Тыгр: Розніца паміж версіямі

	Тыгр
	; Каралеўскі тыгр (Panthera tigris tigris)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Жывёлы
Падцарства:	Эўметазоі
Без рангу:	Двухбакова-сіметрычныя
Без рангу:	Другаснаротыя
Тып:	Хордавыя
Падтып:	Пазваночныя
Інфратып:	Сківічнаротыя
Надклас:	Чацвераногія
Клас:	Млекакормячыя
Падклас:	Звяры
Інфраклас:	Плацэнтарныя
Надатрад:	Laurasiatheria
Атрад:	Драпежныя
Падатрад:	Feloidea
Сямейства:	Кашэчыя
Падсямейства:	Pantherinae
Род:	Пантэры
Від:	Тыгр
Міжнародная навуковая назва
	Panthera tigris Linnaeus, 1758
Сінонімы
	Felis tigris ; Felis virgata (1815); Tigris regalis (1867); *Tigris striatus (1858);
Падвіды
	гл. тэкст
Арэал
Ахоўны статус
	Выміраючыя віды; IUCN 3.1 Endangered : / 15955
ITIS	183805
NCBI	9694
EOL	328674
FW	90651

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 12:53, 9 снежня 2023

Тыгр (Panthera tigris) — драпежная жывёла з сямейства кашачых. Тыгр займае ганаровае месца сярод буйных драпежнікаў.

Апісанне

Два асноўныя і самыя буйныя падвіды тыгра — індыйскі (бенгальскі) і амурскі (сібірскі) — маса самцоў складае 180—275 кг, але ў асобных выпадках маса можа перавышаць 300 кг. Даўжыня цела тыгра без хваста ў залежнасці ад падвіду вагаецца ад 1,4 да 2,8 м, хваста ад 60 да 110 см. Вышыня ў карку да 1,15 м. Звычайны дарослы самец у прыродзе важыць у сярэднім 200—240 кг (бенгальскі каля 220 кг, амурскі каля 225 кг, бенгальскі ў паўночнай Індыі і Непале каля 240 кг) пры даўжыні цела 2,9 — 3 м разам з хвастом і ў карку 95 — 102 см. Маса самак складае 100—180 кг, у асобных выпадках да 200 кг. Сярэдняя — 130—150 кг пры даўжыні цела карацей чым у самца на 30 — 45 см.

Амурскі тыгр у параўнанні з чалавекам ростам 183 см.

Паўднёва-кітайскі тыгр у параўнанні з чалавекам ростам 183 см.

Самкі ў сярэднім меншыя за самцоў, прадстаўнікі паўночных відаў тыграў буйнейшыя за паўднёвых.

Распаўсюджанне

Тыгр — від выключна азіяцкі. Яшчэ некалькі стагоддзяў назад вобласць яго рассялення дасягала Казахстана і Паўночнага Ірана. Цяпер на большай частцы ранейшага арэала тыгры знішчаныя; найбольшыя папуляцыі захаваліся ў Індыі і Індакітаі. У межах Расіі невялікая папуляцыя тыграў жыве толькі на Далёкім Усходзе, у Прыморскім краі. Сёння сустрэць тыгра ў яго натуральным жыццёвым асяроддзі — вялікая рэдкасць.

Агульнае пагалоўе віду ў прыродзе ацэньваюць у 4000-6500 асобін.

Экалогія

Тыгры насяляюць розныя мясціны, уключаючы мангравыя балоты і бамбукавыя гушчары ў тропіках, густыя лясы ў халаднейшых абласцях, голыя камяністыя сопкі і тайгу на поўначы. У гарах яны падымаюцца вышэй 3000 м над узроўнем мора. У залежнасці ад дастатку мясцовай фаўны, індывідуальная паляўнічая тэрыторыя аднаго дарослага тыгра займае ад 200 да 3000 км2.

Здабычай тыгру служаць капытныя (дзікі, алені, казулі) і шмат якія іншыя жывёлы, уключаючы малпаў, чарапах, неядавітых змей, рыбу, крабаў, жаб і насякомых.

Размнажэнне

Калі не лічыць шлюбнага сезона і перыяду матчынага догляду патомства, у тыграў адзіночны спосаб жыцця. Спараванне адбываецца без асобай сезоннасці, але часцей за ўсё зімою. Цяжарнасць працягваецца 102—106 дзён. Тыгрыца нараджае, звычайна, раз на 2 гады. У адным кодле звычайна па 2-4 тыграня. Дзіцяняты жывуць з маці першыя 2-3 гады. Палавая сталасць надыходзіць у 3-4 гады ў самак і ў 4-5 гадоў у самцоў, хаця ў заапарках дапускаюць да размнажэння і двухгадовых. За ўсё сваё жыццё самка прыносіць 10-20 тыгранят, з якіх выжывае меншая частка. Пражыць тыгр можа да 26 гадоў.

Спосаб жыцця

Тыгры маюць спосаб жыцця адзіночак, яны трымаюцца пэўнай тэрыторыі лесу, якую пільна ахоўваюць ад тыграў-суседзяў. Гэта актыўныя драпежнікі, якія не ядуць трупаў. Тыгр аддае перавагу свежаму мясу і палюе звычайна на капытных сярэдняга памеру — аленяў, казуль, дзікоў. Галоўны вораг тыгра — голад. Кожная асобіна патрабуе вялікіх паляўнічых угоддзяў. Многія тыгры гінуць праз недахопу ежы ці праз вострую канкурэнцыю за паляўнічыя ўчасткі. Звычайна тыгры пазбягаюць людных месцаў і не спакушаюцца лёгкай здабычай накшталт свойскай жывёлы. І толькі там, дзе людзі выцясняюць тыграў з іх тэрыторыі, яны могуць нападаць на буйвалаў, нават коз і сабак у будках.

Тыгры-людаеды

Параненыя і старыя звяры, няздольныя паляваць на хуткіх аленяў, могуць зрабіцца людаедамі. У мінулыя стагоддзі, калі колькасць тыграў была вялікай, у Індыі выпадкі людаедства фіксавалі нярэдка. Сёння людаеды толькі каля 3 тыграў з 1000.

Тыгр у культуры

У міфаэпічных уяўленнях жыхароў Сярэдняй Азіі і Індакітая тыгр часта выступае як цар звяроў і гаспадар лесу. У Паўднёва-Усходняй Азіі вядомы як дух гор і пячор. У Кітаі тыгр шанаваўсяся не толькі як цар звяроў, але і як пострах дэманаў (у прыватнасці тых, якія прыносілі хваробы). Вялікія чараўнікі, якія застрашвалі дэманаў, часта маляваліся седзячы на тыгры. Каракалпакскія жанчыны лічылі, што пазбавіцца бясплоднасці можна смакаваннем кавалачка тыгрынага мяса, ушаноўваннем яго слядоў, скокамі праз яго скуру. Узбекскія жанчыны акружалі асабістай пашанай паляўнічага, які забіў тыгра.

У міфалогіях распаўсюджаны вобраз тыгра-пярэваратня. Ад шлюбу жанчыны з тыграм вядуць свой радавод многія плямёны. «Тыгрыныя» назвы некаторых індыйскіх народаў, эпітэты ўзору «чалавек-тыгр» дазваляюць казаць пра старажытнае ўшанаванне тыгра як татэмнай жывёлы. У Кітаі вобраз белага тыгра суадносіўся з захадам, восенню і зямной стыхіяй, часам з тыграм суадносіўся пэўны месяц года. У хрысціянстве тыгр разглядваўся як эмблема Хрыста. Тыгр у бамбукавым гаі сімвалізуе ў японскай традыцыі чалавецтва, апантанае злом.

Падвіды

Вылучаюць дзевяць падвідаў тыграў, тры з якіх ужо вымерлі:

Сібірскі, Амурскі, Усурыйскі, або Маньчжурскі тыгр^[1] (Panthera tigris altaica)
Паўднёвакітайскі тыгр (Panthera tigris amoyensis)
†Балійскі тыгр (Panthera tigris balica)
Індакітайскі тыгр (Panthera tigris corbetti)
Малайскі тыгр (Panthera tigris jacksoni)
Суматрыйскі тыгр (Panthera tigris sumatrae)
†Яванскі тыгр (Panthera tigris sondaica)
Бенгальскі тыгр, Індыйскі тыгр, або Каралеўскі тыгр (Panthera tigris tigris)
†Каспійскі тыгр, Персідскі тыгр, Туранскі тыгр (Panthera tigris virgata)

Зноскі

↑ zviazda.by

Спасылкі

[1] zviazda.by

[1]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-{{значэнні|Спасылка=Тыгр, значэнні}}
+{{значэнні}}
 {{Таксон
 | name = Тыгр
@@ Радок 30: / Радок 30: @@
 == Апісанне ==
-Двума асноўнымі і самымі буйнымі падвідамі тыгра з'яўляюцца індыйскі (бенгальскі) і амурскі (сібірскі) — маса самцоў складае 180—275 кг, але ў асобных выпадках маса можа перавышаць 300 кг. Даўжыня цела тыгра без хваста ў залежнасці ад падвіду вагаецца ад 1,4 да 2,8 м, хваста ад 60 да 110 см. Вышыня ў карку да 1,15 м. Звычайны дарослы самец у прыродзе важыць у сярэднім 200—240 кг (бенгальскі каля 220 кг, амурскі каля 225 кг, бенгальскі ў паўночнай Індыі і Непале каля 240 кг) пры даўжыні цела 2,9 — 3 м разам з хвастом і ў карку 95 — 102 см. Маса самак складае 100—180 кг, у асобных выпадках да 200 кг. Сярэдняя — 130—150 кг пры даўжыні цела карацей чым у самца на 30 — 45 см.
+Два асноўныя і самыя буйныя падвіды тыгра — індыйскі (бенгальскі) і амурскі (сібірскі) — маса самцоў складае 180—275 кг, але ў асобных выпадках маса можа перавышаць 300 кг. Даўжыня цела тыгра без хваста ў залежнасці ад падвіду вагаецца ад 1,4 да 2,8 м, хваста ад 60 да 110 см. Вышыня ў карку да 1,15 м. Звычайны дарослы самец у прыродзе важыць у сярэднім 200—240 кг (бенгальскі каля 220 кг, амурскі каля 225 кг, бенгальскі ў паўночнай Індыі і Непале каля 240 кг) пры даўжыні цела 2,9 — 3 м разам з хвастом і ў карку 95 — 102 см. Маса самак складае 100—180 кг, у асобных выпадках да 200 кг. Сярэдняя — 130—150 кг пры даўжыні цела карацей чым у самца на 30 — 45 см.
 [[Файл:Sib-007.gif|left|thumb|140px|[[Амурскі тыгр]] у параўнанні з чалавекам ростам 183 см.]]
 [[Файл:Ben-007.gif|left|thumb|140px| [[Паўднёва-кітайскі тыгр]] у параўнанні з чалавекам ростам 183 см.]]
-Самкі ў сярэднім менш за самцоў, прадстаўнікі паўночных відаў тыграў буйнейшыя за паўднёвых.
+Самкі ў сярэднім меншыя за самцоў, прадстаўнікі паўночных відаў тыграў буйнейшыя за паўднёвых.
 == Распаўсюджанне ==
-Тыгр — [[від, біялогія|від]] выключна азіяцкі. Яшчэ некалькі стагоддзяў назад вобласць яго рассялення дасягала [[Казахстан]]а і Паўночнага [[Іран]]а. Цяпер на большай частцы ранейшага арэала тыгры знішчаныя; найбольшыя папуляцыі захаваліся ў [[Індыя|Індыі]] і Індакітаі. У межах Расіі невялікая папуляцыя тыграў маецца толькі на Далёкім Усходзе, у [[Прыморскі край|Прыморскім краі]]. Сёння сустрэць тыгра у якой натуральным асяроддзі жыцця — вялікая рэдкасць.
+Тыгр — [[Біялагічны від|від]] выключна азіяцкі. Яшчэ некалькі стагоддзяў назад вобласць яго рассялення дасягала [[Казахстан]]а і Паўночнага [[Іран]]а. Цяпер на большай частцы ранейшага арэала тыгры знішчаныя; найбольшыя папуляцыі захаваліся ў [[Індыя|Індыі]] і [[Індакітай|Індакітаі]]. У межах Расіі невялікая папуляцыя тыграў жыве толькі на Далёкім Усходзе, у [[Прыморскі край|Прыморскім краі]]. Сёння сустрэць тыгра ў яго натуральным жыццёвым асяроддзі — вялікая рэдкасць.
 Агульнае пагалоўе віду ў прыродзе ацэньваюць у 4000-6500 асобін.
 == Экалогія ==
-Тыгры засяляюць розныя месцапражыванні, уключаючы [[мангравыя балоты]] і [[бамбукавыя]] гушчары ў [[Тропікі|тропіках]], густыя лясы ў больш прахалодных абласцях, голыя камяністыя [[Сопка|сопкі]] і [[Тайга|тайгу]] на поўначы. У гарах яны падымаюцца вышэй за 3000 м над [[Узровень мора|узроўнем мора]]. У залежнасці ад дастатку мясцовай фаўны, індывідуальная паляўнічая тэрыторыя аднаго дарослага тыгра займае ад 200 да 3000 км2.
+Тыгры насяляюць розныя мясціны, уключаючы [[мангравыя балоты]] і [[бамбукавыя]] гушчары ў [[Тропікі|тропіках]], густыя лясы ў халаднейшых абласцях, голыя камяністыя [[Сопка|сопкі]] і [[Тайга|тайгу]] на поўначы. У гарах яны падымаюцца вышэй 3000 м над [[Узровень мора|узроўнем мора]]. У залежнасці ад дастатку мясцовай фаўны, індывідуальная паляўнічая тэрыторыя аднаго дарослага тыгра займае ад 200 да 3000 км2.
-Здабычай тыгру служаць капытныя (дзікі, алені, казулі) і шматлікія іншыя жывёлы, уключаючы [[малпы|малпаў]], [[чарапахі|чарапах]], неядавітых [[змеі|змей]], рыбу, крабаў, [[жабы|жаб]] і [[насякомыя|насякомых]].
+Здабычай тыгру служаць капытныя (дзікі, алені, казулі) і шмат якія іншыя жывёлы, уключаючы [[малпы|малпаў]], [[чарапахі|чарапах]], неядавітых [[змеі|змей]], рыбу, крабаў, [[жабы|жаб]] і [[насякомыя|насякомых]].
 == Размнажэнне ==
-Калі не лічыць [[Шлюбны сезон|шлюбнага сезону]] і перыяду догляду маці за патомствам, тыгры вядуць адзіночны спосаб жыцця. Спарванне адбываецца без асабістай сезоннасці, але часцей за ўсё зімою. [[Цяжарнасць]] працягваецца 102—106 дзён. Тыгрыца нараджае, звычайна, раз на 2 гады. У адным кодле звычайна па 2-4 тыграня. Дзіцяняты жывуць з маці першыя 2-3 гады. Палавая сталасць надыходзіць у 3-4 гады ў самак і ў 4-5 гадоў у самцоў, хаця ў [[Заалагічны парк|заапарках]] дапускаюць да размнажэння і двухгадовых. За ўсё сваё жыццё самка прыносіць 10-20 тыгранят, з якіх выжывае меншая частка. [[Працягласць жыцця|Пражыць]] тыгр можа да 26 гадоў.
+Калі не лічыць [[Шлюбны сезон|шлюбнага сезона]] і перыяду матчынага догляду патомства, у тыграў адзіночны спосаб жыцця. [[Спараванне]] адбываецца без асобай сезоннасці, але часцей за ўсё зімою. [[Цяжарнасць]] працягваецца 102—106 дзён. Тыгрыца нараджае, звычайна, раз на 2 гады. У адным кодле звычайна па 2-4 тыграня. Дзіцяняты жывуць з маці першыя 2-3 гады. Палавая сталасць надыходзіць у 3-4 гады ў самак і ў 4-5 гадоў у самцоў, хаця ў [[Заалагічны парк|заапарках]] дапускаюць да размнажэння і двухгадовых. За ўсё сваё жыццё самка прыносіць 10-20 тыгранят, з якіх выжывае меншая частка. [[Працягласць жыцця|Пражыць]] тыгр можа да 26 гадоў.
-== Лад жыцця ==
+== Спосаб жыцця ==
-Тыгры вядуць лад жыцця адзіночак, яны трымаюцца пэўнай тэрыторыі лесу, якую пільна ахоўваюць ад тыграў-суседзяў. Гэта актыўныя драпежнікі, якія не ядуць трупы. Тыгр аддае перавагу свежаму мясу і палюе звычайна на капытных сярэдняга памеру — [[Алені|аленяў]], [[Казулі|казуль]], [[Дзікі|дзікоў]]. Галоўны вораг тыгра — голад. Кожная асобіна патрабуе вялікіх паляўнічых угоддзяў. Многія тыгры гінуць з-за недахопу ежы ці з-за вострай канкурэнцыі за паляўнічыя ўчасткі. Звычайна тыгры пазбягаюць людным месцаў і не спакушаюцца лёгкай здабычай накшталт свойскай скаціны. І толькі там, дзе людзі выцясняюць тыграў з іх тэрыторыі, апошнія могуць нападаць на [[Буйвалы|буйвалаў]], нават [[Каза свойская|коз]] і [[Сабака свойскі|сабак]] у будках.
+Тыгры маюць спосаб жыцця адзіночак, яны трымаюцца пэўнай тэрыторыі лесу, якую пільна ахоўваюць ад тыграў-суседзяў. Гэта актыўныя драпежнікі, якія не ядуць трупаў. Тыгр аддае перавагу свежаму мясу і палюе звычайна на капытных сярэдняга памеру — [[Алені|аленяў]], [[Казулі|казуль]], [[Дзікі|дзікоў]]. Галоўны вораг тыгра — голад. Кожная асобіна патрабуе вялікіх паляўнічых угоддзяў. Многія тыгры гінуць праз недахопу ежы ці праз вострую канкурэнцыю за паляўнічыя ўчасткі. Звычайна тыгры пазбягаюць людных месцаў і не спакушаюцца лёгкай здабычай накшталт свойскай жывёлы. І толькі там, дзе людзі выцясняюць тыграў з іх тэрыторыі, яны могуць нападаць на [[Буйвалы|буйвалаў]], нават [[Каза свойская|коз]] і [[Сабака свойскі|сабак]] у будках.
 == Тыгры-людаеды ==
-Параненыя і старыя звяры, няздольныя паляваць на хуткіх аленяў, могуць зрабіцца людаедамі. У мінулыя стагоддзі, калі колькасць тыграў была вялікай, у [[Індыя|Індыі]] выпадкі людаедства фіксавалі нярэдка. Сёння толькі каля 3 тыграў з 1000 з'яўляюцца людаедамі.
+Параненыя і старыя звяры, няздольныя паляваць на хуткіх аленяў, могуць зрабіцца людаедамі. У мінулыя стагоддзі, калі колькасць тыграў была вялікай, у [[Індыя|Індыі]] выпадкі людаедства фіксавалі нярэдка. Сёння людаеды толькі каля 3 тыграў з 1000.
 == Тыгр у культуры ==
-У міфаэпічных уяўленнях жыхароў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] і [[Індакітай|Індакітая]] тыгр часта выступае як цар звяроў і гаспадар лесу. У [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]] вядомы як дух гор і пячор. У Кітаі тыгр шанаваўсяся не толькі як цар звяроў, але і як страх [[Дэман|дэманаў]] (у прыватнасці тых, якія прыносілі хваробы). Вялікія чараўнікі, якія застрашвалі дэманаў, часта выяўляліся сядзячымі на тыгры. Каракалпакскія жанчыны лічылі, што пазбаўленне ад бясплоднасці можа быць дасягнута смакаваннем кавалачка мяса тыгра, ушаноўваннем яго слядоў, скаканнем праз яго скуру. [[Узбекістан|Узбекскія]] жанчыны акружалі асабістай пашанай паляўнічага, які забіў тыгра.
+У міфаэпічных уяўленнях жыхароў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] і [[Індакітай|Індакітая]] тыгр часта выступае як цар звяроў і гаспадар лесу. У [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]] вядомы як дух гор і пячор. У Кітаі тыгр шанаваўсяся не толькі як цар звяроў, але і як пострах [[Дэман|дэманаў]] (у прыватнасці тых, якія прыносілі хваробы). Вялікія чараўнікі, якія застрашвалі дэманаў, часта маляваліся седзячы на тыгры. [[Каракалпакі|Каракалпакскія]] жанчыны лічылі, што пазбавіцца бясплоднасці можна смакаваннем кавалачка тыгрынага мяса, ушаноўваннем яго слядоў, скокамі праз яго скуру. [[Узбекістан|Узбекскія]] жанчыны акружалі асабістай пашанай паляўнічага, які забіў тыгра.
 У міфалогіях распаўсюджаны вобраз тыгра-пярэваратня. Ад шлюбу жанчыны з тыграм вядуць свой радавод многія плямёны. «Тыгрыныя» назвы некаторых індыйскіх народаў, эпітэты ўзору «чалавек-тыгр» дазваляюць казаць пра старажытнае ўшанаванне тыгра як [[Татэмізм|татэмнай]] жывёлы. У [[Кітай|Кітаі]] вобраз белага тыгра суадносіўся з захадам, восенню і зямной стыхіяй, часам з тыграм суадносіўся пэўны месяц года. У [[Хрысціянства|хрысціянстве]] тыгр разглядваўся як эмблема [[Хрыстос|Хрыста]]. Тыгр у бамбукавым гаі сімвалізуе ў [[Японія|японскай]] традыцыі чалавецтва, апантанае злом.
@@ Радок 63: / Радок 63: @@
 Вылучаюць дзевяць падвідаў тыграў, тры з якіх ужо вымерлі:
-* '''[[Сібірскі тыгр]], Амурскі альбо Усурыйскі тыгр''' (''Panthera tigris altaica'')
+* '''[[Сібірскі тыгр|Сібірскі]], Амурскі, Усурыйскі''', або '''Маньчжурскі тыгр'''<ref>[https://zviazda.by/be/news/20201130/1606716519-manchzhurski-tygr-u-heylunczyane zviazda.by]</ref> (''Panthera tigris altaica'')
 * '''[[Паўднёвакітайскі тыгр]]''' (''Panthera tigris amoyensis'')
 * {{вымер}}'''[[Балійскі тыгр]]''' (''Panthera tigris balica'')
@@ Радок 70: / Радок 70: @@
 * '''[[Суматрыйскі тыгр]]''' (''Panthera tigris sumatrae'')
 * {{вымер}}'''[[Яванскі тыгр]]''' (''Panthera tigris sondaica'')
-* '''[[Бенгальскі тыгр]], Індыйскі тыгр''' альбо '''Каралеўскі тыгр''' (''Panthera tigris tigris'')
+* '''[[Бенгальскі тыгр]], Індыйскі тыгр''', або '''Каралеўскі тыгр''' (''Panthera tigris tigris'')
 * {{вымер}}'''[[Каспійскі тыгр]], Персідскі тыгр''', '''Туранскі тыгр''' (''Panthera tigris virgata'')
+{{зноскі}}
 == Спасылкі ==
 * [http://www.animalsglobe.ru/tigr/ Энцыклапедыя жывёл. Тыгр (русск)]
 * [http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/biologiya/TIGR.html Энцыклапедыя Кругасвет. Тыгр (русск)]
-* [http://myfhology.info/myth-animals/tiger.html Міфалагічная энцыклапедыя. Тыгр (русск)]
+* [http://myfhology.info/myth-animals/tiger.html Міфалагічная энцыклапедыя. Тыгр (русск)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150831024238/http://myfhology.info/myth-animals/tiger.html |date=31 жніўня 2015 }}
 [[Катэгорыя:Каціныя]]