Arzúa

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Arzúa (homónimos).

Arzúa

Localización
42°56′N 8°10′O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia da Coruña
Capital de	Comarca de Arzúa
Capital	Arzúa
Poboación
Poboación	5.901 (2023) (37,95 hab./km²)
Xeografía
Superficie	155,48 km²
Altitude	385 m
Comparte fronteira con	O Pino Santiso Vila de Cruces Melide Frades Boimorto Touro
Organización política
• Alcalde	Xoán Xesús Carril Ramos (2023–)
Eleccións municipais en Arzúa
Identificador descritivo
Código postal	15810
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	15006
Sitio web	concellodearzua.org

Arzúa é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Arzúa. Segundo o IGE en 2018 tiña 6053 habitantes. O xentilicio é «arzuán».

Xeografía

Limita cos concellos de Boimorto, Melide, Santiso, Vila de Cruces (provincia de Pontevedra), Touro, O Pino e Frades.

Demografía

Censo total	6219 (2015)
Menores de 15 anos	631 (10,15 %)
Entre 15 e 64 anos	3768 (60,59 %)
Maiores de 65 anos	1820 (29,26 %)

Evolución da poboación de Arzúa   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
9036	8743	10 754	7377	6632	6490	6328	6315	6276
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Cultura

Toponimia

Arzúa foi confundida coa cidade de Araduca, poboada por galaicos brácaros e situada preto do actual Porto, citada por Tolomeo na súa Xeografía do século II despois da era actual. Segundo Manuel C. Díaz y Díaz o topónimo tería orixe latina: argia, -mato-. En galego arxe, é palabra moi común na zona de Arzúa, Boimorto, Touro e Santiso, de certa profusión no noroeste peninsular do século VII. A orixe do actual nome de Arzúa estaría en argiola, zona máis ou menos extensa dominada por toxos, xestas, silveiras e carrasco. A forma máis antiga do nome de Arzúa sería Arçúa,(Arxúa en galego actual) co tempo castelanizaríase polo actual Arzúa. Segundo Fernández López, Arzúa viría de A-Re-Sua ou aream sudam ("espazo soleado"), Ara-súa. Asentamento romano agrícola, leira en renda ou propiedade ben orientada ao sol que medraría vinculada ao Camiño Primitivo ou á Vía XIX.

Etnografía

É tradición que as campás da igrexa de Santa María de Rendal, parroquia de Arzúa, posúen poderes curativos e son capaces de curar a dor de moas se os que a sufrían tanxían as campás collendo cos dentes o cabo do badalo o Sábado de Gloria. Tamén son curativas as augas da fonte de San Lourenso de Brandeso, noutrora moi nomeadas, estando indicadas para enfermidades da pel e úlceras crónicas .

Festas e celebracións

Festa do queixo.

A feira de Arzúa celébrase os días 8 e 22. Existen outras concentracións feirais con asistencia pública importante, como a festa do queixo, de sona nacional, e que se realiza anualmente o primeiro domingo de marzo. As outras feiras que organiza o concello son:

• Mostra de Apicultura: a data de celebración é variable pero sempre ten lugar durante o mes de xaneiro.
• Feira do cabalo: 3 de xullo.
• Feira de artesanía: 22 de xullo.
• Primeira Feira dos Cans de Caza: último domingo de setembro.
• Segunda Feira de Cans de Caza: primeiro domingo de outubro.
• Feira do Capón: 22 de decembro.

A parte de feiras, no concello existen outras datas sinaladas que levan parella unha conmemoración, tal é o caso do Día das Letras Galegas, o Día da Galiza mártir ou o Día do Libro. En diferentes parroquias de Arzúa existen outras festas a destacar, como son:

• Festa do Roscón de Pascua: en Dodro o sábado de Pascua.
• Festa dos Botes: en Arzúa o segundo domingo de agosto.
• Xornadas do Pan: organizadas pola asociación Ánxel Casal, no meses de agosto e setembro e rotando polas distintas freguesías arzuás.
• Festa do Deporte: durante o mes de setembro.
• Festa do Emigrante: en Boente, os segundos mércores e xoves do mes de agosto.
• Festa das castañas: en Rendal, o 31 de outubro.

Outras celebracións son as tradicionais festas e romarías que se reparten durante todo o ano por tódolos currunchos das terras arzuás:

• San Sebastián, na Mella, o domingo seguinte ao 20 de xaneiro.
• San Vicente, en Burres o 23 de xaneiro.
• As Candeas, en Santa María de Arzúa o domingo seguinte ao 2 de febreiro (festa-exaltación do caldo galego).
• Domingo de Corredor : en Oíns o domingo anterior ao Entroido.
• Santa Cruz, en Branzá o 3 de maio e en Maroxo o 11 de setembro.
• Perpetuo Socorro, en Brandeso o 21 de maio.
• Corpus Christi,
  • en Arzúa, Branzá e Dodro, no mes de xuño (60 días despois do domingo de Pascua).
  • en Figueiroa o 27 de xuño.
  • en Viñós o 30 de xuño.
  • en Santo Estevo do Campo o primeiro domingo de xullo.
  • en Brandeso o 11 de agosto.
  • en Santa María de Arzúa o 14 de agosto.
  • en Tronceda o 16 de agosto.
  • en Oíns o domingo seguinte á Santa María.
• Santo Antonio, en Vilantime e Branzá o domingo seguinte ao 13 de xuño.
• San Xoán, en Santa María de Arzúa e en Dodro o 24 de xuño.
• San Pedro, en Pantiñobre o sábado seguinte ao San Xoán, en Vilantime os días 29 e 30 de xuño e en Lema e Viñós o 29 de xuño.
• San Paio, en Pregontoño e Figueiroa o 26 de xuño.
• Santa Margarida en San Martiño de Calvos de Sobrecamiño o segundo domingo de xullo.
• Nosa Señora do Carme,
  • en Viñós o do domingo seguinte ó 30 de xuño.
  • en Arzúa os días 16, 17 e 18 de xullo.
  • en Figueiroa o 1 de agosto.
  • en Santa María de Arzúa o domingo seguinte ó 15 de agosto.
  • en Pantiñobre o 27 de decembro.
• San Cristovo, en Dombodán os días 30 e 31 de xullo.
• Santa Marta, en Pantiñobre o primeiro sábado de agosto.
• San Lourenzo, en Brandeso o 10 de agosto.
• Santa María, en Santa María de Arzúa, Dodro, A Castañeda, Rendal, Tronceda e Viladavil o 15 de agosto e en Maroxo os días 15 de 16 de agosto.
• Festa do San Queremos, en Vilantime, o penúltimo sábado de agosto.
• Festa da Mota na ermida da Mota en Santo Estevo do Campo. As festas da ermida son 24 de agosto (Mota Pequena), o 21 de setembro (Mota Grande) e o 28 de outubro, dedicados a San Bartolomeu, San Mateo e San Simón respectivamente.
• San Salvador, en Santa María de Arzúa o segundo domingo posterior á Santa María.
• Romaría de Nosa Señora, no Viso o primeiro domingo de setembro.
• Virxe da Saleta, en Boente o terceiro sábado e domingo de setembro.
• San Cosme, en Oíns os días 24, 25 e 26 de setembro.
• Santo Cristo, en Branzá o último domingo de setembro.
• San Miguel, en Rendal o 29 de setembro.
• O Rosario, en Lema o primeiro domingo de outubro.
• Romaría de San Froilán, en Rendal o 5 de outubro.
• Romaría da Fonte Santa, en Lema o segundo domingo de outubro.
• San Martiño, en Calvos de Sobrecamiño os días 11, 12 e 13 de novembro.
• Santa Leocadia, en Branzá o 9 de decembro.
• Santo Estevo, en Santo Estevo do Campo e Pantiñobre o 26 de decembro.

Gastronomía

Arzúa posúe unha denominación de orixe dos seus queixos Arzúa-Ulloa, un dos máis representativos de Galicia. Todos os anos, o primeiro domingo de marzo faise a festa do queixo.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Arzúa.

• 
  Alameda
• 
  O ceo escurecendo en Arzúa
• 
  Río a 3 km de Arzúa
• 
  A 3 km de Arzúa
• 
  Corredoira
• 
  A ponte vella vista dende a de nova construción
• 
  A Ponte nova vista dende a vella
• 
  Monumento ós gandeiros

Lugares de Arzúa

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Arzúa vexa: Lugares de Arzúa.

Véxase tamén

Bibliografía

• Navaza, Gonzalo (2021). Os nomes dos concellos da provincia da Coruña. Real Academia Galega. ISBN 978-84-17807-09-2. doi:10.32766/rag.377. 

Outros artigos

• Eleccións municipais en Arzúa

• Queixo de Arzúa-Ulloa

Ligazóns externas

• Páxina web do Concello de Arzúa
• Antón Santamarina en "O Seminario de Onomástica responde" (Real Academia Galega, 16.09.2024)

• Arzúa en OpenStreetMap.

---

Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---