cabo de forma unida. A competencia privada, no sentido ordinario do termo, debe cesar."
  33. ↑ Merkel, Wolfgang; Petring, Alexander; Henkes, Christian; Egle, Christoph (2008). Social Democracy in Power: The Capacity to Reform. Routledge Research in Comparative Politics. London: Routledge. ISBN 978-0-415-43820-9.
  34. ↑ Roemer, John E. (1994). A Future for Socialism. "The long term and the short term". Harvard University Press. pp. 25–27. ISBN 978-0-6743-3946-0.
  35. ↑ Lamb, Peter (2015). Historical Dictionary of Socialism (3rd ed.). Rowman & Littlefield. p. 415. ISBN 978-1-4422-5826-6.
  36. ↑ Bailey, David J. (2009). The Political Economy of European Social Democracy: A Critical Realist Approach. Routledge. p. 77. "[...] Giorgio Napolitano launched a medium-term programme, 'which tended to justify the governmental deflationary policies, and asked for the understanding of the workers, since any economic recovery would be linked with the long-term goal of an advance towards democratic socialism'". ISBN 978-0-4156-0425-3.
  37. ↑ Badie, Bertrand; Berg-Schlosser, Dirk; Morlino, Leonardo, eds. (2011). "Social Democracy". International Encyclopedia of Political Science. 8. SAGE Publications. p. 2423. "Social democracy refers to a political tendency resting on three fundamental features: (1) democracy (e.g., equal rights to vote and form parties), (2) an economy partly regulated by the state (e.g., through Keynesianism), and (3) a welfare state offering social support to those in need (e.g., equal rights to education, health service, employment and pensions). ISBN 978-1-4129-5963-6.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 38,4 38,5 Steele, David Ramsay (15 de decembro de 2013). "2. THE ABOLITION OF MARKET, iii. Post-Capitalist Sociesty, c. Usages of "Socialism" and "Communism"". From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Ecomic Calculation (en inglés). Open Court. ISBN 978-0-8126-9862-6. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  39. ↑ V. I. Lenin (1917). "El Estado y la revolución. Capitulo V - LAS BASES ECONOMICAS DE LA EXTINCION DEL ESTADO". www.marxists.org. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  40. ↑ Newman, Michael (28 de xullo de 2005). Socialism: A Very Short Introduction (en inglés). OUP Oxford. p. 5. ISBN 978-0-19-157789-5. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  41. ↑ George Thomas Kurian (ed). The Encyclopedia of Political Science CQ Press. Washington, DC 2011. p. 1554
  42. ↑ Chomsky, Noam (1986). "The Soviet Union Versus Socialism". Chomsky.info. Consultado o 29 de xaneiro de 2020.
  43. ↑ Howard, M. C.; King, J. E. (2001). "'State Capitalism' in the Soviet Union" Arquivado 28 de xullo de 2019 en Wayback Machine.. History of Economics Review. 34 (1): 110–126. doi 10.1080/10370196.2001.11733360.
  44. ↑ Wolff, Richard D. (27 June 2015). "Socialism Means Abolishing the Distinction Between Bosses and Employees" Arquivado 11 de marzo de 2018 en Wayback Machine.. Truthout. Consultado o 29 de xaneiro de 2020
  45. ↑ Wilhelm, John Howard (1985). "The Soviet Union Has an Administered, Not a Planned, Economy". Soviet Studies 37 (1). pp. 118–130. doi:10.1080/09668138508411571. 
  46. ↑ Ellman, Michael (2007). "The Rise and Fall of Socialist Planning". En Estrin, Saul; Kołodko, Grzegorz W.; Uvalić, Milica. Transition and Beyond: Essays in Honour of Mario Nuti. New York: Palgrave Macmillan. p. 22. ISBN 978-0-230-54697-4. Na URSS de finais dos anos oitenta, o sistema denominábase normalmente economía "administrativo-mandataria". O fundamental deste sistema non era o plan, senón o papel das xerarquías administrativas en todos os niveis de decisión; a ausencia de control sobre a toma de decisións por parte da poboación [...]. 
  47. ↑ Heinz Dieterich: Der Sozialismus des 21. Jahrhunderts – Wirtschaft, Gesellschaft und Demokratie nach dem globalen Kapitalismus, Einleitung Socialism of the 21st Century – Economy, Society, and Democracy in the era of global Capitalism, Introduction.
  48. ↑ Sheldon, Garrett Ward (2001). Encyclopedia of Political Thought (en inglés). Infobase Publishing. p. 280. ISBN 978-1-4381-2924-2. Consultado o 21 de maio do 2023. 
  49. ↑ Vincent, Andrew (2009). Modern Political Ideologies (en inglés). John Wiley & Sons. p. 83. ISBN 978-1-4443-1105-1. Consultado o 4 de xuño do 2023. 
  50. ↑ Leroux: o socialismo é "a doutrina que non renunciaría a ningún dos principios de Liberdade, Igualdade e Fraternidade" da Revolución Francesa de 1789. "Individualism and socialism" (1834)
  51. ↑ Russell, Bertrand. Historia de la filosofía occidental (PDF). p. 700. 
  52. ↑ Lichtheim 1970, p. 217.
  53. ↑ Lichtheim 1970, p. 10.
  54. ↑ Leroux, Pierre. ""Individualism and Socialism" (part 1)". Fair Use Blog (en inglés). Consultado o 4 de xuño do 2023. 
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 Thomas, Jean-Paul (2001) [1991]. "Socialismo". Diccionario Akal de Filosofía Política. Madrid: Akal. pp. 745–747. ISBN 84-460-1068-2. 
  56. ↑ Rocker, Rudolf. "Marx y anarquismo". Biblioteca anarquista. Consultado o 11 de xuño do 2023. O socialismo francés ha exercido a maior influencia sobre o desenvolvemento intelectual de Marx, pero de todos os escritores socialistas de Francia é P. J. Proudhon quen máis poderosamente influíu no seu espírito. Ata é evidente que o libro de Proudhon Que é a propiedade? induciu a Marx a abrazar o socialismo. [...] Marx non soamente fora influenciado polas ideas económicas de Proudhon, senón que tamén sentiu influído polas teorías anárquicas do gran socialista francés e nun dos seus traballos daquel período combate ao Estado na mesma forma que o fixese Proudhon 
  57. ↑ Hudis, Peter; Vidal, Matt, Smith, Tony; Rotta, Tomás; Prew, Paul, eds. (setembro 2018–xuño 2019). The Oxford Handbook of Karl Marx. "Marx's Concept of Socialism". Oxford University Press. ISBN 978-0190695545. doi 10.1093/oxfordhb/9780190695545.001.0001.
  58. ↑ Bravo 1976, p. 58; 82-83.
  59. ↑ Bruhat 1984, p. 530.
  60. ↑ Bravo 1976, p. 58.
  61. ↑ Bruhat 1984, p. 530-531.
  62. ↑ "Engels (1847): Principios del comunismo. XXIV. ¿Cuál es la diferencia entre los comunistas y los socialistas?". www.marxists.org. Consultado o 11 de outubro do 2023. 
  63. ↑ "Engels (1873): Contribución al problema de la vivienda.". www.marxists.org. Consultado o 11 de outubro do 2023. 
  64. ↑ Williams, Raymond (1976). Keywords: A Vocabulary of Culture and Society. Fontana. ISBN 978-0-00-633479-8. 
  65. ↑ Wilson, Fred. "John Stuart Mill". Stanford Encyclopedia of Philosophy, 10 July 2007. Retrieved 2 August 2016.
  66. ↑ "Mill, in contrast, advances a form of liberal democratic socialism for the enlargement of freedom as well as to realise social and distributive justice. He offers a powerful account of economic injustice and justice that is centered on his understanding of freedom and its conditions." Bruce Baum, "[J. S. Mill and Liberal Socialism]", Nadia Urbanati and Alex Zacharas, eds., J.S. Mill's Political Thought: A Bicentennial Reassessment (Cambridge: Cambridge University Press, 2007).
  67. ↑ Principles of Political Economy with Some of Their Applications to Social Philosophy, IV.7.21. John Stuart Mill: Political Economy, IV.7.21. "The form of association, however, which if mankind continue to improve, must be expected in the end to predominate, is not that which can exist between a capitalist as chief, and work-people without a voice in the management, but the association of the labourers themselves on terms of equality, collectively owning the capital with which they carry on their operations, and working under managers elected and removable by themselves."
  68. ↑ Williams, Raymond (1983). "Socialism". Keywords: A vocabulary of culture and society, revised edition. Oxford University Press. p. 288. ISBN 978-0-19-520469-8. O uso moderno comezou a asentarse a partir da década de 1860, e a pesar das variacións e distincións anteriores, foron socialista e socialismo as palabras predominantes... Comunista, a pesar da distinción que se fixo na década de 1840, utilizábase moito menos, e os partidos de tradición marxista adoptaron algunha variante de social e socialista como títulos. 
  69. ↑ Steele, David (1992). From Marx to Mises: Post-Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation. Open Court Publishing Company. p. 43. ISBN 978-0-87548-449-5. Unha distinción moi estendida era que o socialismo só socializaba a produción, mentres que o comunismo socializaba a produción e o consumo.. 
  70. ↑ Marx & Engels 2013, pp. 30-31Prefacio a edición inglesa de 1888
  71. ↑ Bravo 1976, p. 58-59.
  72. ↑ Bravo 1976, p. 59.
  73. ↑ Émile Durkheim, El socialismo, Akal, 1987, cap. II, 2.º lección (cont.), pp. 48-50
  74. ↑ "The Erfurt Program 1891". www.marxists.org. Consultado o 4 de marzo do 2024. 
  75. ↑ Engels., Friederich (1880). Del socialismo utópico al socialismo científico. (en español). Alemania: Fundación Federico Engels. p. 23. 
  76. ↑ August Bebel, "El estado socialista", Socialización de la sociedad Arquivado 29 de outubro de 2013 en Wayback Machine., cap. 1 y passim
  77. ↑ "Letters: Marx-Engels Correspondence 1890". www.marxists.org. Consultado o 10 de setembro do 2024. 
  78. ↑ Jacobo, Muñoz (2014). "Estudio introductorio - Glosario". Marx. Textos de filosofía, política y economía; Manuscritos de París; Manifiesto del partido comunista; Crítica del programa de Gotha. Biblioteca de Grandes Pensadores, Gredos. p. XC-XCI. ISBN 978-84-473-7760-2. OCLC 1044501045. 
  79. ↑ Jacobo, Muñoz (2014). "Estudio introductorio - Glosario". Marx. Textos de filosofía, política y economía; Manuscritos de París; Manifiesto del partido comunista; Crítica del programa de Gotha. Biblioteca de Grandes Pensadores, Gredos. pp. LXXXIV – LXXXV. ISBN 978-84-473-7760-2. OCLC 1044501045. 
  80. ↑ "K. Marx (1875): Crítica al Programa de Gotha. Sección I". www.marxists.org. Consultado o 11 de setembro do 2024. 
  81. ↑ V. I. Lenin, El Estado y la revolución, Siglo Veintidós, 2000, cap. V, § 3 y 4, pp. 79-88
  82. ↑ Friedrich Engels, "The Development of Utopian Socialism"
  83. ↑ "Ernest Mandel (1987)". 
  84. ↑ Entrevista a Heinz Dieterich
  85. ↑ No orixinal: Hemos asumido el compromiso de dirigir la Revolución Bolivariana hacia el socialismo y contribuir a la senda del socialismo, un socialismo del siglo XXI que se basa en la solidaridad, en la fraternidad, en el amor, en la libertad y en la igualdad.
  86. ↑ “Socialismo Siglo XXI” Latino News
  87. ↑ Los errores del estalinismo burocrático frente al Socialismo del Siglo XXI Aporrea.org

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Socialismo&oldid=6831237»