Belès-letes e walon
Les belès-letes e walon, c' est les Belès letes k' ont stî scrîtes e prôpe walon, nén e scrîta.
Istwere des belès-letes e walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]Prumîs scrijhaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les pus viyes datnut do cminçmint do 17inme sieke. E 1962, Maurice Piron aveut ramexhné dipus d' 400 tecses e walon, po les 17inme et 18inme sieke k' i nd eplaida l' djivêye dins s' live : "Inventaire de la littérature wallonne des origines (vers 1600) à la fin du XVIIIe siècle".
Emey zels, n a ene cwarantinne di noyés walons ki datnut, probåbe, do 18inme sieke.
17inme et 18inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les tchansons sont les prumî tecses ritrovés. Adonpwis, gn ourit les paskeyes.
Ene grosse cåkêye di tecses date del Binamêye Revolucion (bråmint des tchansons).
Gn a eto des pîces di teyåte, come Simon li Scrinî, et les 5 operås do teyåte lidjwès.
19inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]C' est todi les arimés k' on screye li pus, wice k' on rténrè "Li Côpreye" (Li Côparèye) da C. Simonon.
Les tchansons polnut divni on succès totavå l' Walonreye, come Leyîz m' plorer da N. Defrecheux. Les prumirès tchansons do payis d' Tchålerwè sont da Boiron.
Diviè l' fén do sieke, M. Renard sicrît les prumirès epopêyes e walon, "Les avinteures da Djhan d' Nivele", eyet l' "Argayon".
C' est di s' trevén la ki E. Remouchamps screye li pîce di teyåte "Tåtî l' perikî" ki serè djouwêye tos costés.
20inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]I gn a yeu ene trope di scrijheus foirt cnoxhous å 20inme sieke ; c' est l' djermêye 48.
21inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]Rilomés scrijhaedjes e walon rashious e rfondou
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sacwants rlomés scrijhaedjes rashious e rfondou:
do 17inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Bate di dvize inte on Lidjwès catolike ki djåze e walon et pasteur protestant, ki djåze e francès (nén cnoxhou scrijheu, divant 1650, l° 7 di l' Invintåre des vîs pus tecses e walon)
- Paskeye do sidje et do dissidjmint d' Wîne (d' on rlidjeus lidjwès, e 1683; l° 16 di l' Invintåre da Piron).
del prumire mitan do 18inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]- "Bondjoû vijhene (noyé walon, diviè l' comince do 18inme sieke, l° 1 do antolodjeye des noyés walons).
- Bondjoû, mårene, et boune santé (noyé walon, diviè l' comince do 18inme sieke, l° 1 do antolodjeye des noyés walons).
del deujhinme do 18inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Afwaire des djeus di Spå (troes tchansons)
- Tchanson namurwesse patriyotike tote novele (tchanson disconte el politike da Djôzef II a Nameur, Abé Grisard, 1787, l° 62 di l' Invintåre da Piron).
del prumire mitan do 19inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]del deujhinme do 19inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]del prumire mitan do 20inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]del deujhinme mitan do 20inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]do 21inme sieke
[candjî | candjî l’ côde wiki]- "So l' Anuti" (prumî roman scrît e rfondou walon, Lorint Hendschel, 2006)
Viyès paskeyes e walon lanawaire replaidîs e Feller
[candjî | candjî l’ côde wiki]Djivêye des vîs scrijhaedjes eplaidîs dins l' rivuwe "Dialectes de Wallonie"