Перайсці да зместу

Ляхавічы: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўка
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
др →Вядомыя асобы: clean up, выдалена: ‎ з дапамогай AWB
 
(Не паказана 14 прамежкавых версій 10 удзельнікаў)
Радок 5: Радок 5:
|арыгінальная назва = Ляхавічы
|арыгінальная назва = Ляхавічы
|краіна = Беларусь
|краіна = Беларусь
|падначаленне =
|герб = Coat of Arms of Lachavichi, Belarus.svg
|сцяг =
|шырыня герба =
|шырыня сцяга =
|выява = Ляховичи.jpg
|подпіс = Брацкая магіла
|lat_dir = N|lat_deg = |lat_min = |lat_sec =
|lon_dir = E|lon_deg = |lon_min = |lon_sec =
|CoordAddon =
|CoordScale =
|памер карты краіны =
|памер карты вобласці =
|памер карты раёна =
|вобласць = Брэсцкая
|вобласць = Брэсцкая
|раён = Ляхавіцкі
|раён = Ляхавіцкі
|сельсавет =
|пасялковы савет =
|карта краіны =
|карта вобласці =
|карта раёна =
|унутранае дзяленне =
|від главы =
|глава =
|дата заснавання =
|першае згадванне = 1572
|першае згадванне = 1572
|ранейшыя назвы =
|ранейшыя назвы =
|статус з =
|статус з =
|плошча =
|від вышыні =
|вышыня цэнтра НП =
|афіцыйная мова =
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|насельніцтва = 10919
|крыніца насельніцтва = <ref name="2017-Estimate"/>
|год перапісу = 2017
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
|канфесійны склад =
|часавы пояс =
|DST =
|тэлефонны код = 1633
|паштовы індэкс = 225372
|паштовыя індэксы =
|аўтамабільны код = 1
|від ідэнтыфікатара =
|лічбавы ідэнтыфікатар =
|катэгорыя ў Commons = Liachavičy
|сайт = http://liahovichi.brest-region.by
|мова сайта = ru
|мова сайта 2 =
|мова сайта 3 =
|мова сайта 4 =
|мова сайта 5 =
|add1n =
|add1 =
|add2n =
|add2 =
|add3n =
|add3 =
|OpenStreetMap = 242978917
}}
}}
'''Ля́хавічы'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Liachavičy}}) — горад у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Ляхавіцкі раён|Ляхавіцкага раёна]], на [[рака Ведзьма|р. Ведзьма]]. За 225 км ад [[Брэст]]а. [[Станцыя Ляхавічы|Чыгуначная станцыя]] на лініі [[Баранавічы]] — [[Лунінец]]. Праз горад праходзіць дарога [[Брэст]] — [[Русінавічы (Ляхавіцкі раён)|Русінавічы]]. Насельніцтва 10&nbsp;919 чалавек (2017)<ref name="2017-Estimate"/>.
'''Ля́хавічы'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Liachavičy}}) — горад у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Ляхавіцкі раён|Ляхавіцкага раёна]], на рацэ [[Ведзьма (рака)|Ведзьма]]. За 225 км ад [[Брэст]]а. [[Ляхавічы (станцыя)|Чыгуначная станцыя]] на лініі [[Баранавічы]] — [[Лунінец]]. Праз горад праходзіць дарога [[Брэст]] — [[Русінавічы (Ляхавіцкі раён)|Русінавічы]]. Насельніцтва 10&nbsp;919 чалавек (2017)<ref name="2017-Estimate"/>.

{{змест злева}}


== Назва ==
== Назва ==
Тапоніма «Ляхавічы» пайшоў ад этноніма «ляхі» (ранейшая назва палякаў).
Тапонім «Ляхавічы», імаверна, утварыўся ад назвы першых пасяленцаў — [[Ляхі|ляхаў]] (раней гэтак называлі палякаў). Не адкідваецца і звязак з прозвішчамі Лях або Ляхаў. Увогуле, тапонімы з асновай «ляхі» сустракаюцца на ўсёй тэрыторыі Беларусі<ref name="KTSB"/>. Сама мянушка «лях/ляхі» з’явілася (з даследаванняў М. Турыянскага) у [[VII стагоддзе|VII]]—[[IX стагоддзе|IX ст.]] з міграцыяй у Польшчу яўрэяў з Заходняй Еўропы. Словы «ляхем-панем» у гаворцы яўрэяў з [[Іспанія|Іспаніі]] азначаюць чалавека, які займаецца вырошчваннем зерня жыта і грэчкі на хлеб, грэчкасея і абшарніка, вольнага гаспадара свайго двара, працаўніка на зямлі і набожнага чалавека, які пакінуў паганскія звычкі жыць хітрыкаю, рабаваннем, паляваннем і збіральніцтвам, прыняў Св. Хрост і адцураўся ад полігаміі.

У наваколлі Ляхавічаў асаблівая канцэнтрацыя тапонімаў, што паходзяць ад этнонімаў: Ятвезь, Лотва, Мазуркі, Русінавічы, Русіны, Жамойдзь, Літоўка, Літва, Дайнякі.

Не адкідваецца і звязак з прозвішчамі Лях або Ляхаў. Увогуле, тапонімы з асновай «ляхі» сустракаюцца на ўсёй тэрыторыі Беларусі<ref name="KTSB" />.

Назва «ляхаў» звязаная з племем ляхітаў, продкаў цяперашніх палякаў. Паводле іншай, больш экзатычнай версіі, мянушка «лях/ляхі» з’явілася (паводле даследаванняў [[М. Турыянскі|М. Турыянскага]]) у VII—IX ст. з міграцыяй у Польшчу яўрэяў з Заходняй Еўропы, разам са словам «ляхем-панем» у гаворцы яўрэяў з [[Іспанія|Іспаніі]].


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
Упершыню ўзгадваецца ([[XV]] ст.) ва «Устаўной грамаце аб заснаванні Тураўскай епіскапіі» як цэнтр воласці (маёнтку)<ref name="evkl"/><ref>Щапов, Я. И. Туровские уставы XIV в. о десятине // Археографический ежегодник за 1964 год / АН СССР, Отд-ние истории, Археографическая комиссия. — М.: Наука, 1965. — 393, [1] с. — С. 271—272.</ref>. У 1-й пал. [[XVI]] ст. мясцовасць знаходзілася ва ўладанні [[Гаштольды|Гаштольдаў]], з [[1551]] г. — [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]].
Упершыню згадана ў фальсіфікаванай ў XV ст. «Устаўнай грамаце пра заснаванне Тураўскай епіскапіі» ад імя вялікага князя кіеўскага [[Уладзімір Святаславіч|Уладзіміра Святаславіча]] як цэнтр воласці<ref name="evkl"/><ref>Щапов, Я. И. Туровские уставы XIV в. о десятине // Археографический ежегодник за 1964 год / АН СССР, Отд-ние истории, Археографическая комиссия. — М.: Наука, 1965. — 393, [1] с. — С. 271—272.</ref>. У 1-й палове XVI ст. цэнтр вялікага маёнтка [[Гаштольды|Гаштольдаў]], з 1551 гоада вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]].


З [[1572]] г. Ляхавічамі валодалі [[Ян Хадкевіч|Я. Хадкевіч]] і яго нашчадкі, якія з канца [[XVI]] ст. пачалі звацца «графамі на Ляхавічах». У канцы [[XVI]] ст. тут збудавалі [[Ляхавіцкі замак|мураваны замак]]. У [[XVII]] ст. Ляхавічы атрымалі статус мястэчка<ref name="EHB"/>, уваходзілі ў [[Наваградскі павет]]. Узімку [[1595]]—[[1596]] гг. казацкія загоны С. Налівайкі і М. Шавулы беспаспяхова штурмавалі фартыфікацыю<ref name="evkl"/>. У [[1635]] г. праз дынастычны шлюб паселішча перайшло да [[Сапегі|Сапегаў]]. Станам на [[1635]] г. тут было 215 [[дым (адзінка падаткаабкладання)|дымоў]]<ref name="evkl"/>.
З 1572 годзе Ляхавічамі валодалі [[Ян Хадкевіч|Я. Хадкевіч]] і яго нашчадкі, якія з канца [[XVI]] ст. пачалі звацца «графамі на Ляхавічах». У канцы [[XVI]] ст. тут збудавалі [[Ляхавіцкі замак|мураваны замак]]. У [[XVII]] ст. Ляхавічы атрымалі статус мястэчка<ref name="EHB"/>, уваходзілі ў [[Наваградскі павет]]. Узімку [[1595]]—[[1596]] гг. казацкія загоны С. Налівайкі і М. Шавулы беспаспяхова штурмавалі фартыфікацыю<ref name="evkl"/>. У [[1635]] г. праз дынастычны шлюб паселішча перайшло да [[Сапегі|Сапегаў]]. Станам на [[1635]] г. тут было 215 [[дым (адзінка падаткаабкладання)|дымоў]]<ref name="evkl"/>.


У часы [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайны]] ([[1654]]—[[1667]]) у [[1660]] [[Маскоўская дзяржава|маскоўскі ваявода]] Хаванскі 6 месяцаў трымаў у аблозе Ляхавіцкі замак, аднак не здолеў яго захапіць. У [[18 стагоддзе|XVIII ст.]] мястэчка перайшло ў валоданне [[Масальскія|Масальскіх]]. У [[1775]] сойм Рэчы Паспалітай перавёў Ляхавічы ў дзяржаўны скарб. У [[1791]] места ўвайшло ў [[Случарэцкі павет]].
У часы [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайны]] (1654—1667) у 1660 годзе маскоўскі ваявода Хаванскі 6 месяцаў трымаў у аблозе Ляхавіцкі замак, аднак не здолеў яго захапіць. У [[18 стагоддзе|XVIII ст.]] мястэчка перайшло ў валоданне [[Масальскія|Масальскіх]]. У 1775 годзе сойм Рэчы Паспалітай перавёў Ляхавічы ў дзяржаўны скарб. У 1791 годзе места ўвайшло ў [[Случарэцкі павет]].


У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Ляхавічы апынуліся ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе з [[1795]] сталі цэнтрам воласці Слуцкага павета [[Мінская губерня|Мінскай губерні]].
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Ляхавічы апынуліся ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе з 1795 года сталі цэнтрам воласці Слуцкага павета [[Мінская губерня|Мінскай губерні]].


Будова лініі [[Палескія чыгункі|Палескіх чыгунак]] ([[Сарны]] — [[Вільня]]) у [[1880-я]] дала штуршок эканамічнаму развіццю Ляхавічаў. Станам на кан. [[19 стагоддзе|XIX ст.]] у мястэчку было 155 двароў, царква, сінагога, 6 яўрэйскіх малітоўных дамоў, школа, бальніца, гаршковы завод, 30 крамаў, 3 карчмы, 3 кірмашы, праводзіліся штотыднёвыя таргі<ref name="academic"/>. На [[1900]] — мелася паштовая станцыя, працавала 91 дробнае прамысловае прадпрыемства.
Будова лініі [[Палескія чыгункі|Палескіх чыгунак]] ([[Сарны]] — [[Вільня]]) у 1880-я гады дала штуршок эканамічнаму развіццю Ляхавічаў. Станам на кан. XIX ст. у мястэчку было 155 двароў, царква, сінагога, 6 яўрэйскіх малітоўных дамоў, школа, бальніца, гаршковы завод, 30 крам, 3 карчмы, 3 кірмашы, праводзіліся штотыднёвыя таргі<ref name="academic"/>. На 1900 — мелася паштовая станцыя, працавала 91 дробнае прамысловае прадпрыемства.


<center><gallery caption="Даўнія графічныя выявы Ляхавічаў" widths=150 heights=150>
<center><gallery widths="150" heights="150" caption="Даўнія графічныя выявы Ляхавічаў">
Выява:Osada Liahovich 1660.jpg|«Аблога Ляхавіцкага замка», [[1660]]
Выява:Osada Liahovich 1660.jpg|«Аблога Ляхавіцкага замка», 1660
Выява:Lachowicze1.jpg|Фартыфікацыя, [[чарцёж|прарысоўка]] з плану аблогі
Выява:Lachowicze1.jpg|Фартыфікацыя, [[чарцёж|прарысоўка]] з плану аблогі
Выява:Kasakoŭski Manor in Lachavičy.jpg|Сядзіба Касакоўскіх
Выява:Kasakoŭski Manor in Lachavičy.jpg|Сядзіба Касакоўскіх
Радок 95: Радок 42:
У [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] Ляхавічы знаходзіліся ў прыфрантавой паласе. [[18 лютага]] [[1918]] мястэчка занялі нямецкія войскі, увосень таго ж года — бальшавікі, [[17 красавіка]] [[1919]] — польскія войскі, у ліпені [[1920]] — зноў бальшавікі.
У [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] Ляхавічы знаходзіліся ў прыфрантавой паласе. [[18 лютага]] [[1918]] мястэчка занялі нямецкія войскі, увосень таго ж года — бальшавікі, [[17 красавіка]] [[1919]] — польскія войскі, у ліпені [[1920]] — зноў бальшавікі.


Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Ляхавічы апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], дзе сталі цэнтрам гміны Баранавіцкага павета [[Навагрудскае ваяводства, 1919—1939|Навагрудскага ваяводства]]. [[27 чэрвеня]] [[1931]] паселішча зноў атрымала статус [[горад]], адначасна да яго далучылі населеныя пункты з аднайменнай гміны — вёску Малая Лотва і чыгуначнаю станцыю Ведзма<ref name="sejm"/>.
Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Ляхавічы апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе сталі цэнтрам гміны Баранавіцкага павета [[Навагрудскае ваяводства (Польшча)|Навагрудскага ваяводства]]. [[27 чэрвеня]] [[1931]] паселішча зноў атрымала статус [[горад]], адначасна да яго далучылі населеныя пункты з аднайменнай гміны — вёску Малая Лотва і чыгуначнаю станцыю Ведзма<ref name="sejm"/>.


У [[1939]] Ляхавічы ўвайшлі ў [[БССР]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[24 чэрвеня]] [[1941]] да [[6 ліпеня]] [[1944]] места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.
У [[1939]] Ляхавічы ўвайшлі ў [[БССР]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[24 чэрвеня]] [[1941]] да [[6 ліпеня]] [[1944]] места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.
Радок 152: Радок 99:


== Насельніцтва ==
== Насельніцтва ==
{{Wikidata/Population}}
<div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">
[[Файл:Ляхавічы чыгуначная станцыя.jpg|злева|міні|Чыгуначная станцыя «Ляхавічы»]]
<center><timeline>
ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27
PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = late
Colors =
id:linegrey2 value:gray(0.9)
id:linegrey value:gray(0.7)
id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8)
id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6)
DateFormat = yyyy
Period = from:0 till:12000
ScaleMajor = unit:year increment:2000 start:0 gridcolor:linegrey
ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2
PlotData =
color:cobar width:15
bar:2006 from:0 till:11600
bar:2008 from:0 till:11700
bar:2016 from:0 till:10902
bar:2017 from:0 till:10919
TextData=
fontsize:10px pos:(10,195)
text:
</timeline></center>
</div>

* [[XXI стагоддзе]]: [[2006]] — 11,6 тыс. чал.; [[2008]] — 11,7 тыс. чал.; [[2016]] — 10&nbsp;902 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 10&nbsp;919 чал.<ref name="2017-Estimate"/>


== Эканоміка ==
== Эканоміка ==
Радок 215: Радок 136:


== Вядомыя асобы ==
== Вядомыя асобы ==
{{main|Вядомыя асобы Ляхавічаў}}
* [[Джозеф Бройдзі]] (1877—1937) — [[кампазітар]] і [[дырыжор]]
* [[Джозеф Бройдзі]] (1877—1937) — [[кампазітар]] і [[дырыжор]]
* [[Фёдар Еўлашоўскі]] (1546—1616) — [[ВКЛ|вялікалітоўскі]] грамадскі дзеяч, мемуарыст
* [[Фёдар Еўлашоўскі]] (1546—1616) — [[ВКЛ|вялікалітоўскі]] грамадскі дзеяч, мемуарыст
Радок 228: Радок 150:
* [[Гарады Беларусі]]
* [[Гарады Беларусі]]


== Зноскі ==
== Заўвагі ==
{{Reflist|refs=
{{Reflist|refs=
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
Радок 237: Радок 159:
<ref name="academic">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/63248/Ляховичи Ляховичи] // {{Крыніцы/ЭСБЕ}}</ref>
<ref name="academic">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/63248/Ляховичи Ляховичи] // {{Крыніцы/ЭСБЕ}}</ref>
<ref name="sejm">[http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU19310560448&type=2 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 czerwca 1931 r. o zaliczeniu osady (miasteczka) Lachowicze w powiecie baranowickim, województwie nowogródzkiem w poczet miast i włączeniu do nowoutworzonego miasta niektórych osiedli, Dz. U. Nr 56, poz. 448] {{ref-pl}}</ref>
<ref name="sejm">[http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU19310560448&type=2 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 czerwca 1931 r. o zaliczeniu osady (miasteczka) Lachowicze w powiecie baranowickim, województwie nowogródzkiem w poczet miast i włączeniu do nowoutworzonego miasta niektórych osiedli, Dz. U. Nr 56, poz. 448] {{ref-pl}}</ref>
<ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref>
<ref name="TEB">Ляховичи // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>
<ref name="TEB">Ляховичи // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>
<ref name="KChB-1">{{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі, 2008|к}} С. 207.</ref>
<ref name="KChB-1">{{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі, 2008|к}} С. 207.</ref>
<ref name="KChB-2">{{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі, 2008|к}} С. 433.</ref>
<ref name="KChB-2">{{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі, 2008|к}} С. 433.</ref>
}}
}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Ляхавічы|446}}


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Liachavičy|Ляхавічы}}
{{Commonscat-inline|Liachavičy|Ляхавічы}}
{{OSM relation|6722260|Ляхавічы}}
{{OSM relation|6722260|Ляхавічы}}
* [http://lyahovichi.by Cайт горада Ляхавічы]
* [http://lyahovichi.by Сайт горада Ляхавічы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130820121541/http://lyahovichi.by/ |date=20 жніўня 2013 }}
* [http://lves.by Cайт газеты «Ляхавіцкі веснік»]
* [http://lves.by Сайт газеты «Ляхавіцкі веснік»]


{{Ляхавіцкі раён}}
{{Ляхавіцкі раён}}
{{Брэсцкая вобласць}}
{{Брэсцкая вобласць}}
{{Бібліяінфармацыя}}


[[Катэгорыя:Ляхавічы| ]]
[[Катэгорыя:Ляхавічы| ]]

Актуальная версія на 23:01, 30 мая 2024

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Ляхавічы (значэнні).
Горад
Ляхавічы
Герб
Герб
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Першая згадка
Вышыня цэнтра
180 ± 1 м
Насельніцтва
  • ▼10 605 чал. (1 студзеня 2024)[1]
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1633
Паштовыя індэксы
225372
Аўтамабільны код
1
СААТА
1250501000
Афіцыйны сайт
Ляхавічы на карце Беларусі ±
Ляхавічы (Беларусь)
Ляхавічы
Ляхавічы (Брэсцкая вобласць)
Ляхавічы

Ля́хавічы[2] (трансліт.: Liachavičy) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Ляхавіцкага раёна, на рацэ Ведзьма. За 225 км ад Брэста. Чыгуначная станцыя на лініі Баранавічы — Лунінец. Праз горад праходзіць дарога Брэст — Русінавічы. Насельніцтва 10 919 чалавек (2017)[3].

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Тапоніма «Ляхавічы» пайшоў ад этноніма «ляхі» (ранейшая назва палякаў).

У наваколлі Ляхавічаў асаблівая канцэнтрацыя тапонімаў, што паходзяць ад этнонімаў: Ятвезь, Лотва, Мазуркі, Русінавічы, Русіны, Жамойдзь, Літоўка, Літва, Дайнякі.

Не адкідваецца і звязак з прозвішчамі Лях або Ляхаў. Увогуле, тапонімы з асновай «ляхі» сустракаюцца на ўсёй тэрыторыі Беларусі[4].

Назва «ляхаў» звязаная з племем ляхітаў, продкаў цяперашніх палякаў. Паводле іншай, больш экзатычнай версіі, мянушка «лях/ляхі» з’явілася (паводле даследаванняў М. Турыянскага) у VII—IX ст. з міграцыяй у Польшчу яўрэяў з Заходняй Еўропы, разам са словам «ляхем-панем» у гаворцы яўрэяў з Іспаніі.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Упершыню згадана ў фальсіфікаванай ў XV ст. «Устаўнай грамаце пра заснаванне Тураўскай епіскапіі» ад імя вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Святаславіча як цэнтр воласці[5][6]. У 1-й палове XVI ст. цэнтр вялікага маёнтка Гаштольдаў, з 1551 гоада вялікага князя Жыгімонта Аўгуста.

З 1572 годзе Ляхавічамі валодалі Я. Хадкевіч і яго нашчадкі, якія з канца XVI ст. пачалі звацца «графамі на Ляхавічах». У канцы XVI ст. тут збудавалі мураваны замак. У XVII ст. Ляхавічы атрымалі статус мястэчка[7], уваходзілі ў Наваградскі павет. Узімку 1595—1596 гг. казацкія загоны С. Налівайкі і М. Шавулы беспаспяхова штурмавалі фартыфікацыю[5]. У 1635 г. праз дынастычны шлюб паселішча перайшло да Сапегаў. Станам на 1635 г. тут было 215 дымоў[5].

У часы Трынаццацігадовай вайны (1654—1667) у 1660 годзе маскоўскі ваявода Хаванскі 6 месяцаў трымаў у аблозе Ляхавіцкі замак, аднак не здолеў яго захапіць. У XVIII ст. мястэчка перайшло ў валоданне Масальскіх. У 1775 годзе сойм Рэчы Паспалітай перавёў Ляхавічы ў дзяржаўны скарб. У 1791 годзе места ўвайшло ў Случарэцкі павет.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Ляхавічы апынуліся ў Расійскай імперыі, дзе з 1795 года сталі цэнтрам воласці Слуцкага павета Мінскай губерні.

Будова лініі Палескіх чыгунак (Сарны — Вільня) у 1880-я гады дала штуршок эканамічнаму развіццю Ляхавічаў. Станам на кан. XIX ст. у мястэчку было 155 двароў, царква, сінагога, 6 яўрэйскіх малітоўных дамоў, школа, бальніца, гаршковы завод, 30 крам, 3 карчмы, 3 кірмашы, праводзіліся штотыднёвыя таргі[8]. На 1900 — мелася паштовая станцыя, працавала 91 дробнае прамысловае прадпрыемства.

  • Даўнія графічныя выявы Ляхавічаў
  • «Аблога Ляхавіцкага замка», 1660
    «Аблога Ляхавіцкага замка», 1660
  • Фартыфікацыя, прарысоўка з плану аблогі
    Фартыфікацыя, прарысоўка з плану аблогі
  • Сядзіба Касакоўскіх
    Сядзіба Касакоўскіх
  • Мячэт
    Мячэт

У Першую сусветную вайну Ляхавічы знаходзіліся ў прыфрантавой паласе. 18 лютага 1918 мястэчка занялі нямецкія войскі, увосень таго ж года — бальшавікі, 17 красавіка 1919 — польскія войскі, у ліпені 1920 — зноў бальшавікі.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Ляхавічы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. 27 чэрвеня 1931 паселішча зноў атрымала статус горад, адначасна да яго далучылі населеныя пункты з аднайменнай гміны — вёску Малая Лотва і чыгуначнаю станцыю Ведзма[9].

У 1939 Ляхавічы ўвайшлі ў БССР. У Другую сусветную вайну з 24 чэрвеня 1941 да 6 ліпеня 1944 места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

  • Места на старых фатаздымках
  • Стары касцёл пасля перабудовы ў царкву, знішчаны бальшавікамі ў 1960-я
    Стары касцёл пасля перабудовы ў царкву, знішчаны бальшавікамі ў 1960-я
  • Новы касцёл (цяпер паліклініка)
    Новы касцёл (цяпер паліклініка)
  • Новы касцёл, галоўны фасад
    Новы касцёл, галоўны фасад
  • Новы касцёл, інтэр’ер
    Новы касцёл, інтэр’ер

Клімат

[правіць | правіць зыходнік]
Клімат Ляхавічаў
Паказчык Сту Лют Сак Кра Май Чэр Ліп Жні Вер Кас Ліс Сне Год
Сярэдні максімум, °C −3,2 −1,7 3,0 11,7 18,6 21,9 22,9 22,4 17,4 11,0 4,0 −0,5 10,6
Сярэдняя тэмпература, °C −6,2 −4,9 −0,7 6,9 13,0 16,6 17,7 17,1 12,6 7,2 1,6 −3 6,5
Сярэдні мінімум, °C −9,1 −8,1 −4,4 2,1 7,5 11,3 12,6 11,8 7,9 3,5 −0,7 −5,5 2,4
Норма ападкаў, мм 36 27 34 41 57 84 81 68 57 47 47 42 621
Крыніца: Climate-Data.org

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
Год Колькасць
1897 5 000
1939 5 100
1959 4 500
1995 12 000
Год Колькасць
2006 11 600
2008 11 700
2009 10 997
2016 10 902 [10]
Год Колькасць
2017 10 919 [11]
2019 10 701
2020 10 700 [12]
2021 10 607 [13]
Год Колькасць
2022 10 584 [14]
2023 10 613 [15]
2024 10 605 [1]
Чыгуначная станцыя «Ляхавічы»

Эканоміка

[правіць | правіць зыходнік]

Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай (ДЛГУ «Ляхавіцкі лясгас»), харчовай (ААТ «Ляхавіцкі кансервавы завод», ПГУП «Ляхавіцкі кааппрам», СААТ «Ляхавіцкі малочны завод»), будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, ААТ «Ляхавіцкі льнозавод». Чатыры будаўнічыя арганізацыі. Гасцініца.

Адукацыя і культура

[правіць | правіць зыходнік]

3 сярэднія школы, 4 дзіцячыя дашкольныя ўстановы, 5 культурна-асветніцкіх арганізацый, 12 аб’ектаў гісторыка-культурнага прызначэння. Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1992). Ляхавіцкі дзяржаўны аграрны каледж.

Турыстычная інфармацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Спыніцца можна ў гарадскай гасцініцы[16].

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]

Страчаная спадчына

[правіць | правіць зыходнік]
  • Гаспадарчы двор Тызенгаўзаў-Патоцкіх (XVIII—XX ст.)
  • Замак (XV—XVIII стст.)
  • Капліца Св. Ганны (XVI—XX ст.)
  • Касцёл Св. Войцеха (XV ст.)
  • Касцёл Узвышэння Св. Крыжа[18] (XVII ст.)
  • Лецішча Патоцкіх «Рэпіхава» (XIX ст.)
  • Мячэць (1815)
  • Сінагога «Вялікая» (XVI—XX ст.)
  • Сядзіба «Гажэвічы»
  • Сядзіба Касакоўскіх (XVIII ст.)
  • Сядзіба Бохвіцаў (XVIII ст.)
  • Сядзіба Масальскіх (XIX ст.)
  • Палац Сапегаў-Ябланоўскіх (XVIII ст.)
  • Факторыя «Голдавічы» (XV—XX ст.)

Вядомыя асобы

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Ляхавічаў

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Заўвагі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
  2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
  3. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  4. ↑ к // Краткий топонимический словарь Белоруссии / В. А. Жучкевич. — Минск: Издательство Белорусского государственного университета, 1974. — 447 с. — 12 700 экз. С. 218.
  5. ↑ а б в Ляхавічы // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 239. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
  6. ↑ Щапов, Я. И. Туровские уставы XIV в. о десятине // Археографический ежегодник за 1964 год / АН СССР, Отд-ние истории, Археографическая комиссия. — М.: Наука, 1965. — 393, [1] с. — С. 271—272.
  7. ↑ Ляхавічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 432 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 430.
  8. ↑ Ляховичи // Ляхавічы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
  9. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 czerwca 1931 r. o zaliczeniu osady (miasteczka) Lachowicze w powiecie baranowickim, województwie nowogródzkiem w poczet miast i włączeniu do nowoutworzonego miasta niektórych osiedli, Dz. U. Nr 56, poz. 448 (польск.)
  10. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2016.
  11. ↑ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017.
  12. ↑ Численность населения на 1 января 2020 г. по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2020.
  13. ↑ Численность населения на 1 января 2021 г. и среднегодовая численность населения за 2020 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2021.
  14. ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
  15. ↑ Численность населения на 1 января 2023 г. и среднегодовая численность населения за 2022 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2023.
  16. ↑ Ляховичи // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. — ISBN 978-985-11-0384-9.
  17. ↑ к // Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; фатограф А. Л. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2008. — 488 с. — ISBN 978-985-11-0395-5. С. 207.
  18. ↑ к // Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; фатограф А. Л. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2008. — 488 с. — ISBN 978-985-11-0395-5. С. 433.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Ляхавічы // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 446. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ляхавічы&oldid=4767299"