Ежы Гедройц

Ежы Гедройц
польск.: Jerzy Giedroyc
Род дзейнасці	журналіст, паэт-адвакат, палітычны актывіст
Дата нараджэння	27 ліпеня 1906(1906-07-27)[…]
Месца нараджэння	Мінск, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	14 верасня 2000(2000-09-14)[…] (94 гады)
Месца смерці	Мезон-Лафіт, Сен-Жэрмен-ан-Ле, дэпартамент Івелін, рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя
Месца пахавання	Ле-Меній-ле-Руа[d]
Грамадзянства	Польшча
Альма-матар	факультэт права і адміністрацыі Варшаўскага ўніверсітэта[d]
Бітвы/войны	Другая сусветная вайна
Узнагароды і прэміі	ганаровы доктар Ягелонскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Беластоцкага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Урацлаўскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Ягелонскага ўніверсітэта[d] honorary doctor of the Maria Curie-Skłodowska University[d] Honorary doctor of the University of Szczecin[d] Kisiel Prize[d]
Сайт	kulturaparyska.com/pl/lu…
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ежы Уладзіслаў Гедройц (польск.: Jerzy Władysław Giedroyc; 27 ліпеня 1906(1906-07-27)^[…], Мінск — 14 верасня 2000(2000-09-14)^[…], Мезон-Лафіт) — польскі публіцыст, палітык, заснавальнік і рэдактар парыжскага грамадска-палітычнага часопіса «Kultura» на польскай мове.

Біяграфія

Нарадзіўся 27 ліпеня 1906 года ў Мінску. Бацькі — Ігнацій Гедройц (1882—1944) і Францішка Гедройц (у дзявоцтве — Стажыцкая; 1889—1944).

Вучыўся на юрыдычным (1924—1929) і гістарычным (1930—1931) факультэтах у Варшаўскім універсітэце. Падчас вучобы — старшыня «Карапарацыі Партыя» і «Міжкарпаратыўнага Кола» ў Варшаве, дзеяч студэнцкай арганізацыі «Дзяржаўная думка», працаўнік замежнага аддзела Галоўнага студэнцкага камітэта Польскага саюза студэнцкай моладзі.

Рэферэнт парламентарны і па справах прэсы ў Міністэрстве сельскай гаспадаркі Польскай Рэспублікі (1929—1935); кіраўнік аддзела прэзідыума ў Міністэрстве гандлю і прамысловасці (1935—1939); рэдактар «Студэнцкага дня» і двутыднёвіка «Бунт маладых», пераўтворанага ў 1936 годзе ў тыднёвік «Polityka» (1930—1939).

З пачаткам Другой сусветнай вайны перабраўся ў Румынію. Асабісты сакратар польскага пасла ў Румыніі Роджэра Рачынскага (1939—1940); кіраўнік польскага аддзела пры Чылійскай місіі ў Бухарэсце (1940); у якасці супрацоўніка англійскай місіі займаўся польскімі справамі ў Румыніі (1941). У Стамбуле, куды быў вывезены англійскай місіяй (сакавік 1941) запісаўся на службу ў войска і выехаў у Палесціну. Салдат Самастойнай брыгады карпацкіх стралкоў, удзельнік лівійскай кампаніі і бітваў у Тобруку; кіраўнік (у рангу падпаручніка) аддзела часопісаў і ваенных выдавецтваў Бюро прапаганды II Польскага корпуса (1941—1944); працаўнік Цэнтра вывучэння бранявой зброі ў Галіполі (Італія) (1944—1945); дырэктар Еўрапейскага дэпартамента Міністэрства інфармацыі ўраду Польшчы ў Лондане (1945).

У чэрвені 1950 года Гедройц разам з Юзафам Чапскім, таксама выхадцам з Мінска, браў удзел ва ўстаноўчай канферэнцыі Кангрэса свабоды культуры ў Берліне.

Да канца жыцця пражываў у Францыі.

Памёр 14 верасня 2000 года ў г. Мезон-Лафіт (Францыя).

Літаратурная дзейнасць

Заснавальнік Літаратурнага Інстытута ў Рыме (1946), выдавец і галоўны рэдактар часопіса «Kultura» (з 1947). У кастрычніку 1947 года перанёс выдавецтва ў г. Мезон-Лафіт пад Парыжам і развіў шырокую выдавецкую дзейнасць, супрацоўнічаў з вядомымі польскімі публіцыстамі і пісьменнікамі-эмігрантамі, сярод якіх Юзаф Чапскі, Ежы Стэмпоўскі, Канстанты А. Яленскі, Юльюш Мерашэўскі, Чэслаў Мілаш, Вітольд Гамбровіч, Густаў Херлінг-Грудзінскі. У 1953 годзе ініцыяваў выданне серыі Бібліятэкі Культуры (ахоплівае літаратурныя творы і кнігі палітычнага характару, а таксама дзённікі), з 1962 года — заснавальнік паўгодніка Гістарычныя сшыткі (з 1972 года — квартальнік), матэрыялы якога датычаць найноўшай гісторыі Польшчы і Цэнтральнаеўрапейскіх краін.

Да верасня 2000 года было выдадзена 511 тамоў Бібліятэкі Культуры, у тым 132 нумары Гістарычных сшыткаў і 636 нумароў Культуры. Ежы Гедройц — член рэдакцыйнага калегіума часопіса расійскіх дысідэнтаў «Кантынент» і рэдакцыйнага савета ўкраінскага квартальніка «Віднова». Удзельнік шматлікіх, арганізаваных на Захадзе акцый у імя свабоды культуры.

Паслядоўна імкнуўся (на працягу 1950-х гг.) да наладжвання добрасуседскіх адносін паміж Польшчай і ўсходнімі суседзямі — Беларуссю, Літвой і Украінай — у перспектыве здабыцця гэтымі краінамі незалежнасці. Разам з Юліюшам Мерашэўскім тэарэтычна абаснаваў неабходнасць прызнання Польшчай межаў з гэтымі краінамі (Дактрына Гедройца). Ініцыятар і сябар створанага на пачатку 1982 года Фонду незалежнай дапамогі для польскай літаратуры і навукі. Аўтар шматлікіх артыкулаў і кнігі «Аўтабіяграфія на чатыры рукі» (апрацаванне Кшыштафа Помяна — 1994).

Узнагароды

Доктар honoris causa Ягелонскага ўніверсітэта (1991), універсітэта ў Фрыбургу (Швейцарыя), Уроцлаўскага ўніверсітэта (1998), Шчэцінскага ўніверсітэта (2000), а таксама ганаровы член Польскага гістарычнага таварыства (1991). Лаўрэат узнагароды Польскага ПЭН-Клуба (1989), узнагароды імя Св. Брата Альберта (1993), а таксама ўзнагароды часопіса «Палітыка» (1995) і ўзнагароды «Залатога Жазла» Фонда польскай культуры (1999).

Ваенныя адзнакі: Ордэн Ганаровага Легіёна (1938), Афіцэрскі Крыж Румынскай Кароны (1930), Кавалерскі Крыж Бельгійскай Кароны (1938), эстонскі Ордэн Белай Зоркі (1932)

Крытычна пазіраючы на адносіны, пануючыя ў Польшчы пасля 1989 г. адмовіўся прыняць вышэйшую польскую адзнаку — Ордэн Белага Арла. У 1996 г. адзначаны французскім Афіцэрскім Крыжам Ордэна Ганаровага Легіёна. У 1997 годзе атрымаў ганаровае грамадзянства Літвы, а ў 1998 годзе — Ордэн Гедзіміна.

Памяць

Сейм Польшчы абвясціў 2006 год годам Гедройца. 100-годдзе з дня нараджэння адзначалася пад эгідай ЮНЕСКА. У Мінску ў мікрараёне Брылевічы імем Гедройца названа вуліца. У Беларусі штогод уручаецца літаратурная прэмія імя Ежы Гедройца.

Літаратура

• «Год Ежы Гедройца 2006», Польскі інстытут (Мінск) пры падтрымцы МЗС Польшчы

Спасылкі

• Ежы Гедройц увасобіў у сабе лепшыя якасці польскага характару, якасці, якія калісьці ў поўнай меры мелі i беларусы (недаступная спасылка) // Уладыкоўская-Канаплянік, Л. Беларусь − Польша: история и перспективы сотрудничества / Материалы конференции, 2010