Saltar ao contido

Democracia

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
1000 12/16
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Democracia (homónimos).
Este mapa reflicte os achados da investigación da Freedom House Freedom in the World 2007 (Liberdade no mundo 2007), que informa sobre o estado da liberdade no mundo durante o ano 2006. É unha das medidas máis xeralmente empregadas da democracia polos investigadores. Hai que fixarse en que malia que estas medidas están moi correlacionadas, non implica que se poidan intercambiar      País libre      País parcialmente libre      País sen liberdades

A democracia (do grego demos, "pobo", e kratos, "goberno", é dicir, "goberno do pobo") é un réxime político no que a soberanía reside no pobo e é exercida por este de maneira directa ou indirecta.

Máis concretamente, a democracia é unha forma de goberno na que, en teoría, o poder para cambiar as leis e as estruturas de goberno, así como o poder de tomar todas as decisións de goberno reside na cidadanía. Nun sistema así, as decisións tanto lexislativas coma executivas son tomadas polos propios cidadáns (democracia directa) ou por representantes escollidos mediante eleccións libres, que actúan representando os intereses dos cidadáns (democracia representativa).

Na práctica, na historia inicial da democracia primou o compoñente directo, pero na actualidade todos os sistemas democráticos do mundo son principalmente de tipo representativo.

Esta definición xeral ten algúns matices. Non todos os habitantes dun determinado municipio, rexión ou estado democráticos participan na política, senón só aqueles que ostentan de pleno dereito a condición de cidadáns, e dentro destes, só aqueles que elixen participar, xeralmente mediante o voto nunhas eleccións ou calquera outro proceso electoral coma o referendo.

O día 15 de setembro celébrase o Día Internacional da Democracia.[1] O obxectivo desta celebración é salientar a importancia da liberdade dos medios de comunicación libres, independentes e pluralistas, para a democracia e a paz.

Orixe, usos e tipos

[editar | editar a fonte]

O termo "democracia" provén do grego antigo (δημοκρατία) e foi acuñado en Atenas (A máis famosa das cidades-estado da antiga Grecia é considerada como o primeiro exemplo dun sistema acorde coas nocións modernas de democracia.) no século V a. C. a partir dos vocábulos δῆμος (dḗmos, que pode traducirse como «pobo») e κράτος (krátos, que pode traducirse como «poder», ou «goberno»). Con todo a significación etimolóxica do termo é moito máis complexa. O termo «deamos» parece ser un neoloxismo derivado da fusión das palabras demiurgos (demiurgi) e geomoros (geomori).[2] De todos os xeitos, o significado do termo cambiou co tempo, e a definición moderna evolucionou moito sobre todo dende finais do século XVIII, coa sucesiva introdución de sistemas democráticos en moitas nacións. Hoxe en día, as democracias existentes son bastante distintas ó sistema de goberno ateniense do que herdan o seu nome.

Un bo exemplo destas diferenzas é que as democracias actuais son democracias indirectas ou representativas, agás unha a democracia suíza, que segue a manter un sistema máis directo que a maioría das actuais, debido a súa particular idiosincrasia, sen ter apenas evolucionado.

A democracia directa adoita ser máis dificultosa de manter canto maior é a comunidade que se debe rexer por este sistema, do que deriva a importancia que na actualidade acadou o sistema representativo como vía de participación nas decisións comunitarias.

Unha das maiores febledades coas que se atopan os sistemas democráticos actuais é o facer da democracia un sistema que deriva cara a partitocracia, na que son os partidos políticos como elementos suprarepresentativos os que determinan as decisións comunitarias fora dos sistemas elaborados para tal fin. Deste xeito a falta de democracia nas forzas políticas pode implicar e evolución do sistema cara a un sistema máis próximo á oligarquía que a propia democracia e que é denominada polos teóricos do estado como partitocracia.

No proceso evolutivo dos sistemas parlamentarios occidentais a decisión entre primar a estabilidade do poder público fronte a primar unha maior e mellor representación de todas as tendencias da sociedade rematou por desenvolver unha serie e de mecanismos que favorecesen a estabilidade, sobre todo a partir da segunda guerra mundial.

Un exemplo destes mecanismos é o propio sistema D´Hont utilizado no actual sistema electoral español, no que o sistema de cálculo e asignación de escanos beneficia ás dúas forzas máis votadas en detrimento dunha maior representación das minorías. Un exemplo contrario no mesmo sistema español foi a II República española onde uha maior representación das minorías provocou na práctica unha perigosa inestabilidade dos distintos gobernos.

Historia da democracia

[editar | editar a fonte]
Pintura do século XIX de Philipp Foltz que representa ao político ateniense Pericles pronunciando o seu famoso discurso fúnebre diante da Asemblea ateniense[3]

As asembleas democráticas son tan antigas como a especie humana e atópanse ao longo da historia da humanidade,[4] pero ata o século XIX, as principais figuras políticas opuxéronse en gran medida á democracia.[5] Os teóricos republicanos vincularon a democracia ao pequeno tamaño: a medida que as unidades políticas crecían en tamaño, aumentaba a probabilidade de que o goberno se volvese despótico.[6][7] Ao mesmo tempo, as pequenas unidades políticas eran vulnerables á conquista.[6] Montesquieu escribiu: "Se unha república é pequena, é destruída por unha forza estranxeira; se é grande, é arruinada por unha imperfección interna."[8] Segundo o politologo da Universidade Johns Hopkins Daniel Deudney, a creación dos Estados Unidos, co seu gran tamaño e o seu sistema de controles e contrapesos, foi unha solución aos dobres problemas de tamaño.[6]

Retrospectivamente diferentes políticas, fóra das democracias declaradas, foron descritas como protodemocráticas.

Orixes

[editar | editar a fonte]

O termo democracia apareceu por primeira vez no pensamento político e filosófico grego na cidade-estado de Atenas durante a antigüidade clásica.[9][10] A palabra vén de dêmos 'xente (común)' e krátos 'forza/poder'.[11] Sendo Clístenes arconte de Atenas, en 508-507 a.C. estableceuse en Atenas o que xeralmente se considera o primeiro exemplo dun tipo de democracia. Clístenes é referido como "o pai da democracia ateniense".[12] O primeiro uso testemuñado da palabra democracia atópase en obras en prosa da década do 430 a.C., como en Historias' de Heródoto, pero o seu uso era varias décadas máis antigo, xa que dous atenienses nados na década de 470 recibiron o nome de Demócrates, un novo nome político -probablemente en apoio da democracia- dado nunha época de debates sobre cuestións constitucionais en Atenas. Esquilo tamén alude con forza á palabra na súa obra As suplicantes, escenificada no 463 a.C., onde menciona "a man gobernante do demos" [demou kratousa cheir]. Antes desa época, a palabra usada para definir o novo sistema político de Clístenes probablemente era isonomia, que significa igualdade política.[13]

A democracia ateniense adoptou a forma dunha democracia directa, e tiña dúas características distintivas: a selección aleatoria de cidadáns ordinarios para ocupar os poucos cargos administrativos e xudiciais existentes no goberno,[14] e unha asemblea lexislativa formada por todos os cidadáns atenienses.[15] Todos os cidadáns elixibles podían falar e votar na asemblea, que fixaba as leis da cidade-estado. Porén, a cidadanía ateniense excluía a mulleres, escravos, estranxeiros (μέτοικοι / métoikoi) e mozos menores de idade para o servizo militar.[16][17] Efectivamente, só 1 de cada 4 residentes en Atenas cualificaba como cidadán. A propiedade da terra non era un requisito para a cidadanía.[18] A exclusión de gran parte da poboación do corpo cidadán está intimamente relacionada coa antiga comprensión da cidadanía. Na maior parte da antigüidade o beneficio da cidadanía estava ligada á obriga de loitar contra as campañas bélicas.[19]

A democracia ateniense non só era directa no sentido de que as decisións eran tomadas polo pobo reunido, senón tamén a máis directa no sentido de que o pobo a través da asemblea (bulé) e os tribunais de xustiza controlaban todo o proceso político e unha gran proporción de cidadáns participaban constantemente nos negocios públicos.[20] Aínda que os dereitos do individuo non estaban garantidos pola constitución ateniense no sentido moderno (os antigos gregos non tiñan palabra para "dereitos"),[21] os que eran cidadáns de Atenas gozaban das súas liberdades non por oposición ao goberno, senón por vivir nunha cidade que non estaba sometida a outro poder e por non ser eles mesmos súbditos do goberno doutra persoa.[22]

A votación por puntuación apareceu en Esparta xa no 700 a.C. A apela era unha asemblea do pobo, celebrada unha vez ao mes, na que podía participar todo cidadán varón de polo menos 20 anos de idade. Na asemblea, os espartanos elixían os líderes e votaban por alcance e a berros (a votación decidiase en función do forte que gritase a multitude). Aristóteles cualificouno de "infantil", en comparación coas papeletas de pedra que utilizaban os cidadáns atenienses. Esparta adoptouno pola súa sinxeleza e para evitar as votacións nesgadas, as compras ou as trampas que predominaban nas primeiras eleccións democráticas.[23][24]

Aínda que a República Romana contribuíu significativamente a moitos aspectos da democracia, só unha minoría de romanos eran cidadáns con votos nas eleccións de representantes. Os votos dos poderosos tiñan máis peso mediante un sistema de voto ponderado, polo que a maioría dos altos cargos, incluídos os membros do Senado, procedían dunhas poucas familias ricas e nobres.[25] Ademais, o derrocamento do reino romano foi o primeiro caso no mundo occidental dun sistema de goberno formado co propósito explícito de ser unha república, aínda que non tiña moito de democracia. O modelo de goberno romano inspirou a moitos pensadores políticos ao longo dos séculos,[26] e as democracias representativas modernas de hoxe imitan máis os modelos romanos que os gregos, porque se trataba dun Estado no que o poder supremo ostentábao o pobo e os seus representantes elixidos, e que contaba cun líder elixido ou designado por eles mesmos.[27]

Vaishali, capital da liga Vajjika (Vrijji mahajanapada) da, India tamén foi considerada un dos primeiros exemplos de república en torno ao século VI a.C.[28][29][30]

Outras culturas, como a nación iroquesa nas Américas, tamén desenvolveron unha forma de sociedade democrática entre 1450 e 1660 (e posiblemente en 1142),[31] moito antes do contacto cos europeos. Esta democracia continúa ata os nosos días e é a democracia representativa máis antiga do mundo.[32] Isto indica que as formas de democracia puideron ser inventadas noutras sociedades de todo o mundo.[33]

Idade Media

[editar | editar a fonte]

Aínda que a maioría das rexións de Europa durante a Idade Media estaban gobernadas polo clero ou os señores feudais, existían varios sistemas que implicaban eleccións ou asembleas, aínda que a miúdo só involucraban a unha pequena parte da poboación. En Escandinavia, os órganos coñecidos como thingss (asemblea) estaban formados por homes libres presididos por un lagman (lexislador). Estes órganos deliberativos eran os encargados de resolver as cuestións políticas, e as variantes incluían o Althing en Islandia e o Løgting nas Illas Feroe.[34][35] O veche, atopado en Europa Oriental, era un corpo semellante ao escandinavo. Na igrexa católica romana, o papa é elixido por un conclave papal composto por cardeais desde 1059. O primeiro órgano parlamentario documentado en Europa foron as Cortes de León. Fundadas por Afonso IX en 1188, as Cortes tiñan autoridade para fixar impostos, asuntos exteriores e lexislar, aínda que a natureza exacta do seu papel segue sendo discutida.[36] A República de Ragusa, establecida en 1358 e centrada arredor da cidade de Dubrovnik, proporcionaba representación e dereitos de voto só á súa aristocracia masculina. Varias cidades-estado e entidades políticas italianas tiñan formas de goberno republicanas. Por exemplo, a República de Florencia, establecida en 1115, estaba dirixida pola Signoria, cuxos membros eran elixidos por sortición (sorteo). No século X-XV na Frisia, unha sociedade claramente non feudal, o dereito a votar sobre asuntos locais e sobre os funcionarios do condado estaba baseado no tamaño da terra. O Kurukan Fuga dividiu o Imperio de Malí en clans gobernantes (liñaxes) que estaban representados nunha grande asemblea chamada Gbara. Porén, a xurisdición facía que Malí fose máis semellante a unha monarquía constitucional que a unha república democrática.

Carta Magna inglesa, 1215, England

O parlamento de Inglaterra tiña as súas raíces nas restricións ao poder dos reis escritas na Carta Magna (1215), que protexía explicitamente certos dereitos dos súbditos do Rei e apoiaba implicitamente o que se converteu no escrito inglés de hábeas corpus, salvagardando a liberdade individual contra a prisión ilegal con dereito a recurso.[37][38] A primeira asemblea nacional representativa en Inglaterra foi o parlamento de Simon de Montfort en 1265.[n. 1][39][40] A aparición das peticións é un dos primeiros indicios da utilización do parlamento como foro para abordar as queixas xerais do pobo. Con todo, a facultade de convocar o parlamento seguía sendo potestade do monarca.[41]

Diversos estudos relacionaron a aparición de institucións parlamentarias en Europa durante o período medieval coa aglomeración urbana e a creación de novas clases, como os artesáns,[42] así como a presenza da nobreza e de elites relixiosas.[43]

Os estudosos tamén vincularon a aparición do goberno representativo coa relativa fragmentación política de Europa.[44] O politicólogo David Stasavage vincula a fragmentación de Europa, e a súa posterior democratización, coa forma en que se derrubou o Imperio Romano: O territorio romano foi conquistado por pequenos grupos fragmentados de tribos xermánicas, o que levou á creación de pequenas unidades políticas onde os gobernantes eran relativamente débiles e necesitaban o consentimento dos gobernados para afastar as ameazas estranxeiras.[45]

En Polonia, a democracia nobre caracterizouse por un aumento da actividade da nobreza media, que quería aumentar a súa participación no exercicio do poder a costa dos magnates. Os magnates dominaban os cargos máis importantes do estado (laicos e eclesiásticos) e sentaban no consello real, máis tarde no senado. A crecente importancia da nobreza media tivo un impacto no establecemento da institución da terra sejmik (asemblea local), que posteriormente obtivo máis dereitos. Durante o século XV e a primeira metade do século XVI, os sejmiks recibiron cada vez máis poderes e convertéronse nas institucións máis importantes do poder local. En 1454, Casimiro IV Jagiellon concedeu aos sejmiks o dereito de decidir sobre impostos e de convocar unha mobilización masiva nos Estatutos de Nieszawa. Tamén se comprometeu a non crear novas leis sen o seu consentimento.[46]

Época moderna

[editar | editar a fonte]

Período moderno temperán

[editar | editar a fonte]
John Locke ampliou a teoría do contrato social de Thomas Hobbes e desenvolveu o concepto de dereitos naturais, o dereito á propiedade privada e o principio de consentimento dos gobernados. As súas ideas constitúen a base ideolóxica das democracias liberais na actualidade.

Na Inglaterra do século XVII renovouse o interese pola Carta Magna.[47] O Parlamento de Inglaterra aprobou a Petición de Dereito en 1628 que estableceu certas liberdades para os seus súbditos. A guerra civil inglesa (1642–1651) foi loitada entre o rei e un parlamento oligárquico pero elixido.[48][49] durante o cal a idea dun partido político tomou forma con grupos que debatían o dereito á representación política durante os Debates de Putney de 1647.[50] Posteriormente, o Protectorado (1653–59) e a Restauración inglesa (1660) restauraron un goberno máis autocrático, aínda que o Parlamento aprobou a Lei de Habeas Corpus en 1679 que reforzou a convención que prohibía a detención sen causa ou proba suficiente. Tras a Revolución Gloriosa de 1688, en 1689 promulgouse a Bill of Rights, que codificaba certos dereitos e liberdades e que segue vixente. A Carta establecía o requisito de eleccións periódicas, normas para a liberdade de expresión no Parlamento e limitaba o poder do monarca, asegurando que, a diferenza de gran parte de Europa nese momento, o absolutismo real non prevalecese.[51][52] Os historiadores económicos Douglass North e Barry Weingast caracterizaron as institucións implementadas na Revolución Gloriosa como un éxito rotundo en termos de limitar o goberno e garantir a protección dos dereitos de propiedade.[53]

O renovado interese pola Carta Magna, a Guerra Civil inglesa e a Revolución Gloriosa no século XVII impulsou o crecemento da filosofía política nas Illas Británicas. Thomas Hobbes foi o primeiro filósofo que articulou unha detallada teoría do contrato social. No Leviatán (1651), Hobbes teorizó que os individuos que vivían no estado de natureza levaban unha vida "solitaria, pobre, desagradable, brutal e curta" e libraban constantemente unha guerra de todos contra todos. Para evitar que se producise un estado de natureza anárquico, Hobbes razoaba que os individuos cedían os seus dereitos a un poder forte e autoritario. Noutras palabras, Hobbes avogaba por unha monarquía absoluta que, na súa opinión, era a mellor forma de goberno. Máis tarde, o filósofo e médico John Locke exporía unha interpretación diferente da teoría do contrato social. Nos seus Two Treatises of Government (Dous tratados de goberno) (1689), Locke postulou que todos os individuos posuían os dereitos inalienables á vida, a liberdade e a propiedade.[54] Segundo Locke, os individuos uniríanse voluntariamente para formar un Estado co fin de defender os seus dereitos. Para Locke eran especialmente importantes os dereitos de propiedade, cuxa protección Locke consideraba o obxectivo primordial dun goberno.[55] Ademais, Locke afirmaba que os gobernos eran lexítimos só se contaban co consentimento dos gobernados. Para Locke, os cidadáns tiñan o dereito a rebelarse contra un goberno que actuase en contra dos seus intereses ou se volvese tiránico. Aínda que non foron moi lidas durante a súa vida, as obras de Locke son consideradas os documentos fundacionais do pensamento liberal e influíron profundamente nos líderes da Revolución Americana e, máis tarde, da Revolución Francesa.[56] O seu marco democrático liberal de goberno segue sendo a forma preeminente de democracia no mundo.

Nas repúblicas cosacas de Ucraína dos séculos XVI e XVII, o Hetmanato cosaco e o Sich de Zaporiyia, o titular do máximo cargo de Hetman era elixido polos representantes dos distritos do país.

En Norteamérica, o goberno representativo comezou en Jamestown, Virxinia, coa elección da House of Burgesses (Cámara de Burgueses) (precursora da Asemblea Xeral de Virxinia) en 1619. Os puritanos ingleses que emigraron a partir de 1620 estableceron colonias en Nova Inglaterra cuxo goberno local era democrático;[57] Aínda que estas asembleas locais gozaban de pequenos poderes delegados, a autoridade última correspondía á Coroa e ao Parlamento inglés. Os puritanos (pais peregrinos), bautistas e cuáqueros que fundaron estas colonias aplicaron a organización democrática das súas congregaciones tamén á administración das súas comunidades en asuntos mundanos.[58][59][60]

Séculos XVIII e XIX

[editar | editar a fonte]
Estatua de Atenea, deusa protectora de Atenas, diante do Parlamento austriaco. Atenea utilizouse como símbolo internacional da liberdade e a democracia polo menos desde finais do século XVIII.[61]

O primeiro Parlamento de Gran Bretaña constituíuse en 1707, tras a fusión do Reino de Inglaterra e o Reino de Escocia en virtude das Acts of Union. Dous documentos clave da Constitución do Reino Unido, a Declaración de Dereitos inglesa (reafirmada na Declaración de Dereitos de 1689) e a Reivindicación do dereito escocés do mesmo ano, consolidaran a posición do Parlamento como órgano lexislativo supremo e afirmaban que "a elección dos membros do Parlamento debe ser libre".[62] Con todo, o Parlamento só era elixido polos propietarios homes, que en 1780 representaban o 3% da poboación.[63] A primeira persoa británica coñecida de ascendencia africana que votou nunhas eleccións xerais, Ignatius Sancho, fíxoo en 1774 e 1780.[64]

Durante a era da liberdade (frihetstiden: en sueco) en Suecia (1718-1772), ampliáronse os dereitos civís e o poder pasou do monarca ao parlamento.[65] O campesinado suxeito a impostos estaba representado no parlamento, aínda que con pouca influencia, pero os plebeos sen propiedades gravadas non tiñan sufraxio.

A creación da efémera República Corsa en 1755 foi un primeiro intento de adoptar unha constitución democrática (todos os homes e mulleres maiores de 25 anos podían votar).[66] Esta constitución corsa foi a primeira baseada nos principios da Ilustración e incluía o sufraxio feminino, algo que non se incluíu na maioría das demais democracias até o século XX.

A América colonial británica tiña requisitos de propiedade similares aos de Gran Bretaña, e no período anterior a 1776 a abundancia e dispoñibilidade de terras fixo que un gran número de colonos cumprisen devanditos requisitos, podendo votar polo menos o 60% dos homes brancos adultos.[67] A gran maioría dos homes brancos eran granxeiros que cumprían os requisitos de propiedade ou de pagar impostos. Salvo contadas excepcións, nin os negros nin as mulleres podían votar. O estado de Vermont ao declararse independente de Gran Bretaña en 1777, adoptou unha constitución inspirada na de Pensilvania sobre cidadanía e sufraxio democrático para os homes con ou sen propiedades.[68] A Constitución dos Estados Unidos de 1787 é a constitución codificada gobernamental máis antiga que sobreviviu e segue activa. A constitución establecía un goberno elixido e protexía os dereitos e liberdades civís, pero non puña fin á escravitude nin ampliaba o dereito de voto nos Estados Unidos, senón que deixaba a cuestión do sufraxio en mans de cada estado.[69] En xeral, os estados limitaban o sufraxio aos homes brancos propietarios e contribuíntes.[70] No momento das primeiras eleccións presidenciais de 1789, so ao redor do 6% da poboación tiña dereito a voto.[71] A lei de Naturalización de 1790 limitou a cidadanía estadounidense unicamente aos brancos.[72] A Declaración dos Dereitos de 1791 estableceu límites ao poder do goberno para protexer as liberdades persoais, pero tivo escasa repercusión nas sentenzas dos tribunais durante os 130 anos seguintes á ratificación..[73]

Aplicación práctica

[editar | editar a fonte]
Dende a Segunda Guerra Mundial, a democracia gañou ampla aceptación. Este mapa mostra a autoidentificación oficial feita por gobernos do mundo en relación á democracia, en marzo de 2008. Mostra o status de iure da democracia no mundo.      Gobernos que se identifican como democráticos      Gobernos que non se identifican como democráticos: Arabia Saudita, Brunei, Fidxi, Emiratos Árabes Unidos, Omán e Cidade do Vaticano.

Na práctica, existen moitas variantes do concepto de democracia, algunhas delas levadas á realidade e outras só hipotéticas. Na actualidade os mecanismos de democracia máis estendidos son os da democracia representativa; de feito, trátase do sistema de goberno máis utilizado no mundo. Algúns países como Suíza ou os Estados Unidos contan con algúns mecanismos propios da democracia directa. A democracia deliberativa é outro tipo de democracia que pon a énfase no proceso de deliberación ou debate, e non tanto nas votacións. O concepto de democracia participativa propón a creación de formas democráticas directas para atenuar o carácter puramente representativo (audiencias públicas, recursos administrativos, ombudsman). O concepto de democracia social propón o recoñecemento das organizacións da sociedade civil como suxeitos políticos (consellos económicos e sociais, diálogo social).[74]

Estas diferenciacións non se presentan en forma pura, senón que os sistemas democráticos adoitan ter compoñentes dunhas e doutras formas de democracia. As democracias modernas tenden a establecer un complexo sistema de mecanismos de control dos cargos públicos. Unha das manifestacións destes controis horizontais é a figura do impeachment ou xuízo político, ao que poden someterse tanto os presidentes como os xuíces, por parte dos parlamentos, de acordo a certas constitucións, como a da Arxentina, o Brasil ou os Estados Unidos. Outras axencias máis modernas orientadas á mesma fin son o defensor do pobo ou ombudsman, as sindicaturas de empresas públicas, os organismos de auditoría, as oficinas de ética pública etc.[75]

Finalmente, cómpre sinalar que existe unha corrente crecentemente relevante no mundo anglosaxón que propugna combinacións das institucións actuais con aplicacións democráticas do sorteo. Entre os autores máis relevantes desta corrente pode citarse a John Burnheim, Ernest Callenbach, A. Barnett e Peter Carty, Barbara Goodwin ou, no ámbito francés, Yves Sintomer. Os autores consagrados que dedicaron máis espazo a este tipo de propostas son Robert A. Dahl e Benjamin Barber. No mundo hispanohablante a recepción aínda é moi reducida, aínda que autores como Juan Ramón Capella formularon a posibilidade de acudir ao sorteo como ferramenta democratizadora.[76]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ O Parlamento de Simón de Montfort foi un parlamento inglés celebrado desde o 20 de xaneiro de 1265 ata mediados de marzo do mesmo ano, convocado polo barón Simon de Montfort, un líder rebelde.
Referencias
  1. ↑ "Proteger la libertad de prensa para la democracia" (en castelán). 
  2. ↑ Ochoa del Río, José Augusto. La Democracia: aportes para un análisis conceptual, Biblioteca Jurídica Arquivado 08/02/2007, en Wayback Machine. (en castelán)
  3. ↑ "Pericles' Funeral Oration". the-athenaeum.org. 
  4. ↑ Graeber 2013, p. 184.
  5. ↑ Graeber 2013, pp. 168--169.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Deudney, Daniel (9 de novembro de 2008). Bounding Power (en inglés). ISBN 978-0-691-13830-5. 
  7. ↑ Thorhallsson, Baldur; Steinsson, Sverrir (2017). "Small State Foreign Policy". Oxford Research Encyclopedia of Politics (en inglés). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-022863-7. doi:10.1093/acrefore/9780190228637.013.484. 
  8. ↑ "Montesquieu: The Spirit of Law: Book 9". www.constitution.org (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2022. 
  9. ↑ John Dunn, Democracy: the unfinished journey 508 BC – 1993 AD, Oxford University Press, 1994, ISBN 0-19-827934-5
  10. ↑ Raaflaub, Ober & Wallace 2007, p. [cómpre nº de páxina].
  11. ↑ Luciano Canfora, La democrazias:Storia di un'ideologia, Laterza (2004) 2018 pp.12-13
  12. ↑ R. Po-chia Hsia, Lynn Hunt, Thomas R. Martin, Barbara H. Rosenwein, and Bonnie G. Smith, The Making of the West, Peoples and Cultures, A Concise History, Volume I: To 1740 (Boston and New York: Bedford/St. Martin's, 2007), 44.
  13. ↑ Kurt A. Raaflaub, Origins of Democracy in Ancient Greece, pp. 108, 109.
  14. ↑ Aristotle Book 6
  15. ↑ Grinin, Leonid E. (2004). The Early State, Its Alternatives and Analogues. Uchitel' Publishing House. 
  16. ↑ Davies, John K. (1977). "Athenian Citizenship: The Descent Group and the Alternatives". The Classical Journal 73 (2). pp. 105–121. ISSN 0009-8353. JSTOR 3296866. 
  17. ↑ "Women and Family in Athenian Law". www.stoa.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 01 de marzo de 2018. Consultado o 15 de decembro do 2022. 
  18. ↑ Manville, Philip Brook (14 de xullo de 2014). The Origins of Citizenship in Ancient Athens (en inglés). Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-6083-8. 
  19. ↑ Susan Lape, Reproducing Athens: Menander's Comedy, Democratic Culture, and the Hellenistic City, Princeton University Press, 2009, p. 4, ISBN 1-4008-2591-1
  20. ↑ Raaflaub, Ober & Wallace 2007, p. 5.
  21. ↑ Ober & Hedrick 1996, p. 107.
  22. ↑ Clarke & Foweraker 2001, pp. 194–201.
  23. ↑ "Full historical description of the Spartan government". Rangevoting.org. Consultado o 15 de decembro do 2022. 
  24. ↑ Terrence A. Boring, Literacy in Ancient Sparta, Leiden Netherlands (1979). ISBN 90-04-05971-7
  25. ↑ "Ancient Rome from the earliest times down to 476 A.D". Annourbis.com. Consultado o 22 agosto 2010. 
  26. ↑ Livy & De Sélincourt 2002, p. 34
  27. ↑ Watson 2005, p. 271
  28. ↑ Bindloss, Joe; Sarina Singh (2007). India: Lonely planet Guide. Lonely Planet. p. 556. ISBN 978-1-74104-308-2. 
  29. ↑ Hoiberg, Dale; Indu Ramchandani (2000). Students' Britannica India, Volumes 1-5. Popular Prakashan. p. 208. ISBN 0-85229-760-2. 
  30. ↑ Kulke, Hermann; Dietmar Rothermund (2004). A history of India. Routledge. p. 57. ISBN 0-415-32919-1. 
  31. ↑ Mann & Fields 1997.
  32. ↑ Communications. "Government". Haudenosaunee Confederacy (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2022. 
  33. ↑ Graymont, Barbara (1972). The Iroquois in the American Revolution ([1st ed.] ed.). [Syracuse, N.Y.]: Syracuse University Press. ISBN 0-8156-0083-6. OCLC 194977. 
  34. ↑ Dahl, Robert A. (1 de outubro de 2008). On Democracy: Second Edition (en inglés). Yale University Press. ISBN 978-0-300-23332-2. 
  35. ↑ Fladmark, J. M.; Heyerdahl, Thor (17 de novembro de 2015). Heritage and Identity: Shaping the Nations of the North (en inglés). Routledge. ISBN 978-1-317-74224-1. 
  36. ↑ O'Callaghan, Joseph F. (1989). "The Cortes and Taxation". The Cortes of Castile-Leon, 1188–1350. pp. 130–151. ISBN 9781512819571. JSTOR j.ctv513b8x.12. doi:10.9783/9781512819571. 
  37. ↑ "Magna Carta: an introduction". The British Library. Arquivado dende o orixinal o 23 de abril de 2021. Consultado o 17 de decembro do 2022. A Carta Magna considérase ás veces o fundamento da democracia en Inglaterra. ...O rei Henrique III publicou versións revisadas da Carta Magna (en 1216, 1217 e 1225), e o texto da versión de 1225 incorporouse á lexislación en 1297. ...A versión de 1225 da Carta Magna concedeuse explicitamente a cambio dun pago de impostos por parte de todo o reino, e isto achandou o camiño para a primeira convocatoria do Parlamento en 1265, para aprobar a concesión de impostos. 
  38. ↑ "Citizen or Subject?". The National Archives. Consultado o 17 de decembro do 2022. 
  39. ↑ Jobson, Adrian (2012). The First English Revolution: Simon de Montfort, Henry III and the Barons' War. Bloomsbury. pp. 173–74. ISBN 978-1-84725-226-5. 
  40. ↑ "Simon de Montfort: The turning point for democracy that gets overlooked". BBC. 19 xaneiro 2015. Consultado o 17 de decembro do 2022 ; "The January Parliament and how it defined Britain". The Telegraph. 20 de xaneiro de 2015. Arquivado dende o orixinal o 10 xaneiro 2022. Consultado o 17 de decembro do 2022. 
  41. ↑ "Origins and growth of Parliament". The National Archives. Consultado o 17 de decembro do 2022. 
  42. ↑ Abramson, Scott F.; Boix, Carles (2019). "Endogenous Parliaments: The Domestic and International Roots of Long-Term Economic Growth and Executive Constraints in Europe". International Organization (en inglés) 73 (4). pp. 793–837. ISSN 0020-8183. doi:10.1017/S0020818319000286. 
  43. ↑ Møller, Jørgen (2014). "Why Europe Avoided Hegemony: A Historical Perspective on the Balance of Power". International Studies Quarterly (en inglés) 58 (4). pp. 660–670. doi:10.1111/isqu.12153. 
  44. ↑ Cox, Gary W. (2017). "Political Institutions, Economic Liberty, and the Great Divergence". The Journal of Economic History (en inglés) 77 (3). pp. 724–755. ISSN 0022-0507. doi:10.1017/S0022050717000729. 
  45. ↑ Stasavage, David (11 de maio de 2016). "Representation and Consent: Why They Arose in Europe and Not Elsewhere". Annual Review of Political Science 19 (1). pp. 145–162. ISSN 1094-2939. doi:10.1146/annurev-polisci-043014-105648. 
  46. ↑ Lukowski, Jerzy; Zawadzki, Hubert (xaneiro de 2019). A Concise History of Poland (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 9781108333993. 
  47. ↑ "From legal document to public myth: Magna Carta in the 17th century". The British Library. Arquivado dende o orixinal o 18 de outubro de 2017. Consultado o 16 outubro 2017 ; "Magna Carta: Magna Carta in the 17th Century". The Society of Antiquaries of London. Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2018. Consultado o 16 outubro 2017. 
  48. ↑ "Origins and growth of Parliament". The National Archives. Consultado o 7 abril 2015. 
  49. ↑ "Rise of Parliament". The National Archives. Consultado o 7 abril 2015. 
  50. ↑ "Putney debates". The British Library. Arquivado dende o orixinal o 22 de decembro de 2016. Consultado o 22 de decembro de 2016. 
  51. ↑ "Britain's unwritten constitution". British Library. Arquivado dende o orixinal o 08 de decembro de 2015. Consultado o 27 novembro 2015. The key landmark is the Bill of Rights (1689), which established the supremacy of Parliament over the Crown.... The Bill of Rights (1689) then settled the primacy of Parliament over the monarch's prerogatives, providing for the regular meeting of Parliament, free elections to the Commons, free speech in parliamentary debates, and some basic human rights, most famously freedom from 'cruel or unusual punishment'. 
  52. ↑ "Constitutionalism: America & Beyond". Bureau of International Information Programs (IIP), U.S. Department of State. Arquivado dende o orixinal o 24 de outubro de 2014. Consultado o 30 outubro 2014. A vitoria máis temperá, e quizais a máis importante, do liberalismo logrouse en Inglaterra. A crecente clase comercial que apoiara á monarquía dos Tudor no século XVI liderou a batalla revolucionaria no XVII e logrou establecer a supremacía do Parlamento e, finalmente, da Cámara dos Comúns. O que xurdiu como trazo distintivo do constitucionalismo moderno non foi a insistencia na idea de que o rei está suxeito á lei (aínda que este concepto é un atributo esencial de todo constitucionalismo). Esta noción xa estaba ben establecida na Idade Media. O distintivo foi o establecemento de medios eficaces de control político que permitisen facer cumprir o Estado de Dereito. O constitucionalismo moderno naceu coa esixencia política de que o goberno representativo dependese do consentimento dos súbditos cidadáns... Con todo, como se desprende das disposicións da Carta de Dereitos de 1689, a Revolución Inglesa non se loitou unicamente para protexer os dereitos de propiedade (en sentido estrito), senón para establecer aquelas liberdades que os liberais consideraban esenciais para a dignidade humana e o valor moral. Os "dereitos do home" enumerados na Declaración de Dereitos inglesa proclamáronse gradualmente máis aló das fronteiras de Inglaterra, sobre todo na Declaración de Independencia estadounidense de 1776 e na declaración francesa dos Dereitos do Home de 1789. 
  53. ↑ North, Douglass C.; Weingast, Barry R. (1989). "Constitutions and Commitment: The Evolution of Institutions Governing Public Choice in Seventeenth-Century England". The Journal of Economic History (en inglés) 49 (4). pp. 803–832. ISSN 1471-6372. doi:10.1017/S0022050700009451. 
  54. ↑ Locke, John (1988) [1689]. Laslett, Peter, ed. Two Treatises of Government. Cambridge, NY: Cambridge University Press. Sec. 87, 123, 209, 222. ISBN 978-0-521-35448-6. 
  55. ↑ Locke, John. Two Treatises on Government: a Translation into Modern English. Quote: "Government has no other end, but the preservation of property. There is no practical alternative to majority political rule %E2%80%93 i.e., to taking the consent of the majority as the act of the whole and binding every individual." Google Books[Ligazón morta].
  56. ↑ Curte, Merle (1937). "The Great Mr. Locke: America's Philosopher, 1783–1861". The Huntington Library Bulletin (en inglés) (11): 107–151. ISSN 1935-0708. JSTOR 3818115. doi:10.2307/3818115. 
  57. ↑ Tocqueville, Alexis de (2003). Democracy in America. Barnes & Noble. pp. 11, 18–19. ISBN 978-0-7607-5230-2.
  58. ↑ Allen Weinstein and David Rubel (2002), The Story of America: Freedom and Crisis from Settlement to Superpower, DK Publishing, Inc., New York, ISBN 978-0-7894-8903-6, p. 61
  59. ↑ Clifton E. Olmstead (1960), History of Religion in the United States, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ, pp. 63–65, 74–75, 102–05, 114–15
  60. ↑ Christopher Fennell (1998), Plymouth Colony Legal Structure Arquivado 29 de abril de 2012 en Wayback Machine.
  61. ↑ Deacy, Susan (2008). Athena. London and New York: Routledge. pp. 145–49. ISBN 978-0-415-30066-7. 
  62. ↑ Chavetz, Josh (2007). Democracy's Privileged Few. Legislative Privilege and Democratic Norms in the British and American Constitutions. Yale University Press. p. 274. 
  63. ↑ "Getting the vote". The National Archives. Consultado o 15 de abril do 2024. 
  64. ↑ "Record of Ignatius Sancho's vote in the general election, October 1774". British Library. Arquivado dende o orixinal o 30 de setembro de 2020. Consultado o 15 de abril do 2024. 
  65. ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Sweden". Encyclopædia Britannica. Vol. 26 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 188–221.
  66. ↑ Gregory, Desmond (1985). The ungovernable rock: a history of the Anglo-Corsican Kingdom and its role in Britain's Mediterranean strategy during the Revolutionary War, 1793–1797. London: Fairleigh Dickinson University Press. p. 31. ISBN 978-0-8386-3225-3. 
  67. ↑ Donald Ratcliffe, "The right to vote and the rise of democracy, 1787—1828". Journal of the Early Republic 33.2 (2013): 219–254.
  68. ↑ Dinkin, Robert (1982). Voting in Revolutionary America: A Study of Elections in the Original Thirteen States, 1776–1789. US: Greenwood Publishing. pp. 37–42. ISBN 978-0-313-23091-2. 
  69. ↑ Ratcliffe, Donald (Summer 2013). "The Right to Vote and the Rise of Democracy, 1787–1828" (PDF). Journal of the Early Republic 33 (2). p. 231. doi:10.1353/jer.2013.0033. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2 de xuño de 2023. 
  70. ↑ Ratcliffe, Donald (verán de 2013). "The Right to Vote and the Rise of Democracy, 1787–1828" (PDF). Journal of the Early Republic 33 (2). pp. 225–229. doi:10.1353/jer.2013.0033. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2 de xuño de 2023. 
  71. ↑ "Expansion of Rights and Liberties – The Right of Suffrage". Online Exhibit: The Charters of Freedom. National Archives. Arquivado dende o orixinal o 6 July 2016. Consultado o 15 de outubro do 2024. 
  72. ↑ Schultz, Jeffrey D. (2002). Encyclopedia of Minorities in American Politics: African Americans and Asian Americans. Oryx Press. p. 284. ISBN 978-1-57356-148-8. Consultado o 15 de outubro do 2024. 
  73. ↑ "The Bill of Rights: A Brief History". ACLU. Consultado o 15 de outubro do 2024. 
  74. ↑ C.B. Macpherson, (1981), La democracia liberal y su época, Madrid: Alianza. ISBN 84-206-1870-5
  75. ↑ Salvadores de Arzuaga, Carlos I (1999). Los controles institucionales en la Constitución Argentina 1853-1994, Buenos Aires: La Ley.
  76. ↑ Cancio, Jorge (2009). "Invitación a un debate: el sorteo y las cámaras sorteadas como mejoras institucionales a la democracia". Mientras Tanto (en castelán) (112). 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Democracia&oldid=6863816»