Haití

Haití

Ayiti (ht) Ayiti (tnq)
Bandeira Brasón
Himno	La Dessalinienne (pt)
Lema	«Liberté, Égalité, Fraternité»
Localización
19°00′N 72°48′O
Capital	Porto Príncipe
Contén a división administrativa	Artibonita (pt) Centro (pt) Grande Enseada (pt) Nippes (pt) Nordeste (pt) Noroeste (pt) Norte (pt) Oeste (pt) Sudeste (pt) Sul (pt)
Poboación
Poboación	10.981.229 (2017) (395,72 hab./km²)
Lingua oficial	lingua francesa Crioulo haitiano
Xeografía
Parte de	América Latina Caribe
Superficie	27.750 km²
Punto máis alto	Pic la Selle (pt) (2.674 m)
Punto máis baixo	Mar Caribe (0 m)
Comparte fronteira con	República Dominicana Estados Unidos de América Turks e Caicos
Datos históricos
Precedido por	Império do Haiti (pt)
Creación	1 de xaneiro de 1804
Organización política
• Presidente (pt)	Q124846311 (2024–)
Órgano executivo	Government of Haiti (en)
• Primeiro ministro	Alix Didier Fils-Aimé (pt) (2024–sen valor)
Órgano lexislativo	Parlamento Haitiano (pt) ,
Membro de	Caribbean Development Bank (en) Axencia de Xestión de Emerxencias en Desastres do Caribe Alianza dos Pequenos Estados Insulares ../... 24+
PIB nominal	20.877.414.952 $ (2021)
Moeda	gourde (pt)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−05:00 America/Port-au-Prince (en)
Dominio de primeiro nivel	.ht
Prefixo telefónico	+509
Teléfono de emerxencia	115, 116 (pt) , 114 (pt) e 122
Código de país	HT
Páxina web	primature.gouv.ht

A República de Haití (en crioulo haitiano: Repiblik Dayti; en francés: République d’Haïti) é un país do Caribe, na parte occidental da illa A Española, limitando, xa que logo, con República Dominicana polo leste; ao norte ten o océano Atlántico e ao sur e ao oeste ten o mar Caribe. O seu territorio comprende igualmente a illa La Gonâve, a illa da Tartaruga, o arquipélago das illas Cayemites e a Illa da Vaca, así como outros diversos illotes. A inhabitada illa de La Navasse é reclamada por Haití ante a administración dos Estados Unidos. A súa área total é de 27.750 km cadrados, albergando unha poboación de 10 033 000 habitantes (2009). A súa capital e cidade máis importante é Porto Príncipe.

Haití é unha antiga colonia francesa, foi o primeiro país en Latinoamérica en declarar a súa independencia e o segundo do continente, despois dos Estados Unidos. Accedeu á independencia tras un proceso revolucionario de carácter abolicionista iniciado en 1791 que desembocou nunha prolongada loita armada contra Francia, a potencia colonizadora desde finais do século XVII. Este proceso converteu a Haití, cuxa base étnica da poboación ten nun 95% a súa orixe en habitantes da África subsahariana, no escenario do primeiro caso na Historia de escravos que se emancipan deste xeito. Este episodio é especificamente lembrado polas Nacións Unidas mediante a Resolución 29/C40, que constitúe o Día internacional do recordo da trata negra e da súa abolición o 23 de agosto, e a institución da medalla Toussaint Louverture, en homenaxe a un dos líderes políticos haitianos.

Haití está constituído en forma de república semipresidencialista segundo a Constitución aprobada en 1987, pero cuxa vixencia ficou suspendida dende aquela en varias ocasións pola violencia, particularmente tralo golpe de estado militar de 1991 e a crise de 2004, onde interviñeron as Nacións Unidas mediante o destacamento da Misión de Estabilización das Nacións Unidas en Haití (MINUSTAH). Tras un proceso electoral tutelado pola comunidade internacional en 2006, o Xefe do Estado, escolleito por sufraxio universal, é René Préval mentres que a Asemblea Nacional de Haití designou no 2009 a Jean-Max Bellerive como primeiro ministro.

A economía de Haití xerou no 2009 un PIB nominal de 6.908 millóns de dólares e unha renda per cápita de 772 dólares, sendo a máis pobre de todo o continente americano e unha das máis desfavorecidas do mundo. Segundo The World Factbook, o 80% da súa poboación vive na miseria e dous terzos da xente dependente do sector da agricultura e pesca, tradicionalmente organizado en pequenas explotacións de subsistencia. Houbo unha intensiva e descontrolada deforestación que minguou a superficie arborada de Haití do 60% en 1923 a menos do 2% en 2006. As devastadoras tormentas tropicais que sofre afectan ás escasas infraestruturas de comunicacións que ten, aumentando máis así a súa inestabilidade. O sector industrial máis relevante é o téxtil, que representa máis do 75% do volume de exportacións, principalmente para os Estados Unidos, e o 90% do PIB. Haití está incluído no programa do Fondo Monetario Internacional e do Banco Mundial como país en vías de desenvolvemento altamente endebedado (Highly-Indebted Poor Country, HIPC).

Historia

Artigo principal: Historia de Haití.

A illa de Haití foi descuberta o 5 de decembro de 1492 por Cristovo Colón e fai parte das chamadas Antillas Maiores. Antes do descubrimento español, estaba habitada polas culturas arauacos, caribes e taínos; a súa poboación estimada entón era duns 300.000 habitantes.

En 1804, Jean Jacques Dessalines proclamou a independencia de Haití e erixiuse emperador. En 1822, as tropas haitianas invadiron a parte oriental da illa d'A Española (República Dominicana), que non recobrou a súa independencia ata 1844. A grande inestabilidade política do país serviu aos Estados Unidos como pretexto para invadilo e exercer así un control absoluto ata 1934.

Os sucesos seguintes reflectiron a pugna entre as autoridades mulatas e as masas populares afrodescendientes.

En 1957 foi elixido como Presidente de Haití François Duvalier, coñecido popularmente como Papa Doc, quen gobernou ditatorialmente coa axuda militar e financeira dos Estados Unidos, e ata en 1964 fíxose proclamar presidente vitalicio. O seu fillo Jean-Claude Duvalier (Baby Doc) sucedeuno en 1971. En xaneiro de 1986 unha insurrección popular obrigouno a se exiliar, e o exército tomou o poder e formou un Consello Nacional de Goberno, presidido polo xeneral Henri Namphy.

En xaneiro de 1988 foi presidente Leslie François Manigat, deposto en xullo do mesmo ano por Namphy. Derrocado á súa vez por Prosper Avril. Tras unha presidencia de provisional de Ertha Pascal Trouillot, deposta por un golpe de estado, foi presidente electo a partir de febreiro de 1991 Jean-Bertrand Aristide.

Jean Bertrand Aristide é tamén deposto por un golpe de estado no ano 2004. De aí rexurdiron violentos episodios que culminaron na ocupación de Haití por parte dos "Cascos Azuis" da ONU. No 2006, René Préval resulta electo presidente do país. A cronoloxía da historia haitiana é, pois, como segue:

• 1492 : Descubrimento da illa por Cristovo Colón.
• 1517 : Autorización de trata de negros escravos por Carlos V.
• 1697 : Separación da illa entre Francia e España baixo o tratado de Tordesillas.
• 1685 : Promulgación do Código Negro baixo Lois XIV.
• 1790 : Asemblea Colonial polos colonos brancos.
• 1791 : Revolta dos escravos.
• 1793 : Liberación dos escravos de Saint-Domingue polos comisarios Sonthonax e Polverel.
• 1794 : Abolición xeral da escravitude pola Convención.
• 1801 : Promulgación dunha constitución baixo Toussaint Louverture.
• 1802 : Pacto de Amizade con Inglaterra. Expedición de Leclerc.
• 1804 : Independencia de Haití.
• 1822 : Haití invade a parte leste da illa de Santo.
• 1826 : Recoñecemento da independencia por Francia, contra unha indemnización de 150 millóns de francos-ouro.
• 1844 : Haití perde o control sobre a parte leste. Independencia de República Dominicana.
• 1915-34 : Ocupación militar estadounidense.
• 1957 : Elección de François Duvalier.
• 1971 : Jean-Claude Duvalier sucede ao seu pai o 22 de abril.
• 1986 : Foro e exilio de Jean-Claude Duvalier (7 de febreiro do 1986).
• 1988 : Leslie F. Manigat (7 de febreiro do 1988 - 20 de xuño do 1988) (candidato á elección presidencial de 2006).
• 1988 : Henri Namphy (20 de xuño de 1988 - 18 de setembro de 1988).
• 1988 : Prosper Avril (18 de setembro de 1988 - 10 de marzo de 1990).
• 1990 : Ertha Pascal-Trouillot (18 de marzo de 1990 - 7 de febreiro de 1991).
• 1990 : Elección de Aristide.
• 1991 : Aristide é vítima dun golpe de estado. Tras tres anos de exilio volvería en 1994 para terminar o mandato.
• 1996 : Elección de René Gacia Préval (7 de febreiro de 1996 - 7 de febreiro de 2001).
• 2001 : Elección de Jean-Bertrand Aristide.
• 2004 : Deposición e exilio forzado de Jean-Bertrand Aristide. Instauración do goberno interino.
• 2004 : Alexandre Boniface (presidente provisional do 29 de febreiro ao 14 de maio do 2006).
• 2006 : Elección de René Preval.
• 2010 : En xaneiro un terremoto causa milleiros de mortos e de feridos, e cuantiosos danos materiais.

Goberno e política

Haití é unha república presidencialista cun presidente elixido popularmente e unha Asemblea Nacional. De todos os xeitos, algúns sosteñen que é manexado por un goberno autoritario na práctica.

A constitución foi introducida en 1987 e está baseada nas constitucións dos Estados Unidos e de Francia. Logo de ser suspendida por algúns anos, foi reinstaurada por completo en 1994.

Palacio presidencial

O 29 de febreiro de 2004, un golpe de estado encuberto, promovido polos Estados Unidos culminou na renuncia do presidente Jean-Bertrand Aristide. No 2006 foi reelixido "democraticamente" o antigo aliado de Aristide, René Préval.

Organización político-administrativa

Artigo principal: Subdivisións de Haití.

Cap Haitien

Haití está dividido en 10 departamentos (subdivisións):

• Artibonito
• Centro
• Grand'Anse
• Nippes
• Norte
• Nordés
• Noroeste
• Oeste
• Sur
• Sueste

Xeografía

Epicentro do terremoto de 2010.

Haití ocupa a terceira parte occidental da illa de A Española e inclúe algunhas illas e cayos pequenos próximos como Gronave e A Tartaruga. A superficie total alcanza os 27.750 km².

A parte de Haití correspondente á illa de A Española está constituída principalmente por montañas escarpadas con pequenas planicies e vales costeiros.

A cidade máis grande é a capital Porto Príncipe con 2 millóns de habitantes, seguido por Cabo Haitiano, con 600.000.

O clima de Haití é tropical. A estación máis chuviosa esténdese de abril a xuño e de outubro a novembro e con frecuencia, o país é azoutado por tormentas tropicais e ciclóns. O 18 de setembro de 2004, o furacán Jeanne alcanzou Haití. Unha semana despois, o balance non definitivo era de máis de 1160 persoas mortas e outras 1250 desaparecidas. Os efectos desta tormenta agravou as xa difíciles condicións de vida do país xa que deixou 170.000 persoas sen alimentos nin auga.

Economía

Artigo principal: Economía de Haití.

Haití é a economía menos desenvolvida para un país do hemisferio occidental. Indicadores sociais e económicos colocan a Haití en postos descendentes detrás doutros países en vías en desenvolvemento de baixos ingresos (particularmente no hemisferio) desde os anos 80. Haití está na posición 150 de 177 países no Índice de Desenvolvemento Humano da ONU.

Aproximadamente un 70% da poboación vive na pobreza. Cerca do 70% dos haitianos depende da agricultura, que consiste principalmente de agricultura de subsistencia a pequena escala e emprega preto das dúas terceiras partes da poboación economicamente activa. O país tivo moi poucos postos novos de traballo desde que o Presidente René Préval tomou posesión en febreiro de 2006, aínda que a economía informal está en crecemento. O fracaso no intento de lograr acordos con patrocinadores internacionais impediron que Haití obteña asistencia para un orzamento e programas de desenvolvemento.

Evolución demográfica de Haití entre 1961 e 2003.

Demografía

No ano 2006, Haití tiña unha poboación de 8 300 000 habitantes. O 97.5% é negra e o restante 2.5% é branca (europeos ou descendentes). Aínda que Haití promedia preto de 270 persoas por quilómetro cadrado, a súa poboación está concentrada máis fortemente nas zonas urbanas, planicies costeiras e vales.

O francés é un dos dous idiomas oficiais, pero é falado por só o 10% da poboación. Case todos os haitianos falan Kreyòl (crioulo haitiano), o outro idioma oficial do país. O inglés é falado entre os mozos e no sector comercial. O español é falado principalmente na zonas limítrofes á República Dominicana.

O catolicismo romano é a relixión estatal, a cal é profesada pola maioría. Algúns se converteron ao protestantismo. Moitos haitianos practican tamén as tradicións vodú, sen ningún conflito coa súa fe cristiá.

A esperanza de vida é de 53 anos. A media de fillos por muller é de 4.94 (a taxa máis alta de América). Só o 53% da poboación esta alfabetizada. Calcúlase que o 5.6% da poboación esta infectada co virus de HIV (SIDA). A súa relixión é católica e protestantes.

Deportes

Haití nos Xogos Olímpicos

• Haití é, quizais, o único país caribeño onde o deporte principal é o fútbol. Véxase: Selección de fútbol de Haití.

Festas

1º de xaneiro - Día da Independencia

Galería de imaxes

• 
  MINUSTAH.
• 
  Palacio Presidencial despois do terremoto de 2010.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Embaixada do Haití en EEUU - en inglés
• Misión das Nacións Unidas no Haití - MINUSTAH - en inglés.
• Fotografía Haití/Minustah - en inglés